Heimskringla - 16.05.1918, Side 7

WINNIPEG, 16. MAI 1918
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Slysatrygging verka-
manna
Erindi flutt af Georg Ólafssyni í
Verkfræðingafélagi íslands 1.
nóvember 1916.
(Niðiurl. fi'á síðasta blaði)
Skaðabætur.
Skaðabætur bær, sern verka-
mönnum eru trygðar, eru aðallega
fðlgnar í örorkubótum (örorka—ó-
færleikni) til verkamannsins sjálfs,
verði hann viðvarandi ófær til
vinnu eða þá dánarbótum til eftir-
liifandi vandamanna, ef slysið veld-
ur dauða. Á öirorku- og dánarbót-
um er aðallega um tvennskonar fyr-
irkomulag að ræða, iífseyrisgreiðslu
og að greidd sé fjárhæð í eitt skifti
fyrir öll. Lífeyri'sgreiðslan er al-
gengust, og miðast hún venjulega
við árskaup hins slasaða. í Svíþjóð
og Þýzkalandi, er hafa einna rífasta
skaðabótagreiðslu, nemur lffeyrir-
inn 2-3. af árskaupi, ef slysið orsakar
algerðan Ófærleik til vinnu, en dián-
arbætur geta f me<sta lagi numið
3ö. af árskaupinu í Þýzkalandi, en
2-3. f Svíþjóð. Þó eru isett takmörk
fyrir þvl, við hve hátt árskaup
ekaðabætumar skuli miðast. Hafi
sá, er fyrir slysinu varð, haft ihærri
árstekjur en hámark ]>að sem til er
tekið, þá kemur það sem ifram yfir
er, annað hvort álls eigi til greina
eða þá að eins að nokkru leyti. í
nokkrum Jöndum, t.d. Danmörku
og Engiandi, er aftur á móti greidd
fjáthæð f eitt skifti fyrir öll og með
sarna hætti er skaðabótagreiðslan
í norsku fiskimannatryggingunni.
Það er mjög margt, sem kemur til
greipa, þá gera á upp á milli iþess-
ara tveggja aðferða, lífeyrisgreiðsl-
unnar og útborgunar á fjánhæð í
eitt skifti fyrir öll, og yrði það of-
langt mál að fara ítarlega út í það
hér. Lífeyrisgreiðslan er yfirleitt
•heppilegust, þegar um það rniklar
skaðabætur er að ræða, að úr þeim
geti orðið lífeyrir svo nokkru neini.
Sé þar á móti að eins um smá-skaða-
bætur að ræða, kemur það sér
venjulega betur fyrir ihinn slasaða
að fá stærri upphæð í eitt skifti
fyrir öll, heldur en að fá smávægi-
legan llfeyri. í flestum þeim lönd-
um, sem nota lífeyrisgreiðslu, er
leyft að breyta litlum lífeyri í höfuð-
stólsútborgun, og á hinn bóginn er
í þeim löndum, sem nota höfuðstóls-
útborgun venjulega heimiilt og sum-
staðar jafnvel skylt að breyta skaða-
teótunum í lífeyri, sé um miklar
sikaðabætur að ræða. Er þannig
reynt að bæta úr helzt-u göllunum,
wm fylgja hvorri aðferðinni fyrir
»te.
Auk örorku- og dánarbóta lætur
slysatryggingin venjulega í té dag-
psninga, lækni-shjáip og sjúkrahúss-
vist, til þess tfma að úrskurður fell-
ur um endanlegar skaðahætur fyr-
ir slysið (örorku- eða dánarbætur).
Þó er það óvíða, að slik hlunnindi
séu látin í té undir eins eftir að alys-
ið var. Oftast nær er tiltekinu svo-
kal[aður biðtíini og hefir islysa-
tryggingin engin afskifti af hinum
slasaða fyr en að þeim tíma liðnum.
Biðtíminn (?r rnjög mislangur, í sum-
um iöndum að eins nokkrir dagar,
en aftur annarsstaðar margir mán-
uðir. Þar isem biðtíminn er mjög
langur, er gert ráð fyrir að menn
njóti hlunninda sjúkratyggingar-
innar þann tíma.
Til þess að gefa mönnum gleggri
hugmynd um skaðabætur þær, sein
verkamönnum eru trygðar, verður
hér skýrt frá skaðabóta ákvæðum
sænsku siysatryggingar laganna, en
þau eru, eins og fyr er getið, full-
komnari en flest örinur slysatrygg-
ingarlög.
