Heimskringla - 12.11.1914, Blaðsíða 4

BLS. 4
HEIMSKRING’LA
WINNIPEG, 12. NóV. 1914.
Heimskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum fimtudegt.
Ctgefendur og etgendur
THE VIKING PRESS, LTD.
Vertt blatSslns f Canada og
Bandarikjunum $2.00 um árið
(fyrlrfram borgað).
Sent til Islands $2.00 (fyrirfram
borgað).
tAllar borganir sendist r&t5s-
manni blaðsíns. Póst eða banka
áTisanÍr stýlist til The Viking
Press, Ltd.
Ritstjóri
M. J. SKAPTASON
RáSsmatiur
H. B. SKAPTASON
Skrlfstofa
729 Sherbrooke Street, Winoipeg
BOX 3171. Talefml Oarry 4110
EfSa kannske hún sé ekki móðir
vor? Víst tók hún á móti oss, er vér
komum í land þetta, og bauð oss að
velja oss eins blómlega bústaði og
hver af oss hafði vit á að kjósa sér.
Hún bauð oss að verða börnin sin,
og hún hefir fóstrað oss og hlúð að
oss siðan á allar lundir; hún leiddi
oss að borði sínu, og af þessu boröi
hennar höfum vér tekiö hverja ein-
ustu máltíö vora. Ilún gaf oss þús-
undir tækifaera og setti oss ekkert
takmark. Takið af öllu þessu, hvað
sein þið viljið, sagði hún. Alt, sem
þið hafið hæfileika til að nota, getið
þið fengið. Það er alt undir sjálfum
yður komið, hvort þér öðlist það
eða ekki.
Og börnin vor tók hún í fang sér
og mentaði þau; gaf þeim kost á að
barið nógu vel frá þér. Þú þarft ekk-
ert tillit að taka til kvalanna, hörm-
unganna, pindinganna, sem þú læt-
ur aðra þola. Hugsaðu ekki um ann-
að en að brjóta þá undir þig. Þetta
er bein afleiðing af kenningum
Haeckels og malerialisla þeirra, er
á undan honum og með honum
voru.
Það er hermannavaldið og þessi
materialismus, sem rennir hinum
þýzku herskörum i milliónatali. En
á móti stendur England og Frakk-
land, þjóðirnar, sem grundvallað
hafa frelsið og mannréttindin í öll-
um álfum heims, og þeim fylgir trú-
in á sannleikann og réttlæ.tið og á-
byrgðina og annað líf. Ef að Þjóð-
verjar sigra, er spurning um það,
hvort heimurinn nokkurntima bíð-
vart Winnipeg borg, og hvatti bygð-
arbúa til þess, að leggja alúðlega
stund á garðrækt, sem hann kvað
mundi gefa þeim meiri arð, en þó
þeir hefðu hveitiakra, með því að
allar garðafurðir ættu vísan markað
í Winnipeg.
Bjarni Marteinsson ræddi um
réttmæti í kröfum bygðarbúa til
þesarar járnbrautar og taldi hana
sanngjarna viðurkenningu á starfi
landnemanna, sem fyrstir allra út-
lendinga hér í landi hefðu sýnt, að
lífvænlegt væri að búa hér í fylkinu.
Þá flutti Magnus Markússon kvæði
og annað kvæði flutti Nikulás Otten-
son, frumort af honum sjálfum, og
stutta ræðu. — Þá flutti Vigfús Gutt-
ormsson, póstmeistari á Oak Point,
kvæði; hafði hann komið þangað
til að vera viðstaddur þessa sam-
komu og samfagna með bygðarbúum
yfir þeirra nýja flutnings- og sain-
göngutæki.
Mvaða tilfinningar höf-
«111 vér fyrir Bretaveldi?
