Heimskringla - 23.08.1917, Blaðsíða 2

X

HEIMSKRINGLA
^WNIWSÖ, *. A«Ú#T 1917
r—-------------------
Keisaravaldið þýzka
Eítir «íra F. J. Bergmann.
(Pramh.)
II.
KEISARINN ÞÝZKI NÚ A
DÖGUM.
42.
Von Hohenlohe kanzlari.
Það er áður frá þrí skyrt (§35),
að von Caprivi kanzlari >wð að
láta af kanzlara-embætti í október-
mánuði 1894. Sá nraður, sem keis-
arinn þá kveður til að fylla kanzl-
aaafembætti, nefndist fullu nafni
Chlodwig Karl Victor Hohenlohe-
Schillingfuerst. Venjulega er hann
■efndur Von Hohenlohe lands-
höfðingi (fursti).
Hann var af gaimalli Jandshöfð-
iaigjaætt, frá Hohenlohe í Franken.
Árið 1806 urðu þessar gömiu höfð-
ingjaeignir að afsala ríkinu sjálf-
•tæði sínu. Mynda þær nú einn
hluta konungsríkjanna Bæjara-
lands og Wuertenbergs. Um það
leyti var Hohenlohe eigi sninna en
•80 fennílur og íbúar taldir 108,000.
Von Hohenlohe var fæddur 1819
•g lifði fram yfir aldamótin síð-
ustu. Hann lézt 1901. Hann var 75
ára, er hann tók við kanzlara-em-
bætti og furðuðu margir sig á, að
keisarinn skyldi kveðja svo há-
aldraðan rnann til að gegna því
eiikla embætti.
Hann varð að taka að sér eins
og fyrirrennarar hans að vera
prúesneskur forsætisráðherra um
íeið og hann varð kanzlari. Mun
það bæði hafa verið aldur og iund-
arlag er því voru valdandi, að
hann var ekki jafn-starfsamur og
alis staðar á ferðum og kanzlararn-
ir, sem verið höfðu á undan hon-
um.
Á embættisáruim hans varð ut-
anríkisráðherra, barón von Bieber-
stein og síðar von Buelow greifi,
venjulegast að halda svörum uppi
af stjórnarinnar hálfu. Og i
mönguim deildum stjórnarinnar
var um það kvartað, að nú væri
engin sterk hönd við stýrið. Hinn
nýi kanzlari virtist fremur tregur
til að koma fram opinberlega og
láta mikið á sér bera, nema þegar
biýn nauðsyn krafði. En keisar-
anum var hann mjög handgeng-
inn.
Eyrsta athöfn hans í embætti var
eigi heldur til þess löguð, að auka
faonum vinsældir. Þegar. opnuð
var þinghöilin mikla, er ríkisþing-
inu hafði reist verið f Berlín, var
mikið um húrrahróp fyrir keisar-
anum og fagnaðarlæti. En nokk-
urir af þingmönnum jafnaðar-
manna sátu kyrrir í sætum sínum.
Eigi var það með öllu ljóst, hvort
þetta var gert af ásettu ráði. Samt
sem áður varð það til þess, að lík-
induin fyrir skipain keisarans, að
kanzlarinn kom fram í rikisdegin-
um með kröfu um, að höfða skyldi
mál gegn þingimönnum þessum
fyrir drottinssvik — lése-majesté.
En þeirri kröfu synjaði ríkisþing-
ið í einu hljóði að sinna.
Þess er áður getið, að bænda-
flokkurinn á þingi varð með fram
til þess að koroai von Caprivi frá
vöiduin. Bændaflokkurinn var um
þessar mundir all-sterkur á Prúss-
landi. Hann gerðist andvígur öll-
um iögum, er þeim fundust bein-
línis eða óbeinlínis skerða hag
bænda. Þeim var illa við þá hug-
mynd keróairans, að koma upp
mikium herskipaflota. Þ#im virt-
ist alt það á móti skapi, er gaf
verzlan og iðnaði byr undir vængi.
Flotalögunum frá 1897 og 1900 iéðu
þeir einungis fylgi sitt gegn þeim
hlunnindum, að takinarkaður
væri innflutningur smjörlikis og
innflutningur á niðursoðnu kjöti
frá Bandairíkjum. Þeim tókst aðj
koma í veg fyrir, að skipgengur
skurður yrði ger frá Westphalen
til Elfinnar, sakir þess, að þá yrði
flutt svo inikið korn inn í iandið.
