Heimskringla - 04.01.1917, Blaðsíða 1

Royal Optical Co.
Elztu Opticians i Winnipeg. ViÖ
liöfum reynst vinum þínum vel, —
gefðu okkur tækifæri til að reyn~
ast þér vel. Siofnsett 1905.
IV'. R. Fowler, Opt.
XXXI. ÁR.
(»li úlrson nóv. 17
Suitf 2 Kolhfitn Hlk.
St. Pitnl A\>*.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR, 1917.
Stríðsfréttir.
Stríðsfréttir eru eiginlega engar
verulcgar, reyndar barist á öllum
hergörðunum, en ekki í stórum stýl.
Þýzkir voru barðir aftur í smá-á-
hlaupi á Frakklandi, en aftur veitir
beini betur í Rúmaníu og hafa
Rússar og Rúmanar haldið dálitið
undan bar, en bó ekki mikið.
Bróda halda Rússar ennbá og í
Dobrudja halda beir bökkunum
sunnan við Dóná og hrundu hóp
miklum af býzkum og Tyrkjum i
vatnið við Babadagh og eyðilögðu
bar heila hersveit.
Svisslendingar í voða
En á landamærum Svisslendinga
í suðvestur horni Þýzkalands eru
beir að safna kynstrum af liði og
hergögnum öllum við Sundgan og
eru búsundir hermanna að grafa
bar skotgrafir. Þarna syðst úr El-
sas og yfir norðvestur hluta Sviss-
ai alands er ein leiðin inn á Frakk-
land og eins og nú stendur væri
hún hin hættulegasta fyrir Frakk-
land, ef að býzkir kæmust bar inn.
Þýzkir kæmust bá fyrir suður enda
á hergarði Frakka og kæmust beir
nokkuð inn i landið væri bar alt
opið fyrir, en beir komnir að baki
hergarðanna og gætu valsað um
landið eyðilagt borgir og bæji og
gjört Frökkum benna óskunda, sem
seint yrði bættur. En óefað vita
Frakkar bettta alt saman og eru
farnir að búast við bessu og Sviss-
lendingar segjast berjast upp á líf
og dauða meðan nokkur maður
standi uppi heldur en að láta bá
fara yfir land sitt.
Aftur eru Hollendingar svo reiðir
orðnir yfir meðferðinni á nágrönn-
um sínum Belgum, að bað er erfitt
orðið fyrir stjórnina a halda beim.
Aftur eru einlægt að kpma nýjar
og nýjar fréttir um hungur og upp-
reistaranda á Þýzkalandi. Frétta-
ritari blaðsins Daily Express skrifar
frá Amsterdam og hefur fregnina úr
norðvestur héruðum Þýzkalands.
“Yið erum að svelta” segir merk
býzk kona ein. “Segið öllum utan
Þýzkalandi að við séum að svelta”
Þó að hermennirnir kunni að bola
betta lengur, bá bolum vér bað ekki
Yér hinar Þýzku konur getum ekki
horft á börn vor örmegnast af
sulti og vesöld. Dauðinn er miklu
betri en bvílikt líf. Segið bei*n a>5
beir verði að miskuna oss, bú að
stjórn vor vilji ekki gera bað- Segið
beim að vér séum að svclta."
Þannig hugsar fólkið heima í
sveitum og borgum Þýzkalands—En
hver veldur?
Það var merkur kaupmaður HolJ-
enzkur sem fór um Þýzkaland og fór
um næstu sveitirnar og upp með
Rínarfljóti og sá fólkið í smærri og
stærri bæjum. Hann kvað ástand-
ið voðalegt og er bú mörgum matar-
bitunum skotið yfir landamærin frá
Hollandi. Sultar upphlaup eru ba*
tíð í öllum bæjum. Og oft eru bá
konurnar skotnar niður er bær
lieimta brauð lianda börnum sinurn
En um leið er uppreistarandinn
að breiðast út um alt landið. Þegar
hermennirnir skjótast heim til að
hvíia sig bá tala beir um lítið annað
en uppreist og bað opinberlega og
oft neita beir að fara aftur í stríðið
og verður að safna hermönnum til
að taka bá nauðuga af hcimiJum
sinum.
