Heimskringla - 08.06.1916, Síða 1

Roya! Optical Co.
Elzta Opticians í Winnipeg. Við
höfum regnst vinum þínum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. Fowler, Opt.
XXX. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 3. JÚNÍ 1916.
NR. 37
Grimn íileg Sjóorusta
Herflotum Bn í Norðu Þjóðverjar
sta og Þjóðverja slær saman rhafinu þann 31. Maí
flýja að lokum undan
Margir segja, að þetta sé hinn
mesti 'sjóbardagi, sem nokkru sinni
hafi háður verið í heimi. Vér erum
reyndar ekki vissir um það. Það
voru stórbardagar við Abukir, þeg-
ar Nelson eyddi flota þeim, sem
flutti Napóleon til Egyptalands, og
við Trafalgar 1805, þegar Nelson féll,
og þegar Japanar eyðilögðu flota
Rússa við Tsushima eyjar og fyrr-
um við Salamis, þegar Grikkir eyði-
lögðu flota Persa. En hvað um það,
hann var stór þessi slagur, og segja
seinustu fregnir á laugardag, að þnr
hafi barist 150 herskip smá og stór.
Fyrst komu þýzkar fregnir um
bardagann og hölluðu á Breta: svo
fóru fregnirnar að verða greinile^ri
og reyndist þá margt rangt f hinum
þýzku fregnum, og tjón þeirra mik
ið meira en þeir létu uppi í fyrstu
Um byrjun bardagans eru sögurn-
ar óljósar, og í skýrslum Winnipeg-
blaðanna verður alt ramvitlaust, er
sýnir að fréttaritarar þeirra eru sjó-
menn litlir, og allir blaðamenn héi
yfirhöfuð, því að þeir þekkja ekki
lengdargráðu frá breiddargráðu; —
og eftir frásögn þeirra hefði orusta
þessi átt að fara fram einhversstað-
ar austur í Ural-fjöllum á Jíúss-
landi, eða þó heldur ausfar. En lag-
færi maður augsýnilegar vitleysur,
þá hefir slagurinn byrjað norðvest-
ur af Ringkjöbing á Jótlandi, eða
Nissum firði, einar 50—60 mílur frá
landi, og hefir svo færst suður og
upp undir landið, þangað til komið
var nær beint vestur; af Horni eða
Blaavandshuk á Jótlandi, eða hin-
um nýja hafnstað Esbjerg, sem þar
er skamt frá.
Vér fylgjum sögu tveggja skip-
stjóra, er ekki voru í slagnum, og er
annar Breti en hinn danskur. Hinn
enski heitir Thomas Gunther, troll-
ara kapteinn, og var að stika djúp
þar nálægt. Hann segir að slagur-
inn hafi byrjað kl. 4.15 e. m. og hafi
staðið þangað tii kl. 11 um nóttina.
Um klukkan 2 e. m. þenna dag sá
hann ein 50 skip koma að sunnan
og austan, og hafa þau þá í fyrstu
verið nokkuð langt í burtu. Þessi
skip voru af ýmsri stærð og alt her-
skip. En tveimur klukkustundum
seinna sá hann annan flota koma
að norðaustan (á líklega að vera
norðvestan) og var sem vildu þau
komast fyrir hin fyrri og banna
þeim að komast suður. Þá byrjaði
slagurinn er kl. var 4.15 e. m. Fyrri
skipin voru þýzk, en hin síðari
brezk. öll sýndust honum brezku
skipin vera minni en þau þýzku —
fyrst þegar byrjað var. En seinna
bættust fleiri skip við að vestan og
fóru í slaginn með Bretum. Þoka
mikil lá á sjónum, og var ilt að
greina skipin og einstaka atburði;
seinna sá hann Þýzkum bætast lið
að sunnan.
