Heimskringla - 07.06.1917, Blaðsíða 1

XXXI. ÁR.
Lieut. Sveinbjörn Loptsson.
Vér gátuin um jiað í blaðinu fyr-
ir nokkru síðan, að Sveinbjörn
I-optsson, sem innritaðist í Prin-
cess Patricias herdeild. fyrir tveim-
ur árum síðan, hefði í vor fengið
heiðurs medalíu fyrir hreystilega
f'amgöngu á orustuvellinurn. Nú
hafa ensku blöðin hér einnig birt
t>ær fréttir, að hann hafi á 3ama
tíma verið settur lieutenant við
herdeild sína. Blaðið Free Press
hér í bænum birti mynd hans í
^ikunni sem leið og fór um hann
loflegum orðum. — Hann mun vera
fyrsti íslendingurinn, sem lilotið
hefir slíka nafnbót í heinum eftir
að á vfgvöllinn var komið. Ilann
er sonur ólafs ] optssonar úrsmiðs,
sem eina tíð bjó f Selkirk og andað-
ist í JCdmonton orið 1915. Áður cn
SSvoinbjörn innntaðist f iierinn
stundaði hanu nám við Alborta
háskólann. Systir hans, Anna
Lopt.son er nú í Winnipeg og gegn-
ir hjúkrunarstöifum liér við Al-
menna sjúkrahúsið.
Styrjöldin
Frá Frakklandi.
Stórorustur voru ekki á Frakk-
landi síðustu viku. Sókn banda-
manna, sem um tíma hefir verið í
Undirbúningi, er ekki byrjuð fyrir
alvöru enn þá. Hér og þar voru
í’jóðverjar að sækja, en ekki með
miklum krafti og vanst þvf lítið á.
Um miðja vikuna sóttu Bretar
fram hægra megin við Scarpe ána
og í grend við þorpið Bullecourt,
ug á báðum þessum svæðum
hröktu þeir Þjóðverja og tóku af
þeim marga fanga. 1 lok vikunnar
hófu Þjóðverjar sókn gegn Bulle-
«ourt og eins gegn Vimy hervígjun-
um, en á báðum þessum stöðum
var þeim hrundið til baka við
töluvert mannfall. Um þann tíma
gerðu loftbátar Breta áhiaup á
þrjár af borgum þeim, sem Þjóð-
verjar halda í Belgíu, — Zeebrugge,
Ostend og Burges. Létu þeir
sprengikúlum rigna yfir borgir
þessar og er talið víst að þeir hafi
þannig orsakað óvinunum tölu-
vert tjón.
Af Canadamönnum er það að
segja, að Manitoba og Alberta
herdeiidirnar gerðu á sunnudag-
inn var áhlaup á Þjóðverja á svæð-
inu fyrir suðvestan borgina Lens
og nærri La Coulette þorpinu og
fengu hrakið þá þar aftur á bak
og tekið af þeim eina af stærstu
rafmagnsstöðvum þeirra í þessum
hluta Frakklands. Sýndu ofan-
nefndar herdeildir mestu hreysti
við þetta áhlaup, sem hafði verið
í löngum undirbúningi. Höfðu
Þjóðverjar þar stórt og öflugt lið
til varnar og voru Canadamennirn-
ir ekki eins mannmargir. Þess
vegna varð Canadamönnum ekki
unt að halda stað þessum til
lengdar gegn áhlaupum óvinanna.
En þegar Þjóðverjar náðu stað
tessum aftur, var hann allur í
rústum og þeirra stóra rafmagns-
stöð eyðilögð—í bráðina að minsta
kosti. Tóku Canadamenn í slag
þessum yfir hundrað fanga. — Síð-
nri fréttir bera með sér að Þjóð-
verjar hafi aftur verið hraktir úr
stöðvum þessum og að Canada-
menn haldi þeim nú.