Alt betta ástand bekkir býzka
stjórnin vel og betta er bað sem
liefur átt hvað mestan jiátt í bví
að koma beim til að fara að minn-
ast á friðarkosti. 1 Hanover er bað
orðið opinbert tal, að velta keisara-
ættinni af stóli. Og svo er skortur-
inn orðinn mikill að talið er víst
að fólkið fari að hrynja niður í
Aprilmánuði.
Fregnir frá Austurríki.
Allar líkur eru nú til, að Austur-
ríki og einkum hinn nýji keisari eé
nú eins hræddur við Vilhjálm keis-
ara og Þjóðverja eins og við Banda-
menn, óvini sína. En ekki er hægt
að segja, hvernig hann snýst við, er
hann sér kosti bá er Bandamenn
ætla af honum að heimta. Og ofan
á betta bætist hinn megni fjand-
skapur, sem æfinlega hefir verið
milli Ungverja og hinna býzku
hluta Austurríkis. Það má fullyrða,
að nú haldi beim ekkert saman
annað en höfðingjavaldið, barón-
arnir, greifarnir og hertogarnir. Og
allir flokkar hafa kúgað albýðuna
og liaft liana að fótakefli og húðar-
bykkju. Fróðlegt að sjá, hvort beir
geta greint bólstrana á lofti.
Hreyfing móti frið
Philadelphia^ 1. janúar.—Þaðan
koma fregnir um bað, að leiðandi
kyikjumenn, prestar og prelátar
Jmfi komið á stað hreyfingu mikilli
um öll Bandaríkin, til að vinna á
móti bví, að lialda nokkrum bjóð-
um í Evrópu til bess að semja skjót-
iega friðinn, meðan málin eru óút-
kljáð, sem barist er fyrir.
Hreyfingin er gjörð til bess, að
vinna á móti friðarpostulunum og
starfi beirra. En í flokki beirra er
friðarsamband kyrknanna með
Andrew gamla Carnegie í broddi
fylkingar.
Þetta nýja félag heldur fram bví,
að ótímabær friður yrði heiminum
til bölvunar en ekki til gagns eða
góðs. Það burfi að gjöraast út um
mál bessi, sem nú er barist um, sem
fyrst, og verði bað ekki gjört nú,
hiýtur bað að verða siðar og bá
kanske hálfu erfiðara.
Grundvöllur friðarins
Svar Bandamanna til Wilson um
meginatriði friðarkosta.
Aðalatriði friðarkostanna, sem
Bandamenn eru fáanlegir til að
ganga inn á nú sem stendur eru
eftir enska blaðinu Spectator bessi
er nú skal greina.
Til grundvallar leggjast landa-
merki ríkjanna eins og bau voru
áður en stríðið hófst. Verða bá
býzkir að gefa upp allan norður-
hluta Frakklands sem beir halda.
Belgfu, Lurembourg, öll lönd tekin
frá Serbum, Rúmenum, og Svart-
fellingum, beir verða að skila Frakk
landi fylkjunum Elsas og Lothring-
en, (Alsace-Lorraine), Dönum verða
beir að skila hinunj danska hluta
af Slésvik-Holstein, Nýtt ríki bólskt
stofnað í Polen og bví verða býzkir
að skila fylkinu Posen (austur af
Berliiui, en Austurríki að leggja bví
til pólsku löndin í rfkjum sínum,
(Galizfuq, Austurríki tapar Bosníu,
Herzogovinu, Dalmatíu, Croatiu og
verður gjört úr beim nýtt slafneskt
rfki.
Bohemia (Bóhmen) verður tekið
frá Austurríki og gjört að sjálf-
stæðu ríki, einnig Transylvania sem
lögð verður til Rúmaníu. Einnig
tapar Austurríki Trent dölunum,
Tyrol borginni, Trieste og Tstriu
skaganum ölium bar sem ítalir eru
í meiri hluta eða fólkið kýs heldur
að vera með beim.
Tyrkir verða að láta Miklagarð,
og Hellusund, sem gengur til Rússa
en Tyrkir fari burtu úr Evrópu.
