Heimskringla - 29.06.1916, Page 3

WINNIPEG, 29. JÚNI 1916.
HEIMSKRINGLA
BLS. 3 '
Athugasemdir
um fjármál, me'S hliSsjón aí reikn-
ingi íslandsbanka 1915.
Eftir Indr. Einarsson.
I. Gróöi Islendinga 1915.
Bankarnir safna öllu viðskiftalífi
þjóðanna í einn miðdepil. Þar fó
menn peninga til ýmsra fram-
kvæmda, og þar leggja menn inn
t>að( sem afgangs verður. Velmegun
og afturför í efnahag manna spegl-
ast í þeim; þeir blómgast með við-
skiftamönnum sínum, og bönkun-
um hnignar þegar þeim hnignar.
Peir leggja fram afl þeirra hluta, sem
gjöra skál, þeir styðja hagvænleg
fyrirtæki. Þeir eru svo að segja
stofnanir, sein gjöra fátækan og
rlkan. Þeir auka velmegun og vel-
farnan lands og lýða. En auðvitað
verður þeiin að vera stýrt með skyn-
samlegu viti til þess að það takist.
Landsmenn hafa aldrei grætt eins
mikið fé á nokkru ári síðan land
bygðist eins og árið 1915. Menn
hafa lagt inn í bankana bóða( öll
þeirra útibú og Söfnunarsjóð Is-
lands á árinu fram yfir það, sem út
liefir verið tekið:
1 Landsb. og útbú hans kr.2,309,000
- íslandsb. og útbú hans —1,879,000
- Söfnunarsjóð Islands.... — 51,000
kr. 4,239,000
í aila aðra sparisjóði á
landinu ágizkað ....... —1,761,000
þá hefðu innlög í alla sparisjóði ver-
ið 6 milíónir kr. á árinu. Svo hafa
menn borgað milíónir af skuldum.
Verzlunarskuldirnar voru taldar ár-
ið 1913 6 millíónir kr. Þeir hafa
höggvið alvarlegt skarð í þær eins
og bankaskuldirnar . og að síðustu
hafa þeir lagað ýmislegt heima hjá
sér. Ef útflutta varan 1915 hefir num-
ið 34 milíónum króna, þá er gróði
landsmanna 14 milíónir króna,
þeirra sem flytja vörur, eða selja
vörur til útflutnings; en svo hafa
verkamenn, sem j)ó fengu hækkuð
daglaun sín sumarið 1915, tapað
nokkru, og þeir, sem lifa af föstum
launum, sem ekki hafa verið hækk-
uð, tapað 42 prósent af launaupp-
hæðinni; þann skaða met eg allan
2 milínir króna. Það, sem útlenda
varan hefir hækkað við islenzka
framleiðendur, 2 milíónir króna. —
Hreinn ágóði fyrir landsmenn í
heild sinni verður því 10 milíónir
króna.
II. Sparisjóðsfé, innlán og hlaupa-
reikningar 31. des. 1915.
í íslandsbanka og útbúum hans
stóðu inni við árslokin 1915 á þess-
um liðum.................. kr.6,633,000
í Landsb. og útbúum .... —7,284,000
í Söfnunarsjóði íslands .... — 614,000
kr. 14,531,000
Af þessum 14V2 milíónum króna
stóðu á hlaupareikningi í íslands-
banka incð' útbúum....... kr.2,213,000
og í Landsbanka með
útbúum...................— 670,000
Alls ............... kr. 2,883.000
Fé á hlaupareikningi er auðtckið
út( og ekki álitið að vera til fram-
biiðar fyrir bankana, en þegar sömu
upphæðirnar stöðugt halda sér
svona hér um bil, og einar tíu þús-
undirnar koma meðan aðrar fara,
þá er upphæðin ekki nærri eins ó-
ábyggileg í reyndinni, eins og banka
menn oftast álíta að hún sé.
Við árslokin stóðu þessar 14,531
þúsund krónur þannig inni:
Á Seyðisfirði............. kr. 591.000
- Akureyri ...............— 1,645,OOJ
- ísafirði ............-... — 845,000
1 Reykjavík ..............—11,450,000
Þar sem fiskiveiðarnar eru mestar,
þar er uppgangur manna mestur.
