Heimskringla - 07.09.1916, Blaðsíða 1

Royal Optical Co.
Elztu Opticians í Winnipeg. Við
höfum rcynst vinum þínum vel, —
gefðu okkur tækifseri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. Fowler, Opt.
XXX. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 7. SEPTEMBER 1916.
NR. 50
Bandamenn þokast áfram hvívetna
Mannskæðar og uppihaldslausar orrahríðar
— 1 Balkan-löndunum þykja frétt-
irnar.nú mestu varöa. Þar eru Rúm-
enar nú að berjast á 400 mílna svæöi
við Austurrfkismenn, ait eða mest
norðan við Transsylvaníu Alpa-
fjöllin. Það lítur svo út, sem þeir
liafi farið f gegnum bau á ótal stöð-
um. — Yér gátum um ]>að seinast.
að þeir hefðu farið yfir þau nyrðst
vestur af Jassy, og ]>ar komu Rúss-
ar til móts við þá frá Borgo-skarði í
Búkóvínu; svo komu þeir yfir
fjöllin suður af Kronstadt, sem á
mörgum kortum nefnist Brasso, og
yfirgáfu Austurríkismenn Kron-
stadt og allár þær sveitir, orustu-
iaust að mestu. En 900 feta löng
járnbrautargöng sprengdu þeir í
fjöliunum og reyndu víst að veita
Rúmenum mótstöðu, en það kom
fyrir ekki. Kronstadt stendur í dal
einum norðan við fjöllin, sem áin
Aluta fellur um. Þegar til Kron
stadt kemur, er Aluta búin að
renna einar 6P mílur að norðan með
fram fjöllunum, en beygir vestur í
króknum og rennur vestur hjá
Kronstadt og 35—40 mílum vestar
hjá Hermannstadt, sem Ungverjar
kaila nú Nagy-Szeben. Þar snýr á
þessi suður í gegnum fjöllin og fell-
ur beint suður í Dóná. Þenna dal
allan norðanfjalia tóku Rúmenar
Undir eins. En langt nokkuð vestar
er skarð eitt, sem Vulkan-skarð heit
ir, og þar norður af er borg, sem
Petrozeny heitir. Þar eru kolanám-
ur góðar og verksmiðjur miklar, —
hinar stærstu í Ungverjalandi. Þar
komu Rúmenar um skarðið og tóku
nánnirnar og sveitina alla þar í
kring, og var það tjón mikið fyrir
Austurríkismenn. —- Um stóra bar-
daga hefir enn ekki heyrst þaðan;
en ailstaðar er eitthvað af Austur-
ríkismönnum fyrir( og samfeldur er
hergarður þeirra; en því hafa þeir
látið undan síga, að þeir hafa ekki
haft menn á ailan garðinn. Er nú
hergarður Bandamanna þarna orð-
inn 12 hundruð mílna langur, frá
Riga flóa og í krókum suður tneð
íjöllum þessum, til Orsova, sem ligg-
Ur við Dóná.
Sagt er að Maekensen hafi vetýð
sendur suður þangað til þess að ]
taka við herstjórn á móti Rúmen-
Um. En Rússar munu ætla að leggja
til 600,000 hermenn, til að ltjálpa
þeim. Frakkar leggja til hergögn og
voru búnir að senda byrgðir miklar
suður um Asíu til Wladivostoc sem
er austast í Asíu, og átti það svo að,
flytjast á járnbrautum vestur um
alla Síberíu og svo til Rúmeníu. — ]
Rú fóru lestirnar að fara á stað að
austan undir eins og Rúmenar
komu í stríðið. Aðrar vopnasend-
ingar frá Erökkum voru komnar til
Salonichi, og áttu að sendast norð-^
Ur Serbíu, þegar Bandamenn væru
húnir að taka það land aftur.En nú ]
hiátti ]>að ekki dragast lengur, og
Voru þær teknar á skip og komnarj
á leið suður um Asíu til borgarinn-
ar Wladivostoc.