Arinenía verður sjálfstætt ríki
undir vernd Rússa. Arabar verða
frjálsir. En Tyrkir halda Litttlu
Asíu, Sýrlandi og Mesopotainíu,
með eftirliti Bandamanna svo að
beir hagi sér sem siðaðir menn
Bandamenn haldi öllum r.ýlend-
um, sem beir hafa tekið frá Þjóð-
verjum.
Þýzkir gjaldi skaðabætur í pen-
ingum fyrir alla bá eyðileggingu
som beir hafa gjört í Belgíu, Frakk-
landi, Serbíu, Svartfjallalandi, Rú-
maníu, Póllandi, Kúrlandi, Lithau-
eu, o.s.frv.
Fyrir spellvirki á sjónum gjaldi
býzkir fullar skaðabætur, ton fyrir
ton á öllum skipum sem beir liafa
sökt og snertir bað bæði skip Band-
amanna og allra hlutlausra bjóða.
En hinum hlutlausu bjóðum gjaldi.
beir skaðabætur begar beir eru
búnir að gjalda að fullu fyrir skip
bjóða beirra sem í stríðinu eru.
Þýzkir láta iallan herskipaflota
sinn og skal honum skift upp meðal
Bandamanna.
Sem trygging gegn stríði á kom-
andi tfma heimta Bandamenn að
núverandi stjórn bjóðverja sé stcypt
úr völdum og breyting gjörð á
stjórnarfyrirkomulaginu, svo að
býzkaiand verði lýðveldi upp frá
bessu.
Kilarskurður verði albýðuvegur
undir stjórn nefndar einnar sem
býzkir menn aldrei megi í vera.
Bandamenn, Bandaríkin í Norðui*-
Ameríku og aðrar hlutlausar bjóðir
skulu eiga sæti í nefnd bessari
Margar aðrar greinar eru í friðar-
kostum bessum.
Fyrirtaks ræða
Sir James Aikins flutti nýlega
ræðu í veizlu einni á Hotel Alex-
andra, sem mönnuin bótti fyrirtaks
atkvæðamikil.
Gat hann bess, að stjórnin væri
búin að gefa 100,000,000 ekia (hundr.
að milíónir) af plóglandi sem heim-
ilisréttarlönd eða til hermanna,
járnbrautafélaga, Hudsonsflóa , fé-
lagsins og ýmsum prívatmönnum
og félögum. En af öllum bessum mil-
íónum ekra væri að eins einn briðji
hlutí unninn. Þetta væri hin dýr-
mætasta eign Vesturlandsins, en nú
væri stórmikill hluti landa bessara
kominn í hendur auðfélaga og land.
sölumanna og félaga, sem liefðu
löndin til að græða stórfé á beim.
Sýndi Sir James betta svo skýrt og
ljóst, að enginn gat verið í neinum
vafa.
Sem ráð við bessu vildi liann fara
að dæmi Nýja Sjálands. Þar lætur
stjórnin enga ekru lands ganga úr
höndum sér, en gefur bau búendum
öll út á leigu. Leigumálinn er upp á
999 ár, og hefir stjórnin vald til bess
að taka í tauminn, ef landið er ekk-
ert ræktað eða illa eða leiguliði kem
ur sjaldan eða alls ekki á landið.
Þetta myndi fyrirbyggja, að lönd-
in gengju úr höndum bændanna
eða afkomenda beirra og auðmenn-
irnir gætu ekki orðið feitir af svita
annara.
Afmœlisfundur.
Tuttugasti og Níundi (29.) Afmæl.
isfundur stúkunnar Heklu verður
næsta föstudagskveld 5. b- m. Allir
meðlimir stúkunnar og aðrir ís-
lenzkir Goodtemplarar í bænum er
óskað eftir að verði l»ar til staðar
og komi i tíma.
Nýjársósk.
Jón Sigurðsson félagið,
I.O.D.E., heilsar nú vinum sínum á
bessu nýja ári með innilegustu ósk-
um liamingju og gleði, og bakkar'
beim öllum fyrir stuðning bann,
sem karlar og konur.ungir og gaml-
ir hafa veitt beim. Þær hafa mikið
starf á hendi, og l»að er fyrir hjálp
vinanna og allra samhygðarmanna
beirra í málum bessum, að bær hafa
getað leyst bað af hendi. öllum sín-
um vinum eru bœr svo bakklátar
fyrir stuðninginn,— fyrir góðu orð-
in, fyrir fjárframlögin, fyrir sam-
vinnuna.