Fyrir utan alt þetta fé má búast við,
að 3—4 milíónir standi inni 1 26—27
sparisjóðum, sem til eru annarsstað-
ar á landinu, og jafnvel án þess
hefði spariféð verið álitleg upphæð
að eign, þegar allir landsbúar eru
88,000 manns; það eru 166—210 kr.
á hvern mann. Bókari Landsbank-
ans <hefir gefið mér upplýsingar um
spariféð í Landsbankanum og út-
búum hans.
Það dylst ckki( live mjög þessum
peningastofnunum hlýtur að hafa
vaxið fiskur um hrygg við þessi
kostlegu innlög. Einu sinni voru
það föðurlandssvik, að nefna 10 mil-
íónir króna; nú eigum við sjálfir að
líkindum ,18 milíónir í sparisjóðum.
Sumir álíta, að það hljóti að vera
ófyrirgefanleg eigingirni þeirra
manna, sem mæia með járnbraut
austur yfir fjall; nú leggjum við upp
arið 1915 það, sem sú járnbraut
kostar. Eins og nú er komið, ætti
landið ekki að þurfa að taka lán
hjá öðrum þjóðum. í sparisjóðun-
um er nóg fé til þess alls. Lands-
menn eru hættir að vera fátækir.
Þeir eru að verða ríkir menn. Og
þegar styrjöldinni linnir, þá vcrðum
við einhver bezt megandi þjóðin í
Norðurálfu, því meðan ófriðarþjóð-
irnar verða að greiða 60 kr. árlega á
hvert mannsbarn í vexti og afborg-
anir af ríkisskuldunum frá stríðinu,
ef það stendur í 24 mánuði, þá höf-
um við lagt upp 60 kr. á hvert
mannsbarn í landinu og fáum frá
3Yo prósent til 50 prósent af þvf ár-
lega( eftir því til hvers fyrirtækis
því er varið.
III. Innlent eöa útlent fé.
Þegar var verið að berjast fyrir
að koma Islandsbanka á fót, var ein
mótbáran, að hér yrði útlent auð-
vald að smeygja sér inn. Það mundi
kaupa upp allar jarðirnar, gjöra Is-
lendinga að þrælum undir útlendu
auðvalds oki. Kosturinn við að fá
bankann var einmitt, að við þurft-
um ekki að taka stofnféð frá sjálfum
okkur, og þurftum ekki að reita
okkur sjálfa til þess. Starfsfé bank-
ans var 31. des. 1915:
Hlutabrjf og innlög ____ kr.9,633,000
Þar af áttu landsmenn
öll innlög .. kr.6,633,000
og af hlutabréf-
um bankans.... — 750,000
Islenzk eign alls
7,383,000
Útlcnd eign —............kr.2,250,vO0
Islendingar eiga nú því sem næst
af því fé, sem bankinn hefir til með-
ferðar, % hluta, útlendingar 14. —
Landsmenn hafa meirihluta í banka
ráðinu og meirihluta stjórnar bank-
ans, og allir starfsmenn, nema einn
einasti maður, eru Islendingar.
Varasjóður bankans, sem hér hefir
verið látinn liggja milli hluta, er
allur í íslenzkum verðbréfum. Hann
er nú 464 þúsund krónur. Eg skil
ekki, hvernig á að kalla Islands-
banka útlendan nú orðið.
IV. Skuldir viö útlönd og innieign
erlendis.
Árið 1907 og 1908 voru skuldir
beggja bankanna við danska banka
og fleiri stofnanir ..... kr.4,700,000
Alt það var uppsegjan-
legt með símskeyti. Menn
sögðu hér, að það mætti
loka báðum bönkunúm
með tveimur símskeytum.
íslenzk skuldabréf höfðu
verið seld þá erlendis fyr-
ir hér um bil ...........—4,000,000
Hagur bankans var í þessu atriði
1908, svo að hann stóð í kr. 2,700,000
skuld erlendis, en átti
inni 31. des. 1915 ........ —3,760,000
Hagurinn hefir (að þessu leyti)
batnað um 5—6 milíónir króna. —
Landsbankinn var í skuld erlendis
1908 um 2 milíónir króna, en átti
inni erlendis 31. des. 1915 kr. 3,561,000
Hans liagur heiir að þessu leyti
batnað um aðrar ð—6 milíónir kr.
