Heimskringla - 28.06.1922, Qupperneq 4

4. BLAÐ5ÍÐA.
HEIMSKRINGLA.
WJNNIPEG, 23. JÚNÍ, 1922.
HEIMSKRINQLA
(Stofnuð 18H«)
Kfnur At A hverjum nlAvlkaiefL
Útfefeodur og eifendurt
THE VIKÍNG PRESS, LTD.
8ðS og M55 9AHGENT AVE., WINNIPEG,
IttlNÍmit N-6537
Vertt blattblaN «r ArtfanjurfirlMi bor*-
l«t fyrlr fruiu. Allar borgauir ocudlot
ráAanNJiAf blaAsius.
RáSsmaíur:
BJÖRN PÉTURSSON
Ri t 8 t j ó r a r :
BJÖRN PÉTURSSON
STEFÁN EiNARSSON
Vtauáikrlft ttli blaANlast
THE TIKIIfWl PRBSS, Lt4., Dox 2171*
Wluaipesr, Maa.
Utaaðakrlft tftl rltutlðvnnn
EDITOK HEIMSKRI.TGLíl, lox 8171
Wlaalpeg, Maau
Tha "Heimskrlntfla,” la prlnt?d und puh-
Uske by the Vikiacr Preas, LÍMltti, at
853 og 855 Sargent Ave„ Winnipeg, Mani-
toba. Telepkeae: N-8537.
WINNIPEG, MANITOBA, 28. JÚNÍ, 1922.
Stefnuskrá bænda.
Flestum íslendingum, er bænidafélags-
skapnum heyra til, er að sjálfsögðu kunn
stefnuskrá hans í stjórnmálHjn fylkisins.
Eigi að síður mun mörgum þeirra nú ekki
þykja úr vegi, að hún sé birt á íslenzku. Oss
er ekki kunqugt um, að það hafi áður verið
gert. Að hinu leytinu eru nú margir farnir
að gefa bændastefnunni gaum, sem ekki til-
heyra bændafélaginu, og munu styðja
bændaflókkinn við kosningarnar, sem fara
i hönd í fylkinu. Eru margir þeirra að kynna
sér bændahreyfinguna í heild sinni. Hlið-
sjón af stefnuskránni ætti einnig í því efni
að koma sér vel.
Stefnuskrá sú, er hér birtist, var samþykt
á ársfundi hins sameinaða bændafélags í
Manitoba, sem haldinn var 11 —13. janúar
1921 í Winnipeg. Á fundi er haldinn var
nýlega í bænum af bændum, var um hin
ýmsu atriði hennar rætt, og nokkrar athuga-
semdir gerðar við einstök atriði; eru hinar
helztu þeirra einnig birtar hér á eftir stefnu-
skránm
Stefnuskráin.
Tilgangur: Bændafélagsskapnum dylst
það ekki, að á honum hvíli sama ábyrgð og
hverjum öðrum félagsskap, sem í góðum og
göfugum tilgangi er stofnaður innan þjóð-
félagsins. Er því óumflýjanlegt, að hann
búi sig sem bezt undir hvert það verk, sem
honum fyr eða síðar verður á Tierðar Iagt.
Og þar eð stjórnmálastörfin eru nú eitt af
því, lýsir hann því hér með yfir, að hann
leggur í því efni eftirfarandi atriði til grund-
vajlar fyrir stefnu sinni og starfí:
f I) Bröðurþel; Bændafélagsskapurinn
skoóar, að undirstaðan undir góðri sam-
búð og samvinnu allra frjálsra borgara, sé
andi bróðurþels og velvildar. Mun hann því
af fremsta megni stuðla að því, að glæða þá
eiginleika hjá öllum áem einuirt.
. 2) Almenn velferð: Bændafélagsskapur-
inn skoðar þjóðfélagið eina óslitna heild,
alla menn eitt, og að hver eigi að hlúa að
annars velferð jafnframt sinni eigin. Hann
neitar því með öllu, að takmark hans sé, að
vinna að hag nokkurrar sérstakrar stéttar,
og skuldbindur sig til að hafa stöðugt fyrir
augum velferð alls þjóðfélagsins.