En bað, sem gleður bær fremur
öllu öðru er bað, að sjá og breifa á
bví, hvað fjöldamargir beir eru með
al íslendinga, sem hafa hjörtun op-
in fyrir hinum býðu tilfinningum
og hluttöku í hinum hörðu og
Jnmgu kjörum hermannanna, sem
á vígvellina fara, ti lað berjast fyrir
okkur, fyrir heimilunum, börnun-
um, framtíðinni, frelsinu og öllu
b»’í, sem oss er dýrmætast. Að vita
af bessum stuðning; að vita af bví,
að bessar tilfinningar búa í hjört-
um vinanna 'lyftir skýjum hörmung
anna, sem í lofti hanga; léttir
marga sorgina á herðum boirra, sem
burfa að bera hana og fyllir oss von-
ar og trausts á hinum komandi
tima.
Og um leið og konurnar f Jón Sig-
urðsson I.O.D.E. lýsa yfir hjart-
fólgnu bakklæti sínu til vina sinna
fyrir alt betta, þá óska b®r að þær
fái að njóta þessa sama stuðnings,
þessarar sömu vináttu, þessa sama
hlýja hugar hjá öllum vinum sínum
á þessu komandi ári. Þær vilja svo
gjarnan vinna sem mest, að létta
sem flestar byrðar, að dreifa sem
flestum skýjum mæðu og sorgar; að
gleðja sem flesta mcnnina, sem eru
að leggja fram líf sitt fyrir hin há-
leitustu málefni. Án yðar hjálpar er
það lítt mögulegt og kemur að litlu
gagni; en með yður samtaka og
starfandi viljum vér halda áfram að
gjöra alt, sem mögulegt er, þangað
til þessu léttir af, sem vér vonum
og óskum að verði sem fyrst, og
helzt áður en þetta ár er á enda
liðið.
Um leið og félagskonurnar senda
vinum sínum kveðju þessa, vilja
þær geta J>ess, að þær ætla að gefa
út skýrslu yfir alt, sem þær hafa
gjört og hvernig þær hafa varið fé
því, sem l>ær hafa tekið á móti. —
Skýrslan á að koma snemma í febr-
úarmánuði.
Frá E. C. Baldwinson.
Vér höfum séð bréf frá Edwin
Baldwinson, rituðu þann C.des. sl.
í Frakklandi. í því segir liann að
sér líði vel, liann sé við beztu heilsu
og i bezta skapi. Meðal annars i
bréfinu getur hann þess að hann
hafi tekið þátt i öllum bardaganum
við Somme i sumar, en getur ekki
aó öðru leyti ncitt um hann. í
bréfi þessu biður hann að þeim öll-
um séu færðar kærar þakkir sem
svo örlátlega hafa scnt sér bögla og
lesmál að undanförnu. Jafnframt
biður hann þess getið að áritan til
sín sé nákvæmlega svona:
Pte. E. G. Baldwinson,
M 2—153341
No. 49 Ammunition Sub. Park
B.E.F. France
Próf í Jóns Bjarnasonar
skóla.
Próf var haldið i Jóns Bjarnason-
ar skóla, dagana 13—20. des. i öllurn
námsgreinum, sem kendar voru í
skólanum á tímabilinu frá 22. sept.
til 13. des., að undanskildri náttúru-
sögu, þ. e. að segja:—íslenzku, krist-
indómsfræðslu, ensku, latínu,
frönsku, sögu, reikningi, flatamáls
fræði, bókstafareigningi, eðlisfræði,
grasafræði og landafræði. Þýzka
var ekki kend í skólanum á þessu
fimabili, af því engimi gaf sig fram
til þoss náms. Af óviðráðanlegum
ástæðpm gátu nokkrir nemendur
ekki tekið prófið. Hér birtast nöfn
þeirra er prófið tóku og einkunnir,
scm þeir hlutu. Stigin, sem birt
eru sýna hvað nemandinn hefir
hlotið af hundraði, og er hér sýnt
meðalstig aðeins, en ekki það sem
ilann fékk í hverri námsgrein.