Aldrei nokkurntíma fyrri hefir
keimurinn séð aðrar eins aðfarir
einsog nú; aldrei nokkurntíma fyrri
kafa hamfarir berserkjanna og viga-
Hannanna verið eins tryltar og
▼oðalegar; aldrei nokkurntíma fyrri
he/ir Göndul riðið jafn háum hesti
am vaðla blóðs og búka manna og
farið á hörðum spretti um löndin,
•g ef að nokkurntíma væri ástæða
tál að hugsa djúpt og alvarlega; ef að
•okkru sinni kæmi tími til að kasta
giensinu og alvörujeysinu og hugsa
ut í, hvar inenn standi, ekkl eínung-
is stjórnmálamenn og pólitiskir leið-
togar, heldur hver og einn einastí
■aaður, karl eða kona, ungur eða
gamall, —- þá er það einmitt nú.
Það snertir okkur alla þetta, þó að
hinir stórfengilegu atburðir fari
fram i annari álfu; það kann aS
snerta okkur ennþá meira í framtið-
inni. Hópum saman eru menn úr
riki þessu, Canada-ríki, að bjóða sig
fram af frjálsum vilja, bjóða sig
Iram, tii að leggja lífið í sölurnar til
að hjálpa flóttamönnunum, sem
hungraðir og naktir eru reknir af
•ignum sínum og óðulum, án þess
að hafa nokkuð til saka unnið, hin-
■m hugprúðu Belgum, — hjálpa hin-
•ni hraustu og frjálslyndu Frökk-
uni, sem risið hafa upp móti ofbeld-
ismönnunum, er vildu troða þá und-
ir stálbryddum hæluin sínum, —
hjálpa Englendingum, þjóðinni, sem
halda vildi orð sín og eiða, þjóðinni,
sem ekki vildi láta múta sér til að
standa hjá meðan vinir hennar voru
höggnir, þjóðinni, sem tók oss opn-
uni örmum, fátækum og mállausurn,
er vér leituðum til hennar til þess að
leggja hjá henni grundvöll velferðar
vorrar, grundvöll að framtið barna
vorra og eftirkomenda.
Þúsundir eru farnar, þúsundir
eru að búast til farar, og þúsundir
eru og munu halda áfram að bjóða
sig fram. Þó nokkrir landar eru þeg-
ar farnir, og bréf frá þeim eru nú i
blaðinu, þremur þeirra. Getum vér
virkilega horft á eftir þeim í hugs-
nnarleysi: eða ætluin vér að þeir
séu að fara einhverja skemtiferð?
Er oss alveg sama um það, hvað af
þeim verður; eða hvernig þeim líð-
ur; eða hvort þeir koma nokkurn-
tíma aftur eða aldrei; eða hvort ferð
þeirra hefir nokkurntíma nokkurn
árangur; eða hvort þeir sigra í mál-
efni því, sem þeir fóru að berjast
fyrir, — leggja sig og sitt dýrmæt-
asta í sölurnar fyrir?
Hvernig er því varið með oss?
Höfum vér nokkrar skyldur til
Jandsins, sem vér lifum í, til þjóð-
arinnar, sem vér lifum saman við,
til hinnar nýju og giæsilegu móður
vorrar, Bretaveldis; til hinnar tign-
ariegu drotningar hafsins, móður-
innar, sem lætur frelsið og skólana,
menninguna og mannréttindin þrosk
ast óhindrað í skauti sínu, til móð-
urinnar, sem æfinlega hefir veitt
flóttamönnunum athvarf og skýli og
grið, þegar þeir voru hraktir og
hundeltir af fósturjörðu sinni fyrir
pólitiskar sakir?
Höfum vér nokkrar skyldur við
hana? Eða er hún svo auðvirðileg,
»ð vér megum hrækja á hana, sparka
i hana? Getum vér horft á, að henni
líði illa, að spjarirnar séu tættar af
henni? Getum vér virkilega horft á
það og hlegið? Eg trúi því ekki, —
•n eg sé ekki mikið af hinu gagn-
staða.
nema alt, sem þau voru hæfileg fyr-
ir. — Og vér sóruin þess dýran eið,
að vér skyldum standa með henni
eða falla; verja hana, ef hún væri i
háska stödd. Hver einn einasti mað-
ur, sem borgararétt hefir, eður at-
kvæði, hann hefir unnið þennan eið.
Er hann virkilega einskis virði?
ísland gamla er ekki móðir vor.