— Af Grikkjum fóru margar sögur
og voru jafn óðum bornar til baka. ]
I'yrst átti Konstantínus konungur
að 'flýja með riddarasveit þýzkri og
komast til Larissa; svo var sagt að
Bandamenn hcfðu sent her á land
Við Aþenuborg, og hefði liðið sótt
Upp til Aþenu og bardagi orðið all- ]
Utikili um liöll konungs á leiðinni,
og hefðu þar fallið margir prins-
arnir grísku. Svo var sagt að Kon-
stantfnus ltcfði sagt af sér og Georg
®onur hans tekið við og Venizeios
ætti að ráða öllu með honum. En
Georg krónprins hefir einlægt verið
illa til Þjóðverja, en vel til Breta og (
Brakka, og þóttu mönnum þetta
góð tíðindi. Svo kom stjórnarbylt-]
fng í Salonichi. Breta-sinnar tóku
®ig saman þar í þúsundatali og
heimtuðu, að Grikkir færu undir.
ains á móti Búlgörum og hrektu þá
ðr landi. En f borginni var setulið !
grfskt, og sló þeim saman við hina
°g var barist eitthvað, þangað til
setuliðið gafst upp. Nú mynduðu
Grikkir nefnd eina til að taka við
®tjórn í allri Makedóníu og reka
RúJgara og Þjóðverja úr landi og
herjast með Bandamönnum. Þessi
hreyfing flaug um alla Makedonfu
°g suður á Grikklandi var hún far-
Jn að gjöra vart við sig í mörgum
horgum fyrir helgina.
En f mánudagsblöðunum er svo
ah sjá, sem KonStantínus sitji enn
að vöidum. Hann lýsir því yfir við
sendiherra Bandaríkjanna, Breta(
Erakka og Rússa( að hann sitji við
sinn keip með sörnu skoðunum og
stefnu og áður.
En nú senda Bandamenn flota-
deild all-mikla, ein 30 herskip eða
meira, til Pireus, sem er hafnstaður
Aþþnu borgar, og heimtuðu að
taka við stjórn allri á póstmálum
og rafskeytum á Grikklandþ og að
allir flugumenn eða agentar óvina
sinna væru úr landi reknir, því að
þeir væru njósnarmenn og æstu
upp iandslýðinn, Á höfninni við
Pireus tóku Bandamenn skip Þjóð-
verja og Austurríkismanna, sem ]>ar
voru, og söktu neðansjávarbát þýzk
um, einum eða tveimur.
Búlgarar barðir.
Hinn 31. ágúst var all-mikil or-
usta á Grikklandi milli Búlgara og
Serba, norður undir landamærum
Grikkja og Serba, sunnan við vötn-
in ]tar sem áður hefir verið getið.
Búlgarar sóttu á með liði miklu í
þéttum fylkingum, að Þýzkum sið;
en Serbar tóku á móti þeim svo
snarplega, að Búlgarar hrukku
undan og létu 15 þúsundir manna.
Er þetta mesti slagurinn, sem orðið
hefir þarna, síðan Bandamenn sett-
ust að í Salonichi. Þetta var nálægt
þorpi litlu sem Loosvitz kallast. —
Búlgarar voru svo illa leiknir, að
þeir urðu að fá hjálp frá næstu her-
stöðvum.
Rúmanía.
Undir eins og Rúmenar • sögðu
Austurríki stríð á hendur voru
Rússar, sem biðu með herflokka
sína norðan Dónár, komnir á stað
suður um kvíslalandið Dobrudja.og
til Búlgaríu, og þ’á tóku líka Rúm-
enar kastalaborgina Rustchuk,
sunnan við Dóná, í landi Búlgara.