3) Samvinna: Bændafélagsskapurinn
skoðar samvinnu og samhagnað (co-operat-
ion) ákjósanlegt og æðsta takmark í þjóð-
félagsstarfinu. Hann álítur það einhlítustu
leiðina til efnalegrar velferðar allra þegna
þjóðfélagsins. Verður reynt að koma því *
fyrirkomulagi á, þar sem þess er nokkur
kostur.
4) Framfarir: Félagsskapurinn skoðar
framfarir og þroska ófrávíkjanlegt lögmái.
Að glæða áhuga fyrir þeim, er eitt mesta á-
hugamál hans.
5) Þroskaðir borgarar fyrir öllu: Undir-
stöðuna að sem fullkomnustu frelsi, skoðar
félagsskapurinn andlegan þroska þagnanna.
Er það því eitt af fyrstu verkefnum stjórna,
að sjá fyrir því, að hver þegn njóti þeirrar
mentunar, er gerir hann að sem fullkomnust-
um og frjálsustum manni.
1. Afstaða bændafélagsins (U. F. M.)
Bændafélagsskapurinn í Manitoba hefir
sem stofnun mörg mikils verð störf með
höndum, er bæði soerta sveitafélög og þjóð-
félagið í heild sinni, sem nauðsynlegt er að
haldið sé áffam. Afieiðingin af því er ó- j
umflýjanlega sú, að félagið skoðar sér heim- j 2) Að færa sér betur í nyt iögin um
ilt og frjálst, að bera upp tillögu, bænarskrá j skepnukaup (Animal Purchase Act), en gert
eða aðfinslur við hvaða stjórn, sem við j hefir verið; einnig bænda- og sveitalánslög-
völd situr,' eða hvaða þingflokk sem er, m í Manitoba og sparibankafyrirkomulagið.
hvort sem hann styður bændur og stefnuskrá j 3) Að rannsaka, hvort ekki sé hægt að
þeirra eða eigi. j koma á fót þjóðeignar frysti- og geymslu-
húsum.
2. Stjórn.
1) Tíl þess að hverjum þingmanni sé hægt
að dæma hiutdrægnislaust og segja kosti og
iesti mála, skal stjórnin, þó í minni hluta
verði við atkvæðagreiðslu um þau, ekki
skoðast feld, nema að mál þessi séu fjártil-
lögur eða bein vantraustsyfirlýsing.
2) Bein löggjöf; hlutfallskosningar,-þar
sem um mörg þingsæti er að ræða, en ein-
faidur meirihluti allra atkvæða, þar sem ekki
er nema aðeins eitt þingsæti.
3) Sundurliðaður reikningur yfir alt fé,
sem fram er Iagt í kosningum; einnig yfir !
allar útborganir.
4) Rannsaka stjórnarskrifstofukostanð og
reyna að taka höndum saman við lands- 1
stjórnina með tílliti til þess, að færa þann í
kostnað niður og fækka skrifstofum; vegna j
samvinnuleysis vinna stundum margar skrif- j
stofur sama verkið.
5) Jafnrétti karla og kvenna fyrir lögun-
um.
6) Óbrotnari og styttri Iagarekstur og
dómstóla.
7) Að velja menn í opinberar stöður eftir j
hæfileikum, en ekki eftir öðru, vináttu,
flokksfylgi eða þvíumlíku.
4) Að fylkið eigi og stjórni opinberum
fyrirtækjum, sem það eitt hefir full ráð yfir
og eru innan landamæra þess. Nefndir þær,
er þann rekstur hefðu með höndum, bera á-
byrgð gagnvart þinginu á störfum sínum.
5) Að sambandsstjórnin afhendi fylkinu
auðsuppsprettur þess, og að fylkið sjálft
sjái um rekstur þeirra og notkun í þarfir
lylkisbúa.
6) Gæzla á vatnsorku fylkisins. Að
rafaflsstöð fylkisins sé smátt og smátt auk-
in, svo að hún nái ekki aðeins til þeirra, sem
næst bænum eða miðtsöð hennar eru, held-
ur einnig út um sveitirnar, og að munurinn á
verði orkunnar sé sem minstur, eða að það
sé eins jafnt og unt er til allra, hvort sem þeir
eru fjær eða nær.
7) Að krefjast þess, að Hudsonsflóa járn-
brautinni sé sem fyrst lokið. Daufheyrist
sambandsstjórnin við því, ættu þrjú sléttu-
fylkin að íhuga, hvort þau gætu ekkí’ sjálf
tekist verkið áhendur.