Annar maður, danskur, varð var
við byrjun bardagans. Var það kap-
teinn á dönsku gufuskipi. Og segir
hann, að þegar hann hafi verið 65
mílur norðvestur (á lfklega að vera
suðvestur) af Honstholm höfða (en
han ner norður af Limafirði og er
þar eitthvað skakt), þá hafi hann
séð nokkur smáherskip Breta á
hraðaferð norður og þýzka flotann
á eftir þeim. En þegar minst varði,
snöru smáu skipin beint til hafs
vestur, og dundi þá hríðin yfir þau
frá þýzku skipunum. Þegar þetta
hafði gengið nokkra stund, þá sá-
ust strókar miklir til norðvesturs
og færðust nær með hraða mikluin.
Þetta voru Bretar. Mæðurnar komu
þar að vitja lamba sinna. Og var sá
floti allmikill. Bretar réðu undir
eins til við Þjóðverjana. En von
bráðar kom stór og mikill floti her-
skipa að sunnan og lögðu í slaginn;
voru það Þjóðverjar. Varð þar harð-
ur atgangur. Loftið fyltist alt rcyk
af skotunum, og sprengikólfarnir
féllu alt í kringum skii> okkar, segir
danski skipstjórinn, og vorum við
þó margar mílur i burtu. Var hríðin
svo hörð og hristingurinn svo mik-
ill, af hvellunum og ólátunum, að
við gátum ekki staðið á þilfari gufu-
skipsins. Loksins hélt þýzki flotinn
suður og Bretar á eftir og skiftist þá
þýzki flotinn í tvent og slapp ann-
ar hlutinn suður.
Þctta var alt sem oss var hægt að
grafa upp fyrir helgina. Og er þetta
mjög líklegt að hafi verið byrjunin.
Þýzkir hafa verið að elta hin minni
skip Breta og hafa haft meiri og
stærri skipin úr þvf þeir náðu hin-
um; en svo koma Bretar að norð-
vestan og snýr þá bardaganum á
Þýzka. En þá fá Þýzkir góðan stynk,
því að þá kemur allur þýzki flotinn,
sem þýzkar fregnir segja, og þá hefir
Þýzkum gengið betur um stund, og
þá hafa þeir sökt og brotið hin
ensku skipin. En Bretar hafa sótt
sig og fengið meiri styrk, og nú er
þýzki flotinn allur kominn á skrið
suður með landi eða suður upp und
ir landið, og hafa þeir verið að
reyna að komast á bak við námu-
akra sína. En einlægt gekk hrfðin,
þó að langt væri á milli. Er það sagt
að þar hafi verið eitthvað af segl-
skipum á sjónum, sjálfsagt fiski-
menn og urðu þeir á milli flotanna
og flugu skotin yfir höfuð þeim; en
þeir sigldu alt sem þeir gátu til að
komast úr þessu nágrenni. v
Af skipu mBreta sukku 14 skip og
var eitt Queen Mary, 27,000 tonna
skip, 2 um 18,000 og 3 13—14,000
tonna skip. Hin 8, sem Bretar töp-
uðu, voru smáskip (destroyers) með
100 manna hvort eða svo.
En Þýzkir mistu 15 skip, og voru
2 þeirra 24,700 tonna skip, 2 28,000
tonna livort, eitt 18,000 eitt 13,000,
eitt 5,000, eitt 4000, eitt 2600 tonna
og 6 smærri skip. Verða þá þýzku
skipin að tonnatali nokkru meiri en
þau brezku.
En svo flúðu seinast 8 af hinum
stærri skipum Þjóðverja inn á
danska höfn og hefir það líklega
verið Esbjerg liöfnin, því að Bretar
voru komnir í veg fyrir þau, og þeg-
ar þangað kom sögðu Danir þeim,
að þau yrðu annaðhvort að fara
innan 24 kiukkutíma, eða leggjast
upp þar og bíða þess, að friður yrð
saminn. Er þetta samkvæmt alþjóða
lögum. Og ætla menn, að þau kjósi
það síðara, að leggjast upp, því að
Bretar bíða þeirra úti fyrir, og
myndu vafalaust sökkva þeim öll-
um, ef þau reyndu að fara út.