Hún er á syðri baka Dónár, móti
borg, sem Giurgevo heitir í Rúm-
eníu, beint suður af Bueharest, höf-
uðborg Rúrnena, og liggur járn-
braut milli þeirra. Frá Rustchuk
liggur aftur járnbraut austur til
kastalans Varna, sem Búlgarar eiga
við Svartahaf, og hafa Rússar þá
undir eins náð haldi á járnbraut
þessari. —. Sagt er, að alþýða hafi
tekið Rússum tveim höndum þegar
þeir komu og fagnað þeim sem frels-
uruin sínum.
Fregnirnar frá Rúmaníu á mánu-
dagsmorguninn segja, að Rúmenum
hafi alistaðar gengið vel og hafi þeir
tekið herfang ákaflega inikið. Aust-
urríkismenn ltafa orðið undan að
láta á öllum stöðum. í Kronstadt»
(Brasso) hafa þeir sett upp rúm-
enska bæjarstjórn. — Við Orsova,
borgina við “járnhliðin” á Dóná,
voru þeir búnir að berjast í 5 daga
á mánudaginn. Er þar ákaflega ilt
aðsóknar, og þar tóku Au.#urríkis-
menn harðlega á móti. En loks urðu
þeir undan að hörfa yfir Cerna ána
og höfðu tapað fjölda af mönnum.
Við undanhald þeirra náðu Rúm-
cnar stöðvum, sem þeir gátu skotið
frá á borgina og kastalann Orsova
og járnbrautarstöðvarnar og kemur
það þeim illa, óvinum þeirra. Rúm-
enar töpuðu fáum mönum, en tóku
15 herforingja og 1,800 hermenn til
fanga. Við Ghinces brautarstöðv-
arnar í Ungarn náðu ]>eir 100 járn-
brautarvögnum og heilli brautar-
lest af hveitimjöli við Bryzecu.
— Austurfrá, við Dónár-ósa, hafa
Þjóðverjar og Búlgarar komið að
sunnan, líklega frá kastalaborginni
Varna, og farið yfir landamærin til
að mæta Rússum. En þeir voru
komnir til Rustchue, sem er nyrzti
— 1 Galizíu, austur og suðaustur
af Lemberg, eru nú bardagar hinir
grimmustu, bæði við Zlocoff og
Halics, austur og suðaustur af Lem-
berg og suður af Rafailow í Ivar-
patha-fjöllum, við syðstu skörðin;
nólægt Doma-Vatra. Rússar hröktu
þar Austurríkismenn og tóku þar
hæðir nokkrar.
Á Frakklandi.
En á Frakklandi hafa bardagarn-
ir nú verið harðastir og unnu Bret-
ar og Frakkar sigur og tóku 2,000
fanga og 4 bæji. Þar hafa raunar
einlægt verið bardagar; en á sunnu-
daginn sóttu Bretar og Frakkar
fram í Somme-héraðinu, milli þorp
anna Forest og Clery, suður af borg-
inni Combles. Á fjögurra mílna
svæði lilupu þeir fram, og tóku
Frakkar Forest og Clery og skot-
grafir rétt utan við Combles; en
Bretar tóku Guillemont og helm-
inginn af Ginchy. Er þetta mesti
srgur Bandamanna þar i margar
vikur; 2—3 þúsund Þjóðverjar voru
teknir til fanga, en margfalt fleiri
féllu af þeim og særðust, þegar þeir
gjörðu óhlaupin aftur, til að reyna
að ná stöðvum þeim, sem þeir höfðu
mist. Tólf stórar fallbyssur tóku
Bandamenn einnig og 50 maskínu-
byssur. Heitir skoteldar höfðu
gengið á undan áhlaupunum.
kastaii Búlgara sunnan við Dónó.
Þeir réðust á Rússa við Zboroska,
norðan landamæranna, en Rússar
hrundu þeim af sér. — Sé svo sem
seinustu fregnir segja, að Rúmenar
séu komnir til Zekali í Ungarn, þá
eru þeir komnir töluvert inn f land-
ið þarna.
(Framhald á 5. bls.)
Zeppelin árásá England.