Einkunnir eru gefnar eftir sömu
reglu og gildir i Manitoba-háskól-
anum. og merkir IA 80 stig eða yfir.
IB 67—79 stig, II 50—66 stig, III 41—
49 stig. Nemandinn hefir fallið í
þeim námsgreinum sem eru í svigum
fyrir aftan nafn hans.
11 Bekkur
W.ólmfríður Einarsson (79 stig IB
eink.)
J. Eðvald Sigurjónsson (69 stig, IB
einkq
10 Bekkur
Thelma Eggertson (67 stig, IB eink.)
Einar H. Eiriksson (68V2 stig, IB
eink)
Clarence Julius (54 stig. II eink;
íbókstafareikningur)
Guðrún Marteinsson (76stig, IB
eink)
John Moncrief (66stig, II eink)
(bókstafareigningur)
Rakel Oddson (66 stig, II eink)
Guðrún Rafnkelsson (79V2 stig, IB
eink)
Jón Sigurjónsson ( 8 stig. 1B eink)
Sigrfður Sigurjónsson 79Vi stig, 1B
eink)
Stefán Tliórðarson (57 stig, H eink)
9. Bekkur
Jón J. Austmann (42 stig, III eink)
(ensk málfræði, franska, ensk
réttritun)
Theodór Blöndal (60 stig, II eink)
Hilda J. Eiriksson (701'* stig, IB ein)
Guðmundur Guðmundsson (57 stig,
II eink.)
Anna Elisabet Johnson (5814 stig,
II eink)
Rósa Johnson (80 stig, IA eink)
Kristján B. Sigurðsson (79 stig, IA
eink)
H .J. Stefánsson (84 stig I \ eink)
Axel Vopnfjörð, (77 stig, IB eink)
Winnipeg, 2. jan., 1917
R. MARTEINSSON,
skólastjóri
Nýfundnalaird þurt
Á miðnætti fyrsta janúar varð alt
Nýfundnaland þurt. Vínbannslög.
in gengu þá í gildi en þau banna
gjörsamlega alian innflutning til-
búning og sölu áfengra drykkja. —
Verður þvi með öllu ómögulegt, aö
fá þar áfenga drykki hvaða nafni
sem nefnast, nema sem læknislyf eða
til iðnaðar og í sakramonti. Eri til
þess að gjöra erfiðara að fara í kring
um lögin, hefir mesti fjldi patent
meðala verið settur á forboðna list-
ann.
Sjálfir lyfsalarnir sendu bænar
skrá til þingsins þess efnis, að firra
þá vandræðunum og ábyrgðinni að
selja vínblönduð lyf. Þarna er eina
trygga ráðið.
NR. 15
Jón Ólafsson
“Hvern snilling þangað bani ber,
sem tíjurni og Jónas kominn er"
Þ. E.
Nú sagt er acS forlögin flutt hafi hann
til fjarlægra, óþektra heima!
En orðstýrinn mikla, sem inn sér hann vann,
mun íslenzka sagan æ geyma.
Því atgjörfi mannsins var afbrigðum með;
já, Ása-Þór líktist hann snjöllum:
Hans Mjölnir var penninn, hans mikiS var geS,
og marg oft hann ‘‘barSi á tröllum”.
Hann unglingur byrjaSi blaSastjórn á,
og blaSstjóri lengst af svo var hann.
Mörg andlega perlan kom penna hans frá,
þá pennan í mundinni bar hann.
Því frábær var ritsnild og fjölmentun hans;
aS fræða, var list, sem hann kunni.
Og frelsiS og ljósiS var líf þessa manns,
og ljóSunum, skáldiS, þá unni.
Hann brennheitur ættjarSar-vinur æ var,
og vann henni lengi meS prýSi;
en lítiS, sem fleiri, úr býtum hann bar,
og brag-landiS tvisvar hann — flýSi!