Stjórnin var í all-miklum vanda
stödd með þenna bændaflokk.
Keisara-stjórnin lætur ávalt leið-
ast af ails konar æfa-gömium prúss-
naskum erfikenningum. Ein þess-
arra erfikenninga var í því fólgin,
að aðallinn og bændastéttin yrði
ávalt að vera meginstoðir ríkisins
«g krúnunnar. Það kendi enn gam-
allar græsku í garð borganna,
verksmiðjueigenda og iðnaðar-
roanna. Áiitið var, að bændastétt-
in væri líka hemura öldungis
nauðsynleg. íhaldsflokk vildi
stjórnin hafa öflugan á þingi, til
þass að haida sem lengst við lýði
gömlum kreddum og kenningum.
En á suður og vestur Þýzkalandi
var naumast nokkur afturhalds-
fiokkur til. Þar hefir aðallinn litl-
ar landeignir m-eð liöndum og hef-
ir fremur lítil áhrif á stjórnmál.
1 katólsku héröðunum hafði Mið-
flokkurinn svo nefndi tögl og
hagldir. Samt tóku jafnaðarmenn
eums staðar að verða þ*úaa örðugir
keppinautar. íkgáMyadir aaen*
urðu venjulegaat á bandi jafnaðar-
manna. Verkalýðurinn myndaði
þar þéttskipaða fylkingu. Þar var
hatrið tii hinna æðri stétta roegin-
regla, sem naumast átti undan-
tekning.
43.
Stjórnmálaflokkar og afturhald.
Um þessar mundir fóru kröfur
þýzkra þjóðernismanna að verða
æstari. Félag myndaðist, er nefnd-
ist al-þýzka félagið —All-deutscher
Verein — og gekk það svo iangt í
þjóðernisáttina, að hefði það feng-
ið að ráða, myndi Þýzkaland hafa
lent í stríði við nokkurn veginn
allar þjóðir. Sú stefna, sem þeir
héldu fram, og ummæli þeirra,
gengu svo iangt, að samkomulagið
við Austurríki og Ungverjal^pd
varð oftar en einu sinni í ailmikilli
hættu. Meðferð Prússa á Pólverj-
um vakti eðlilega mikla gremju í
Austurríki, þar sem Pólverjar
höfðu lengi verið helzta stoð og
stytta stjórnarinnar. Og í Bæheimi
voru æsingár af hálfu Þjóðverja
svo miklar, að þar horfði oft og
tíðum til vandræða.
Frjálslyndi flokkurinn átti einna
örðugast uppdráttar á Þýzkalandi
og hefir það lengi viljað haldast.
Um þesaar mundir færðist ein-
mitt fhaldsflokkurinn fjarska mik-
ið í aukana, fyrir áhrif bændaíýðs-
ins og höfðingja, er voru landeig-
endur. Frjálslyndi flokkurinn virt-
ist lfða beint tjón við það, að at-
kvæðisréttur varð almennari.
Upprunalega var hann andvfgur
landeigendum og aðii. Hann var
skipaður mönnum, er heyrðu til
upplýstaii hluta miðstéttanrra,
lærðum mönnum og fjárhagsfróð-
um. En honum tókst aldrei að
afla sér fylgis með verkalýðnum.
Þeiin hætti of mjög við að binda
bagga sína með auðmönnum, og
voru oft og tíðum ekki að öilu ein-
lægir eigin meginreglum sínum.
Þegar þeir náðu mestum völdum,
þótti þá bresta umburðarlyndi
ekki síður en andstæðinga þeirra.
Þeir hjálpuðu atjórninni til að
vinna bug á skoðunum, er þeir
liöfðu sjálíir barist gegn. Þeir
höfnuðu kröfum iðniaðamanna um
jáfnrétti nokkurn veginn á sama
hátt og kröfum miðstéttanna hafði
verið hafnað af 'aðalsmönnum.