Á öðrum hersvæðum á Frakk-
landi hafa átt sér stað áhlaup bæði
óvinanna og bandamanna og að
svo komnu hefir bandamönnum
alls staðar veitt betur. Á Cham-
Pagne svæðinu gerðu Þjóðverjar
IPEG, MANITOBA, 7. JONI 1917
NR. 37

JOHN VEUM
þingmannsefni í Wynyard kjördæmi, frá hálfu con-
servatíva, var útnefndur með öllum atkvæSum
flokksfundarins, er haldinn var þann 25. júní nú fyrir
þremur árum síðan. Var þá. búist við, aS kosningar
færu fram það sama haust, því kjörtími stjórnarinnar
var þá útrunninn. En svo leizt stjórninni aS sitja og
hefir setiS til þessa í heimildarleysi kjósenda.
Jón er fæddur á Valshamri í BarSastrandarsýslu
1875, sonur ÞórSar hreppstjóra Víums og ValgerSar
Jónsdóttur. Foreldrar ÞórSar voru þau Brynjólfur
Víum og GuSrún skáldkona ÞórSardóttir, er bjuggu
á Valshamri. ÁriS 1883 flu-rtist Jón til Ameríku meS
foreldrum sínum og föSurforeldrum. Settist fólk hans
aS í NorSur-Dakota og ólst Jón þar upp til fulltíSa
aldurs. KvongaSist hann þar og hét kona hans Ása,
dóttir Tómasar Hördals. Eru fjögur börn þeirra á
lífi, en hún önduS, nú fyrir tæpu ári síSan. VoriS
1903 flutti Jón vestur til Saskatchewan og tók sér
land skamt austur af Kristnes pósthúsi og bjó þar um
nokkur ár og reisti þar verzlun. Nokkrum árum seinna
færSi hann sig til Foam Lake bæjar og hefir rekiS
þar verzlun síSan. — Jón er mikill vexti, fríSur í
sjón og einkar vinsæll maSur, samvizkusamur og rétt-
sýnn, og ætti því aS vera sjálfkjörinn til þess embætt-
is, sem hann sækir um.
miðja vikuna sem var. Létu þeir
rigna þar gaskúlum yfir þá og öðr-
um ófögnuði. En Frakkar voru við
öllu þessu búnir og vörðust svo
knálega, að Þjóðverjar urðu und-
an að hopa við mikið mannfall.
Sfðar gerðu svo Frakkar áhlaup á
öðrum stað á þessu sama svæði og
tóku þar af Þjóðverjum skotgrafir
og marga fanga. — Víðar hefir og
Frökkum gengið vel.
Franski kafbáturinn “’Circe”
sökti nýlega einum af stærstu kaf-
bátum Þjóðverja, og er það í fyrsta
sinni í sögu stríðsins áð slíkt kem-
ur fyrir.
Frá öíírum stríÖsþjóSum.
Um miðja síðustu viku unnu
ítaiir stórsigra í Albaníu á Mace-
roníu svæðinu og tóku þar af
Austurríkismönnum fjórar borgir.
Með sigrum þessum hafa Italir gert
óvinum sínum á svæði þessu hálfu
örðugra fyrir með vörn en áður.
Á Julian svæðinu vanst ítölum
einnig mikð á í lok vkunnar og
færðust töluvert nær borginni
Triest. Allar líkur virðast benda
tl þess að Italir nái borg þeiríí
áður langt líður. Við sókn ítala í
seinni tíð höfðu Austurríkismenn
í lok víkunnar mist um 300,000
menn, sem íallið hafa og særst og
verið teknir fangar. Er þetta
mannskaði svo mikill, að afstaða
Austurríkismanna á svæðum þess-
um er nú alt önnur en áður var.
Á hersvæðum Rússa er viðburða
lítið. Hér og þar hafa þó verið
smá orustur og virðast Rússar
vera ögn að sækja sig í seinni tíð.
