Heimskringla - 14.12.1921, Qupperneq 2

2. B L A Ð S 1 Ð A.
HEIMSKRINGLA.
WlNlNiíPElG, 14. DES. 1921.
HÖSBÓNDI OG ÞJÓNN
Eftir Leo Tolstoi.
(Þýtt úr ensku.)
Sá brúni Ifer ekki eins hratt yfir í dag og endra-
nær; þaS er of mikill snjór til þess,” sagSi Vassili og
var hreykinn a'f gæSingnum sínum. ‘'Einu sinr.i ók
eg á 'honum á hálfum kíukkutíma til Pashutino.”
"HvaS vatstu aS segja?” spurSi Níkita, er ekk..
ert heyrSi fyrir frakkakraganum, sem hann halfSi
brett upp fyrir eyrun.
”Eg sagS'st hajfa ekiS til Pashutio á há'lfri
klúkkustund,” íhljóSaSi Vassili.
“ÞaS er meira en nóg til aS stæra sig aif.. Ha'fi
nokkru sinni veriS góS skepna till, þá er hannþaS!”
sagSi Nikita og sneri bakinu í veSriS. Þeir þögSu
um stund. Vassili var þó eklki um þaS géfiS aS láta
taliS detta niSur, því hann var rejfur aif víni.
"HvaS segirSu um þaS? Eg sagSi viS konuna
þína á dögunum aS sjá nú um aS 'beykirinn drykki
ekki alt teiS, sem hún keypti,” kallaSi hann til Nik-
ita; hann þóttist sannfærSur um þaS, aS Nikita yrSi
upp meS sér af því, aS mentaSur og mikils metinn
maSur, sem hann sjálfur var, skyldi talla <viS hann.
Vassili hélt líka aS fyndni slín um beykirinn myndi
hrífa Níkita, en datt ekki í hug, aS slíkt tal gæti ver-
i, honum óg'eSfelt. IHvaS sem því 1'eiS hafSi Nikita
enn elkki heyrt til húðbónda síns fyrir hávaSanum aif
veSrinu, srvo Vassiii hafSi aftur ylfir þessi hressandi
orS Ifyrir Nikita eins hátt og honum var unt.
"GuS hlessi hana,” sagSi Nikita, þegar hann
hafSi skiliS húslbónda sinn. "Eg slæ mér aldrei
neitt fram í þeirra sakir. Hún hdfir aldrei gefiS
mér mikla ástæSu til aS kvarta, og svo lengi sem hún
annast og ber umhyg.gju fyrir drengnum okkar, segi
eg Iblátt áfram: GuS iblessi hana ávalt.”
"Nú, jæja,” sagSi Vassili og skifti um umtals-
efni.
“Varstu ekki aS hugsa um aS 'kaupa þér hest
meS vorinu, NJkita?” hélt hann áfram.
"Eg bara óska, aS eg gæti þaS,” svaraSi Nikita
og hált kraganum 'frá öSru eyranu og hallaSi sér aS
húsbónda sínum, því aS þetta var efni, sem aS hug-
ur hans haifSi stundum hrvaéflaS aS áSur. "Dreng-
urinn minn litli er nú óSum aS vaxa, og hann ætti
aS iminsta kosti aS læra aS pllægja; en eg hefi sóaS
hverjum skilding, sem eg átti.”
"ÞaS getur nú veriS. En e^ skál selja þér þá
jörpu, ef þú vilt hana, ifyrir lítiS,” sagSi Vassili og
virtist nú allur af vilja gerSur, þvtí sú hneigS var nú
vakin ihjá honum, sem vanalléga réS yfir öllum eigin-
leikum hans, IbneigSin tffl'þess aS reka kaupsýslu.
"Eg vilid heldur aS þú lánaSir imér fimtán rúbl-
Vassili svaraSi því engu, en leit um öxl sér ser
snöggast, og sVo framundan sér aftur. Hesturin
'broikkaSi greitt og varlöSrandi í svita.
"HvaS er aS?” spurSi Nikita aftur.