Miðflokkurinn óx aftur og dafn-
aði. í honuia voru roenn af öllum
stéttum. Fyrir því varð liann að
taka til greina hagsmuni allra
stétta. Þar voru ríkir og fátækir,
bændur og iðnaðarmenn. Mið-
flokkurinn gekk því eðlilega í lið
með stjórninni hve nær sein hún
leitaðist við að miðla málum með
hagsmunakröfutti, er komu hver í
bág við aðra. Miðflokkurinn var
skipaður katólskum mönnum að-
allega. Kröfur hans gengu því
roest út á að friða um siðferði og
trúmál og runnu því að nokkuru
leyti um sama farveg og viiji
keisarans.
En í hvert akifti er tilraun var
ger til að gera kröfur þeirra að lög-
um, risu upplýstir menn í iandinu
öndverðir gegn þeim. En ]>etta
varð aftur fullveldi stjórnarinnar
l>rándur f götu. f katólsku lönd-
unum, Bæjaralandi, Baden og
Hessen, urðu áhrif miðflokksins
mikil á landsþingum. Og þegar
meira og minna öflugir bænda-
flokkar mynduðust þar, hafði mið-
flokkurinn lag á að dragai völdin
úr höndum þeirra, með því að
taka helztu^ raál þeirra inn á
stefnuskrá sína.
Um þetta leyti reis upp sú stjórn-
málastefna, er kend var við mið-
stéttirnar og nefndist: Miðstétta
stjómmála stefna — Mittelstand
Politik. Hver stétt heimtaði af
stjórninni sérstaka löggjöf til að
vernda sfna hagsmuni, sakir breyt-
inga, sem orðið hefði á fjárhags-
ástæðum við fraimþróun iðnaðar-
ins í landinu. Bændur og landeig-
endur, iðnaðarmenn og verzlunar-
menn gengu í bandalög hver í sín-
um hópi, til þess að vernda eigin
hagsmuni sína. Allir ætluðust til
þess, að stjórnin og ríkið sæi um
hagsmuni hverrar stéttar sérstak-
lega.
Stefna stjórnarinnar þýzku varð
all-sterk í afturhaldsáttina, eftir að
Caprivi var vikið frá völdum. Þetta
varð meira og meira upp á teningi
bæði í trúmálum og uppeldismál-
um, en eigi sizt í því, hvernig hún
tók í tauma í almennum stjórn-
málaumræðuna. Henni varð það
eðlilega mikið áhyggjuefni, hve
verkalýðurinn snerist algerlega
gegn kristindóminum, einkum þar
sem það var samfara afskiftaieysi
af trúmáluna irreð mentuðum
mönnum í hinum stærri borgum,
ekki sízt í Berlín.
Sterk sannfæring um, að mikil
hættia væri á ferðum í mannfélags-
máluin og stjórnmálum, ef eigi væri
reist rönd við með því að vekja
meiri áhuga í trúarofnum. Hreyf-
ing myndaðist í þessa átt.' Mörg
heimatrúboðafélög mynduðust og
margar kirirjur voru reistar, eink-
um f Berlfn. Léði keisarinn lireyf-
ingu þassarri eindregið fylgi.
En til allrar óhiamingju stóð
hreyfing þessi of oft í sambandi
við einbeitt afturhald í stjórnmál-
um. Sökum þess varð verkalýðn-
um all-gjarnt til að líta svo á, að
lögð væri áherzla á iað örfa trú-
málastarfsemi til að afla stjórn-
inni fylgis í áhugamálum hennar
á sviði stjórnmála og mannfélags-
mála. Þetta var likast þvf sem átti
sér stað á dögum Yilhjálms IV.,
þegar trúmálin voru svo sam-
tvinnuð römmu stjórnmála-aftur-
haldi, að í breiðum lögum mann-
félagsins varð rétt trúnaðurinn
beinlinis ógeðslegur.
44.
Keisaraveldinu spáð
illum örlögum.
Keisarinn hafði horfið aftur til
stjórnmálastefnunnar, er fylgt var
á dögum Bismarcks. Nú var það
álitið eina ráðið eins og þá, að
láta eindregna afturhalds löggjiif
verða öllum mannfélagsumbótum
samferða. Þýzka þjóðin hefir orð-
ið að kaupa mannfélagsumbætur
sfniar dýrU verði. Vel má hún
hrósa sér af þeim. En gæta skyldi
hún þess, að hún hefir nálega í
hvel't skifti orðið að afsala sér svo
og svb miklu af frelsl sínu.