Það er vitaskuld skylda vor, að
heiðra og elska vora gömlu móður,
láta ekkert afmá minningu hennar
úr hjörtum vorum; að heiðra og
geyma og halda á lofti öllum þeim
arfi, sem vér höfum af henni þegið,
— en vér höfum frjálsir og óþving-
j aðir, af fúsum vilja kosið oss aðra
móður og heitið og bundið henni
i trygð og trúnað með helgum svar-
j dögum. Hefir það ekkert að þýða?
1
Nú stendur nauð hennar yfir, —
striðið mikla og voðalega, sem háð
er með svo miklum trölklómi og
grimd, að heimurinn aldrei fyrri
hefir séð nokkuð því líkt, nokkuð,
,sem koinist i nánd við það. Eg ætla
ekki að taia um það, að vér eigum
að fara í striðið, eða senda þangað
syni og bræður eða eiginmenn og
þvi síður konur, hvort sem það eru
“nurses” eða aðrar. Vér höfum ekki
verið bardagamenn, íslendingar, um
fleiri hundruð ár, og eg hefi jafnvel
séð líða yfir hrausta og fullorðna
menn, hafi þeir fengið blóðnasir,
og vér kunnum ekkert tii þeirra
hiuta að berjast, og það tæki iangan
tíma að kenna oss það og venja oss
við það.
En það er annað, sem eg vildi
j óska, að fólk hugsaði um: Hefir
það nokkra tilfinningu fyrir þraut-
j uin liinnar nýju móður sinnar? —
Aldrei nokkurntíma siðan heimur
j skópst hafa þjóðirnar komist i aðra
j eins raun, lagt annað eins í sölurn-
ar og einmitt nú. Höfum vér virki-
lega enga tilfinningu fyrir þessu?
j Getur ekki hugur vor fylgt þeim,
\ sem eru að berjast fyrir oss? Eða
er hinn almáttugi dollar svo búinn
j að hrífa hjörtu vor, að vér sjáum
ekkert annað í þessu en peningaleg-
Ian hagnað?
Eg heyri sagt, að sumir fussi við
stríðinu og vilji ekkert uin það
heyra, og um einstöku menn er það
sagt, að þeir segi, að það sé jafn-
gott, að Englendingurinn fái nú að
kenna á því; það sé alt fyrir pen-
inga, sem þeir séu að berjast. En
eg get varla trúað þessu. Þeir segja,
að það sé Commercialismus frá Eng-
lands hálfu og Militarismus frá hálfu
Þjóðvcrja, sein sé nú að etja eggjum
saman, og þarna séu bæði skæðin
lik, svo að óhægt sé um að kjósa.
En þeir, sem þannig hugsa og tala,
vita ekkert, hvað þeir tala um. Eg
hefi fylgt sögu Þjóðverja í meira en
40 ár og veit, hvað þeir hafa ætlað
sér, og þekki aðalhreyfingar þær,
sem undirrót hafa verið stefnu
þeirra. Þeir hafa ætlað sér að ná
valdi yfir Evrópu fyrst og svo öll-
uin heimi. Þeir hafa verið að búa
sig undir það um langan tíma. Og
hvergi nokkursstaðar í heimi hefir
herinannavaldið verið jafn strangt
og voðalegt einsog hjá þeim, og — I
Materialismusinn þýzki hefir gjört
það samvizkulaust. En Materialis-
musinn kennir, að öll hugsun og sál-
aröfl koini fram af blöndun efnanna
í manninum. Þar af leiðandi hefir
maðurinn enga sál og ekkert er ann-
að líf, og þá þarf maðurinn enga á-
byrgð að bera fyrir gjörðum sínum, j
nema að forðast að brjóta iög j
manna eða náttúrunnar. Þetta á- í
byrgðarleysi er það, sem stendur á
bak við stríðið. Þú þarft hvorki að
óttast Guð né menn, ef að þú getur
ur þess bætur, — spurning um það,
hvort hann getur nokkurntima ris-
ið undir því, eða hann rýkur upp í
reyk og blóði.
Vegna þess er það, að eg hefi hvar
sem eg hefi farið, talið það svo göf-
ugt verk af Englendingum, að risa
upp og standa með Belgum og
Frökkum, — rísa upp og reyna að
stöðva hviku þessa, sem ætlaði að
velta yfir allan heini.