Sigurinn hefir því verið mikill fyr.
ir Bretum þegar þessi átta skip
Þjóðverja falla úr sögunni í viðbót
við þau, sem Bretar söktu. — Hin
flúðu öll suður með landi og kom-
ust inn á hafnir eða inn fyrir námu-
akra Þjóðverja, og þar skildi með
þeim að sinni. Á skipum þeim, sem
sukku, höfðu Þýzkir mikið meira af
stórum 12 þumlunga byssum, en
voru á þeim, sem Bretar töpuðu.
En f Lundúnaborg var flagg á
hverri stöng yfir sigri þessum, þeg-
ar menn fóru að vita liin sönnu úr-
slit. Þýzkir flögguðu líka f Berlin;
en þeir sögðu ekki rétt frá, að öðru
en því, að þeir sögðu, að allur þýzki
flotinn hefði farið út. Þýzkir höfðu
Zeppelina hátt í lofti og gátu þeir
sagt Þýzkum til, þegar Bretaskipin
stærri voru á leiðinni til bardagans,
og þá lögðu þeir sem hraðast á flótt-
ann heim. En þokan hlffði þeim
nokkuð lengi vel. — Tvo Zeppelina
skutu Bretar niður, og neðansjávar-
báti einum söktu þeir með því, að
renna á hann.
Þýzkir menn, sem björguðust af
torpedó bát einum, sögðu, að Þjóð-
verjar hefðu tapað einum 20 torpe-
dóbátum. Óefað hafa báðir haft
mikið af torpedó-bátum og neðan-
sjávarbátum, en um tölu þeirra vita
menn ekki.
Þó að Bretar töpuðu skipum í
bardaga þessum, ])á er óvfst að ó-
vini þeirra Þýzkarana langi mikið
til að hitta þá aftur, og liitt er cins
víst, að það sígur í Bretann og verð-
ur hann erfiður viðfangs í næsta
sinn og leitar nú frekar eftir færi en
áður. Og sjónum halda Bretar enn
engu síður en fyrir bardagann.
--- Á mánudaginn voru nokkuð
greinilegri fréttir af sjóbardaganum, |
en þó óljósar ennþá og verða það
fyrst um sinn. Engin breyting er á
fregnunum frá Breta hálfu. Þeir
töpuðu þessum 14 skipum, sem fyrst
er sagt. En óvíst er um sum þýzku'
skipin; þau verða fleiri að tölunni,!
alls 18; en um stærð þeirra er ekki
vel áreiðanlegt, og verður tonnatala
skipanna sem næst nokkuð jöfn hjá
báðum flotunum, og þó kanske ívið
meiri hjá Bretum.
En það er nú víst og áreiðanlegt, |
að slagur þessi kom ekki af neinni
hendingu. Bretar ætluðu sér að
koma þeim út á sjóinn og sendu,
smáskip inn til þeirra, og hefir það
verið rétt, sem danski kapteinninnj
sá, er hann sá þýzku skipin elta
smáu skipin Breta. Og það var að
eins flotadeild Beatties, sem fylgdi
á eftir þeim. En allur þýzki flotinn
skothríðin svo áköf, að enginn mað-
ur hafði séð neitt því líkt, og eigin-
lega getur enginn hugsað sér það.
Hvellirnir drundu í sífellu, svo að
þeir ætluðu að gjöra menn vitlausa,
skipin nötruðu og skulfu og köst-
uðust til við skellina, svo að hvergi
var stætt á skipunum þarna í dúna-
logninu og hvikulausum sjó. Og svo
þegar sprengikúlurnar komu á skip-
in, flettu þær stálinu margra þuml-
unga þykku af þeim og rifu heil
stykkin úr þeim burtu. Stundum
tókust skipin sundur, þegar spreng-
ingarnar urðu inan í þeim, og féll
þá inn kolblár sjórinn, en skip og
menn sukku á hafsbotn niður.