Aldrei hafa Þjóðverjar sent jafn
inarga Zeppelina yfir til Englands
eins og nú, því að nú komu þeir 13
saman nóttina hins 3. september.
Þeir létu sprengivélunum rigna yfir
borgir og sveitir, og gótu banað
einnni konu gamalli, en sært 13, og
voru þar af tvö ungbörn. Að eins
3 þeirra komu nálægt Lundúnum.
Þar var tekið á móti þeim, og féll
einn logandi n'iður, en hinir lögðu
ó flótta. Engan skaða gjörðu þeir
annan en að skemma 23 byggingar,
og þó lítið, og drepa 3 hesta.
Frá Svíþjóð.
Það var sagt nýlega, að Svíar væru
að búa sig til að stökkva á Rússa
til að reyna að ná Finnlendi. En
fyrst og fremst var léttara að tala
um það en framkvæma, og svo mun
það alt bull vera, því að Sví^r og
Rússar eru nú í mesta bróðerni að
byggja brú yfir Tornea-elfuna, á
landamærum Svía og Rússa og lít-
ur það ekki ófriðlega út.
Flugdrekar Breta gjöra
tjón.
Á laugardaginn var flugu vatna-
drekar Breta yfir Hoboken við Ant-
werpen 1 Belgíu og hleyptu sprengi-
kúlum niður á skipakvíar og verk-
stæði Þjóðverja.
En á sunnudaginn flugu Bretar
upp yfir Belgíu og hleyptu sprengi-
kúlum niður á flughjalla Þjóðverja
f Ghistelles, suðvestur af Bruges,
kveiktu í þeim og gjörðu spell mik-
ið, og sló ótta yfir Þjóðverja þ,ó er
þar voru.
Sigurður Frímann.
KVIÐÓMURINN í RÁÐGJAFAMÁLINU GET-
UR EKKI ORÐIÐ SAMDÓMA.
Málið á móti fyrv. ráðgjöfum fylk-
isins, út af stjórnarbyggingunum,
kom fyrir kviðdóminn 5. september,
eða eiginlega um miðnætti þann 4.,
því að þá lauk dómarinn ræðu sinni
til kviðdómaranna. Þeir sátu yfir
mólinu f 15 klukkutíma og komu
svo fyrir dómarann og sögðust ekki]
geta orðið á citt sáttir; það væru 9
á móti 3, og engum hægt að þoka.
Ekki vita menn, livort þessir
voru með eða móti ráðgjöfunum
Telegram segir, að þeir hafi verið
með þeim, en Free Press á móti.
Leysti þá dómarinn upp kviðdóm
inn og kvað þá hafa starfað vel og
dygilega. En vinir ráðgjafanna ósk-
uðu þeim til lukku með úrslitin.
Hinn 30. ágúst sl. lézt á spítalan-
um hér í Winnipeg Ásgeir Þorbergs-
son Fjeldsted, Captain-Quartermas-
ter í 223. herdeildinni. Hann hafði
verið sjúkur og ógjörðist svo, að
han var skorinn upp við botnlanga-
bólgu. En sýkin var svo mögnuð,
að honum sló niður aftur, og voru
allar tilraunir árangurslausar. Enda
var Mr. Fjeldsted búinn að kenna
meins þessa löngu áður en hann
gekk í herinn.
Mr. Fjeldsted var fæddur 28. júní
1885; gekk í herinn hinn 11. marz
1916, sem óbreyttur liðsmaður; var
gjörður að Sargeant 18. marz 1916, en
Captain-Quartermaster í maí 1916.
Captain Féldsted var verzlunar-
stjóri og meðeigandi í verzlunarfé-
lagi þeirra Sigurðsson og Thorvalds-
son í Nýja íslandi, og stýrði verzlun
þeirra í Árborg, Man.( áður en hann
gekk í herinn.
Faðir hans er Þorbergur Fjeld-
sted, alkunur bóndi í Nýja Islandi
og sveitarstjóri í Mikley um lánga
hríð, en nú vitavörður þar neðra.