Margt má frekara um þetta tala og
betur skýra; en mér var mest um
það hugað, að fá menn til að hugsa
um hina þýðingarmiklu tima, sem
nú standa yfir, — hugsa um þús-
undirnar, sem hníga í valinn á degí
hverjum, þúsundir þeirra, sem eru
að berjast fyrir okkur og afkomend-
uin vorum. Það mætti ekki minna
Vera, en að vér hefðum tilfinningu
fyrir því og hugsuðum til þess, er
vér höfum svarið trúnað og holl-
ustu þessari þjóð og þessu ríki, sem
þarna sendir sonu sína út á hinn
þlóðstokkna vígvöll.
Engiendíngar sáu vel, hvað hér
var á ferðum, þvi fóru þeir út í
þetta þó nauðugir. En foringjar
þeirra voru vitrir menn. Og þeim
var nauðverja, þvi að engin önnur
Næst talaði Árni Eggertsson og
hvatti bygðarbúa til þess að haga
svo starfi sinu framvegis, að þeir
hefðu sem fylst not af þeim hlunn-
indum, sem nýja brautin veitti
þeim.
Síðast talaði Stephán Sigurðsson,
kaupmaður að Hnausum, og rakti
hann sögu þeirra tilrauna, sem um
nokkur liðin ár höfðu verið gjörðar
til að fá járnbraut lagð atil Riverton
og á hvern hátt sigur hefði fengist í
því máli.
Heillaóska-skeyti var lesið frá Mr.
George Bradbury, þingmanni Sei-
kirk kjördæmis, sem allra manna
mest hefir unnið að brautarmáli
þessu.
Milli ræðanna spilaði lúðraflokk-
urinn ýms lög, og í samkomulok:
God Save the King.
Samkoman fór að öllu leyti vel
fram, og varaði til kl. 5 e. h., en lest-
in lagði af stað kl. 5.30, og lenti aft-
ur í Winnipeg kl. 8.30 um kveldið.
Veður var hið blíðasta þenna
dag, en nokkuð kaldara norður við
Fljótið en hér í Winnipeg; þó frost-
laust og snjólaust með öllu. Á Winni-
peg Beach vottaði fyrir að þar og
suður þaðan nokkrar mílur hefði
fallið lítið föl nótina fyrir, en tók
upp um daginn.
Brautin nýja er vel lögð, svo að
lestin rennur létt og liðlega yfir
hana, svo sem væri hún gömul og
vel hleðsluð.
þjóð i veröldinni gat mætt trölldómi
þessum.
Járnbraut til Riverton.
Fiinsog skýrt var frá í síðasta bl.,
j var skemtiferð hafin með nýju C.
P. R. járnbrautinni frá Winnipeg til
Riverton við íslendingafljót á mánu-
daginn var. Lestin fór héðan kl. 9,
og með henni um 168 manns héðan
frá Winnipeg. í Selkirk bættust 40
við hópinn og nær 100 á Gimli, á
annað hundrað í Árnesi, svo og
nokkuð á Winnipeg Beach; svo að
um 450 manns voru á lestinni, er
hún rann inn á vagnstöðina í Riv-
erton um hádegið.
Hátíðabragur var á þorpinu. Veif-
ur á fánum og yfir miðja keyrslu-
brúna yfir Fljótið var strengdur
j strimill með orðinu “Welcomel”. —
j F'lokkur mana þeytti lúðra tii að
j heilsa með þvi gestunum, sem þeg-
j ar voru leiddir yfir að Bændafélags-
húsinu og veittur þar ókeypis beini,
mikill og góður, sem kvenfélagskon-
jurnar höfðu tilreitt, og fékk þar hver
nægju sína, sem bar sig að borðum.
Konurnar höfðu sýnilega vandað til
veitinganna og þar 12 eða 15 stúlk-
ur, sem þjónuðu við borðin og
gjörðu það með mikluin röskleik og
reglu, einsog bezt gjörist í vönduð-
ustu veizlum hér í borg. En með þvi
að húsið rúmaði ekki nema hluta af
gestunum, þá urðu borðin að tví-
eða þrísetjast, þar til allir höfðu
mettast.