En á meðan óstand er jafnmikið
heiroai fyrir er þó ekki hægt að
búast við neinni verulegri sókn frá
rússnesku hersveitunum. Hermála-
ráðheri-ann nýi, Kerensky, hefir
verið á einlægu ferðalagi í seinni
tíð á milll herstöðvanna rúss-
nesku og hefir lagt sig fram af öllu
kappi að hvetja fyrirliðana og her-
mennina til þess að sækja fram af
hreysti og áhuga. Hann er at-
kvæðamaður mikill og yfirleitt í
mesta afhaldi hjá rússnesku her-
mönnunum og er því talið víst, að
þessi koma hans ti 1 þeirra muni
hafa góðain árangur. Þessi nýi
hermálaráðherra Rússlands er af
fátæku fólki kominn og þekkir þvf
til hlítar hugsunarhátt alþýðu-
fólksins. Enginn er því líklegri en
hann að hafa mikil og góð áhrif á
rússneska alþýðu, enda er hann af
sumum nefndur ‘‘Lloyd George
Rússlands.”
Heima fyrir er alt f ólagi enn þá.
Þjóðin virðist þó í seinni tfð vera
að vakna til þeirrar meðvitundar,
að strfðið verði að sækja af meira
kappi en nú egi sér stað. En hin-
um mörgu flokkum kemur ekki
sem bezt saman. Stjórnleysingjar
hafa gert uppþot hér og þar, sem
yfirvöldin 'hafa lítið reynt að bæla
niður. Aðal-stefna jafnaðannanna
virðist vera bráð friðar umleitun,
þar engin af stríðsþjóðunum fari
fram á “innlimun eða skaðabætur.”
En lftið verður stefnu þessari á-
gegnt að svo komnu. — Nikulási
stórhertoga, sem nú lengi hefir
verið æðsti stjórnari rúsneska hers-
ins, hefir verið vikið frá og hnept-
ur í varðhald. Alexis Brusiloff, yfir-
hershöfðingi á suðvestur hersvæð-
unum, hefir verið settur f hans
sbað.
Eftir helgina er sagt að Rússar
hafi byrjað að sækja á Tyrki í
Persíu f því skyni að ná sem fyrst
að tengjast hersveitum Breta þar
eystrai, sem Maude hershöfðingi
stýrir og norður sækja.
Merkir gestir.
Hon. W. F. Massey, ráðherra Nýja
Sjálands, kom snögga ferð til Win-
nipeg vikuna sem leið ásamt konu
sinni og dóttur. Með honum voru
einnig Sir Joséph Ward, fyrverandi
ráðherra Nýja Sjálands, og kona
hans. Sömuleiðis voru í fylgd
þessari skrifarar þeirra beggja ofan
nefndra manna og J. L. Grigg, land-
búnaðar ráðherra. Þessi prúði
hópur hlaut hér gestrisnislegustu
viðtökur, en hafði að eins skamma
dvöl. 1 samsæti, sem haldið var
hér, hélt Hon. Massey ræðu og lét
í Ijós aðdáun sína yfir þátttöku
Oanada í stríðinu. Skýrði hann
einnig frá afstöðu Nýja Sjálands í
öllum helztu hermálum. Herskyld-
an var lögleidd þar í byrjun stríðs-
ins og liefir hún gefist vel í alla
staði. Sextíu þúsund æfðra her-
manna hefir Nýja Sjáland sent til
orustuvallar. — Nýja Sjáland er
ekki stórt ríki, en íbúar þess ríkis
hafa þó í stríði þessu sýnt frábæra
þjóðrækni og þegnhollustu og
þannig verið stærri ríkjunum fag-
urt fyrirdæmi.
-------O--------
Róstusamur fundur.
Fundur var haldinn af andstæð-
ingum herskyldunnar hér í Win-
nipeg á sunnudaginn var—á Grand
leikhúsinu hér í bænum. Múgur
og margmenni sótti fund þenna og
þar með stórir hópar af hcrmönn-
um. Ekki fór fundur þessi frið-
samlega fram því andstæðingar
herskyldunnar fengu ekki að láta
til ®ín heyra fyrir hermönnunum.
Þegar þeir reyndu til að tala,
gerðu hermennirnir svo mikinn há
vaða, að ekki eitt einasta orð
þeirra heyrðist. I>étu hermennirn-
ir sig litlu skifta hverjir f hlut
áttu. F. J. Dixon, þingmaður frá
mið-Winnipcg og einn af öflugustu
andstæðingum herskyldunnar hér
um slóðir, gerði marg-ftrekaðar til-
raunir á fundinum að láta til sín
heyra, sem allar mishepnuðust.