í ræðu, sem keisarinn hélt f
Koenigsberg í nóvembermánuði
1894, særði hann höfðingja og að-
alsmenn Prússlands til að ljá sér
öflugt fylgi í baráttunni fyrir trú,
siðferði og reglu, gegn öllum bylt-
inga-flokkum—Umsturz. Skömmu
síðar hirtist viðbætirinn við hegn-
ingarlögin, sem Þjóðverjar nefna
Umstrurz-Vorlage, f þinginu. Með
þeim lögum átti að koma í veg fyr-
ir allar tilraunir með að veikjia
drottinhollustu hermanna. Þar
var það líka gert að glæp, sem
varðaði þriggja ánai fangelsi, að
gera árás á trúarbrögð, einveldið,
hjónabandið, heimilislíf og eignar-
rétt á þann hátt, að það gæti
truflað opinberan frið, með niðr-
andi ummælum.
Þetta gekk nú ekki alveg orða-
laust, eins og búast mátti við.
Nálega öllum þingtímanum 1890
var varið til að ræða stjórnarfrum-
varp liettai. Miðflokkurinn, eða
klerkaliðið katólska, eins og sá
flokkur oft er nefndur, hjálpaði til
að gera lögin svo úr garði, að^Jrau
urðu verndarlög trúarbragðanna
enn freklegar en stjórnin hafði til
ætlast.
Lagagreinum var bætt inn í, op-
inberu siðferði til verndunar. Var
það gert með því að banna að op-
inberiega væri sýndar myndastytt-
ur eða myndir, eða ritverk seld
opinberlega, sem ruddalega gæti
hneykslað blygðunarsemina. Þess-
ir viðaukiar klerkanna vöktu al-
menna gremju. Var alment tekið
fram, eins og ekki var nein furða,
að með þeasu væri listir og bók-
mentir svift öllu frjálsræði. Og
]iað fór svo, að þetta lagafrumuan'p
varð stjórnin að afturkalla.
En að stjórninni var full alwaira
með þetta, sást bezt á því, að ann-
að frumvarp var lagt fyrij- og náði
samþykki prússneska þingsins, sem
lögheimilaði eftirlit með privat
docentum við háskólann. Sumir
afturhaldaleiðtoganna gengu svo
langt, að heimt vernd ríkisins gegn
kenningum ýmsra háskólakennar-
anna, er héldu fnam kenningum í
fjárhagsmálum, sem þeim var illa
við. Einkum er barón von Stumm,
sem verið hafði cinn af aðal ráðu-
nautum Bismarcks í iðnaðarmál-
um, til þess nefndur.
Prestar, er afskifti höfðu af
kristilegum mannfélagsmáium,
komust í ónáð hjá stjórninni.
Frægt er það orðið, að prófessor
Delbruck, kennari í sögu við há-
skólann í Beriín og fyrrum kennari
við hirðiniai, var stefnt fyrir einn
þenna kenningaraga rétt, sökum
þess að liann, ,sem ritstjóri tíma-
ritsins Preussische Jahrbuscher
hafði gerst svo djarfur, að finna
að stefnu prússnesku stjórmarinn-
ar gagnvart Dönum í Slésvík.
Á bak við alt þetta þóttust menn
finna ráðríki og ofstæki keisarans
og varð hann ekki vinsælli fyrir.
Til eru ummæli um keisiarann
þýzka frá árinu 1891, eftir skáld
Portúgísa, Eca de Queiros, sem
mjög þykja , eftirtektarverð, ekki
sízt sökum þess, hve langt er síðan
þau koimu fram. Þau voru á
þessa leið:
Af miklum ofurhuga tekur hann
að sér ábyrgð, sem skift er milli
margra embætta með öörum þjóð-
um. Hann einn dæmir. Hann einn
framkvæmir. Því honum einum,
en hvorki ráðgjöfum hans, né ráðu-
neyti hans, né þing i hans, hefir
guð—guð Hohenzolleranna — gefið
yfirnáttúrlegan innblástur. Hann
hlýtur því að vera óskeikull og ó-
sigrandi. Við fyrsta ósigurinn,
sem hann bíður, hvort sem hann
bíður þann ósigur fyrir borgurum
sínum eða lýð sínum á strætum
Berlínarborgar, eða herliði sam-
bandsþjóða á sléttum Norðurálfu,
kemst þýzkaland að þeirri niður-
stöðu, að þetta bandalag við guð,
sem margsinnis hefir verið gortað
af, hafi verið bragð slægviturs
harðstjóra. Þá verða steinar ekki
nógu margir alla leið frá Lotringen
og til Pommern til þess að grýta
þenna svika-Móse. Vilhjálmur II.