“HvaS er aS, segirSu,” át Vassili reiSur éfti
■honum. ÞaS, aS eg mr hræddur uan aS viS séun
•komnir áfvega, því eg sjjj hér enga staura.”
iBíddu og eg skal reyna aS leita uppi veginn,’
sagSi Nik:ta og hijóp skyndilega út úr sleSanum
hann tók meS sér svipuna og hélt tiil vinstri. Snjór.
inn halfSi dkki veriS mikiIJ til Iþessa, svo brautir
hefSi átt aS vera vel ifær. En þarna voru kloldjúpii
skaflar; Nikita stikaSi fyrir sér meS svipunni og leit-
aSi aS brautinni, en Ifann ihana ekki.
"Hvers varSstu var?” sagSi Vassíli viS Niikita,
þegar hann koím aftur upp aS sleSanum.
‘ Einkis. ÞaS er engin braut til þessarar hand-
ar, svaraSi Nikita. “Eg verS aS reyna til hægri.”
ÞaS er eitthvaS dökkleitt þama fram undan,”
sagSi Vassili.. “Vittu hvaS þaS er.”
Nilkita igekk þangaS. En þaS voru þá nokkrar
berar kornstengur, sem stóSu upp úr snjónum og
blöktu undan storminum. íHann Ifór þá til hægri
handar til aS leita vegarins, og dftir taisvert stik þar
fram og aftur, koim hann til baka, iburstaSi snjóinn
áf fótunum og settist upp í SleSann.
"ViS skulum fara til hægri,” sagSi hann ákveS-
iS. “Stormurinn var á vinstri hönd fyrir nokkru,
én nú er hann beint á móti. Já, viS skulum halda
tfl hægri Ihandar; eg er viSs um aS vegurinn er þar,”
Vassfli gerSi ekkert betur en aS fheyra til hans, en
stýrSi hestinuim lí þá átt, er hann sagSi aS fariS
skyldi. En eftir aS þeir hölfSu haldiS þannig á-
fram um hríS, urSu þeir þess áskynja, aS vegurinn
gat ekki veriS í þeirri átt. Stormurinn var sá sami
og áSur log snj óhríSin heldur jókst en íhitt.
“Nú, viS erum algerlega viltir, Vassili,” sagSi
Nikita ált íí einu og virtist sem honum væri þaS ekk-
ert sorgar-efni. "Ja, hvaS er nú þetta?” sagSi hann
og benti á stykki af kartöflu sem stóS upp úr snjón-
um. Vassili StöSvaSi hestinn undir eins; hann var í
svitakófi ogfarinn aS bera sig þreytullegar til en áSur
"Já, hvaS erþetta?” spurSi Vassili.
"Þetta sannar hvar viS erum; viS erum komnir
inn á akurinn hans Zakharovek.”
“Jú, svo er sam eg segi,” íhélt NiJkita áfram. "ViS
getum einnig heyrt þaS af hljóSinu í slleSameiSun-
um, aS viS erum aS Ifara yfir karfcöfluakur. Og líttu
á garSávextina liggjandi í brautinni eftir sleSann-
Jú, iþaS er enginn efi á því aS Iþetta er akur Zak’har-
ovek.”
"ÞaS var bærilegur lendingarstaSur,” sagSi
Vassili. “En hvaS eigum viS nú aS gera?”
"ViS verSupa aS halda áfraim í þessa sömu átt
Erfðaskrá
prófessors Þorvalds Thoroddsens
og Þóru sálugu konu hans, hefir
yeriS send IhingaS og hafir Vísir
átt kost á aS sjá Ihana. Er aSalefni
hennar þetta: :
LandSbókasafniS fær aS gjöf
dlax útlendar bækur hins látna;
hinar íslenzku verSa sendar hing-
aS og séldar á uppboSi.
ÞjóSmenjasafniS Ifær dýrmætt
safn ýmlslegra kjörgripa úr búi
|jeírra hjóna.