Allar skuldabréfaskuldir landsins
eru nú c. 7% milíónir króna. Allar
erlendar skuldir sama sem 1 milíón
kr. í raun og veru.
V. Umsetning tslandsbanka áriö
1915.
Umsetningin sýnir, hvert verk að
bankinn hefir unnið um árið, og
sýnir jafnframt fjörið eða deyfðina
í viðskiftalífinu, þar sem bankinn
er. Allir tekjuliðirnir í höfuðbók-
inni sýna, að við bankann sjálfan
hafa verið innborgaðar
1915.................... kr.l 12.000.001)
en við útibúin ......... — 27,000,000
Sumar þjóðir hafa ekkert takmark
fyrir mcstu seðilútgáfu, nema það,
sem gullforðinn setur bönkunum.
þeir luktu um hann með kærleik
sínum".
En hann lætur talið allstaðar ber-
Álitið á miklum gullforða sýnist að I ast að Katli presti, — hvort þeir
Alls
,kr. 139,000,000
Skuldir
alls....
bankans voru
kr.8,700,000
Skuldabréfunum gátu menn ekki
sagt upp, og þau voru hættulaus
skuld fyrir banka og land. Þá skall
á peningakreppa í Danmörku. Is-
landsbanki borgaði alla sína lausu
skuld, 2.7 milíónir, á fjórum mánuð-
um. Landsbankinn lét selja skulda-
bréf og greiddi lausa skuld sína, 2
milíónir á tveimur árum. Skuldin,
sem stafar frá skuldabréfum bank-
anna, sem er hættulaus fyrir þá, og
góð eign fyrir handhafana erlendis,
er nú 4—5 mjlíónir, en hinum hlut-
anuin lausu skuldunum, hefir nú
alveg verið snúið á hina fornu
skuldunauta.
Eftir reikningi Islandsbanka 31.
des. 1915 átti hann hjá útlendum
bönkum o. fl............ kr.4,779,000
en eríendir bankar o. fl.
áttu aftur hjá honum ... —1,018,000
Hrcin innieign 31. des.
1915 ........,....
...... kr.3,761,000
Þetta er öll umsetning bankans
og útbúanna á árinu. Þar af eru
67 milíónir kr. flutningur milli reikn
inga mest utan bæjar.
Peningaborganir hafa numið árið
1915:
Innborgað við bankann
sjálfan ............... kr. 54,000,000
Innborgað við útbúin — 18,000,000
Alls .............. kr. 72,000,000
Þetta er styzta yfirlitið yfir fram
kvæmdir bankans árið 1915, sem
mér er unt að láta í té eftir reikn-
ingi hans.
Af þessum háu tölum getur mað
ur gjört sér í hugarlund, hverja þýð
ingu bankinn hafi fyrir peninga-
viðskifti landsins, og hve stórvaxin
þau séu orðin.
Ábati og halli áriö 1915.
Allur arðurinn af rekstri bankans
og úfbúanna voru 575 þúsund kr.
Þar af gengu til launa, húsaleigu
og skrifstofukostnaðar ....
Til útgjalda voru færðar
fyrir tapi (og þá er alt tap
bankans talið) ............
Til landssjóðs voru greidd-
ar alls ...................
Til varasjóðs voru lagðar....
og til liluthafa 6 prósent....
kr.110,000
—177,000
— 20,000
— 88,000
—180,000
Hvað gjörir bankinn við alla þessa
innieign? Henni er varið til þess,
að borga með henni gullforða, þeg-
ar bankinn þarf að auka hann.
Henni er varið til að greiða peninga
í öðrum löndum; bankinn kaupir
ávísanir fyrir mikið fé; og henni cr
varið til að borga vörur, sem keypt-
ar eru erlendis, — borga þær þar á
staðnum, en taka aftur við aná-
virðinu hér. Ef bankinn hefði ekki
átt mikið fé inni erlendis, þegar
styrjöldin byrjaði, l>á hefði lands-
sjóður ekki getað fengið 700,000 l:v.
til láns, og látið borga þær inn
Ameríku til þess síðar að fá vörur
þaðan fyrir þær.