Forseti fundarins neyddlst til að
segja fundi slitið, er hann sá helztu
ræðumönnum allar bjargir bann-
aðar. Þegar Dixon kom út um
hliðardyr á leikhúsinu, gerðu her-
menn margir aðsúg að að honum
og varð hann að hörfa inn í leik-
húsið aftur. Tók hann þá að vtvja
sig og sló í það harðasta milli hans
og hermannanna. Var Dixoa leik-
inn al]|-óþyrmilega í viðureign
þessari, því “enginn má við margn-
um.” Að lokum kom lögreglan
honum til hjálpar og flutti hann
heim f bifreið. — Flestir hermanna
þeirra, sem þátt tóku í þessu, voru
nýlega heim komnir úr strfðinu—-
og virðist þetta tilfelli sanna, að
orðasennur séu ekki við þeirra
skap, sem á vfgvöllum liafa verið.
-------O------
Bandalagsstjóm fyrir Canada.
Bandalagsstjórn fyrir Canada,
eða sambandskosningar innan
mánaðar, virðist vera stefnan á
þingi nú eystra. Tillaga um l.anda-
lagsstjórn (coalition government)
hefir verið gerð með þeim tilgangi
að koma í veg fyrir ósamkomulag
það, sem ®f “pólitíkinni” stafar, og
gera stjórn og þjóð mögulegt að
leggja óhindrað fram alla krafta í
þarfir stríðsins. Tilnefndir í þessa
fyrirliuguðu bandalagsstjórn hafa
verið eftirfylgjandi leiðtogar lib-
eral flokksins: Sir Lomer Gouin,
forsætisráðherra í Quebec; Hon. G.
H. Murray, forsætisáðhera f Nova
Scotia, og Hon. N. W. Rowell, for-
ingi liberala flokksins í Ontario.
Margir af liberölum eru bandalags-
stjórn þessari samþykkir, enda
mun fáum blandast hugur um
það, að hún er spor I rétta átt á
yfirstandandi tímum. Afstaða Sir
Wilfrid Lauriers f þessu máli er
samt óákveðin þegar þetta er rit-
að. Er hann á einlægum ráðstefn-
um við ýmsa af helztu liberölum og
sýnilega f mesta vanda staddur.
Talið er samt víst, að hann muni
leggja stefnu sína í málinu fyrir
þingið um miðja vikuna.
Fylkiskosningar í Saskatchewan
og Alberta.
Fylkiskosningar í Alberta eiga
fram að fara þann 7. þ.m. Báðir
flokkarnir telja sér sigurinn vísan,
eh hætt mun nú Sifton stjórninni
vérða við falli—þó traust hafi hún
tökin á “útlendingunum.” — 1 Sas-
katchewian fylki fara kosningarnar
fram þann 26. þ.m. Liberalar hafa
þar tilnefnt öll þingmannaefni sín
og conservatfvar sömuleðis í nærri
öllum kjördæmum. Búist er þar
við stuttri en skarpri kosninga
baráttu.
-------o-------
Pólverjar eignast her.
Poincare, forseti Frakka, hefir ný-^
lega samþykt með undirskrift sinni
að Pólverjar eignist sérstakan her.
Þeir Pólverjar, sem nú eru í her-
þjónustu Frakka, verða kjarninn
til að byrja með og svo verður öðr
um Pólverjum boðið að ganga f
her þenna á meðan strfðið endist.
Þessir menn munu berjast undir
hinu forna flaggi Pólverja, og verð-
ur her þessi stofnsettur með sama
fyrirkomulagi og franski herinn og
verður kostaður af frönsku stjórn-
inni.
Ársþing kvenna.
Ársþing kvenna í vesturfylkjum
Canada stendur nú yfir hér í bæn-
um og er haldið f fundarsal fylkis-
háskólans. Mæta þar fulltrúar frá
kvenfélögum úr öllum bæjum og
sveitum Manitoba og Vesturlands-
ins. Er þetta fyrsti allsherjar
fundur kvenna síðan þær hlutu
hér full jafnfréttindi við karlmenn,
og er þvf sögulegur viðburður. —
Á þátttöku kvenna í öllum vel-
ferðarmálum þjóðanna byggjast
nú björtustu framtíðar vonir
mannkynsins.