Á mánudaginn voru margir að
segja það, að þarna hafi sokkið hið
nýjasta og mesta skip Þjóðverja,
Hindenburg. En yfir höfuð eru
sagnirnar óljósar frá Þýzkum, nema
þær að þeir hafi fengið fylli sína af
slagnum í bráð. Skipum og mönn-
um hafa þeir tapað eins mörgum og
Bretar, ef ekki fleirum, og svo hitt,
að þeir flúðu inn á hafnir sínar, en
Einn af þýzku bryndrekunum (Kaier Class), sem Bretar söktu í bar-
daganum mikla suðvestur af Limafirði 31. maí. 28,000 tonna
skip. Mestur þeirra allra var bryndrekinn Hindenburg, sem nú
liggur á sjávarbotni.
var þarna á ferðinni, og Bretar
segja, að bardaginn hafi byrjað á 15
mílna færi, og byrjaði kl.3.15. En svo
varð færið 10 mílur og seinast 5. —
Fyrst voru þýzku skipin miklu fleiri
en skip Breta, 3 þýzk á móti einu
skipi Breta. Hundrað þýzk skip sáu
þeir koma út, og strikuðu fyrst 20
bryndrekar þýzkir (battleships) í
línu þver á eftir öðrum og skutu í
sífellu. En þó að Beattie væri lið-
færri og þó að hann liefði getað kom
ist undan, þá kom honum það eKKÍ
til hugar, en færði sig eins nærri
þeim og hægt var, og dundi hrlðin
stöðugt í lofti frá báðum. Einlægt
voru þýzku skipin að fjölga, en þau
fóru einnig að fjölga hjá Bretúm.
Snemma 1 bardaganum sukku
þau stóru skipin Breta, sem þeir
mistu, og voru þau þrjú, sem fyrst
fóru. En það gjörði hina Bretana
því ákafari. Ekki vita menn með
vissu, hvort það voru torpedór eða
sprengikólfar af stórskipunum, sem
söktu þessum þremur fyrstu. En
alt var þar á ferðinni, sem grandi
gat valdið.
Klukkan 9.15 um kveldið var slag-
urinn milli stórskipanna búinn, en
þá þegar skyggja tók, komu hrað-
skreiðu smærri skipin (destroyers
and torpedo boats) til sögunnar.
Þeir rendu fram í stórum hópum,
líkt og fylkingar á landi, eða líkt og
þegar hrútar berjast, og runnu svo
nærri stóru skipunum Breta, að
þeir gætu sent þeim torpedór. Þetta
gjörðu þeir hvað eftir annað langa
hríð. En þá hefir það verið, sem
Bretar hafa farið að taka tollinn af
þeim, og lauk svo, að þeir týndu
drjúgum tölunni, en gátu ekki sökt
neinu ensku skipi. Samt voru mörg
skip Breta löskuð, sem úr bardag-
anum komust.
Engin ný voða-vopn eða stór-
ar fallbyssur urðu Bretar varir við
hjá Þjóðverjum. Tvo klukkutíma
var slagurinn búinn að standa og
Beattie að taka á móti hríðinni frá
Þjóðverjum, einn á móti þremur eða
fjórum, þegar stærri skipin Breta
komu til sögunnar, þau Invincible,
Indomitable og Inflexible, og var
varaaðmfráll Hood á Inflexible, og
sökk með því litlu síðar og öll skips-
höfnin. Beatty aomíráll var á Lion,
og sótti fast orustuna, og fékk 'marg-
ar skrámur og brotnaði skipið
nokkuð en komst þó heim. Þegar
skipin voru farin að nálgast og
sigldu þarna hlið við hlið, þá var
Bretar héldu sjónum. Aftur segja
Bretar, að þeim hafi mest mein orð-
ið að námuökrum Þjóðverja. Samt
höfðu þeir seinast getað hrakið sum
smærri herskipin Þjóðverja inn á
þeirra eigin námuakra, og þar
sprungu þau og sukku.
Þýzkir missa þrjá bryn-
dreka í viðbót
Seinustu mánudagsfréttir segja,
að auk þeirra 17 eða 18 skipa, sem
Bretar söktu af Þjóðverjum, hafi
bezta og nýjasta herskipi Þjóð-
veija, Hindenburg, verið sökt líka.