Seðlar eru lítt nothæfir nú erlo,‘ d-
is nema til smákaupa. Hingað send-
ir enginn vörur án vissu um borg m,
þess vegna er aðferðin sú, að fá pen-
inga hjá bankanum til að greiða
með andvirði vörunnar erlendis, en
að borga peningana aftur inn í
bankann hér á staðnum.
Seðlarnir alt í kringum okkur eru
óinnleysanlegir eins og okkar eigin
seðlar eru hér. Útflutningur á gulli
er bannaður í löndunum í kringum
oss. Innieignin í erlendum bönkum,
kemur í stað gulls til að borga með
erlendar vörur. Aðflutningar vorir
vaxa alt af i verði, þess vegna verð-
ur innieignin að vera mikll.
í innieigninni erlcndis eru 100
þúsund pund sterling, sem liggja á
Bretlandi til þess að geta fengið
vörur þaðan. Yið gctum ekki verið
án þess að fá kol og salt. Gangverð
á ensku gulli er svo lágt nú, að
bankinn tapaði næstum 200,000 kr.
á að selja liessi 100,000 pund sterling
fyrir gangverðið. Hann keypti það
vegna þarfar landsmanna af rækt
við landið, og vonandi verður skað-
inn miklu minni en það, sem nú
var nefnt.
Samtals............kr. 575,000
Með því tapi, sem hér er fært til
útgjalda, er séð fyrir endann á öll-
um þeim skaða( sem bankinn hefir
orðið fyrir frá upphafi vega sinna,
og til ársloka 1915. Þótt skaðinn haf
verið allmikill, l>á á bankinn þó
464 þúsund krónur í varasjóði og
hefir á hverju ári greitt 6 prósent
til hluthafa, nema eitt einasta 5%
prósent. Bankinn sýnist að vera
kominn á þann rekspöl, að hluthaf-
af muni fá eftir 3—4 ár 7—8 prósent
af hlutum sfnúm, og sfðar líkiega
meira. Kostnaðurinn við reksturinn
hlýtur að aukast í krónutali , því
öll launin við bankann frá efst til
ncðst eru alt of lág, og verða lægri
og lægri, eftir því sem peningar falla
í verði. Gildi gullsins kemur aldrei
upp aftur.
VII. Seðlafúlgan.
Þegar ríkisdölum var breytt í
krónumynt, munu 1500 þúsund kr.
liafa verið hér í umferð. 31. des.
1915 voru í umferð:
af íslandsbanka seðlum kr.2,522,000
af Landsbanka seðlum .... — 750,000
vera í rénun t. d. í Svíþjóð. Gullið
verður eiginlega ekki notað til
neins. Það er gagnslaust til flestra
hluta, nema að borga með því vör-
ur, en vörurnar eru allsherjar nauð-
synjar. Svíar hafa nú gefið Ríkis-
bankanum lagaleyfi til að neita að
taka við gulli sem borgun. Þeir
þykjast auðsjáanlega vera búnir að
fá of mikið af því. I okkar sporum
væru þeir líklega ekki lengi að því,
að heimila bönkunum að neita að
taka við útlendum seðlum sem
borgun. Það væri að minsta kosti
ekki óeðlilegt. Því hvers vegna meg-
um við ekki hafa nóg af okkar eig-
in seðlum? Hvers vegna eigum við
að hafa útlenda seðla að staðaldri
í umferð? Og hvers Ýegna eigum við
að borga öðrum löndum vexti af
þeim?
Hér ætti ekkert takinark að vera
fyrir seðilútgáfunni, annað en gull-
forði bankans. Einasta eðlilega há-
markiðt sem eg sé, er 6 milíónir, því
hlutabréf bankans eru 3 inilíónir.
En livaða hámark, sem sett er í lög-
um, þá verður ávalt að nema há-
markið úr gildi með bráðabirgðar-
Iögum, þegar viðskiftalífið þarf þess
með( því annars eru boðar og voði
fyrir stafni.
(Niðurlag næst).