KI. 2.30 e.h. var hafin samkoman
í kyrkjunni til fagnaðar þeim at-
burði, að nú var járnbraut fengin til
Biverton, eftir 39 ára starf í nýlend-
unni, frá þvi er fyrstu landnemar
komu þar árið 1875. Kyrkjan er
snoturt hús og ekki all-stór. Iin svo
var hún þéttskipuð á fundi þessum,
að talin voru þar um full 300 manns
en úti urðu að vera vel á annað
hundrað manns. Samkomunni stýrði
Sveinn þingmaður Thorvaldsson og
kvaddi lúðraflokkinn til að spila,
eftir að hann hafði ávarpað gestina
með lipurri ræðu.
Þá kvaddi hann til máls þessa:
B. L. Baldwinson talaði um járn-
brautarmál Canada ríkis frá fyrstu
tímum til þessa dags; sýndi mílna-
tölu þeira og kostnað; starfsmagn
þeirra og árleg útgjöld og inntektir;
sýndi, áð nú eru í Manitoba fleiri
járnbrautarmilur, en voru i öilu Can-
ada, þegar íslendingar fyrst fluttu
hingað árið 1875, og þakkaði þraut-
seigju héraðsbúa fyrir þann sigur, er
þeir nú fögnuðu, með fenginni þess-
ari járnbraut.
W. W. Coleman frá Stonewall tal-
aðið um íslendinga með engilsax-
nesku þjóðunum og sameiningu
þeirra í eina canadiska þjóðarheild.
Bæddi um afstöðu sveitarinnar gagn
Það var alment mál Fljótsbúa, að
heimsókn þessi hefði verið þeim
hin ánægjulegasta, og gestirnir voru
einróma um, a ferðin hefði verið
þeim fróðleg og unaðsrík í mesta
máta, og margur er sá, er hyggja
mun á ferð þangað aftur við hent-
ugt tækifæri.
Braut þessi hin nýja var formlega
opnuð 2. þ.m., og fóru þeir Teitur
Thomas og N. Ottenson nprður með
fyrstu lestinni. En skemtiferðin gat
ekki orðið fyrr en á mánudaginn
var.
Ófriðurinn
og Islendingar.
Ekki alls fyrir löngu mátti sjá
hverja greinina á fætur annari i
Vísi og fleiri blöðum um það,
hversu sjálfsagt væri, að fslending-
ar héldi sér hlutlausum í ófriðnum,
og að hlöðin mætti eigi draga taum
einnar þjóðar og hallmæla annari.
Þó að greinar þessar væru birtar
í nafni réttlætis og sakleysis, þá
leyndi sér þó ekki, að þær voru
allar bornar fram Þjóðverjum til
varnar, enda hefir stungið svo í
stúf, að Vísir og fleiri blöð leggja
nú það eitt til málanna, að vefengja
staðfestar frásagnir um framgang
bandamanna og hossa kviksögum,
sem Þjóðverjar dreifa út um ‘sigra’
sína.
En það er hljótt um ‘hlutleys-
ingjana’ síðan. Þeir þurfa ekki
lengur að brýna landann að gæta
‘velsæmisins’. Þar sést alvaran og
óhlutdrsegnin, sem verið hefir í
skrafi þeirra!
Stjórnlegsi og stjórnarskrá.
Þótt eg geti verið greindum blaða-
inönnum samdóma um það, að ís-
land ætti að vera meinlaust þó að
deilur stórveldanna væru látnar hlut
lausar í blöðum vorum, þá virðist
mér þó engin ástæða til þess að
hanna umræður um þær. Eg er með
öllu ósnortinn af hlutleysisskrafi
þessara manna, bæði af því að til-
gangur þeirra er bersýnilega eng-
inn annar en sá, að fá næði til þess
að halla réttu máli, og eins vegna
þess, að eg sé alls ekkert athuga-
vert við það, þótt frjáls þjóð leyfi
sér að láta í Ijósi skoðan á slíkum
deiium, sem nú eru uppi, deilum
um það, hvort gapsýki eða jöfnuð-
ur eigi að ráða í Norðurálfunni.