Þá Ihafa þau stofnaS tvo sjóSi,
er hvor mun vera um 50 þúsund-
ir ikróna. Skal öSrum variS til út-
gáfu íal. rita um landfræSi Islands
jarSfræSi þ ess og náttúrusögu og
annara rita, elf svo sýnist, sam-
kvæmt nánari fyrirmælum gjafa-
bréfsins. Fimm manna stjórn ann-
ast uim sjóS þenna.
iHinum sjóSnum skal variS til
aS styrkja ekkjur fastra kennara
viS Mentaskólann í Reykjavík og
guSlfræSisdeild háskólans, eSa þá
ef ástæSa þykir tll, handa öSrum
ekkjum embættismanna eSa dætr
um þeirra í iRvík. SjóSi þessum
stjórna, undir yfirstjórn lands-
stjórnarinnar, bislkup Islands, rekt
or Mentaskólans og einíhver pró-
fessor guS'fræSisdeildar háskól-
ans. ViS sjóS iþenna leggjast
3000 krónur, er ibera nafn Sig-
ríSar sálugu Thoroddsen, dóttur
ihjónanna.
•Nolkkur atriSi í erfSaskránni
snerta núlifandi menn og skal
þeirra ekki .getiS. “Execufcor”
erfS askrárinnar er Jón Krajbbe,
forstjóri stjórnardeildarinnar í
Khöfn. (Vísir.)
Búpeningur
landsmanna 1920
ur, svo eg geti fariS til hestakaupmanns og keypt þar Ef viS náum ekki húsum hjá Zakharovek, þá hljót
bylkkju, svaraSi Nikita; hann vissi óslköp vel, aS um viS samt sem áSur aS rekast á bæ einhvers
j arpa tuskan, sem Vassili var aS bjóSa honum, var
illl kaupanidi á sjö rúblur. Áuik þess var honum þaS
full-Ijóst, aS jafnskjótt og hún var komin í hans
hendur, mundi Vassili sverja og sárt viS leggja, aS
þessi hortrunta væri ekki öfborguS ,meS tuttugu og
fimm rúblum, og aS ’hann mundi haitda dftir helming
árskaups síns til þess aS jafna þann reikning.
"Sú jarpa er fyrirfcak,” hélt Vassili áfram í sínum
vanalega kaupmenskutón. “Eg vil sjá, aS þú hafir
gott af þessu, eigi síSur en eg. Hreinskilnislega frá
•sagt, hefir kaupmenska mín tldrei veriS í því fólg-
in, aS snuSa nokkurn mann. Eg vildi heldur tapa
sjálfur en aS sjá aSra gera þaS rriín vegna. Þú
mátt reiSa þig á orS mín, hryssan er afbragSs
skepna.”
Eg dfast ekki um þaS,” sagSi 'Nikita og stundi
viS. Hann sá aS þaS var til iífcils aS ljlá sllíku tali
frekar eyru, og bretti því upp frakkakraganum sín-
um og huldi aS mestu böfuSiS í honum. Þeir óku
dftir þaS í hálffcíma og hvo'rugur sagSi orS. Storm-
urinn næddi sárkaldur um fætur Níkita, og hendum
ar voru aS verSa lopnar af kulda, því vetlingarnir
voru götóttir. Hann kýtti saman herSarnar og hélt
kraganum fyrir munninum ti l]|þess aS anda ekki aS
sér loftinu sárköldu. m «* * ’*• f •
HvaS heldur þú aS viS ættum aS gera? £ig-
um viS aS fara beint eSá í kringuim KaramischeVo,
sagSi Vassili loks. LeiSin í kringum Karamischevo
var lengri og ógreiSari yfiilferSar, en þaS góSa viS
hana var, aS hún var vörSuS staurum til beggja
handa. Hin leiSin, sem aS vísu var styttri, var ekki
eins fjölfarinn, og ékkert sem vísaSi til vegar; þeir
fáu staurar, sem fram meS henni lágu, voru bæSi
strjá'lir og svo lágir, aS þeir voru víSaist fentir í kaf
Nilkita velti spurningunni fyrir sér stundarkom.
Eg held aS leiSin í kringum Karamisdhevo sé
talsvert betri yfirferSar en hin, þó hún sé lengri,”
sagSi hann loks.
