Heimskringla - 09.02.1921, Blaðsíða 3

WINNIfifcjG, 9. FEBíRiÚAR 1921
H.E IMSKRINGLA
3. BLAÐSIÐA.
(atómunnar). Hugmynd iþessi
skýrir lítið máliS, þv“í hún gerir
•enga grein fyrir þessum sérstöku
breytingum rafeindarinnar, sem
hún á aS fá viS hreyfinguna.
Snúum aftur aS tvívíddar-ver-
unum og hugsum oss veröld þeirra
*em einfaldan flöt, sem vatn ligg-
ur. Ofan í vatn þetta ganga tvaer
sívalar raesispípur jafngildar, önn-
ur lóSrétt en hin skáhöll. LóS
rétta pípan virSist þeim aS vera
hringur, en sú ská'halla spotbaug-
ur. Nú ef vatniS yxii og færSist
nær efri endum ræsanna, stæSi
hringurinn kyr, aS svo miklu leyti
sem ílbúar tvívíSáheimsins gætu
séS, en spoíbaugurinn færSist til
þeirrar handar, er aS JóSréttu
pípunni vissi. Þetta sýnir hvern-
ig tveir öldungis samkynja hlutir,
þegar lega þeirra er nokkuS frá-
brugSin, geta orSiS ólíkir í augunr
þeirra, er skynja einungis tvær
víddir rúms; annar hluturinn virS-
ist þeim hringmyndaSur og hreyf-
ingarlaus, en hinn sporöskjumynd-
aSur og áhreyfingu.
Þetta segir Minkovski aS sé
samkynja því, er ollli stærSbreyt-
ingu hlutar á hreyfingu borin sam-
an viS stærS eSa útlit þaS, er um
hluturinn hefir hreyfingarlaus. 1
vissum skilningi sjáum vér þetta í
tveim mismunandi útlitóbreyting-
um, þótt vér verSum þess ekki
varir sökum takmarka þeirra, er
þrívíSa rúmiS setur oss.
Ef hvor um sig( Pétur og Páll,
eiga kvarSa, er þeir hafa boriS
saman, og báSir reynst jafnlang-
ir. Nú sendist Pétur fram hjá
Páli meS 1 000 míl na hraSa á sek-
úndunni, þá staShæfir Páll aS
mælistika Peturs sé einum tvö-
þúsundasta úr ' þuml. styttri en
stika sín; aftur á móti fullyrSir
Pétur, aS stika Páls sé einum tvö-
þúsundasta úr þuml. lengri en
réttu máli hlýSi. Samkvæmt af-
stöSuIeikakenningunni, hefir hvor
um sig á réttu aS standa. BáSir
sjá kvarSann, sem Liggur kyr, í
sinni náttúrlegu stærS, en hinn,
sem þytur afram, birtist í sinni
breyttu mynd; báSir eru aS taila
um mismunandi útlitsbreytingu
sama hlutar.
Til þess aS ákveSa vissan punkt
í geimnum, þarf þrjár mismunandi
tölur — 'hæS yfir sjávarflöt,
breiddarstig og lengdarstig. En
til þess fullkom'lega aS ákveSa
einhvern náttúruviSburS, þarf
'fjórSu .töluna — tímann, er viS-
burSurinn skeSur á. Vegna þessa
reiknar Minkovski tímann, þar
sem hann útlistar ihugmynd Ein-
steins um fjórSu rúmvíddina, á
nokkurnveginn sama hátt og tíSk-
ast í hinni vanálegu þriSju rúm-
vídd. Þar sem mælingar tímans
breytast viS hreyfinguna sam-
kvæmt afstöSu athugarans( þá
verSur eSlilegt afbrigSi þaS, sem
fram heíir komiS viS sérstakar
mælingar rúmsins, og sem til-
raunir þeirra Michelsons og Mor-
leys sérstaklega votta. Þetta hug-
boS hefir vakaS fyrir enska skáld-
sagnahöfundinum H. G. Wells,
þar sem han nsegir í bók sinni, er
liann kallar “The Time Madhine”:
ÞaS er enginn munur á tíma og
rúmi aS undanteknu því, aS meS-
vitund vor hreyfist meS honum
(tímanum).”
Nokkrar mikilvægar og merki-
legar staerSfræSisályktanir hafa
veriS dregnar af grundvallaratriS-
um Einsteins-kenningarinnar. I
algengum eS’lisfræSis dæmum
sanaeinast tveir sérstakir hraSar,
samkvæmt einfaldri samlagning-
Srreglu. MaSur( sem rSer t. d. 3
^ílur á klukkustund niSur á, sem
r^nnur me3 tveggja mílna hraSa
a jafnlöngum tíma, ferSast 3-|-2
^ 5 mílur á klukkustundinni.
