Heimskringla - 10.01.1918, Page 7

WINNIPEG, 10. JANÚAP. 1918
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Endurreisn Palestínu.
Frarnisókn Breta í Palestínu hefir
v-akið mikinn áhugra á meðal Gyð-
inga um heim allan, og þegar
brezku ihersveitirnar fengu ihertek-
ið borgina Jerúsalem, var mikið
Uim dýrðir hjá Gyðingum víðsvegar
um Oanada og eins í Bandaríkjun-
um. Eftir tuttugu alda langa út-
legð halda heir enn óskertri þjóð-
armeðvitund isinni og verður með
sanni um þetta sagt, að það gangi
kraftaverki næst.
IJegar brezka stjórnin birti þá
yifirlýsingu fyrir til þess að gera
stuttu siðan, að Gyðingum bseri
með réttu að íá yfirráð yfir Paies-
tínu aftur og tilhlýðilegast væri að
á þeirra herðar yrði lögð sú skylda
að endurbyggja þetta land, þá risu
Gyðingar upp isem einn maður um
alian heim og fögnuðu yfir þeasu.
Peir glödduist yifir því, að Bretar
töluðu tl þeirra sem þjóðar—eftir
margm alda útlegð og útdreifðir
um heim ailan, voru þeir nú isamt
skoðaði'r þjóð og það af eirahverju
öiflugasta stórveldi heimsins.
Sigurvinningar Breta f Paiostínu
Ihafa því verið Gyðingum um alla
veröld mesta gleðiefni. Fall borg-
arinnar Jerúisalem í ihendur brezku
hersveitanna hafa þeir haldið há-
tíðlegt með gleðisamkomum á
imörgum stöðum í Canada og óelfað
víðar. Gyðingar iþesisa lands draga
eig ekki vitund í hlé að votta
bandaþjóðunum samúð og fylgi,
eru hinir fúsustu að leggja fram
bæði imenn og fé miálstað þeirra til
istuðnings.
A fundi Gyðiraga 'hér í borginni,
sem haldinn var síðustu viku, hélt
M. Zeeheiimaran, einn af merkari
Gyðingunl ihér og háttstandandi
meðlimur í kirkjufélagsskap þeirra,
langa ræðu og var útdráttúr úr
þewsari ræðu hans birtur í blaðinu
Free Press á íöstudaginn.
Aðalefni ræðu hans var ofan-
raefnd yifirlýising Breta Gyðingum
viðkomandi. Lagði hann alla á-
herzlu á það, að yfirlýising þessi
væri fyrsta tspor f áttina til þess að
Gyðingar gætu hlotið alheimsvið-
urkenningu sem þjóð og fengið til
umráða heimaland sitt afthr. Og
etf ekkert kæmi þessu til ihindran-
ar, sem hnekti möguleiikum að
hrinda þessu í framkvæmd, kvað
hann þjóð isíma mega vera í mikilli
þakkarskuld við Breta.
“Nú er Gyðingum gefið tækifæiri
það, isem þeir haifa beðið etftir,”
mælti hann á einum stað. “Nú
geta þeir sýnt umlheiminum hvað í
þeim býr. Peir verða raú að vera
reiðubúnir að endurbyggjia helg
musteri efn með óbiiandi starfs-
þreki og, ef nauðsyn ber til, að
vera reiðubúnir að fórna lffi sínu.
Fúsir að láta fórnir í té eiras og
til forna; að fara að dæmi forfeðra
sinna f hvérju einu og fúsir sem
þeir að gegna rödd skyldunnar.”
Sömuleiðis benti ræðumaður á
það imeð isterkum orðum, að nú á
dögum yrði alt óþarfa orðagiamur
Gigtveiki
Merkilegt heimameðal frá manni er
þjáðist. — Hann vill láta aðra
krosbera njóta góðs af.
Sendu ennra penÍKa, en nafn og árltun.