er í raun og sannleika . að kasta
þessum ægilegu járnteningum gegn
örlögunum, sem Bismarck eitt sinn
sveigði tal sitt að, — Bismarck, sem
nú er gleymdur. Vinni hann sig-
ur, getur hann fengið sams konar
ölturu innan og utan landamæra
sinna og þau, er reist voru Ágúst-
usi forðum. Bíði hann ósigur,
fær hann útlegð; þá biður hans á
Englandi sú útlegð, sem fengið
hefir sögulega hefð, — auvirðileg
útlegð, er hann hótar svo harðlega
öllum þeim, sem neita óskeikulleik
hans......
Árum saman—guð gefi þau verði
hægfara og lengi að líða—getur
það verið, að þessi ungi maður
sitji í Berlínar-höll sinni, brenn-
andi Þ'anda, prúður, með frjósamt
ímyndunarafl, með einlæga hetju-
sál, ef til vill, og sé öndvegishöld-
ur örlaga Norðurálfu. Eða það
getur átt sér stað, að hann verði
staddur í Metropole gistihöllinni í
Lundúnum og verði með rauna-
svip að taka upp úr ferðaskríni
landflótta manns hina tvöföldu
kórónu Prússlands og Þýzkalands
—illa beyglaða.
Menn mundu ekki furða sig á,
þó að slík ummæli um keisarann
kæmi fram nú á dögum á Frakk-
landi eða Englandi. En að Portú-
gísi skuli hafia sagt þetta um hann
fyrir 25 árum, hlýtur öllum að
finnast næsta eftirtektarvert.
45.
Miðaldahugmyndir í stjórnmálum.
Þrátt fyrir alla þá óánægju og
grunsemd, s«rn öll þessi afturhaldsi-
löggjöf kom til leiðar, var stjórnin
alls ekki af baki dottin með iiana,
þótt ekki kæmi hún þessum
andbyltingarlögum að i bili. Árið
1901 var aftur ger tiiraun til að
leiða f lög þau ákvæði þeirra, er
tjölluðu um brot gegn almennu
siðferði
Morðmál eitt ihafði komið fyrir
]>egar 1891, er kent viair við morð-
ingja einn að nafni Heinze. í sam-
bandi við morðmál þetta hafði
komið fram voðaleg skírlífisbrot í
Berlín. Þá hafði frumvarp þetta
til laga komið fram, sem átti aö
herða á hegningarlögunum í þessu
sambandi, en náði ekki samþykki.
Samt sem áður héldu miklar á-
greinings umræður áfram um
frumvarp þetta, sem kallað var
Heinze lög—lex Heinze. Árið 1900
reyndi stjórnin iað skeyta inn í
lagafrumvarp þetta greinum úr
byltingarlögunum, sem gerðu iist-
ir og bókmentir háð liegningarlög-
unum og lögreglunni.
Þá reis upp feikna stormur gegn
þessu stjórnarathæfi. Menningin—
Kultur—var í hættu stödd, og fé-
lög eins og Goethe-félagið voru
stofnuð henni til vernduniair. Að
síðustu neyddist stjórnin enn til
þess að fella niður þessi ákvæði,
sem svo voru illa þokkuð. En eigi
var það fyr en jafnaðarmenn höfðu
látið sér hepnast, að beita þing-
sköpum svo, að ekki mr unt að
koma neinu fram í þinginu. Þetta
var fyrsta sinni, að slík málateppa
hafði komið fyrir í þinginu, að
þaulhugsuðu ráði stjórnarandstæð-
inganna. Furðulegast fyrirbrigði
þótti það í þessu sambandi, að
forvígismenn lista og bókmenta
áttu þenna sigur jiafnaðarmönnum
að þakka. Því einmitt þeir höföu
haldið uppi langvinnum árásum á
jafnaðarmenn fyrir að vera mestu
óvinir nútímia, - menningarinnar.