Idm hraSa þá, er þola nokkurn-
Veginn samanburS viS ljóshraS-
arm, er öSru máli aS gegna, þegar
uiSurstaSan er bygS á meginregl-
um afstöSuleika kenningarinnar;
þá 'bregst hin almenna reiknings-
aSferS meS öllu. Ef fallby ssu-
kúlu væri skotiS meS 100,000
mílna hraSa á sekúndu, úr byssu,
r stæSi á eimlest, er brunaSi á- j AS O. T. laumar illum tón,
ram meS sama hraSa og í sömu æstur í mál þaS tekur.
att og kúlan, þa yrSi hraSi hennar
ekki 200,000 mílur eins og vana-
leg reikningsaSferS mundi sýna,
heldur 156,000 mílur á sekúnd-
unni. Þetta orsakast af þeirri
sannreynd,, aS lestin styttist á-
horfandanum, er á jörSinni stend-
ur( sökum hins mikla hraSa. ÞaS
er þvi auSsætt aS sé venjulegri
reikningsaSferS beitt viS sam-
lagning tveggja eSa fleiri sér-
stakra hraSa, verSur svariS rangt
jafnvel þó veldi tjímans haldist
óbreytt.
Vísindamenn fást oft viS þau1
efni, er streyma út frá upptökum I
sínum meS hraSa, sem kemst í í
nánd viS eSa jafnvel nær ljós-
hraSanum, t. d. Jiinar svonefndu
beta-agnir, er geisla út frá radium
svo miljónum skiftir (hreyfingar
beta-agnanna hafa reynst aS vera
í nákvæmu samræim viS afstöSu-
leikakenninguna — principles of
reJativity). ÞaS hefir reynst ó-
brigSult, aS tveir eSa fleiri sér-
stakir hraSar geta aldrei, afstöSu-
lega viS athugara sem stendur
kyr, sameinaS öfl sín þannig, aS
hraSinn verSi meiri en hraSi ljóss-
ins. Beta-agnir meS margvísleg-
hraSa eru greinanlegar; en
engin þeirra fer fram úr ljóshraS-
anum, hinum 186,000 mílna
hraSa á sekúndunni.
AfstöSuleikakenningin leiSir þá
aS þeirri niSurstöSu, aS líkami, §r
* aflvekjandi efni streyma út frá,
hlýtur um leiS aS glata vissum
hluta þyngdar sinnar eSa líkams-
stærSar. AflframleiSsla sólarinn-
ar jafngildir 500,000 miljónum
miljóna miljóna hestafla. Mönnumj
telst svo til aS útgeislun sólarinnar j
eSa hitalát hennar sé 5 miljóniri
smálesta á hverri sekúndu. En!
í
sólin er svo stór, aS jafnvel meS
þessu Jillutfalli yrSi hún 30 milj-
ónir miljóna ára aS leysast upp.
ESlisfræSingar og efnafræS-
ingar 'hafa lengi brotiS heilenn um
virkileik þess, aS frumefnin virS-
ast aS samastanda af einu eSa
fleirum upphaflegum efnum; en
þyngdarskyldleiki frumeindanna
virSist ekki aS koma nákvæmlega
út. Þannig er þaS( þegar þyngd
vatnsefniseindarinnar er höfS sem
þyngdareining, verSur þyngd
flestra annara frumeinda nálega
en ekki alveg heilar tölur. Frum-
eindarjþyngd kolefnis t. d. er ekki
1 2, heldur aSeins minni — 11,91;
og eind köfnunarefnis ekki 14,
heJdur 13,93 o. s. frv.
Menn hyggja nú aS viS mynd-
un frumefnanna af hinum upp-
haflegu efnum hafi stórkostleg
aflbreyting fariS fjram. Samfara
þessu, samkvæmt afstöSuleika-
kenningunni, varS þyngdarbreyt-
ing nokkur; framleidda efniS var
ekki iafnlþungt savnanlagS-i þyngd
efna þeirra, er frumeindin (at-
óman) var sköpuS af heldur ofur-
lítiS léttara.
ÞaS hefir veriS reiknaS út, aS
viS myndun tveggja JóSa efnif
hafi, á þenna hátt, eySst jafnmikiS
afl og framleiSa má af 425 smá-
lestum kola, brendum til ösku.