Valdí 'slysið veikindum, er orsaka
algerðan missi eða rýrnun á vinnu-
færleik í meir en 35 daga, þá ber að
lát ahinum slasaða í té, frá 36. degi,
lækni'shjálp þá, sem þörf er á, meb-
ul o. þ. h.; enn fremur dagpeninga,
er nema 2-3. af dagkaupi, hafi hlut-
aðeigandi 'algerlega mi-st vinnufær-
leik sinn, eða að því -skapi lægri
dagpeninga sem rýrnunin er minni,
og greiðast engin dagpeningar hafi
vinnufærleiki eigi rýrpað að minsta
kosti um V4 hluta. Valdi slysið, að
veikindunum loknum, missi eða
rýrnun á vinnufærleik um lengri
eða skemmri tíma, greiðiist öryrkja-
eyrir, er nemur 2-3. af árskaupi, sé
um algerða örorku að ræða, en að
því skapi sem örorkan er minni,
giieiði.st lægri öryrkjaeyrir. Nemi
örorkan eigi 1-10. hlut af vinnufær-
leik, greiðast emgar skaðabætur. Ef
sérstaklega sbendur á, má greiða
fjárhæð í eitt skifti fyrtr öl[ í stað
öryrkjaieyris. Valdi slysið dauða,
greiðist greftrpnarstyrkur, er nem-
ur 1-10. hliu': a af árskaupi hins látna.
])ó 'aldrei tninna en 60 kr., og lifeyrir
handa oftirlátnum vandamönnum.
Ekkja (eða ekkjumaður, sé hann
sjálfur ófæi' til vinnu) fær lífeyri '4
af árskaupi hins látna, hvert barn,
jafnt skiligetið sem óskilgetið, fær
1-6. af ámkaupinu, þar til það er 15
ára aldurs. Hafi faðir eða móðir
hins látna eða þau bæði verið á
fnamíæri hanis, fá þau í lífeyri % af
árskaúpi, séu eigi aðrir (ekkja eða
börn), er rétt hafa til lífeyrisins.
Lífeyrir handa eftirlátnum vanda-
inönnum má eigi samtals fara fram
úr 2-3. af árskaupi hims lábna. Verði
upphæðin hærri, þá er ihwr hlufi
lækkaður hlutíallslega. Skaðabæt-
ur þær, er til eru teknar í lögunum,
miðast aldrei við hyrra árskaup en
1,)00 kr.—í lögunum er hráðabirgða-
ákvæði um greiðslu á dagpeningum
fyrir fyrstu 5 vikurnar eftir slysið,
og gildir ákvæðið þangað til sérstök
lög verða sebt um sjúkratryggingu
verkamanna, og er ráðgert að það
verði skyldutrj'gSing. Þenna um-
rædda tíma (35 daga) er vinnuveit-
endum sjálfum gert að skyldu að
greiða dagpeningana; að þessu leyti
hvíliir því á þeim skaðaþótasky[da
en tryggingarskylda að því er
snertir hinar skaðabæturnar.
í öllum þeim löndum, sem nota líf-
eyrisgreiðslu, er fyrirkomulag skaða-
bótanna svipað þessu í flestum að-
alatriðum, en lífeyrinn víðast hvar
talsvert lægri. Af þeim löndum,
sem nota höfuðstólsútborgun, er
Danmörk langfremst, bæði að ]>vl
leyti, að slysatryggingin er þar víð-
tækust (nær til flestra verkamanna)
og að skaðabætumar eru þar rífleg-
astar. Skaðabætur eru greiddar, ef
vinnufærleikinn skerðist um 5%
eða meir, og miðast þær við árskaup
bins 'slasaða. Verði hann algert ó-
fær til vinnu og hafi haft 1200 kr.
árskaup, eða þar yfir, fær hann
12,000 kr. 'Skaðabætuf. Era það
hæstu skaðabætur, en lægistar eru
bær 5Vi af fimmföldu árskaupi hins
slasaða. Heimilt er að hreyta skaða-
bótunum í lífeyri, og venjulega ber
að grciða lífeyri, ef rýrnun vinnu-
færieikans er meir en 70&. og hinn
slasaði er yfir fimtugt. Dánarbæt-
urnar eru fimmfalt ái-skaupið, og
geta ])ær numið 6,000 kr. mest. Auk
þess eli greiddur greftrunarstyrkur.