Eftir^tnargrra ára þjáningar af gigt
hefir Mark H. Jackson, Syracuse, N,-
York, komist atS raun um, hvatSa voCa
óvinur mannkynsins gigtin er. Hann
vill ats allir, sem HtSa af gigt, viti &
hvern hátt hann lœknatSist. LesitS
þats »em hann segir:
“Kg haftsl »»ra verkl nrni flSgrnttn
*ueö eldlegum hraSn ani lltSamAtin.
VoritS 1893 fékk eg mjög slæmt gigt-
arkast. Eg tók út kvalir, sem þ*ir
einlr þekkja, sem reynt hafa—í þrjú
ár. Eg reyndi marga lækna og margs
konar metSul. en þó kvallrnar linutSust
var þatS atS eins stundar fritSur. Loks
fann eg metSal, sem dugtSi og vetkin
lét alveg undan. Eg hefl gefiti þetta
metSal mörgum, sem þjátSust eins og
eg, og sumum sem voru rúmfastir af
gift, og lækning þess hefir veritS full-
komin í öllum tilfellum.
Eg vil atS aliir, sem þjást af gigt, á
hvatSa stigi sem er, reynl þetta undra-
metSal. fienditS mér enga peninga, aB
eins fyllitS inn eyt5umitSann hér fyrir
netSan og eg mun senda metSalitS 6-
keypls til reynslu. Eftir atS hafa reynt
ÍiatS og fullvlssast um atS þetta meíal
æknar algerlega glgt ytSar, þá senditS
mér einn dollar,— en munití, ats mig
vantar ekkl peninga ytSar, nema þér
séuts algeriega ánægtiir atJ senda þá.
Er þetta ekki sanngjarnt? Hvi atJ
litSa lengur, þegar lækningin er vUJ
hendlna ókeypis? BitiitS ekki—skrifltS
Þegar i dag. )
•«
FRRE TRIAL COUPOW
Mark H. Jockson,
A57D Gurney Bldg.,
Syracuse, N. Y.
I accept your offer. Send to:

•að rýma úr sessi tfyrir vllja manna
að gera eitthvað til giagns íyrir
þjóðina. Einlægni sína yrðu Gyð-
ingar nú að votta í verkinu og rétt
læta þannig þrá sína til þess að
eiignast aftur föðurland isitt. Hví
skyldu þeir nú ekki eins tfúisir að
leggja líf og fé í sölurnar fyrir sig
sjálfa, einis og þeir hefðu svo oft
áður lagt líf og fé í sölurnar fyrir
aðrar þjóðir?
Og áríðandi atriði í isajmbandi við
aifstöðu þeirra nú, væri l>að, að þeg-
ar þeir væru teknir til starfa við
I endurbygging heimalands síns,
gætu þeir hagað öllu þar sam-
kvæmt eigin hugsjónum. Þá gætu
þeir, ef þeir vildu, grundvallað
menningu eftir isniði jafnaðar-
manna — þar alt væri eign þjóð-
heil,darinnar sjálfrar. Engir land-
eigendur til, engin auðfélög og en.g>-
ir botlarar — en l>ar væri ihver
menningarstofnun til hagnaðar fyr-
ir þjóðiheildina.
Þannig eru tframtíðardraumar
Gyðinga — efti r tuttugu alda út-
legð — og það eru Bretar, sem nú
gefa framtíðarvonum þeirra byr
undir báða vængi.
En eftir að íslendingar hafa dval-
ið 'hér í landi í rúm 40 ár, tala þeir
uim að hverfa og hætta að vera tfl.
Mikiil er munur mannanna.
Sögu-lögmál.
Fyrir hér um hil 2300 áram sagði
fræðimiaður grískur, sejn Demokrít-
os hét, að til væru óendanlega
margir lieimar, og margar jarðir,
að öllu líkar þessari, sem vér
byggjum. Demokrítos hafði það
fyrir mark og mið í lífinu, að afla
sér þekkingar og skilnýigs. Fór
hann á yngri árum víða ram lönd,
og leitaði uppi hina vitrustu menn
til þess að læra af þeim. Og þegar
menn töluðu uin, hvort hann ætl-
aði ekki að ná í einhverja virðing
arstöðu í ættborg sinni eða annars
staðar, þá sagði Demokrítos;/ Eg
met það ineira að geta fundið, þótt
ekki væri nema eitt orsakarsam-
þand, heldur en að vera konungur
yfir Persum. Tók hann til þá tign-
arstöðru, er mest þóttT á jörðu hér.