Og er þetta hér um bil 55 sinnum
meira afl en þaS, sem liggur bund
iS í tveimur lóSum af radium, og
kæmi í Ijós viS algera sundurleys-
ing þeirra. Af þessu virSist aitð-
sætt aS í náttúrnnni 3éu aflsupp-
sprettur, sem eru jafnvel miklu
öflugri en radíum. Vér getum aS-
eins rent grun í þaS( hvaS þaS
kann aS þýSa fyrir komandi kyn-
slóSir, ef manninu mskyldi tak-
ast aS kunna aS stjórna myndun
og sundurleysing frumeindanna,
eins og efnafræSingurinn ræSur
og stjórnar byggingarlögum hinna
ósýnilegu smáftgna (molecules)
sem settra efna.
NiSurl.
Nýr ismpi brenair
94% Iofti.
Er betri en rnfmnKn og tgnm.
Ný tegund af olíulampa hefir nýlega
veritJ fundin upp, sem gefur undursam-
lega bjart og fagurt ljós, jafnvel betra
en gas eóa rafmagnsijós. Lampi þessi
hefir veriTJ reyndur af sérfræóingum
Bandaríkjastjórnarinanr og 35 helztu
háskólum ríkjanna, og gefist ágætlega.
Lampinn brennur án lyktar, reykjar
eba hávaba, og er í alla staöi tryggur
og ábyggilegur. Hann brennir 94 pró-
sent af lofti og 6 prósent af venjulegri
steinolu.
Uppgötvarinn er Mr. T. T. Johnson,
370 Donald St., Winnipeg, og býöur
hann aTJ senda lampann til 10 daga ó-
keypis reynslu, og jafnvel aTJ gefa
einn lampa me?J öllu í hverri bygö
þeim mannl, sem vill sýna hann öör-
um. SkrifiÖ í dag eftir upplýsingum.
Spyrjiö einnig um hvernig hægt sé aö
fá umboö án reynslu, sem gefur frá
$250.00 til $600.00 í laun á mánuöi.
Sá þriðji kom að leiks-
íokua.
Pálmi og O. T. IjóSleikinn
léku’ af snilli saman;
þar kom Jón einn “þversum” inn,
með "þjöl” og skemdi gaman.
Þessi skuggans “Þjalar-Jón”
þykkju aS lokum vekur.
Þar í gremju Þjalar-Jón
þarflaust helti’ úr poka.
I “ósléttum” mér fanst hamn flón,
fyndi’ að breyta í hroka.
Hylur nafn sitt halur sá,
hokinn leiðir þrammar.
Pálma hleður oflof á,
O. T. Jöhnson — skammar.
‘PURlty FtDU
r
• ( "More Bread and Betfer Bread*
Mannfélagsins meina kvöl
mundi fljótar hverfa,
væri’ ei altaf þrílhyrnd þjöJ
í þetta' og hitt aS sverfa.
G. H. Hjaltalín.

Þegar þér hafið einu sinni reynt
þa'ð til bökunar, þá muniS þér
áreiðanlega
Ávalt baka ar því
BiJSjiti matvörusalann um poka af
hinu nýja “High Patent"
Purity Flour.
The Ford Power Plant
Hin fyrsta T. Ford vél var búin til árið 1908. Hún var fullkomin framþró-
un af Henry Fords Motor uppfynding fyrir 16 árum, er hann áriS 1892
bygði hinn fyrsta “One Cylinder Motor”.
Á þessu 1 6 ára tímabili hafa Ford-vagnar verið búnir til af ýmsum teg-
undum, alt frá litlum tveggja Cylinder vögnum upp í 6 Cylinder bifreiðar,
af vönduSust gerð.
Árið 1 908 sameinaðist árangur allra þessara tilrauna í frummyndina T,
hina núverandi Ford Power Plant.
Og síðan 1908 hefir 1 3 ára reynsla bæði í friSi og stríSi, bæði heima
og erlendis, sýnt og sannfært aS hvergi er ábótavant, og hér er um fullkom-
leika aS ræSa, sem knýr fram helminginn af beztu bifreiðum heimsins.
Hinn undraverSi varanleiki og kraftur Ford-vélanna, fábreytni þeirra
og sparneytni, eru ástæSurnar fyrir því, aS Ford-bifreiS ætti aS vera hent-
ug fyrir þig aS eignast..
FORD PRlSARl

« p-f .......*>ao
•Rnnabont' -7.7 $ 610 *Chassls . . $ 550
Coupe...........$1,100 *Truck Chansls $ 750
♦Starter and Electric-Llfirhtlng: $100 extra.
Prices are f.o.b. Pord, Ont..