Því kúgarar Islands ei kunnu því vel,
er hvatti hann þjóSina smáu
aS reka þá af sér, þó hlytu menn hel;
þeir hættuna undir eins sáu.
Á Alþingi sat oft hinn orSsnjalli Jón,
hvar atkvæSa mikill hann þótti.
Og örfár þar lét sér víst annara’ um Frón,
og ötulla frelsi þess sótti. —
MeS áhuga miklum eg oft sinnis las
hans ágætu þingræSur forSum.
Já, þær voru alls ekkert markleysu mas,
þar var meining og kraftur í orSum.
Hann íslenzkar bókmentir auSgaSi mjög,
og umsteypti blaSmensku vora.
Hann umbætti hugsunar-hátt vorn og lög,
Og hvatti til framfara spora. —
Og heilla-rík var hún 03S veran hans hér
á vestræna strindinu góSa:
Hann, stórvitur, sagSi hvert stefna oss ber
á straum-hafi — samsteypu þjóSa.
Og kvæSin hans, Jóns, sýna þjóSást og þrá,
og þróttmikinn, glöggsæjan anda;
og lengi víst þjóSinni lifa þau hjá,
og leiSindum frá henni banda. --
Þeim ungu og framgjörnu unni hann mest,
því umbætur flestar þeir gera.
MeS flughraSa tímanum fylgjast þeir bezt,
og framtíS á herSum sér bera.
Eg þakka þér, Jón, fyrir vel unnin verk
í víngarSi — Sóleyjarinnar!
Því þau voru’, í sannleika, marg-breytt og merk,
já, máttar-stoS samtíSar þinnar.
Og, ennfremur, þökk fyrir enskuna þá,
sem eitt sinn þú, vinur, mér kendir. —
I Reykjavík, saman er leiS okkar lá,
þú ljós inn í huga minn sendir!
Þú fundiS nú hefir hinn fráneyga Jón,
sem frelsara íslands má telja!
Eg sé ykkur tala oft saman um Frón,
og sjálfstæSis leiSina velja. —
Og þar sérSu Fjölnis-menn, Þorstein og Pál,
og þrekmiklu Skúlana báSa;
og góSvin þinn, Kristján, og Gest og hann — Njál,
sem grannarnir spyrja enn ráSa!
J. Ásgeir J. Líndal.
(Ágúst 1916).
Svarið til Wilsons
Loksins kom svarið Bandamanna
til Wilsons í blöðunum 1. janúar,
og er nokkuð öðruvísi orðað en
það, sem vér höfum hér eftir blað-
inu Spectator i London. Munurinn
er sá, að þar eru skýrt teknar fram
kvaðir ýmsar, «601 ekki eru beint til-
greindar 1 skjalinu. Er 1>6 skjalið
öllu þyngra á hendur Þýzkum og
kvaðir þessar sjálfsagðar.
Belgir, Frakkar, Bretar, ítalir,
Japan, Montenegro, Portúgal, Rúm-
enía, Rússar og Serbar skrifa undir
skjalið. Þeir heimta skaðbætur fyr-
ir alla glæpi Þjóðverja og Banda-
manna þeirra. En tilgreina ekki ein.
staka glæpi eða rán eða stuld. Um
leið og þeir heimta skaðabætur,
heimta þeir hegningu á öllum, sem
glæpunum hafa valdið, og trygg-
ingu fyrir að þetta verði ekki gjört
aftur.
Svarið lýsir yfir því, að enginn
friður sé hugsanlegur fyrri en þessu
sé fullnægt og bætir við því, að eng-
inn geti samið við menn, sem eið-
ana rjúfi og hafi lýst því yfir, að
eiðsvarnir samningar væru einskis-
virði.
Svarið minnist á Belga og getur
þess að Þýzkir liafi í byrjun stríðs-
ins viðurkent, að þeir hafi brotið
lög á þeim. Síðan liafi þeir haldið
þvf áfram og nú verst einmitt þegar
þcir eru að tala um friðinn, með þvf
að flytja þá í þrældóm og taka af
þeim lífið. — Þetta segja Banda-
menn að sé engin hvöt fyrir sig að
tala um friðarkosti við þá, heldur
hið mótsetta.