Ritdómur um
“Gest eineygða
Innlendir seðlar alls ...kr. 3,272,000
og þar fyrir utan nokkur hundruð
þúsund í dönskum seðlum. Eg veit
ekki, hve mikið þati var. Seðlar í
umferð hafa verið einna fæstir um
nýjársleytið og eftir nýjársleytið( en
mest er í umferð í októbermánuði
hvert ár. Árið 1915 voru flestir seðl-
ar úti. Þá var búið að leyfa Lslands-
banka með lögum, að bæta einni
milfón króna við hæsta mark (2Yt
milfón), og með bráðabirgðarlögum
var búið að bæta við annari milfón-
inni til. Þegar mest var úti af seðl-
um í október 1915, voru í umferð af
Islandsbanka seðlum c. kr.4,500,000
af Landsbanka seðlum ... — 750,000
og af dönskum seðlum
hafði verið fengið hingað
sumarið og haustið 1915
c.................... —1,000,000
Samtals c..............kr. 6,250,000
Áður en síðari milíónin fékst
lianda íslandsbanka, þá var ástand
ið svo hér í bænum, að hvorugur
bankinn gat lánað landssjóði til
verzlunar-viðskifta 30,000 kr., ef pen-
ingarnir áttu að borgast hér í landi,
en 300,000 kr. sagðar velkomnar í
öðrum bankanum (og hefðu líklega
verið það í hvorum.þeirra sem var)
ef þær áttu að greiðast f Kaup
mannahöfn. Það var líka liægt að
fá upphæðina þann 10. október því
þá var von á 575 þúsund krónum í
dönskum seðlum, en landssjóður
átti að borga samdægurs hér í bæn
um.
Þegar þriðja bók Gunnars Gunn-
arssonar um Borgarættina, ‘fGestur
eineygði”, kom út í fyrsta sinn á
dönsku, árið 1913, var mikið um
hana ritað f dönsk blöð og henni
tekið frábærlega vel.
Saina ár var og byrjað að geta um
hana f Noregi. 1 desember hefti
norska tímaritsins: “For kirke og
kultur” skrifaði annar ritstjóranna
ágætan ritdóm um hana. Hann rit-
aði um hana f sambandi við sex
aðrar merkar bækur og nefndi rit-
gjörðina: Bækur um áhugamál
mannkynsins (Böker om brænden-
de spörgsmaal).
Mér finst synd og skömm, að fs-
lenzk alþýða hér heima skuli ekki
oftar eiga kost á því( en hún í raun
og veru á, að sjá hið helzta, sem sagt
er um íslenzka rithöfunda af rit-
dómurum annara þjóða. Hún gæti
lært nokuð af þvf að sjá, hvers virði
góðar bækur eru taldar með mestu
mentaþjóðum heimsins.
Eg leyfi mér að þýða ritdóminn,
sem Eivind Berggrav-Jensen skrif-
aði í fyrnefnt tímarit og bið ísafold
fyrir hann.
“Það má vel vera, að það sé rangt,
að byrja á því bezta, en bók Gunn-
ars Gunnarssonar: Gestur eineygði
á lieimtingu á því, að henni sé skip-
að á hinn æðra bekk. Það er til-
komumikil bók um hrffandi efni,
og hún sýnir um leið fullkomna list
hins fullþroska manns. Menn verða
að fara lengra en í jólabækurnar til
þess að finna eitthvað til þess að
jafna lienni við.
Fyrst hún hefir enn ekki verið
nefnd í neinu norsku blaði (svo eg
viti), þótt hún kæmi út snemma í
haust, skal eg í fáum orðum skýra
frá aðal-efni hennar. Islenzkur prest-
ur hefir í franuni glæpsamlegt at-
hæfi við föður sinn og eiginkonu
sfna, svo að faðir lians d'eyr út af
ní og konan verður geðveik alla
æfi upp frá því. Þetta er umliðið, er
bókin byrjar (frá undanfara at-
h,urðanna í þessari bók er sagt í
tveiin bókum “úr sögu Borgarættar-
innar” áður útkomnum). — Menn
halda, að presturinn haf drekt sér,
en hann hefir flúið til útlanda og
er kominn aftur til Islands, án þess
að þekkjast, og hefir nú sjálfur val-
ið það, að fara um landið sem bein-
ingamaður. Alt líf lians er frá þeirri
stundu helgað þeirri hugsun einni,
að friðþægja fyrir brot sitt með því,
að lifa kærleikslífi sjálfsfórnarinnar.