En föruim viS beint,” sagSi Vassili, því þaS
var leiSin, semhann vildi fara; “og náum viS skógar
jaSrinum, getum viS tæplega vilst. ÞaS verSur
fyrirtak aS ferSast dftir skóginum.”
Sé þaS þinn viiji, Iþá er sjállfsagt aS 'fara hana,”
sagSi Nikita og ibretti aftur upp írakkakraganum.
Vassili fékk því vilja sínum 'framgengt. Og
þegar þeir höfSu haldiS áfram spölkom, véku þeir
til vinstri; þar sem þeir beygSu af, stóS eikartré eifct
áveSurs. Greinar þess meS föInuSu laufblöSunum,
sem ennþá hjengu á því, bærSust áftur og fram í
storminum; en hann höfSu þeir nú á móti sér. Þaf
byrjaSi aS smjóa, en meS mestu hægS þó. Vassili
tók í taumana til aS ifjörga hestinn, bflés í gúlinn og
hallaði sér aftur á bak í Sætinu; Nikita mókti. Þeir
héldu þannig áfram í tíu mínútur, en þá kállaSi Vas-
sili alt í einu upp, og Nikifca vaknaSi af dvalanum.
'HvaS er aS?” spurSi hann undrandi.
af
nágrönnum hans,” svaraSi Nikita.
Vassili ját.i því og ók í þá átt sem Nikita lago
til aS ihaldiS væri. Þeir héfldu allflengi á'fram og fóru
ýmist um graSbeSjar eSa troSninga, sem illir voru
yfirferSar og ibrast og Ihrikti í sleSanum þegar Brúnn
kipti honum áfram. Ekkert var aS sjá utan slétta
snjóauSn framundan. ÞaS hélt áfram aS snjóa og
laUsa mjöllin þyrlaSist upp svo aS slkamt sást út frá
sér. Hesturinn var farinn aS letjast og fór ekki
nema klyfjagang. IHann var hvítur af hrími því
hann hafSi veriS sveittur aflfla leiSina. Alt í einu
hrasaSi hann, en hljóp áfram um leiS, og var á sa~na
augnabliki á káfi í keldu ieSa pytti. Vassili talaSi til
hestsins og reyndi aS stöSva hann, en Nikita hróp-
aSi: því stöSvarSu hann! haltu áfram! ViS verSum
aS koma hionum upp úr þessu dýki. Aumingja
skepnan, hvað eg kenni í brjósti um hana! Nikita
ífleygði sér út af sleSanum og stóS nú á káfí sjálfur
í feninu og talaði viS hestinn og klappaSi honum til
aS hughreysta hann. Hiesturinn leit í kringum sig,
•sneri svo viS til sama lands og rykti sér upp úr
,’feninu. Bakkinn vaT g'lerharSur og þaS var auðséS
aS þetta var skurður sem grafinn var áf mannavöld
,um.
“Hvar eruim viS nú?” spurSi VassJli.
“Ja, eftir þVí verSum viS aS íkomast?” svaraði
Nikita. “ViS 'skulum reyna aS halda spölkorn tíl
þessara handar og sjá hvaS setur.”
j Er þetta ,ékki Goviatchiekinsky skógurinn?”
isagSi husbondi hans aS stundiu liðinni og benti á
leifcthvaS dökkleitt sem hylti undir framundan. En
•En þaS var skógurinn sean kaupin átti aS gera wn í
þessari ferS.
‘ÞaS getur veriS. ViS megum þó aflit eins vel
(halda áfram og vita meS vissu um þaS,” svaraSi
iNikita. Hann hafSi tekiS eftir nokkrum vínviðar-
flaúfum hér og þar á snjónum og vissi aS þetta sem
iVassili sá í fjarska miundi vera eitthvert heimilanna
sem hann átti von á aS þarna væru, en ékki
iskógur. En hann hikaSi samt viS aS Ihaflda því fram
ifyr en hann gat sýnt og sannaS þaS. En þar kom
þó brátt aS þvS þegar þeir höfðu fariS um tuttugu
stikur áfram, urSu þeir vafir nokkra trjáa og hljóS-
iS sem Ikiom frá sfleSameiSunum, var alt annaS en
áður. Nikita átti kollgátuna. Þetta var ekki skóigur,
iteldur röS af vínviSaTtrjám meS nokkrum fölnuS-
íum laulfum á sem blöktuSu í storminum. Næst urSu
peir varir viS aS þeir Voru komnir aS haug af hálmi
|jar sem Iþreskt hafSi veriS um haustiS. ÞaS þaut
(unidarlega í trjánum um leiS og Stomurinn æddi
lum þau og ferSamönnunum fanst sem þeir væru
xétt komnir heim aS einhverju heimili. Hesturinn
kom aS dálitlum hrygg, lyfti sér yfír hann, og snjór-
ánn var hebningi grynnrt en hann hafði áSur veriS.