Þa væri og hreint og beint stjórn-
arskrárbrot, ef banna ætti umræð-
ur uin þetta, því að í stjórnarskránni
stendur, að ekki megi banna iands-
mönnum að setja fram skoðanir sín-
ar opinberlega, um hvaða efni sem
vera skal.
•Þeir sem hæst hafa iátið um hiut-
leysið, hafa sjálfir brotið það, og
gjört tilraun til þess að brjóta
stjórnarskrána. Þeim til afsökunar
má þó geta þess, að síðara atriðið
munu þeir meira hafa gjört af fálmi
og fávizku, en af ásettu ráði.
Um hvaö er barist?
Það er vel hægt að komast að
raun um, um hvað er barist, og
gjöra það ljóst í færri orðum en
heilli skáldsögu, svo sem Zurich-
leirskáldið hefir þurft til þess, að
eigin dómi. Sú bók er ágætt dæmi
um málarekstur Þjóðverja og mál-
stað, hversu þeir þurfa að hafa öll
spjót úti til þess að afsaka sjálfa
sig og breiða út óhróður um mót-
stöðumenn sina. Þeir standa einir
uppi í þeim vopnaburði, en þessar
og þvi líkar endalausar afsakanir
eru óneitanlega eitthvað grunsam-
ar, því að “sá sem afsakar sig — á-
sakar sig”.
Sú styrjöld, sem nú stendur yfir,
er háð um það, hvort ‘jafnvægið’
I skuli haldast í Norðurálfunni, —
hvort öll menning eigi að lúta Krúpp
og keisara, og hvort smáríki eigi að
halda áfram að vera til eða ekki.
Þjóðverjar hafa svarað. Þeir hafa
gjört uppdrátt af Norðurálfu, eins-
og hún eigi að verða eftir ófriðinn.
Þar er öll Belgía, alt Holland og öll
Danmörk sýnd sem þýzk lönd, og
þá eflaust Island líka.
Ekki er nú að undra, þótt gamiir
landvarnarmenn séu eldrauðir með
Þjóðverjum. Það hefir víst alt af
verið þeirra pólitík, að rétt væri að
láta smáríkin hverfa úr sögunni!
En fari svo, að þessu verði af-
stýrt, þá er það Englendingum mest
að þakka. Þeir gengu út í ófrið-
inn af því, að þeir vildu halda
gjörða samninga um verndan lítillar
þjóðar, og af því, að þeir ætla sér
að stuðla að því, a smáríki Norður-
álfunnar fái a halda áfram að vera
j til. Fyrir þessar ástæður er það,
að hvert blaðið á fætur öðru hér
I á íslandi reynir nú að hallmæla
j þeim, níða þá og fitilsvirða á allar
| lundir.
! En hverjir taka þátt í ófriðnum?
Eitt blaðanna gat þess á dögun-
um, að Þjóðverjar mundu “standa
sig”, þótt “Hottentottum og gulum
skríl” væri otað fram á móti þeim.
Það kemur varla málinu við, hvort
þetta er rétt eða rangt, því að það
er “tónninn” i ummælunum, sem
skiftir mestu, og það verður ekki
{annað sagt, en hann lýsi ‘hlutleys-
inu’ ágætlega!
Það kemur ekkert málinu við,
hvort þeir, sem berjast, eru ljósir á
hörund eða dökkir. Hitt skiftir
meira, hvers vegna barist er. Um
lið Englendinga er það að segja, að
í þvi er hver einasti maður sjálf-
boði, sem boðist hefir til þess a ð
leggja líf og eignir í sölurnar fyrir
menningu og frelsi. Englendingar
þurfa eigi með valdboði að taka
börn og gamalmenni út í ófriðinn.
Þeim býðst lið úr öllum áttuin. Þar
á meðal eru margir fslendingar, og
vonandi sem flestir. Eg segi von-
andi, bæði af því, að það er gott til
þess að vita, að landar vorir eru í
þeirra tölu, sem ekki hika við að
hætta lífi sinu fyrir góðan málstað,
og sakir þess, að vér vorum til
forna bardagamenn, svo að fróð-
legt væri að fá sannanir fyrir því,
hvað eftir er af inanndáð í oss og
við hver rök skoðanir slíkra manna
sem Dr. Helga Péturss uin þrótt og
seiglu íslendinga hafa að styðjast.