Þessi kaldhæðni sögunnar út af
viðureign mannanna og baráttu
kemur eigi svo sjaldan fyrir.
Þetta og margt fleira bendir til
þess, að þrátt fyrir allia upplýsing
og þekkingu sitja þó skoðanir
miðaldanna að mörgu leyti enn að
Völdum í huga valdhafanna }>ýzku.
Allair misfellur á að lækna með
hegningarlögum. Lögreglan á að
kippa öllu í lag með steyttum
hnefa. Eina leiðin, sem stjórnin
eiginlega þekkir í þeim efnum, er
ofbeldisleiðin.
Gömul lög voru til, sem bönnuðu
samsteypu margra stjórnmála fé-
laga. Miarkmið þeirra var, að koma
í veg fyrir, að félaga-kerfi mynduð-
ust, sem næði yfir stóra landsfláka,
og hriAuðu til sín mikil völd í
stjórnmáium. Árið 1891 notaði
prússnoska lögreglan lög frá 1850
sem heimild til að sundra jiafnað-
armanna félagsskap í Berlfn. Þá
krafðist mikill meiri hluti á ríkis-
þingi, að lög þessi skyldi numin úr
gildi, og neyddist kanzlarinn til
að lofa því.
Ekki vai- það loforð lialdið. Lög
voru samþykt í hinum *instöku
ríkjum, cinknm Prússlandi og Rax-
landi, sem juku vald lögreglunnar
til að hanna samkomur og félög,
þó þau hins vegar gæfi leyfi til, að
félög gæti staðið í sambandi hvert
við annað. Aftur í þessu atriði
varð það augljóst, að stjórnin viair
ekki lengra komin en ]>að, að skoða
stjórnmálafundi hættulega og sið-
spillandi. Afturhaldsmenn heiint-
uðu, 'aið konum og unglingum
skyldi stranglega bannað að sækja
slíkar samkomur.
Á Prússlandi kvað svo ramt að
þe.ssu, 'að meiri hlutinn í efri mál-
stofunni og stór minni hluti í
neðri mákstofu greiddu atkvæði
viðauka ákvæðuin, sem beint gáfu
lögreglunni vald til að sundra
sainkomum, þar sem komið var
frain með skoðanir stjórnleysingja
og jiaifnaðarmanna. á Saxlandi
heimtuðu afturhaldsmenn, að
konum skyldi að minsta kosti
bannað «ð vera viðstaddar á sam-
komum j'afnaðannanna. Það var
þar ólögmætt, að nokkur, sem
yngri var en 21 árs, væri viðstadd-
ur á stjórnmálafundi.
Sam|t náðu lög þessi ekki fram
að ganga á Prússlandi og loks var
það leitt í lög 1899, <að “alls konar
félög gæti myndað samband sín á
milli.” Að ]>essu varð kanzlarinn
að ganga. En mest sökum þess,
að nú voru lagafrumvörp um efl-
ingu herskipaflotans á ieiðinni og
nú reið á að afla þeim íylgis. En
óánægjan og vantraustið, sem
þetta langai þref hafði haft í för
með sér, kom bezt í ljós 1899, er
þingið hafnaði með fyrirlitningu
stjórnarfrumvarpi um að varðveita
iðnaðarmenn, sem fúsir væri að
vinna á verkfallstímum, gegn ógn-
unutn eða meiðslum. Vantraustið
kom mest fram í því, að hér var
stjórnin grunuð um, að henni
gengi ilt eitt til. Fyrir þvf var tregð-
an svo mikil á að leggja henni
meiri völd í hendur.
Hinn rammi ófrelsisbragur, sem
einkent hefir stjórn keisarans, er
bein afleiðing af stjórnaratferli
Bismarcks. Hi^nn ,lragði Þýzkja-
land í hiekki þýzkrar miðalda-
| stjórnar. Hann lagði eining og
! völd þýzkri þjóð í hendur. En
hann neitaði henni um frelsið.