Hvar sem hann kemur er honum
þvf fagnað með hátíð hjartnanna.
Hann lægir deilurnar á heimilunum(
hann lýsir upp sorgarmyrkrið, hann
leiðréttir rangsnúið hugarfar
manna, hann hættir lífi og limum
til að frelsa aumingjana. Hann er
sólin í dimmu hreysunum.
En í Hofsfjörð þorir hann ekki að
koma. Því að þar hafði liann verið
prestur; þár á konan hans heima,
bróðir lians og sonur.
20 ár ferðast Gestur. Þá legst
það í liann, að liann muni eiga
skamt eftir ólifað, og vér hittum
hann þar sem hann cr á leiðinni yfir
fjallið ofan í Hofsfjörðinn. Kaleik
þjáninganna vill hann drekka í
botn hann vill heyra samsveitunga
sína formæla Ivatli presti. Vér verð-
um honum samferða bæ frá bæ;
enginn þekkir liann, en allir hafa
heyrt talað um Gest og þrá að hann
komi. “öll sveitin vissi, að Gestur
eineygði var kominn. Þeir útheltu
blessunaróskum sínum yfir liann.
muni enn eftir honum? Og ástúðin
í augum fólksins verður jafnskjótt
aö brennandi liatri og stjórnlausri
gremju. “Þarna sat hann og laug-
aði sig f kvala- og örvæntingar-baði
formælinga þeirra”.
Svona líður dagurinn..Og á næt-
urnar stíga bænarandvörp hans
upp til guðs úr hlöðunni, þar sem
hann hvflist, — kvöl hins fullorðn^
og von barnsins, barátta mannsins
um náðina.
Það er sem hann við ált þetta
styrkist í mildi sinni og festu gagn-
vart mönnunum. Augu hans reka
ilskuna á flótta, hið ástúðlega og
hreina hugarfar hans knýr tárin
fram f augum hinna rangsnúnu. —
Þegar liann kveður á morgnana,
biður fólkið hann aö segja einhvcr
orð að skilnaði, “þau orð, er það
þarfnist fyrir”. Og hann segir við
ekkjuna, sem er full af gremju:
“Láttu hjarta þitt vera opið fyrir
öllum kærleik, en lokað fyrir hatri,
og sjáðu um, að munnur þinn sé
auðugur af blessunaróskum, en að
út úr honum komi aldrei formæl-
ing”.
Og við mikillátan og rogginn
bóndann, sem nú stendur eins og
barn frammi fyrir dómara sínum,
segir Gestur þetta um leið og hann
leggur af stað: “Lyftu dálítið oftar
á liig beiningapokanum".
Svona fer hann um, sár og leit-
andi( unz hann kemur að bæ bróð-
ur síns, heim til konu sinnar og
sonar sfns. Og þarna mitt í svarta-
myrkri örvæntjngarinnar, f dauðan-
um, finnur hann ljósið og fær fyrir-
gefninguna úr höndum kærleiks-
ríkra inanna og úr föðurörmum
guðs.
Þessi lýsandi ímynd kærleikans,
svo skýr og lifandi, ætti að halda
innreið sína í hjörtu allra.
Síðan beztu daga Björnsons hefir
eigi verið sköpuð göfugri persóna í
list Norðurlanda. Eg þekki engan
annan, er Gesti verði jafnað til, en
biskup “Bien Venu” í bók Victors
Hugo: “Aumingjarnir”. Því líkt er
farið um Gest og þá bók: hann geta
þeir jafnt lesið, sem þykir mest vert
um æsandi sögur og elska æfintýrið,
og liinir, sem í kyrþey vilja lifa sig
innilega inn f augugt lundarlag og
g'fugan hugsunarliátt eða vilja njóta
afburðalistar. Gestur mun marka
spor í hug þeirra allra, sem eigi
þurkast bráðlega út aftur.
Sú lífsskoðun, sem ber uppi ann-
an eins mann og Gest, þarfnast þess
eigi, að hún sé útskýrð með orðum.