Þetta er haft eftir mönnum, sem
voru á smáum skipum (destroyers)
sem söktu tröllinu. Það hefir lík-
lega komið fyrir, þegar farið var að
skyggja og smærri herskipin beggja
flotanna fóru í hópum að sökkva
stórum og smáum herskipum með
torpedóm. Segir liann að simáskip
Breta lia.fi verið komin utan um
tröllið ])ýzka og sett ) torpedór í
belg skipsins og sprungu allar. En
“destroyers” Breta söfnuðust um
skipið og sópuðu þilfarið af mönn-
um og tættu þetta mikla skip í
sundur og sökk það þá bmðlega. —
Herskipið Hindenburg var smíðað
1915, og hafði 29,000 tonna lestarúm
og var með 8 15 þumlunga byssum
og 16 nær 6 þumlunga. Hindenburg
var hið mikla skip, scm átti að vera
með hinar voðastóru fallbyssur, sem
áttu að mola allan Bretaflota. En
nú er tröllið sokkið að sögn. Og
byssurnar voru þá ekki stærri en
byssurnar á bi-yndrekanum enska,
Elizabeth. Og liálfmerkilegt er það,
ef það reynist satt, að smáhvolpar
])essir skyldu verða þessu mikla
skipi að fjörlesti.
Frá Kaupmannahöfn kemur sú
fregn og er höfð eftir blaðinu Stifts-
tidende frá Aalborg f Danmörku, að
Danir hafi séð bryndrekann þýzka,
Seydlitz út undan Fanö, og var þá
skipið á flótta undan herskipum
Breta og virtist laskað ínikið og
töldu þeir víst, að Bretar hefðu sökt
því. Fanö er vestan við Jótlands-
strendur, skamt suður frá Esbjerg,
og hefir skipið verið að reyna að
komast heim til sín.
Seydlitz var stórt iierskip 24,600
tonna albrynjaður dreki.
Þá er og Lutzow eitt stóra her-
skipið Þjóðverja, sem menn telja
sokkið, 28,000 tonna skip.
Og þó að eins tvö af þessum séu
tálin, sem viðauki við þau skip, er
Þýzkir mistu, þá verður strax mik-
ill munur á skipunum, er sukku, og
ósigurinn Þjóðverja meiri.
Bretar, sem kóma heim úr sjóbar-
daganum, ráða sér ekki fyrir kæti;
þeir veifa húfunum og hrópa sigur-
óp og segja, að nú hafi þeir fundið
Þjóðverjana og rekið þá inn í holur
sfnar og hreiður; þeir hafi ekki þor-
að að standa uppi móti Bretum.—
Hvar eru nú þýzku vopnin? segja
þeir. Og þegar þeir voru í bardagan-
um, Bretarnir, þá voru þeir hopp-
andi og spaugandi eins og skóla-
börn að leika sér. Skipstjórarnir
spauguðu og hlógu, þegar sprengi-
kúlurnar voru að brjóta alt, sem
uppi var, og gusurnar af sprengi-
kúlunum, sem féllu í sjóinn, gengu
sem goshverir jafnhátt möstrum
skipanna. Það var náttúrlega sorg
yfir þeim, sem féll. En sigur er og
verður þetta fyrir Breta, sem lengi
verður f minnum.
Kitchener jarl druknaður
Yfirforinginn yfir öllum Breta-
flota, aðmíráli Jellicoe, sendi hinn 6.
júní svolátandi skeyti til stjórnar
Bi'etavcldis:
“Með l.irni mestu sorg verð eg að
tiikynna yður það, að brynskipið
Hampshire, Capt. Herbert J. Savill,
er sokkið með lávarð Kitehener og
foringjasveit hans. Skipið sökk í
gærkveldi um kl. 8 e. m. J5. júníi
vestur af Orkneyjum, og grandaði
því annaðhvort sprengidufl á rcki
eða torpedó.
“Á ströndu uppi aáu menn fjóra
báta leggja frá skipinu. Vindurinn
var á norðvestan og hvika mikil.