Hann er af Féldsted-ættinni í
Borgarfirði, bróðir Andrésar bónda
á Hvítárvöllum( sem alkunnur var á
íslandi í ungdæmi voru.
Asgeir Féldsted gekk á skóla hér
í Winnipeg og síðar ó Wesley Col-
lege. Hann var mjög gefinn fyrir
söng og manna vinsælastur.
Annar bróðir hans, Runólfur, er
á Chicago liáskóla; en hinn, Guð-
mundur, er bóndi vestur af Gimli.
Systur ótti hann 4, allar kvæntar,
og eru þær: Mrs. S. J. Jóhannesson,
Mrs. John Eggertsson og Mrs. H. Jó
hannesson, allar hér í borginni; en
hin fjórða er Mrs. J. Sveinbjörnsson
í Elfros, Sask.
Capt. Féldsted var kvæntur Ingu
Finnsson, dóttur < Kristjáns, sem
lengi var kaupmaður f Breiðuvík
og við íslendingafljót, en býr nú í
Víðirb-ygðinni þar nyrðra. Þrjú ung
börn iætur Féldsted eftir sig.
Vér þektum Féldsted sál. meira á
yngri árum en nú. Han nvar fjörug-
ur, lipur og vel gefinn og þrekmikill
til sálar og líkama, sem þeir frænd-
ur allir. Hersveitinni er mikil eftir-
sjón í honum, bygðinni sem liann
bjó f þó ennþá meiri og félögum
lians í verzlunarfélaginu. En sorgin
kemur þó þyngst á ekkjuna ungu,
sem situr eftir með föðuriaus börn-
in,— og föðurinn aldna, sem sér nú
á bak syninum unga og gjörvilega,
sem honum var svo kær. — Og vér
megum allir syrgja, Islendingar; vér
mistum þar mjög efnilegan mann úr
hópi vorum, og fjöldi manna á þar
á bak að sjá persónulegum vin, því
að Ásgcir var vinsæll maður. Hver,
sem sá hann og talaði við hann,
hlaut að finna til þess.
En “cigi má 'sköpum renna”, segir
gamalt orðtak. — Þú ætlaðir, vin-
ur, að leggja fram líf þitt fyrir land-
ið, sem þú bjóst í, fyrir frelsið og
réttlætið. Þó að það færi nokkuö
á annan veg, er þinn heiður liinn
sami. Far þú vel! Guð launi þér
og lóti oss hittast aftur á öðrum
stað. Árin, sem vér verðum að bíða(
eru sem dropar nokkrir á hafi ei-
lífðarinnar. Það uregur óðum til
funda.
Jarðarförin fór frain hinn 5. sept.
frá Fyrstu lút. kyrkjunni. Síra B. B.
Jónsson flutti ræðuna, en líkmenn
voru; Capt. H. M. Hannesson, Capt.
Skúli Hansson, Capt. C. Roed, Capt.
Olson, Capt. Lund og Lieut. Munck.
Verkfallinu mikla
afstýrt.
Slaten Thompson, Dircctor of the
Bureau of Railway News and Statis-
tics, gaf þann 30. ágúst út skýrslu
um óhrif þau, er hið yfirvofandi
verkfall járnbrautarþjóna í Banda-
ríkjunum myndi hafa og eru þetta
aðalatriðin;
Það mundi stöðva brautagang ó
260,000 mílna brautum á “main lin
es” og 390,000 mílum á öðrum braut-
um, eða alls á 650,000 mílum.
Félög brauta þessara eiga á braut-
unum yfir 65,000 dráttarvélar (Locor
motivs), 56,000 fólksvagna og 2,400,
000 flutningsvagna og peningar, er í
þeim liggja nema þremur og þrem
fjórðu bilíónum dollara, eða nær 4
bilíónum.
Alls kosta brautirnar með öllu
tilheyrandi 16 og hálfa bilfón doll-
ara (16,500,000,000).