Ford Motor Company of Canada, Limited
Ford, Ontario
44A
:
5

1
Margir Islendingar óskast til aS læra meSfeTð bifreiSa og
gas-dráttarvéla á Hemphill Motor School. Vér kennum yður
aS taka í sundur vélar, setja þær saman aftur og stjórna bif-
reiðum( dráttarvéluin og Stationery Engines. Eunnig hvemig
fara skal meS flutninga-bifreiðar á götum borgarinnar, hvern-
ig gera skal viS Tires, hvemig fara skal aS viS Oxy-Acetylne
Welding og Battrey-vinnu. Margir lslendingar sóttu Hemp-
h3I Motor School síSastliðinn vetur og hafa fervgið hátt kaup
í sumar viS stjóm dráttarvéla, fólks- og vöruflutnmgs-bif-
reiSa. Vor ókeypis atvinnuskrifstofa útvegar atvinnu und-
ireins aS loknu námi. Þarna er tækifærið fyrir Islendinga
aS læra allskonar vélfræði og búa sig undir að reka Garage
atvinnu fyrir eigin reikning. SkrifiS eftr vomm nýja Catalog
eða heimsækiS vom Auto Gas Tractor School, 209 Pacific
Ave., Wpg. LJtbú aS Regina, Saskatoon, Edmonton, Cal-
gary, Vancouver, Victoria, Toronto og Montreal. Stærsta
kerfi í heimi af Practical Trade Schools.

* An<lcr*«.
! GARL.A j &
I*honci AliAT
MII rQtectrlc Hukinn«
RES. •PHONE: 9. fc. mt*
_Dr. GEO. H. CiKLSLE
Stundar Eiagöngu Eyra., - —
*'‘sr Kverka 'Iúií4ém+
ROOM 71, STBRJUBÍ6 BAjn
Phonet ASSOl
Dr. I¥l. B. Halldorsoo
•Ml BOYD BVILBUít
T«l.., A3531. Cor. Port. 0( Bdm.
Síundar einvörtSungu berklasVfcd
finn»,5r-a 'uL8nasJúkd,5>na-
fínna a skrifstofu sinai kl. 11 til M
4«mkn?way xte.4 a«
Talslmli A888t
^r' J' G- Smdal
X TANNLCEKMR
814 Somereet Block
ortage Ave. WINNIPBG
Ðr. J. Stefánsson
401 BOYD BUiLDINe
Homi Portace Ave. oK KUmonton St.
Stnndar eingöngu aurna avn>»
“A k*10VtnktV?JhÚkd<5ml1- ** hR&
rra Ki. 10 til 13 f.h. og kl. 3 til 6. e.h.
Phonet A3521
817 MeMlllan Ave. winnip«s
Vér hofuna fullar birgtjir hretn- r
Jyf»«tSia yíar hlnsað, vér 1
■»tu lyfja og metSala. KomiO f
fví.T.„“e,,Uk,;nannnáakV“VSÍeír.^ ý
símnsIuyfiPÖntUDUm 08 Í
COLCLEUGH <ft CO. *
Notrc Damc oK Shcrbrooke 94«. 4»
Phonea: N7650 og X7656 '
s
A. S. BARDAL
sclur llkklstur og annast um út-
itrir. Aliur Ot.júuabur »a eeatt ,»i
Hnnfremur selur hann allskonar Fi
iaiumsv^itJa og lesstefna. : j J
s:a <>Hr.Rtr •.•■ve st
Plioae, XOio,-
h ivntpeg
39* stm. v
Dr SIG. JÚL. JÓHANNESSON
Lækningastofa 637 Sargent.
Op- kl. 1 1 — 1 0g 4—7 á hverj-
um virkum de’gi.
Heimilissími: A 8592
TH. JOHNSON,
Crmakari og GullsmiSur
Selur Biftingaleytisbrlf.
S<S?ietví-LT-,Ts11 X?Ut Pöntunutn
o«r viSgjörðum, útan af land)
248 Main St. Phonei a4«3t
J. J. SnanMOQ
H. G. Hlnrlkaaon
J. J. SWANS0N & C0.
fasteignasalar OG _ _
penlnea mlTrlnr.
Talniml A0340
808 Parls UullrtlnK WtnnlpeB
Tannlænir
Dr. H. C. JEFFREY,
VcrkMtofa yflr Dank of Cflumem
(Alexander & Main flt.)
SkrlfNtofutfml: 0 f. h. tll 8.30 e. k
ÖIl lunsanfil tölutt.
Stcfán Sölvason
TKACHER OF PIANO
Phone N. 6794
St». 11 Elsinore Blk., Maryland St.
Reirhjéiaaðgei ðir
leystar fljótt og vel af hendi.
,Höfum til sölu
Perfecl Bicyde
Eimig ötBul reiíhjól í fó%u
staadi.
Empire Cycle Co.
J. E. C. WILUAMS
eiMncTi
641 Notrc Damc Arc