8) Að samvinna og samhagur sé lagt til
grundvallar fyrir samkomulagi, er leitast
verður við að koma á milli verkamanna óg
verkveitenda.
6. Skattar.
3. Mentamál.
1) Umbætur á skólalögunum, og áherzla
lögð á, að skólaskylda nái til barna upp að
16 ára aldri, eða~þar til þau hafa lokið 8.
bekkjar námi.
2) Að bæta fyrirkomulag sveitaskóla og
koma á fót sameinuðum skólum, þar sem
það er hagkvæmt, til þess að öll börn hafi
jafnt tækifæri á að öðlast fullkomnari ment-
un.
3) Að fylkið beri meira af skólakostnað-
inum en það gerir, og að engin börn þurfi
að borga kenslugjald.
4) Að bæta áhöldum við í háskólum
(universities), í því augnamiði, að gera
þeim mögulegra að Ieysa af hendi nothæfa
iðju í þarfir þjóðfélagsins.
5) Að stuðla að því, að mentamálaskipu-
lagið verði þannig, að það glæði hugmynd-
ina um hagkvæmi samvinnu og borgaralegra
skylda; að sveitaskólar séu betur sniðnir
eftir þörfum sveitalífsins; að þjóðfélagshug-
sjónin sé glædd, svo að samlíf borgaranna 1
verði fulíkomnara; í stuttu máli, að ment- j
unin Iúti að því, að hefja þjóðfélagið og
borgarana í öllum skilningi.
6) Að sama krafa sé gerð til allra kenn-
ara í landinu, og að kennarar, sem mentun-
arskírteini hafa hlotið í einu fylki, skoðist
hæfir til að kenna í öðru.
4. Aimenn velferð.
1) Að stuðla að þ\í, að eftirlit með
heilsu manna sé sem fullkomnast.
2) Að fylkið beiti öllum vísindalegum að-
ferðum, sem föng eru á, til þess að uppræta j
tæringu, kynferðissjúkdómj og veiklun á
geðsmunum manna. <* -!æ; « ** » I
3) Að fjölga sjúkrahúsum og breyta nú- j
verandi fyrirkomulagi þannig, að þeirra sé
sem víðast full not í fylkinu. Að greitt sé
fyrir mentun hjúkruTiarkvenna, svo að þær
gætu orðið nægilega margar til þess að bæta
úr þörfinni í fylkinu fyrir þær.
4) Fullkomnara eftirlit með börnum og
velferð þeirra, svo að framtíðaríbúar fylkis-
ins verði sem hraustastir og fullkomnastir
menn í þjóðfélaginu.
5) Að taka höndum saman eins og unt
er við sambandsstjórnina í því, að uppræta j
tæringu á búpeningi, sem almennri heilbrigði
er oft afar skaðleg.
6) Bann á tilbúningi, innflutningi og sölu
áfengra drykkja, nema til notkunar við alt-
arisgöngur, lyfjatilbúning og í þarfir vís-
inda. Að stjórnin hafi eftirlit með vínteg-
undum þeim, sem leyft er að hafa um hönd,
og koma í veg fyrir að nokkur höndli þær
með því einu augnamiði, að græða fé á sölu
þeirra sem áfengra drykkja.
7) Að bætæ fangavistir og yfirvega hegn-
íngarlögin, með tilliti til að beita nýjustu að-
ferðum í meðferð veiklaðra fanga.
8) Fjárhætuspil, í hvaða mynd sem er,
sé fyrirboðið.
Verzlun og iðnaður.
1) Að gefa sem fyrst gaum að ástandi
Iandbúnaðarins, framleiðslu, markaði, fjár-
ráðum og afleiðingum ástandsins á þjóð-
félagið. Augnamiðið er að bæta búnaðmn
svo, að þeir, er hann stunda, geti framfleytt
skylduliði sínu á honum. Gera búnað svo
arðvænann, að hlutfallslega miklu fleiri af
allri þjóðinni sjái sér fært að stunda hanrT
en nú á sér stað.