Yerkfallið hefði stórkostleg óhrif
á frið, ánægju og velferð 102,574,000
manna.
Mr. Sigurður Fríman, Selkirk,
Man., er sagður fallinn á vígvöllun-
um; sonur Björns Frímanns og Jó-
hönnu Sigurðardótturí Selkirk. —
Hann var borinn og barnfæddur f
Selkirk og gckk í 79. herdeildina. —
Foreldrarnir eru bæði lifandi, og 6
systur og einn bróðir. Var Sigurður
elztur þeirra systkina.
Foreldrarnir harma nú elskulegan
og gjörvulegan son. Hann lagði lífið
í sölurnar til að verja frelsið og
réttlætið. Heiður og virðing fylgir
minningu hans! Það ersárt, að
tapa honum( sem mörgum öðrum;
en við sjáum þá aftur, lió að síðar
verði.
Halldóra Olson
FRÁ DULUTH, MINN.
Það sctti fast innlagt fé 630,000
manna, scm eiga hlutabréf járn-
brautanna og jafn margra annara,
sem eiga skuldabréf þcirra. Það
licfði stór áhrif á kaupgjald 1,700,000
verkamanna, sem árlega fá í kaup
1,400,000,000 dollara eða nærri eina
og hálfa bilíón dollara.
í september og október er æfin-
lega flutningur mestur á brautum.
Þá er fluttur á þeim einn fimti hluti
af öllum flutningi ársins, og mest-
alt korn.
Flutningsgjald járnbrauta í sept-
ember og október 1915 i Bandarikj-
unum nam meira en 418 milíónum
dollara, og bjuggust menn við, að
nú myndi það nema 460 milíónum
dollara á mánuðum þessum. En af
því mundi renna til járnbrauta-
þjónanna um 198,000,000 dollara og
myndu lestaþjónar á brautunum fá
af því 60,000,000 dollara.
Ef að mcnn gjöra róð fyrir þvf, að
300,000 brautarmenn gjöri verkfall
þá nemur kaupið, sem þeir tapa
$1,260,000 á hverjum degi.
öll Ameríka var hrædd við þetta
verkfall, ef að það hefði á komist
Grein um kynnisför þessarar heið-
urskonu liingað norður, eftir hr.
Lárus Guðmundsson birtist í þessu
blaði á 3. bls.
Allur flutningur liefði hætt um alt
landið. Borgarmenn í stórborgun-
um hefðu soltið. Bændur hefðu ekki
komið frá sér gripum eða korni.
Ferðir hefðu er.gar orðið og hver
hefði orðið að sitja þar sem hann
var kominn. Víða hefir sultur orðið
og mannfellir. Borgin New York
hefði orðið mjólkurlaus á fyrsta sól-
arhring.
En ef að brautirnar hefðu reynt
að haida áfram, þrátt fyir verkfallið(
þá hefði nú fyrst skörin farið up >
f bekkinn. Róstur og bardagar all-
alvarlegir liefðu þá orðið um alt
landið.
En nú er sagt, að sætt sé á kom-
in. Verkamenn hafa kallað af verk-
fallið, undir eins og Þingið í Wash-
ington samþykti hin nýju lög um
vinnu á járnbrautum. En lög þessi
eru þannig:
“Eftir 1. janúar 1917 skulu 8 kl,-
tfmar skoðast sem réttur og lögleg-
ur vinnutími á dag, og miðast við
hann kaupgjald manna þeirra, sem
vinna á járnbrautum landsins í
milliríkjaferðum (nema á brautum
þeim, sem styttri eru en 100 mílur
og á rafurmagnsbrautum). Skulu
verkamenn á brautunum fá lilut-
fallslegt kaup við kaupgjald þett t
fyrir aukavinnu alla”.
Illa una járnbrautaeigendurnir
þessum málalokum, og segjast þeir
tapa á því 60 milíónum dollara ár-
lega.
A