ófriðurinn og íslendingar.
Það er langt frá, að þessi styrjöld
hafi engin áhrif haft hér á landi.
Auk óbeinna óþæginda, sem vér
höfum, hafa Þjóðverjar unnið á
fjóruin hlutlausum íslendingum og
sprengt í loft upp bezta og dýrasta
eimskip vort, “Skúla Fógeta”, sem
blöðin öll könnuðust við að væri
landstjón.
Þetta tjón stafaði af gengdarlausri
og ráðlausri tundurdufla dreifingu
Þjóðverja um alt Englandshaf. Dufl-
unuui var varpað þar út af ‘dul-
búnum’ skipum ineð mestu lcynd,
jafnt á siglingaleið hlutlausra þjóða
sem annara, og enginn látinn af
vita.
Englcndingar hafa nú neyðst til
þess, að leggja tundurdufl á ýms-
uni stöðuin í þessu sama hafi. En
hvernig haga þeir sér við það verk
og hvaða ráðstafanir gjöra þeir?
Þeir skýra opinberlega frá gjörð-
um sínum og vara menn við dufl-
unum, eða banna algjörlega sigling-
ar á þeim svæðum. Duflin eru
lögð til þess, að aftra árásum fjand-
mannanna, en ekki “upp á slump”,
“eitthvað út í loftið”, einsog Þjóð-
verjar gjörðu og létu verknað sinn
svo koma “jafnt niður á réttláta sem
rangláta”.
Ekki er að undra, þótt íslending-
ar þurfi að draga taum Þjóðverja
og halla á Englendinga i þessum
aðförum! Nl. fi, (),
Þorsteinn Erlingsson.
Andlátsfregn Jijóðskáldsins kunna
barst mönnum í gær. Fregnin kom
einsog þruma úr heiðskíru lofti.
Hann hafði að vísu legið rúmfastur
síðastliðna viku, en veikin breyttist
fyrir nokkrum dögum í ákafa lungna
bólgu, og varð hún honum að bana.
Vísir flytur hér á eftir æfiágrip Þor-
steins, en mun minnast nánar skáld-
skapar hans siðar.
Þorsteinn var fæddur í Hliðar-
endakoti í Fljótshlið, og ólst Jiar
upp hjá Þorsteini bónda, og hét
hann í höfuðið á honuin. En Erling-
ur faðir Þorsteins var Pálsson Arn-
bjarnarsonar, og bjuggu þeir feðgar
báðir í Fljótshliðinni. En móðir Er-
lings föður Þorsteins var Helga
dóttir Erlings í Brautarholti, Guð-
mundssonar í Flótsdal, Nikulásson-
ar sýslumanns i Rangárþingi. Kona
Guðmundar i F'ljótsdal var Helga
dóttir Firlings Einarssonar á Rauf-
arfelli, en kona Erlings í Brautar-
holti var Anna María, systir síra
Páls skálda , Jónssonar faktors í1
Vestm.eyjuin, Eyjólfssonar bónda i
Vestmannaeyjum, Jónssonar. Sira
Páll var níðskælda hin mesta, en
allra manna orðhagastur og mein-
lcgastur og maður bráðgáfaður.
Þorsteinn kom í skóla 1877 og
var þá orðinn kunnur fyrir skáld-
skap sinn þar eystra, enda studdu
þau skáldin nokkuð að námi hans
undir skóla, Steingrímur Thorsteins-
son og Matthias Jochumsson. Hafði
Jón söðlasmiður Jónsson í Hlíðar-
endakoti komið honum á framfæri
við þau skáldin. Það þótti fljótfc
brydda á því i skóla, að Þorsteinn
væri flestum mönnum hagmæltari;
orti hann margt i skóla, og var sumfc
af því prentað, enda höfðu verið
prentuð kvæði eftir hann áður en
hann kom í skóla. Árið 1883 út-
skrifaðist Þorsteinn úr latínuskól-
anum og fór sama haust til Kaup-
mannahafnar. Hann las fyrst lög-
fræði við Hafnarskóla, en Rasks-
málin svonefndu hindruðu að hann
tæki próf. Hann hallaði sér þó eink-
um að norrænni málfræði og hefir
hann lesið fornrit okkar með ná-
kvæmni og var sérlega vel að sér i
þeim.