Og þessi áhugi Demokrítos á að
leita sannleikaras, var ekki árang-
urslaus; komst hann í skilning um
þau stórkostlegu sannindi, sem
vikið var á, og önnur, sem áður
höfðu verið mönnum ókunn á
jörðu ihér.
Og hann sagði frá þessum stór-
tíðindum og ritaði um þau. En
ekkort mark tóku menn á þessum
kenningum vitringsins. Hugðu
menn þetta fjarstæður svo miklar,
að þeir töldu að Demokrftos væri
brjálaður orðinn; það er að segja,
þeir sem annars veittu honum
nokkra oftirtekt. En allur fjöldinn
vissi alls ekkert um Demokrítos eða
kenningar hans. Og jafravel ekki af
fræðimönnum sinnar aldar var
Demokrftos talinn með höfuðispek-
inguin, þó að nafn hans yrði síðar
mjög frægt. Eg kom til Aþenu-
borgar, segir Deinokrítos, og enginn
þekti mig þar. Borgin, sem hann
nefndi, var mest vísindaborg á
jörðu hér þá. Og Demokrítos var
raunar mestur spekingur hinnar
merkilegu grísku þjóðar, og saga
Rans merkilegasti þátturinn í ein-
um af merkilegustu köflum mann-
kyraasöguranar, viðleiíni vitring-
anna grísku til að átta sig á sjálf-
um sér og heiminum.
í Demokrítos hafði mannsandinn
komist á brautina til réttra fram-
fara. En ihér sönnuðust eiras og
oftar orð Lamarckes: þó það «é
ei'fitt að finna ný sannindi, þá er
það samt miklu erfiðara að fá aðra
til að sjá að ný sannindi séu fund-
in, Fylgisleysi inannanna við vitr-
ingana, eða þá, sem sannleikans
leita, stendur mannkyninu enn þá
miklu meir fyrir þrlfum, heldur en
sjálfir erfiðleikarnir á að finna
sannleikann, þó að miklir séu.
Grikkir gáfu ekki gaum að orðum
Demokrítos’, og hin mikla slysaöld
kom yfir þessa snildarþjóð, Pelops-
eyjarófriðurinn. Yarð ófriður sá
þvf nær þrjátíu ára stríð, og braut
öll fegurstu blóm grískrar menn-
in.gar. Sótti aldrei etftir það eins
vel í framfarahorfið og áður hafði
verið. Og jafnvel ekki Arisfoteles
hafði vitorku til að ávaxta arfinn
eftir Demokrítos, og íæra sér í nyt
svo sem þurfti (og mannkyninu)
sannindi þau, er hann hafði
fundið.
II.
Það var ekki fyr en hérumbil
2,000 árUm eftir daga Demiokrítos’,
sem tekið var til þar sem þessi höf-
uðvitringur hafði frá horfið. Brúnó
hét sá, sem það gerði. Sagði hann
að sólkerifn væru óendaniega mörg
o.g miannkyn á rnörgum hnöttum
öðrum en iþesisum, sem vér byggj-
um. Brúnó var ítalskur, en hefir
lfklega átt kyn sitt að rekja til
forn-grískra ispekinga og til Norð-
manna, Rögnvaldar Mærajr ls, sem
marga niðja mun hafa átt > Suður-
ítalíu. Mun Brúnó hafa verið
frændi þeirra Sæmundar, Ara og
Snorra og Hróðgeirs Bákna ihins
enska.*
Ekkert mark tóku roenn á orðum
Brúnós. Fór hann land úr landi
við lítinn orðstír og varð ekki vel
til vina. Olli það mest, að tmenn
fundu það á Brúnó, að hann þótt-
ist vera lliinn mesti vísindamaður;
þóttist liann eiga dóm sinn um
sjálfan sig undir sér sjálfum, en
ekki undir samtíðarmönnum sfn-
um; tóku menn þvi illa og vildu
láta hann lúta í þessu annara dóm-
um, unnu honum ekki isjálfsdæinis.