Tryggingarstofnanir.
Tryggingarstofnanir þær, er ann-
ast framkvæmd slysat ryggi ngan n a,
eru með ýmsu móti. 1 nokkrum lönd-
um er ein tryggingarstofnun fyrir
alt landið, og mega vinnuveitendur
hvergi kaupa tryggingu handa
verkamönnum sínum nema í ríkis-
tryggingarstofnuninni. Þannig er
]>að í Noregi, Sviss og fleiri löndum.
1 Svíþjóð er einnig rfkistryggingar-
stofnun, sem veitt eru ýms hlunn-
indi, en þó er leyft að tryggingin
eigi sér líka stað í samábyrgðarfélög-
um vinnuveitenda. Eyrir siglingar
eingöngu era ríkistryggingarstofn-
anir í Frakklandi, Belgíiu og Finn-
landi. Aftur eru í öðrum löndum
stofnanirnar fleiri en ein í hverju
landi, og hefir þá hver um sig tak-
markað verksvið. .í Þýzkalandi og
RússJandi á tryggingin sér stað í
iðnfélögum, það er samáhyrgðarfé-
lögum, sein vinnuveitendur í hverri
atvinnudeiJd sjálfir stofna í þessu
skyni eða þá að félögin eru stofnuð
með valdlioði. í Austurríki er ein
tryggingarstofnun fyrir (hvert krón-
land, og í Ungverjalandi eru tvær,
önnur fyrir iðnað og hin fyrir land-
búnað. Ixiks er það í nokkram
Jöndum þannig, að vinnuveitendn
um er í sjáifsrvald isett, hvar þeir
tryggja verkamenn sína. Svo er það
á ítajíu og í Danmörku um alla at-
vinnurekendur aðra en útgerðar-
menn. Er dönskum útgerðarmönn-
um gei-t að skyldu að mynda sfn á
milli samáþyrgðarfélög, og skuhi
menn skipa, sem eru yfir 300 lestir,
þau vera tvö annað fyrir útgerðar-
og hitt fyrir útgerðarmenn minni
skipa. í löndum, þar sem að eins er
lögboðin skaðabótaskylda, en eigi
ti-yggingai-skylda, t.d. Englandi og
Frakklandi (tryggingarskylda er í
Frakklandi að eins íyrir sjómenn),
er vinmn-eitenduin algerlega frjálst
að tryggja verkamenn sína hvar
sem er.
Þegar slysatryggingunni var kom-
ið á í Þýzkalandi, vora eigi til nein-
ar ábyggilegar skýrsjur um atvinnu
slys og var því mjög erfitt að gera
nokkra áætlun um kostnað við
trygginguna. Því var tekið það ráð
að jafna niður beinum kostnaði
hvers árs eftir á Er sú aðferð enn
notuð á Þýzkalandi og víðar við
iðgjaldagreiðslur til slysatrygginga.
Við niðurjöfnunina er tekið tillit
til Siyisahættu atvinnufyrirtækj-
anna og kaupgjalds verkamanna.
Til árskostn aðarirus eru að eins
taldar skaðabætur, er greiddar 'hafa
verið á árinu, en ekki fjárhæð sú,
er þarf til þess að standast fram-
vegis kos-tnað af slysum áreims; hcf-
ir þetta í för með sér, að fyrst um
einn hækka iðgjöldin með hverju
I ári. Við síðustu breytingu á þýzku
slysatryggingarlögunum var það á-
kvæði sett inn, að greitt skuli auka-
gjajd, er rennur í varasjóð trygg-
ingarinnar og var ]>að gert til þess
að draga úr hækkun iðgjaldanna.
Jafnvægi kemst því á iðgjöldin fyr
en ella, og er búist við að það verði
um 1930. — Algengara en þetta fyrir-
koimiJag er þó hitt, að ákveða ið-
gjöld svo há, að þau nægi til þess
að greiða allan kostnað við slys
ársinis, þ. e. að þau nemi höfuðstólis-
gildi all.s þesis lífeyris, sem framvog-
is ber að greiða fyrir «iys þau, er
orðið hafa á árinu. Það er auðvit-
að, að í byrjun er það að nolíkru
leyti handaliófs verk að ákveða ið-
gjöldin og reynsian ein kemur þeim
í rétt horf.