Með því iaið neita henni um það,
hefir iiann umhverft sál hennar.
Hefði stjórnmálastefna hans ekki
hepnast eins vel og raun varð á,
f áþreifanlegum efnum, mundi eðl-
\ 'ishvöt þjóðarinnar hafa þrýst
henni sterklega í áttina til að
eignast andlegt frelsi,—það þrosk-
aða frelsi og sjálfstæði, er til þess
útheimtist að reka af höndutm
harðstjórn og hervald. En alveid
is hugmynd Bismarcks náði sér á-
gætlega niðri. Lýðvaldshug þjóð-
| arinnar brast þrótt til að varpa
I af stalli goðalíkneski ]>ví af járni,
' er hann hiafði smíðað. Alveldis-
hugmyndin fekk að snúa gróttu-
kvöm sinni og mala. Hún mól unz
Fróðafriðurinn var rofinn og styr-
jöldin brauzt út. Áður hún er til
enda kljáð, fellur skýlan frá augum
]>jóðarinmar. Og falsguðinn, sem
steyptur var úr blóði og járni,
hrynur. Sál þýzkrar þjóðar birtist
með nýjum Ijóma, um leið og Iiún
kemst úr álögum síns stærsta mik-
ilmennis—Bismarcks.
46.
Þýzkaland lærir að synda.
Nú hafði keiaarinn nýtt ætlunar-
verk með höndum. “örlög vor
liggja á hafinu,” hafði hann eitt
sinn látið sér verða að orði á
hrifningaraugnabliki. Ætlunar-
verk hans og mikla markmið va,r
nú, eins og ávalt, að auka völd og
veg Þýzkalands. En hvað nýtt var
til ráða? Afi keisarans lnafði af-
iient honuin bezta landher, sem
til var í víðri verld. Friðrik mikli
hafði kent Þjóðverjum hermanna-
ganginn. Eg þarf að kenna þeim
GISLI GOODMAN
TINSMISUR.
V«rkí»t«TJI:—Hornl Toronto Bt. Ol
Notro Damo Ave.
PlioBe Hefmllls
G«rry 2®8S Gorry SM
Hafið þérborgað
Heimskringlu ?
(Framh. á 3. bls.)
<<Eldmgar,,
Flest fólk er hraett við eld-
ingar, en nú er ekki þörf á
að hraeðast slíkt, því að
Townsleys Þrumuleiðarar
eru örugg vörn gegn öllum
voða af eldingum.
Biðjið oss om upplýsingar
tafarlaust.
the
CANADIAN LIGHTNING
ARRESTER and ELEC- *
TRICAL CO., LTD.
Brandon. Dept. H. Man.
Oss vantar góða Islenzka
umboðsmenn. Skrifið strax
eftir tiboði voru.
TH. JOHNSON,
Úrmakari og Gullsmiður
Selur giftingaleyfisbréf.
Sérstakt athygli veitt pöntunum
og viögjörtium útan af landi.
248 Msin St. - Phone M. »606
J. 1. Bwanaon
H. O. Hlnrlka
J. J. SWANSON & CO. .n
FASTKIGXASAI.AH OG
yrniiza mtVlaT.
Talaimi Hain 2*»7
Cor. Portag. and Garry, Whnli.f
MARKET HOTEL
141 Prlif tam Sir+et
á uótl m&rkaVlnum
Bestu vlnföngr, vlndlar og &ö-
hlynlBff g:óÖ. íslenkur veitlnga-
maöur N. H&lldórsson, lelMboln-
Ir íslendlngum.
’. O’CONNKL, Eiffandi Wlsslyeg
Arnl Andernon
E. P. Q&rl&nd
GARLAND& ANDERSON
LÖGFflflCSINGAR,
Phono Main 1561
tOl KleetrU Rallway Ohanbsrs.
Talaíml: Maln 6302.
Dr.J. G. Snidal
TANNLÆKNIR.
«14 SOMERSBT BLK.
Portago Avenue. WINNIPEG
Dr. G. J. Gislason
Phywlcfan «nd Sarfeoa
Athyffii veltt Auffna, Eyrna off
Kverka Sjúkdómum. As&mt
innvortis sjúkdómum o g upp-
skurbi.