Fréttir úr bænum.
Ekki er Winnipeg alveg aðgerða-
laus þó örðugir séu tíroar. 231
byggingarleyfi hafa verið veitt síð-
astliðinn maímánuð og samanlagt
verð húsanna, sem leyft hefir verið
að reisa hér í bænum, nemur um
hálfa miljón ($460,950). Árið sem
leið voru 217 byggingarleyíi veitt
á saroa tíma fyrir $395,700. Þá fimm
mánuði, sem af árinu eru liðnir,
hafa 847 byggingaleyfi verið veitt,
og samanl. verð húsanna $847,650.
Við alt þeta hlýtur að verða þó
nokkur vinna, þó hún líklega
verði ekki eins mikil og þyrfti, og
ánægjulegt er að dálítð meira er
um húsagerð en í fyrra.
Vorprófin við Saskatchewan há-
skólann.
»
Mr. Valdivar A. Vigfússon frá
Tantallon, Sask., útskrifaðist sem
Bachelor of Arts. Mr. Vigfússon
hefir lagt sérstaka stund á efna-
fræði og starfar nú sem City Anal-
yst fyrir Saskatoon bæ.
Miss Thorbjörg Eyríksson frá
Wynyard, Sask., skrifaðist upp í
þriðja bekk í College-deildinni (B.
A. course).
Mr. Vigfús S. Ásmundsson frá
Tantallon, skrifaðist upp í fjórða
bekk f Búnaðar-deildinni (B.S.A.
course). Mr. Ásmundsson starfar
í búnaðardeild háskólans í suraar-
leyfinu>1
Upp í annan bekk búnaðar-
deildarinnar (Associate Oourse),
skrifuðust: Mr. Björri Frederick-
son, Mr. Chris. Josephson og ífr-
Wm. Josephson, allir frá Kanda-
har, Sask.
-------o-------
Seinustu fréttir.
Skrásetning til herþjónustu fór
fram f Bandaríkjunum á þriðju-
daginn. Um 10 miljónir ungra
manna voru skrásettir. Gekk alt
mjög friðsamlega og varð engrar
mótspyrnu neins staðar vart. Af
þessum mönnum, er nú voru skrá-
settir, er f ráði að taka eina og
hálfa miljón manna tafarlaust í
herþjónustu.—Brezk herskip gerðu
á mánudaginn áhlaup é( sjóflota-
stöð Þjóðverja við Ostend og létu
skothríðina dynja þar lengi dags.
Þenna sama dag eltu brezk her-
skip sex þýzk tundurskip og söktu
tveimur ]>eirra—Canadamenn taka
aftur rafmagnsstöðina við Lens og
halda henni þrátt fyrir öflug á-
hlaup óvinanna. Rússar vinna
sigra á Persíu hersvæðinu og
hrekja Tyrki þar og taka af þeim
fanga. Víðar virðist Rússum einn-
ig vera farið að ganga betur en óð-
ur. — Stjórnarbylting vofir yfir í
Kfna. Forseti lýðveldisins þar er
sama sem fangi, en varaforsetinn
segir af sér. Enn hafa ekki borist
um þetta ljósar fregnir.
Herskyldan.
Ræða flutt af Hon. Thomas H.
Johnson.
Á fundi þeim hinum mikla, sem
haldin var að tilhlutan Army and
Navy Veterans félagsins f “Conven-
tion Hall” hér í borg, ó föstudags-
kveldið var, og sóttur var af fjögur
þúsund áheyrendum, flutti Hon.
Thomas H. Johnson, ráðgjafi opin-
berra verka í Manitoba-fylki, ræðu
þá, sem hér fer á eftir: út af svo-
láfandi tillögu, sem borin var fram
á fundinum af þeim Major G. F. R.