Það er auðsætt. að mikið er und-
ir því komið, að máj þau, er rfsa
kunna út af atvinmnslysum, verði
útkljáð á skömmum tíma og að
þeir, sem hafa úrekurðar- eða dóme-
\-ald f sMkum málum, séu hæfir til
BIDDU KAUPMANNINN UM
PURITY FLOUR
( GOVERNMENT STANDARD)
“Stríí5s-Tíma” Hveitimöl Canada
Gott Hvítt Hveitimjöl til
Allrar Bökunar.
142
, PURITif
j FLOUR
‘^"MORE bread *nd BETTER BREAD
TT,
Gleymið ekki íslenzku drengj-
unum á vígvellinum
Sendið þeim Heimskringlu; það hjálpar til að gera lífið Icttara
KOSTAR AÐ EINS 75 CENTS 1 6 MANUÐI
eða $1.50 1 12 MANUÐl.
Þeir, sem vildu gleðja vini sína eða vandamenn í skot-
gröfunum á Frakklandi, eða í herbúðunum á Englandi,
með því að senda þeim Heimskringlu í hverri viku, aettu
að nota sér þetta kostaboð, sem að eins stendur um stutt-
an tíma. Með því að slá einum fjórða af vanalegu verði
blaðsins, vill Heimskringla hjálpa til að bera kostnaðinn.
Sendið oss nöfnin og skildingana, og skrifið vandlega
utanáskrift þess, sem blaðið á að fá.
The Viking Press, Limited.
P.O. Box 3171.
729 Sherbrooke St., Winnipeg
■
Gleði og ánægja á Bifreiðatúrum
LÁTTU Ford bifreiðina kynna þér legurð náttúrunanr og ó-
kunna staði. Láttu hana taka þig út á landið, eða með fram
vötnunum, þar sem loftið er hreint og heilnæmt og veitir
nýjan lífsþrótt í stríði lífsins.
Ford bifreiðin opnar upp nýja heima gleði og ánægju fyrir fjöl-
skyldu þína og á sama tíma er hún þér þarfleg til hversdags brúk-
unar við starf þitt.
Vafalaust hefir þú oft fundið þörfina fyrir bifreið — og oft
hefir konan þín sagt: “Eg vildi við ættum bifreið” — svo því ekki
að kaupa hana nú? Það er engin bifreið til, sem er jafn-vel virði
þess sem hún kostar, eins og Ford. Þess vegna er Ford bifreiðin svo
vinsæl allsstaðar.
Ford er aflmikil, þægileg í meðferð, sparsöm á olíu, endingar-
góð. Það er bifreiðin, sem þú þarft.
ALHEIMS BIFREIÐIN
Runabout.......$575
Touring..........$595
Coupe............$770
Sedan............$970
Chassis..........$535
One-Ton Truck - $750
F. 0. B. FORD, ONT.
FORD MOTOR COMPANY OF CANADA, Ltd.
FORD, ONTARIO
þess. Af þessum ástæðum hefir í
flestum þeim löndum, er haifa
skyldutryggingu, verið komið á fót
sérstökum dómstólum eða gerðar-
dónium fyrir slysatryggingamar. í
fyretu eru það venjulega hlutaðeig-
andi tryggingarstofnanir eða félög,
sem ákveða, hvort goJdnar skuli
skaða.bætur fyrir slysið og ef um
skaðabætur verður að ræða, ákveða
hve miklu þær eigi að nema. Síðan
má skjóta málinu til hinna sér-
stöku dómistóia eða gerðardóma. í
Þýzkajandi er úrskurðum trygg-
ingariélaganna skotið til svo nefnda
tryggingarráða, og frá þeim til yfir-
tryggimgarráða, en þaðan má aftur
skjóta tilteknum deiluatriðum til
ríkistryggingarráðsins. Tryggingar-
ráð þe®si eru sameiginleg fyrir allar
aJþýðutryggingarnar þýzku. Eru
þau skipuð opinberum embættis-
mönnum og fulltrúum atvinnurek-
enda og vterkamanna. í Danmörku
er þesau a'ftur á móti þannig fyrir-
Jeomið, að séretök stofnun, verka-
mannatryg’gngarráðið, úrekurðar
þegar í byrjun öll slyis, án tillits til
þoss hvar hlutaðeigandi er trygður.