Og þegar hann fór að tala um, að
fastastjörnurnar véeru sólir — og
hann gerði það oft — þá var sagt,
að nú væri að slá út í fyrir honum.
Minnist Brúnó á þetta í mikilU
reiði í riti þvf, sem nefnist ösku-
dagsveizlan.
Það verður ekki séð, að nokkurn
einn af samtíðarmönnum Brúnós
hafi grunað, að það var upphaf
nýrrar aldar og stefnan til sigur-
brautar, sem hinn fátæki þakher-
bergisinaður var að boða. Ekki
einn mann fékk hann í fylgd með
sér. Og svo fóru leikar, að þegar
hann var 44 ára, var hann tekinn
og settur í varðhald; og átta árum
seinna, 17. febrúar 1600, var hann
brendur á báli f Rómaborg. Er
morðið á Brúnó eitt 'hið fávísleg-
asta og rnesta niðingsverk, sem
unnið hefir verið á jörðu hér.
III.
Eftir dauða Brúnós hefst slysaþld
í Evrópu einhver hin mesta. Það
má minna ihér á, að nokkram árum
eftir hið hryllilega morð á hinum
mikla vísindamanni og lækni Ser-
vetus, hafði Hinrik 2. Frakkakon-
ungur, sem náttúrlega hefði átt
hægt roeð að koma í veg fyrir
þetta nfðingsverk Calvíns, fengið
tiltakanlega slysalegan kvaiafullan
dauðdaga. Og nokkram árum eftir
morðið á Brúnó fer á líka ieið.
t’rakkako.nungur, Hinrik 4., fær ó-
væntan og slysalegan dauðdaga.
En konunginum hefði verið það
innanhandar að >sjá um, að ævi
Brúnós thefði orðið betri, og sta-rí
tians auðveldara og mannkyninu
að meiri notum en varð.
En árið, sem Brúnó hefði orðið
sjötugur, 'hefst þrjátíu ára stríðið.
Hefir Evrópa aldrei rétt við til
fulls eftir þá ihryðjuverka og hrak-
fara ö.ld. Ekkert þrjátíu ára stríð
hefði orðið og 17. öldin öll önnur,
ef Erópa hofði þegar á dögum áttað
sig á þvl, að hann var einn af leið-
togum mannkynsins, og að hann
var einmitt að tala um það, sem
þurfti að vita, til þess að rata ekki
í þá ógæfu, sem yfir vofði.
Menn rita stundum (t. a. m. frú
Annie Besant) eins »g BA'inó hafi
verið mjög frægur maður um sína
daga. En það er auðvelt að sýna,
að það er mesti misskilningur.
Brúnó fer ekki að verða frægur fyr
en á öldinni sem leið; og enn þá
skortir mikið á, að menn skilji til
fulls liugsanir hans og færi sér þær
f nyt eins og vert væri.
IV.
Mörg da’iini mætti nefna önnur
en þau, sem nú hafa verið talin, til
að sýna fram á það lögmál í sögu
mannkynsins, sem nú skal greina.
Verstu slysa- og hörmungaélim, sem
á mönnunum hafa dunið, hafa
komið þcgar fiutt höfðu verið þau
sannindi, sem næst komust réttri
átt, en ekki verið gaumur gefinn;
stundum jafnvel otsóttir og píndir
til dauða þeir, seiri orðið 'hefðu get>
að leiðtogar mannkynsins út úr
vandræðunum. Því að það er ekki
oftnæit, að úr vöndu sé að ráða og
í óefni korniið. Saga lífsins á jörSu
hér hefir verið saga vaxandi ófagn-
aðar. Og hin hugsandi vera, veran
sem fynst getur áttað sig á sjálfri
sér, sem átti að skilja tilgang lffsins
og gera jörðina að heimkynni fegra
og fogra lífs, þessi vera hefir brugð-
ist, orðið aumust, kvalið mest og
kvalist mest. Vítisstefnan (tlhe in-
fernal line of evolution, það er
stefnan til dauða gegnum meiri og
meiri þjáningar) er það, sem Iffið
á jörðu hér hefir tekið. Það, sem
þar-f til að breyta stefnunni, er auk-
in þekking, uppgötvanir í vísind-
um. Og sumt af þessu liggur f loft-.
inu að hoita roá og verður vonandi
gert á næst u árum.