|Þeir voru loks komnir aftur á ágætan veg!
Framh
BúnaSarskýrsllur landsins fyrir
áriS 1919 eru nýlega komnar út.
Fylgir þeim yfirlit yfír búpening
landsmanna í fardögum 1920. Er
þaS aS mörgu leyti fróSIeg
skýrsla og verSa 'hér ‘birtir' helztu
drættirnir úr henni.
SauSfénaSur er tálinn samkv.
'búnaSarskýrslunum í fardögum
1920 5 79,000. Er IþaS 14 þús.
Ifleira en VoriS 1919, og nemur
fjölgunin ekki nema rúmlega 2%.
Mun þaS stafa áf töluvert slæm-
um heyfeng áriS áSur og harSind-
um síSari híluta vetrar og um vor-
iS.
Flest fé er á NorS'urlandi,
189,32 7, þar næst á SuSurlandi
129,781, en fæst á VestfjörSum
55,017. A suSvestutlandi helfir
fénu fækkaS lítiS eitt, um 1 % frá
Iþví 191 9, en í öljum Ihinum lands-
'hlutunum hefír orSiS nokkur ifjölg
un, en allra mest á NórSurlandi,
urn 6% .
Nautgripir voru í fardögum
Iþetta ár, 1920, 23,498, en árið
áSur 22,990, héfir þeim því
fjölgaS um rúmlega 500. *
NorSurland er þar sömuleiSis
hærra en hinir flandsMutarnir, er
taliS m'eS 6765, og þar mæst
SuSurland meS 6532. Á Vest-
fjörSum hefir nautgripum fækk-
aS um 3%, á SuSuriandi og SuS-
vesturlandi hafa þeir staSiS í staS
aS því er kalla má, en hækkunin
öll komiS á NörSur- og Austur-
land.
Htoss voru talin í fardögum
50,645, en VoriS áSur 57,5 78.
Sést á þessu aS þeiim helfir fækik-
aS á iárinu um rúmlega 900. Á
AustfjörSum einúm héfir þeim
jölgaS um 1 %, en fækkaS í öll-
um öSrum landshlutum, mest þó
á VestfjörSum.
Á SuSurlandi eru tciflin 12,924,
SuSvesturlandi 11,824 og á
NorSurlandi 19,120. 1 hinum
andShlutunum eru þau rúm 3 og
4 þúsund.
Geitfé var talið 2000 rúm.
(Hefir því fjölgaS um tæplega
200 á árinu.
Hænsni voru talin í ifyrsta skifti
búnaSarskýrsfl'um áriS 1919.
VoriS 1920 voru þau talin í
iskýrslum flestra sýslna og reynd-
fU’St þá aS vera um 15,497. En
gert er ráS fyrir aS þessi tala sé
■of lág. (Lögr.)
Matthías Jochumsson
ÞJÓÐSKÁLD
I.
jBrostin er gígjan göfga, ómaríka,
(guðmáliS dýpst er söng í þjóðarhjarta.
,SíSla mun Island eignast hljóma slíka,
,ylríka — burt þeir knýja húmiS svarta.
jFjallkonan aldna ekka,þrungin grætur
ástfólgna soninn margar, langar nætur.
,Svanurinn kæri syngur eigi lengur
(sól|þrungnu, fögru, vonarríku ljóSin;
jland’s vors úr Ihiörpu dýpsti Stitinn strengur;
fstórfelt er skarSiS ssmáa fjallajþjóSin.