Á síðustu árum sínum í Kaup-
mannahöfn orti Þorsteinn mest og
bezt, enda helgaði hann þa kveð-
skapnum allar frístundir sínar, en
hafði ofan af fyrir sér með kenslu-
störfum, einkum tungumálakenslu.
Síðustu árin i Kaupmannahöfn hafðii
hann skáldlaun úr landssjóði, 6(W
kr. á ári.
Þorsteinn fór heiin til íslands
haustið 1896; var þá ritstjóri á Seyð-
isfirði í 4 ár og síðan 1 ár í Bíldu-
dal. Síðan fluttist hann til Reykja-
víkur og gekk að eiga Guðrúnu
Jónsdóttur og áttu þau 2 börn,
stúlku og dreng.
Frá 1901 hefir Þorsteinn haft'
skáldstyrk úr landssjóði, fyrstu ár-fe
800 krónur, en siðari árin 1200 kr.
Þorsteinn var meðalmaður á hæð,.
beinvaxinn og fremur grannvaxinn.
Hann var fríður maður sýnum, sér-
staklega voru aiigun fögur og skarp-
leg. Hann var manna skcmtnastur íi
viðræðum og barst talið venjulega
annaðhvort að skáldskap eða trú-
málum, þegar hann talaði við menni
til lengdar.
(Vísir, 29. sept.).
Frá Þýzkalandí.
Samtal við skipstj. “Braga”.
Bragi er nýkominn hingað beina
leið frá Þýzkalandi, einsog getið
hefir verið um i Vísi. Jón Jóhannes-
son skipstjóri hefir sagt tíðinda-
manni blaðsins fregnir þær af för
sinni, sem hér fara á eftir:
í júlimánuði fór Bragi héðan til
Gestemunde, scm stendur við Weser-
fljót á Þýzkalandi norðanverðu, til
þess að fá breytt eimvélum ekips-
ins. Skömmu síðar dundi ófriður-
inn yfir og tafðist verkið af því, en
var þó lokið öndverðan september-
mánuð. Á skipinu voru 16 manns
héðan, en tíu þeirra voru sendir
heim, þegar ófriðurinn hófst og
fengu að reyna “þegnskap” íslenzku
stjórnardeildarinnar í Kaupmanna-
höfn, sem kunnugt er orðið.
Bragi fór frá Gestemunde 26. sept-
ember. Þýzkir hermenn stýrðu skip-
inu út fljótið langan veg, en byrgðu
skipvera undir Jiiljum, svo að þeir
mættu eigi sjá nývirki á láði eða
legi. Síðan var þeim visuð leið til
Helgolands. I>ar kom lítið herskip
og lét Braga liggja náttlangt við
eyna. Engin ljós mátti skipið liafa
um nóttina. í dögun um morguninn
kom herskip upp að borði Braga og
rannsakaði skipið. Fylgdi því síðan
kippkorn út fyrir eyna og lét það
svo fara leiðar sinnar.
Eitt Zeppelins-far sáu skipverjar
Braga koma fljúgandi og lenda i
Helgolandi meðan þeir stóðu þar
við.
Nú hélt Bragi norður með Jót-
landssíðu og alt norður til Noregs.
Þaðan iét hann í haf til Orkneyja.
Urðu þá fyrir honum átta brezk
herskip. Af einu þeirra var skotið
báti; komu þar hermenn nokkrir,
spurðu skipverja spjörunum úr,
rannsökúðu skipið, tóku öll þýzk
blöð, er þeir fundu; síðah fórú þeir
eftir þriggja stunda dvöi og létu
Braga í friði fara. Þótti hinum
ensku mjög undarlegt, að skipið
kæmi frá Þýzkalandi og létust ekki
trúa Jiví fyrst.
Borgarmenn i Gestemundc virt-
ust vera hinir öruggustu, þrátt fyrir
ófriðinn. t upphafi var búist við,
að ekki tæki nema fáar vikur að
koma F'rökkum á kné og leggja und-