Það sem menn líklega einna fyrst
munum skilja, er, að “andar” þeir,
sem menn haifta þózt ná sanebandi
við á miðilsfundum, eru lifandi
meran á öðrum hnöttum. Það hefði
má‘t vira þct'a fyrir hálfri annari
öld; ‘andar”, sem Emanuel Sweden-1
borg þóttist sjá og eiga tal við, I
sögðu honum afdráttarlaust, að
þeir væru ckki andar í andlegum
heimi, heldur mienn á öðrum
hnetti. En Swodenborg kom ekki
til liugar að láta sannfærast um
slíka fjarstæðu; kveðst 'hann hafa
átt nærri því rifrildi við “andana”
til þess að reyna að sannfæra þá
um, að þeir væru andar, en ekki
það, som þeir kváðust sjálfir vera.
Menn verða að inuna eftir því, að
þó að Swedenborg væri vitsnilling
ur í fremstu röð, þá var hann fædd-
ur á 17. öldinni og sonur biskups.
Er stórum auðveldara að sjá hið
rétta í þessu nú, en á 'hans dögum
var, enda tírni til kominn. Segi eg
það öruggur fyrir, að þegar farið
verður að haga tilraunum rétt —.
en það hefir aldrei gert verið — þá
inun ekki langt að bíða þess dags,
er skýlaus svör fást þesisa máls. Og
á þeiin degi byrjar nýtt tímabil í
sögu jarðar vorrar.
Helgi Péturss.
— ÓÖinn.
Hinn mikli Skóli
lífsins.
Merkur rithöfundur líkir lífinu
við skóla. Sannanir eru kennar-
inn og reynslan lexíurnar. Ef þú
hefir magakvilla, þá taktu eftir
reynslu meðbraeðra þinna. Mr.
John Josefik, Lehigh, Iowa, skrif-
aði oss 12.. desember, 1917: —
“Allir, sem þjást af óreglu í mag-
anum eða öðrum meltingarfærum,
eða af lystarleysi, ættu að brúka
Triner’s American Elixir of Bitter
Wine. Eg hafði magaþrautir eft-
ir hverja máltíð, og ein flaska af
Triner’s American Elixir of Bitter
Wine læknaði það alveg. Matar-
lystin er nú góð, og eg fæ aftur
unnið verk mín.” Lærið af þessa
manns reynslu og hafið ætíð Trin-
er’s meðalið á heimilinu. Kostar
$1.50. Fæst í lyfjabúðum. —
Triner’s Liniment er álíka áreiðan-
legt í lækningu á gigt, bakverk,
mari, tognun, bólgu, o.s.frv. Kost-
ar 70 cent. Joseph Triner, Manu-
facturing Chemist, 1333—1343
S. Ashland Ave., Chicago, 111.
HAFIÐ Í-ÉR BORGAÐ
HEIMSKRINGLU?
Skoðið litla miðann á blaðinu
yðar — hann segir til.
NÝTT STEINOLÍU UOS FRITrt
BETRA EN RAFMAGN EÐA GASOLlN OLÍA * 1Vl 1 1 •
Hér er teeklfæri »15 fá hinn makalanga Aladdln
Coal Oil Mantle lampa FRITT. skrifitS fljótt eftir
upplýsingum. Þetta tilboó yerCnr aftnrkallatS
strax og vér fáum umbotSsmann til atS annast söl-
una í þinu hératSi. Þati þarf ekki annatS en sýna
fólki þennan Aladdin lampa, þá. vill þatS eignast
hann. Vér gefum ytSur elnn trítt fyrir atS sýna
hann. Kostar ytSur litinn tíma og *nga paninga.