(Söngdísin mæra harmar; höfSi drýpur;
þelgri í lotning dánuim skörung krýpur.
fHniginn er skálda okkar æSsti prestur.
^örninn, er hæst mót sólu vængi þandi
vorkæri andinn han's aS söngvum sestur
sólar- og vonar dýrSar ríku á landi.
,Dimt finst oss yfir sóllflaust húmiS svarta;
.sorgin og þökkin mætast lýSs í hjarta.
II.
Eg man þig, vinur, meS hrímgaS hár,
ien heiSan æskunnar ljóma um brár,
isem blíSgeislum björtum dreifSi.
Því innra brann hjartans iheilög glóS,
yiS !hana eru mótuS öll þín ljóS,
|er g'ígjuna hönd þlín hreylfSli. —
I
tiEg man hve augaS var bflítt og bjart
|3em bliki stjörnunnar fagra skart.
;ÞaS ilamaSi ellin eigi.
/Þar vongeislar bjartir brunnu í —
'er byrgSu hin .myrku raunaský —
|sVo nótt varS aS nýjum degi.
Eg man hve höndin var hlý og mjúk —
jþó hílytir þú tíSum .ælfi-fjúk —
jhún vermdist af andans eldi;
]eg Ifann jþaSan streyma fjör og þor
jframt óknar hugann, yl og vor,
þótt liS. aS Wifsins kveldi.
Eg iman er llíf sins þú ræddir rök
þve ræSa þín öll var djúp og spök
imeS ljósslþrána heilga’ og iheiSa.
Eg fann aS þú hjartans áttir yj;
imeS ölíiu sem þjáist ifanstu til,
,og vildir þú vinfaSm ibréiSa.
iEg man þig vinur og minnist þín
ihvern morgun fagran, er röSull slkín,
þú ljóSdísar imögur mætur.
/Er syrtir ýfir og sól’skin dvín,
þá sæki eg fögru IjóSin þín, —
,og hlýnar um hjarta rætur.
III.
|Et tókstu í hönd þér skáldsins skæra blys,
iog skygndist Vítt og langt um fríSan geiminn,
Vor andi llyftist yfir strit og þys
á æSri sviS viS iblíSan gígju hreiminn.
Þú sveifst meS oss um sögu fögur lönd
/og sjónum vorum blöstu glæstar myndir;
,í lundinn Ifelga leiddi oss þín hönd,
þar IjóSadísin gull í afli kyndir.
Þú lieiSst imeS oss í fljóss og sóflarátt, <
á ljóSavængjum,, gott var þar aS dreyma;
Þú kendir trú á sannleiks sigurmátt,
í sálu þinni átti voriS heima.
IV.
Klöfckur í hug vér kveSjum þig,
kærleikans skáldiS góSa.
Minninga rósir reifa stig
.ritaSar perlum IjóSa.
MeSan í æSum íslénzkt blóS
ióflgar — og vanga roSar
sungin þín irrrunu sólarljóS
sumarsins llljúfir boSar.
iGlatast ei nalfn hins göfga manns
.glleymskuna hafiS yfir.
So'fSu meS bjartan sigurkrans
sólskáld, er altalf lifir!
Richard Beck
(IHöf. kvæSis þessa átti því láni aS fagna, aS
kynnast IþjóSiskáldiinu snjalla eitt vetrai'skeiS. I
þakklætisskyni fyrir jþau 'kynni og öll hin góðu og
göfugu áihrif, sem IjóS slkáldkonungsins halfa haft á
(hugaifar hölf. og hjartálag, héfir hann gripiS gígju
(SÍna og sungiS skáldinu þennan IkveSjusöng, þótt af
tveikum mætti sé. ÞaS er lítiS og ólásjálegt blóm í
JjóSkrans þann, sem séra Matthíasi hdfir VeriS ofinn
iaf sVo óital mörgum. —
KvæSi þetta er ort fli'tlu eftir andlát slkáldsins;
hefir veriS IesiS upp á nokkrum 9töSúm en eigi birt
á prenti áSur.) —