Harris og Major G. W. Andrews,
D.S.O.:—
“Þar sem Canadaríki, með á
kvæði Sir Robert Borden, hefir lof-
að móðurlandinu því, að leggja til
hálfa miljón vígfærra manna til
hernaðar í Evrópu, og
Þar sem samkvæmt síðustu
skýrslu hermálaráðgjafans ekki
■hafa enn þá verið esndir til Eng-
lands nema 312,503 menn, svo að
enn þarf að bæta við nálega 200
þúsundum manna til þess að efna
loforð Canada, og
Þar sem það er ólijákvæmilegt,
að svo mikið sé framselt af auðlegð
Canada, bæði í mönnum og fé, sem
til þess þarf að aðstoða fullkom-
lega lið það, sem vér nú þegar eig-
um á vígvellinum,
Þess vegna sé það hér með á-
kveðið, að þessi fundur votti hjart-
anlega samhygð sína þeirri stefnu
Canada stjórnarinnar, að lögleiða
herboðsval (seiective conscription)
í Canada, og- með því gera mögu-
legt að nota mannafi ríkisins
haganlegar og kröftuglegar heldur
en mögulegt væri undir sjálfboða-
fyrirkomulaginu. Og vér skuld-
bindum oss hér með til þess, að
veita stjórninni alt okkar fylgi til
þess að koina slíku lagaboði í
framkvæmd.”
Um þessa tillögu ræddi Hon. T.
H. Johnson þannig:
Herra forseti, herrar og frúr!
Eg tel það sæmd, að eiga kost á
að ræða þessa tillögu. Það getur
verið, ef eg hefði átt að orða hiana,
að eg kynni hað hafa hagað setn-
ing nokkuð öðru vísi á einstöku
stað, en tilgangur hennar og efni
alt hefir mitt óskift fylgi. Sumir
kunna að segja, «ð þetta fundar-
hald sé ótíinabært,—að vér séum
k&llaðir hér saman til þess að sam-
þykkja lagaboð, sem vér enn þá
ekki vitum hvernig sniðið verður.
En frá mínu sjórnarmiði hefir sú
mótbára ekkert gildi. Vér erum
ekki mættir hér til þess að ræða
eða kvcða á um hin einstöku at-
riði laganna, heldur til þess að
kveða á um grundvöll þann, sem
þau byggjast á. Mér virðist því, f
sannleikia sagt, að einmitt nú sé
heppilegastur tími til þess að
kveða á um þetta aðal atriði á op-
inberum fundi, en umsjá hinna
einstöku atriða eru vitanlega á
valdi þingsins. Alt sem á voru
valdi stendur f þessu máli, er að
kveða á um þá meginreglu, sem hið
væntanlega lagafrumvarp á að
byggjast á, og þess vegna má með
gildum rökum líta svo á, að skoð-
un vor hafi meina gildi með þvf að
vera nú látin f ljós, heldur en ef
vér geymdum það þar til frum-
varpið hefir verið borið fram í
þinginu.
Leyfið mér að benda yður, með
fáum orðum, á afstöðu Canada í
þessu sambandi. Á gamlársdag
1915 gerði forsætisráðherra Canada
rfkis yfirlýsingu og loforð f nafni
og fyrir hönd Canadaþjóðarinnar.
Yfirlýsingin mætti lofsorði, ekki
eingöngu íbúanna í Canada, held-
ur einnig á Englandi og meðal
sambandsþjóða vorra og alheims-
ins, að fráskildum andstæðinga-
þjóðunum. Yfirlýsing íorsætisráð-
herrans var þannig:
“Á þessum síðasta degi þessa
gamla árs, er heimilaður herafli
Canada 250 þúsundir manna, og
tala sjálfboðanna er óðum að nálg-
nst það takmark. En frá deginum
á morgun, fyrsta degi nýja ársins,
verður tala Canadahersins heimiluð
500 þúsundir manna. Þessi yfirlýs-
ing er gerð Jfi merkis um þann ó-
fróvíkjanlega ásetning Canada, að
krýna réttmæti vors málstaðar
þeim sigri, sem tryggi varanlegan
frið.”
Gerið svo vel að veita því eftir-
tekt, að þessi yfirlýsing er gerð í
(Framhald á 5. bls.)