Varðbátar og “destroyers” fóru þeg-
ar þangað, sem skipið hafði sokkið,
og menn voru sendir með strönd-
inni á landi til að leita, en alt til
þessa hafa menn að eins fundið lík-
in aif nokkrum sjómönnum og bát
einn á hvolfi. Er nú búið að leita
um alla ströndina, þar sem skipið
sökk fram undan. En litlar líkur til
að nokkur maður hafi komist lfts
af”. —
Enn sem komið er hefir engin
fregn fengist af hópi þeim, sem var
að leita á landi uppí.
Herskipið Hampshire var á leið-
inni til Rússlands.
Um James J. Hill og starf hans
Eins og getið var stuttlega í síð-
asta blaði dó járnbrautakonungur-
inn mikli, James J. Hill, í St. Paul,
Minn., hinn 29. maí sl., kl. 10 f. m„
78 ára gamall.
Mr Jim Hill (eins og hinn látni
oftast var nefndur) er kunnur að
heita má hverjum manni í allri
Norður-Ameríku. Um Norðvestur.
landið var hann fyrsti maðurinn,
sem bygði járnbrautir, um Minne-
sota norðantil, Dakota ríkin, og
alla leið vestur að hafi; og ekki að
hann bygði eina eða tvær línur,
heldur fléttaði hann þær um ríkin
og var því eiginlega maðurinn, sem
gjörði alt það land byggilegt, því að
borgirnar og bygðir manna fylgdu
æfinlega járnbrautum hans.
Hann var borinn og barnfæddur
í skógum úti, nálægt Rockwood í
Átti að verða prestur.
Þegar faðir hans sá, að hann gat
engu tauti komið við son sinn, þá
réði hann það af, að senda hann á
skóla og reyna að gjöra prest úr
honum af Presbýtera flokki, því að
foreldrar hans fylgdu kenningum
þeirra. Hill var þá sendur til Rock-
wood Academy og þar var hann í
10 ár, og var þá orðinn 18 ára gam-
all. En þá fór sveinninn Hill að sjá
og skilja, að hann gæti aldrei prest-
ur orðið, svo var honum það ógeð-
felt. Hann hætti því lestri öllum og
fékk sér búðarvinnu í vanalegri
sveitabúð í Rockwood.
Hill gegndi störfum sínum með
svo mikilli samvizkusemi, að kaup-
maðurinn, sem hann vann fyrir,
setti hann yfir verzlun aðra,. sem
hann átti í borginni Guelph þar
JAMES J. HILL.
Wellington County, Ontario, hinn'
16. september 1838. Faðir hans var
einn hinna fyrstu frumbyggja þar,
og kom frá norðursveitum Irlands.
Móðir hans var af Dunbar-ættinni,
og töldu ættmenn hennar sig í
frændsemi við Stuart-ættina f bein-
an karllegg. En kaþólskir menn
hröktu Dunbar fólkið af óðulum
sínum, og varð það til þess, að það
leitaði hingað. Faðir hans hét Jam-
es og var Orange-maður, en móðir
hans hét Anna.
Forfcður J. .1. Hills höfðu verið
bændur mann fram af manni, og
vandist Jim Hill við almenna
bændavinnu í uppvextinum. En
samt féll lionum það aldrei og vildi
heldur liggja i bókum, og voru hót-
anir og hirtingar ónýtar við hann,
því hann sat við bækur sfnar hverja
stund sem hann gat.
skamt frá. Þar var Hill svo um hrfð,
en þótti þröngt um sig, sagði upp
vinnunni en fór að ferðast um
næstu sveitir. Fyrst ferðaðist hann
um Austurríkin f Bandáríkjunum,
og svo fór hann að halda vestur á
bóginn, þangað til hann komst til
St. Paul í Minnesota, og var borgin
])á ekki stór, að eins 5,000 manns. —
Þetta var f júlímánuði 1856.
önnur sagan segir, að hann liafi í
æsku langað til að verða skurð-
læknir. En faðir hans dó, þegar Hill
var 18 ára, og þá yfirgaf hann skól-
ann og fór að vinna í búðinni.
Þegar Jim kom til St. Paul liafði
hann tvær hendur tómar og fór að
vinna við uþpskipun. Svo varð
(Framhald á 5. bls.).