En hinn íslenzki rithöfundur hefir
og getað fundið orð, sem voru nógu
látlaus og innileg, til þess að þau
sómdu sér í munni Gests.
hann liggur á banabeðnum, inni
lykur hann ósk lífs síns í þessi orð:
— “ó, ef að það væru margir,
skildu það, að
er, að afneita sjálfum sér og flytja
frið á jörðu”.
væri bláfátækur bóndason, og þekti
æfikjör Gunnars Gunnarssonar.
“Gestur eineygði” er nú þegar
kominn út á fjóruin tungumálum
og verið að þýða liann á tvö önnur
(ensku og hollenzku'. Von er á hon-
um á íslenzku með haustinu. Svo
að íslenzkan verður þó hin sjöunda
í röðinni. En víða hefir Gestur kom-
ið áður en hann kemur til Islands.
Þúsundum saman rnunu menn
lesa þessa fallegu bók á erlendum
tungumálum, þeir er varla vita( að
Island er til. Efasamt, hvort þeir
vita, að höfundurinn er Islending-
ur. Danir munu líka sjálfsagt fúsir,
að tileinka sér hann. En hinu fá
lesendurnir varla gleymt, af því að
bókin öll festir það í minni þeirra,
að “Gestur eineygði” er Islendingur.
1 honum hefir Island eignast full-
trúa erlendis — eignast hann fyrir
ekki neitt, alveg ókeypis. Og eftir
nokkurn tíma stærir þjóðin sig af
lionum.
Þó ætla margir enn sem væri það
það einhver óþarfa-eyðsla á krafti
þjóðarinnar að leggja nokkuð til
bókmentanna, og of mai'ga vantar
skilning á því, hvers virði og liver
sómi það er þjóðar-krflinu íslend-
ingum að eiga ágæta rithöfunda og
listamenn.
Sumir þeirra, þar á meðal Gunnar
Gunnarsson( hafa neyðst til þess að
flýja land.
En meðan aðrar eins bækur og
‘Gestur eineygði’, ‘Fjalla-EyvinduF
og ‘Galdra-Loftur’ afla íslandi frægð
ar erlendis, kveða jafnvel mætustu
menn upp úr með það hér heima,
að ekki megi veita þeim mönnum
skáldstyrk af íslenzku fé( sem riti á
erlendum tungum. Þó sjá þeir um,
að bækurnar komi jafnframt svo
fljótt út á íslenzku, sem nokkur
bóksali hér heima fæst til að gefa
þær út.
“Og engan skálda-styrk til danskra
skálda!” Mig tekur sárt til þess, að
sú setning skyldi standa í “Nýju
kirkjublaði”.
Eg þekki svo vel ritstjóra þess
blaðst að eg veit það, að þegar hann
hugsar sig vel um, kýs hann ekki
annan fulltrúa fremur frá oss Is-
lendingum inn á heimili stórþjóð-
anna, bæði hin fátæku og rfku, en
“Gest eineygða”.
Har. Níelsson.
—(ísafold).
Of veiðibráður.
Þegar Maud Noregsdrotning var
ung stúlka, dvaldi hún um hríð hjá
| ömmu sinni Yictoriu drotningu í
Osborne. Eitt sinn var hún að
hjálpa til á góðgjörða bazar þar í
■^egal I grendinni og kom þá til hennar
ungur liðsforingi til þess að kaupa
eitthvað. Honum hefir víst litist vel
sem i á ungu stúlkuna, en ekki þekt liana
mesta afreksverkið | þvf hann gaf sig á tal við liana
og sagði: “Eg er alveg viss um, að
eg þekki yður, ungfrú. Býr fólkið
* * * » | yðar hér í grendinni?”
“Eg er hjá ömmu minni nú um
Svona lízt nú þessum Norðmanni tíma”, sagði prnsessan.
á “Gest eineygða”. Og liann heldurj “Einmitt, hana þekki eg áreiðan-
víst, að það sé miðaldra maður að. lega, — eg þekki svo marga. Hvað
minsta kosti, er hafi skrifað þessa heitir gamla konan? Eg ætla að líta
merkilegu bók( og maöur, sem “set-'
ið hafi við listalindir” árum saman;
inn til hennar”.
“Victoria drotning”
sagði prins-
og notið allra gæða mentunarinnar,1 essan og brosti lítið við.
eins og hinir rithöfundarnir, erj
liann skrifar um. Hvað myndi hon-
um finnast, ef hann vissi( að þettá
Ungi maðurinn liafði sig á burtu
hið skjótasta.