Úrskurður tryggingarráðsins um
hve miklar og hvere konar skaða-
bætur skuli greiddar, verður eltki
áfrýjað. nema áðið hafi liaft ranga
meðferð á májinu. öðrum deiluat-
riðum má skjóta til innanríkisráðu-
neytisins og ]>aðan til dómstól-
anna. Og í sumum þeim löndum,
er að eins ihafa löglei'tt vskaðabóta-
skyldu fyrir atvinnuslys, eru sér-
stakai' reglur um téttarfar í málum,
er rísa út af skaðabótaskyldunni.
- O -
Stjórnarauglýsing um
íslenska staf setning
setningin, að minsta kosti í skól-
unum.
Einstaka menn eru svo fastheldn-
ir við sínar kreddur, að þvl er staf-
setninguna snertir, en flestir munu
þó iláta sér skiljast, 'að enginn einn
geti heimtað að allir fallist á kredd-
ur ihans og sbaifsetji eins og hann.
Kostir þftss, að málið sé ritað eins
af öilJum, kannast aJlir við. En til
þess að svo yrði, var vitanloga eng-
inn vegur annar en sá, að fyrirekip-
uð yrði ein og sama stafsetning, svo
sem við verður ráðið; við það verð-
ur ekki ráðið, að einn og einn sér-
vitringur gamni sér við það, að
rita öðru Vísi en aðrir.
Stjórnin hefir nú með auglýsingu
í Lögbirtingarblaðinu skipað fyrir
um ákveðna stafoetningu á því sviði
sem vald hennar nær til. Er Blaða-
manna stafsetningu þar að mestu
fylgt, að öðru leyti en því, að je er
ritað í stað é og z-unni slept með
öllu, og mun stjórnin hafa farið
þenna miðlunarveg með ráði góðra
inanna, skólamanna og málfræðinga
eftir að leitað hafði verið álits ýmsa
blað-útgefenda og bókarútgefenda,
sem til náðiet; verður þessari ráð-
stöfun því væntanlega vel tekið.
Á þessa leið hefir mentamaður
einn hér í bænum, sem ant var um
fnamgang málsins, skrifað Lögréttu.
Og hún getur hætt þvf við, að rogl-
urnar, sem nú eru fyriskipaðar, eru
saindar af hra Pálma Pálssyni yfir-
kennana, sem lengi ihefir verið ís-
lenzkukennari Mentaskólans, og að
málið hefir verið tekið fyrir vegna
óska og áskorana frá fjölda af skóla-
mönnum til og frá urn land, er töldu
ringulreið ]>á, sem ríkjandi væri í
stafsetningu innan skólanna, til
megnra óþæginda. Það er því ekki
á rökum bygt, er stjórnin er ásökuð
fyrir það í einu bJaði hér í bænum,
að undirbúningur þessa hafi ekki
verið fuJlsæmilegur.—Lögrétta.
Trú og sannleikur
Hverful trú er hugsmíS manna,
hindurvitni forn og ný;
raunvísinnar rök þaS sanna
reynsluskóla lífsins í.
Andans hæSir oss ber kanna,
efans þar til rofna ský.
Enginn dirfist oss aS banna
aSgangsrétt aS svæSi því.
Það var mál til komið, mun marg-
ur sogja. — Það mun mega segja, að
svo kölluð Blaðamanna stafsetning
haf verið einna almennust, enda þó
að margir sem fylgdu henni í aðai-
atriðum vikju að sumu leyti frá
henni. Annars hefir hver svo að
segja sungið með sínu nefi.
Ekkert aðalatriði virðist það vera,
hverri stafsetningunni er fylgt, af
]>eim, sam blðkaðar hafa verið til
muna t.d. hvort ritað er é eða je o.s.
frv. En það er bagalegt að sinn
fyJigi hverri reglunni, — ekki sfzt í
skólunum, enda hafa kvartanir ein-
att heyret frá kennurum yfir því,
að ekki væri fyrirekipuð sama staf-

Sannleiksvinir! sjálfir leitu»n
sannleikans, og ‘‘knýjum á”.
Herrans eftir bcSi breytum,
blessun hans vér öSlumst þá.
Heimsins grand ei hrópi skeytum,
bans vér dóma gjörum smá.
Djarft ef sannleiks sverSi beitum.
sigri fögrum tekst aS ná.
S. J. Jóhannesson.