18 South Srd SU Gr«nd Forts. N.D.
Dr. J. Stefánsson
4*1 BOTD BUILDING
Hornl Portage Ave. og Edmonton St.
Stundar elncöníu aucna, eyrna,
nef og kverka-ajúkdöma. Er al hltta
frá kl. 10 tll 12 f.h. og kl. 2 tll « e.h.
Phone: Main 3088.
Heimtli: 10« Olivia St. Tala. O. 2816

Vér hRfum fullar blrcSlr hroln- i
uatu lyfja og aaekala. KomiV Á
meí lyfeeSla yVar hlngak, vér v
gernm meDulln >ikTamIt(a oftir 4
évisan læknislns. Vér sinnum f
utansv.tta pöntunum oa s.ljum 4
glf tiugaleyfl. : v
COLCLEUGH <ft CO. {
Ifutre Dane Jt SherhrMvko Sts. f
Pkono G&rry 2Stl |
A. S. BARDAL
selur likklatur og annast uaa út-
farlr. Allur útbúnaBur s& hosti.
Ennfr.mur solur hann allskaaar
minnlsvarVa og logstolna. : :
618 SHERBROOKE ST.
Phono G. >152 WIWNIPEG
AGRIP AF REGLUGJÖRÐ nm
heimífisréttariönd í Caaada
og NorðTestarlandram.
i _____
Hver fjöIskyldufaSIr eöa hvor karl-
maöur sem er 18 ára, s.m var brezkur
5egn i byrjun strlöslns og heflr veriS
at) sitan, «*a sem er þ.gn Bandaþjöö-
anna otia öhátirar hjótlar, getur teklW
h.lmllUrétt í fjórkung úr section af ð-
teknu stjðrnarlandi f Hanitoba, Sas-
katchowan eöa Albortn. Umsaskjandl
vertiur sjilfur at) koma X landskrif-
stofu stjðrnarlnnar o*a undlrskrlfctofu
hennar I hvl hératll. 1 umboDi annars
gkyldnr,—Sox m&naSa ibð* og rssktun
mi takn land undlr vlssum skilyrtium.
landslns i hvorju af fcremur irum.
í rlssnm héruWum gotur hrer land-
landn.mt fongl* forkaupsrétt á fjðrtS-
ungi soctlonar m«t fram landl sinu.
Verti: 83.0« fyrlr hvorja ekru. Skyldur:
Sex minalia ibútJ 4 hvorju hlnna
næstu þriggja ira oftir hann heflr
hlotltS olcnajrhréf fyrlr holmlilsréttar-
Iandi atnu oc auk þoso raektaö 69
ekrur A hlnu seinna landl. Porkaups-
réttar bréf c«tur landneml f.ncitJ um
ielt) og hann faer helmillsréttarbréflt),
en bð moD viasum skilyrtium..
lianðnomi, *«m fenclti hofir heimllis-
réttarland, «n g.tnr ekki f«nglts for-
kaupsrétt (pre-emptlon) e«tur keypt
helmllisréttarland I vissum hérutium.
VertS «3.00 ckran. VerWur atS búa 4
landinu sex minntii af hverju af þrem-
ur irum, rækta 60 ekrur oc byecJa hús,
sem sé 8300.09 virtii.
Þelr sem hafa skrifatl s!«r fyrlr helm-
lllsréttarlandi, c«ta tinnlt) landhúnaú-
arvlnnu b.H bændum i Canada árit!
1917 oc timl sA reiknast sem skyldu-
timl i landt þelrra. undlr vlssum sklt-
yríum.
Tiegar stjdrnarlönd eru augiýst etsa
Mlkynt 4 annan hitt, eeta hcimkomnir
hermenn, s«m verits hafa I h«rb1dnustn
erlendls og fengit) hafa heltiarleea
lausn, fenglt) elns dae* foreanes rétt
tll a15 skrlfa ale fyrlr helmlllaréttar-
lsndl A landskrlfstofu héraUains (en
ekki 4 undirskrifstofu). Lausnarbréf
vertsur hann a* geta sýnt skrifstofu-
stjóranum.
W. W. CORT,
Deputy MInist«r of the Interior.
B188. sem flyt)a auelýslnen þessa f
holmildarUyal, fi enga borgun fyrlr.