— Vísir.
Uppboðssala á skólalöndum
HÉR MEÐ TILKYNNIST, að opinbert uppbob á skólalöndum í Saskatchewan
og Alberta verbur haldiö á neöangreindum stöbum og tíma, sem hér skal
geta: —
Moosomin, Sask., mánudaginn 25. júní 1916, kl. 10.30 f. m.
Broadview, Sask., miövikudaginn 28. júní 1916, kl. 10.30 f. m.
Indian Head, Sask., föstudaginn 30. júní 1916, kl. 10.30 f. m.
Moose Jaw, Sask., mánudaginn 3. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Wymark, Sask., (bæjarlóöir), mibvikudaginn 5. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Carmangay, Alta., laugardaginn 8. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Vulcan, Alta., mánudaginn 10. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Munson, Alta., fimtudaginn 13. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Kindersley, Sask., mánudaginn 17. júlí 1916, kl. 10.30 f. m.
Redvers, Sask., föstudaginn 21. júli 1916, kl. 10.30 f. m.
Löndin eru botSin upp hver V* Section út af fyrir sig og verb ákvetSifl á
hverri V* Section, sem hún megi seljast fyrir. Veröur hún þá seld án tillits til
þeirra, sem kunna aö halda henni metS ólÖglegu móti. En slikum mönnum
veröur gefinn 30 daga frestur eftir söludag til þess ab færa burtu umbætur
allar, sem þeir kunna ab hafa gjört á landinu.
I>ar sem beitar-leyfi liggur á landinu, verbur þat5 ónýtt þann dag, sem sal-
an fer fram. En leyfishafandi fær 30 daga frest frá söludegi til þess aö færa
burtu girbingar eöa umbætur abrar, sem hann kann aö eiga á landinu.
Salan veitir aö eins yfirborbs rétt (Surface Rights) og heldur krúnan sín-
um vanalega rétti og undanþágum á landinu.
borgunarskilmalar.
Einn tíundi í peningum, þegar selt er, og eftirstöbvar í níu jofnum útborg-
-jfto ■BQ.a rnnuja n jnftJOA Q.n3joqo uids ‘ia<í v uSaiJU nSiai luasojd g qaui ‘uinun
um borgunartíma, nema þegar hib selda lánd fer ekki yfir 40 ekrur. En þá
verbur borgunin einn fimti í peningum, og þaö, sem eftir stendur, greiöist í
fjórum jöfnum afborgunum, meb 5 prósent leigu á ári.
ÁVÍSANIR EÐA SKULDBINDINGAR (SCRIP OR WARRANTS) EKKI
TEKIÐ GILT SEM BORGUN.
I>egar landió er slegib kaupanda, þá skal hann óöara selja í hendur skrif-
ara uppboösins eitt hundraö dollara. AÖ öörum kosti verður landiö boðiö
upp aftur. Eftirstöðvar peninga borgunarinnar verða í hverju tilfelli að borg-
ast áður en uppboðinu er lokið. En bregðist það, tapar kaupandi hinu $100.00
eði, en salan á landinu, sem um er að ræða, verður afturkölluð.
sig út með mörk-
--------- JJL____________------------------------„___upp á þeirra eigið
nafn og sem borganlegar séu án afsláttar á söludegi, eða með fullri upphæð
i bankanótum.
Ávísanir verða ekki teknar sem gild borgun, nema á þeim standl “Ac-
cepted” frá banka þeim, sem þær hljóða upp á.
Lista eða. skrá yfir lönd þau, sem seljast skulu, geta menn fengið með því
að skrifa eftir þeim til Controller of School Lands, Department of the Interior,
Ottawa, Ont. ; to Frank A. Collins, Superintendent of School Lands, Winnipeg,
Man., eða til Age ntof Dominion Lands í héraði því, þar sem landið er.
framlagða veði, en salan á landinu, sem um er að ræða, . _
Til þess að forðast tafir allar, verða kaupendur að búa
uðum ávísunum á áreiðanlega banka í Canada, sem hljóða
Department of the Interior,
Ottawa, 29. maí 1916.
3330
Eftir skipun,
FRANK S. CHECKLEY,
Controller.