Kostar ekkert atS reyna hann.
BRENNUR 70 KL ST. MEÐ EÍNU GALLONl
af vanelegri steinolíu; enginn reykur, lykt né há-
vatsi, einfaldur, þarf ekki atS pumpast, engin hsetta
á sprengingu. Tilraunir stjórnarinnar og þrjtíu og
fimm helstu háskólum sanna atS Aladdin gefur
þrisvar slnnum metra ljðs en beztu hólk-kveik
lampar. Vann Gnll Medaltn á Panama sýning-
unní. Yfir þrjár mlljónlr manna nota nú þessa
undra lampa; hvft Ijómandi ljós, næst dagsljósi.
Abyrgstir. Minnist þess, att þér getltS fengitS lampa
dn þess ats borga ettt elaasta cent. FlutningsgjaldttS Vá- „jr í'
er fyrir fram borgah af oss. SpyrjitS um vort frla 10- ” OSKUIH 10 13
daga tllbotS, um þats hvernig þer getltS fengitS elnn af IIMDAhCMCIllV
þessum nýju og ágætu steinoliu lömpum Akeypla. — UHlDVI»OlHE.nn
MANTLiB LAMP COMPANY, M8 Aladdln Bnttdlng, WUdflPBO.
Stæratu Steinolfu Lampa VerkstætSi i Heimi.
MjV • • / __ • Þér hafið meiri ánægju
meiri ðnœgia afbru'iiry',i'»r'eTh7i,it
OJ nieö sjálfum yöar.aö pér haf-
iö borgaö þaö fyrirfram. Hvernig standiö þér viö Heimskringlu ?
LOÐSKINN ! HÚÐIR! ITLL
E1 þér riljlð hljóta fljótusta ikil 4 andvirði
o( kaiti r»r« tyrir lóSikinn, húíir, nll og
O. mb4!< þetta tfl.
Frank Massin, Brandon, Man.
Depf H.
Skriflð efttr prisum og shipping tags.

DADBVmTTD SASH»D00RS AND
DUllU V U/UX\ MOULDINGS.
VTð höfum fullkomnar blrgðir af öllum tegnndum
VerSskrá verSur send hverjum þeím er þess óskar
THE EMFIRE SA8H & DOOR CO., L7D.
Henry Ave. East, Winmpeg, Man., Telephone: Main 2511
KAUPIÐ
Heimskringlu
Blað FÓLKSINS og FRJALSRA skoðana og elsta fréttablað Vestur-lslendinga
Þrj‘ár Sögur!
og einn árgangur af blaðinu fá nýir kaupendur, sem senda
oss fyrirfram eins árs andvirði blaðsins. — Fyr eða síðar
kaupa flestir fslendingar Heismkringlu. — Hví ekki að
bregða við nú og nota bezta tækifærið? — Nú geta nýir
kaupendur valið þrjár af eftirfylgjandi sögum:
“SYLVIA.” “HIN LEYNDARDÓMSFULLU SKJÖL.” “DOLORES.”
“JÓN OG LÁRA.” “ÆTTAREINKENNIÐ.” “HVER VAR H0N?”
“LÁRA.” “LJÓSVÖRÐURINN.” “KYNJAGULL.” “BRÓÐUR-
DÓTTIR AMTMANNSINS.”
Sögusafn Heimskringlu
Þessar bækur fást
keyptar á skrifstofn
Hehnskringlu, meSan
upplagiS hrekkur.
Enginn auka
kostnaSur viS póst-
gjald, vér borgum
þann kostnaS.
Sylvía .. $0.30
Bróðurdóttir amtmannsins .. 030
Dolores ....- .. 0.30
Hin leyndardómsfullu skjöl .. 0.40
Jón og Lára .. 0.40
Ættareinkennið _ 0.30
Lára .. 0.30
Ljósvörðurinn .. 0.45
Hver var hún? .. 0.50
Kynjagull .. 0.35
Forlagaleikurinn 0.50
Mórauða músin .. 0.50
Spellvirkjamir .. 0.50