1) Að fylkisstjórnir, landstjórnin og sveita-
] stjórnir hafi ráðstefnur saman um skatta-
j álögur. íhugi aðal skattatekjugreinar Iands-
! ins, svo sem tekjuskatt, erfðafjárskatt, skatt
' af stofnunum og járnbrautum, og komi sér
{ saman um, hvað mikið af slíkum sköttum
; skal borgast til hverrar þessarar stjórnar fyr-
ir sig.
2) Að Ieitast við að leggja réttlátan
! grundvöll fyrir eignaskatti; bæði til sveita-
! og fylkisþarfa.
3) Að verð ræktaðra eða ónotaðra jarða
sé lagt til grundvallar fyrir skattaálagningu
á sveitajörðum, í þeim sveitum, sem ein-
göngu stunda akuryrkju.
4) Að leitast við að gera mönnum auð-
veldara fyrir að setjast að á jörðum, með
því að koma reglu á sölu jarða. Eigendur
ónotaðra landsvæða skulu skyldir til að
leggja fram söluverð sitt á jörðum, á skrif-
stofum stjórnarinnar, og skal það verð vera
lagt til grundvallar fyrir skattinum á þeim
jörðum.
5) Skatt á bifreiðum samkvæmt vigt eða
þunga þeirra. ,
Á fundinum í Winmpeg, sem nýlega var
haldinn, voru meðal annars þessar athuga-
semdir gerðar við stefnuskrána:
Vínbannsmálið er eitt af þeim málum, er
bændafélagsskapurinn ann öðrum málum
fremur. Eigi að síður ann hann beinni Iög-
gjöf svo, að hann vill ekki setja sig upp á
móti því, ef þe* er krafist, að það mál verði
á ný borið undir atkvæði almennings. Ef |
beiðni, undirskrifuð af nægilega mörgum,
verður lögð fyrir næsta þing um atkvæða-
greiðslu, skuldbinda bændur sig til, ef þeir
komast til valda, að taka hana til greina og
Iáta atkvæðagreiðslu fara fram um málið á
næsta sumri (1923). Að bændur á síðasta
þingi voru á móti atkvæðagreiðslu um mál-
ið, stafaði af því, að þeir álitu vínbannið
ekki nægilega reynt, og vildu, að það yrði
að minsta kosti látið afskiftlaust eitt ár leng-
ur. En eins fyrir þeta spor nú, er bænda-
félagsskapurinn eindregið með vínbanni, og
hann vonar að atkvæðagreiðslan staðfesti
það, er til kemur..
Snertandi beina löggjöf, skal þess getið,
að þriðji liður hennar, eða afturköllun em-
bættismanna (recall) er ekki innifalinn í
stefnu bændaflokksins í því máli.
IMargar fleiri skýringar voru gefnar í sam-
bandi við stefnuskrána. En með því, að
þær voru sjlar samkvæmar henni og gera
ekki ráð fyrir neinum breytingum, er óþarft
að minnast þeirra hér.
Þannig er þá andinn í stefnuskrá bænda.
Ymsir hafa fundið það að henni, að hún sé
óákveðin og hafi fátt að bjóða, sem sér-
staklega horfi til umbóta í svip: Nokkuð
er hæft í þessu. En þá ber á það að líta,
að hún er ekki stefnuskrá, sem samin er í
þeim tilgangi aðeins, að na kosningu eða
komast til valda. En með því marki hafa
stefnuskrár eldri flokkanna mjög verið
brendar. Aðalatriðið fyrir bændum er þetta,
að ítarleg rannsókn á ástándinu þurfi að
vera gerð, áður en selgið er föstu nokkru um
framkvæmdir stjórnanna. Það stendur ein-
mitt svo á, að margt, sem að lögum hefir
verið gert, hefir verið ráðist í af stjórnunum
j í blindni, til þess eins að halda þeim við völd
eða verða að óskum fárra fylgifiska þeirra.
Og svo hefir það verið lagt þeim j
út sem hagsýni! — Bændur munu í
fylgja sömu reglum í stjórn og í i
störfum sínum í bændafélaginu.
Leggja til grundvallar þær hug- í
sjónir, sem íbúum þjóðfélagsins j
er í heild sinni fyrir beztu og
skoðaðar eru hinar eftirsóknar-
verðustu til þess að göfga mann-1
ir:n og glæða hið góða og fagra í
fari hans, og leitast við að koma!
þeim í framkvæmd. Þó sumum j
þyki þær framfarir ekki nægilega
örar og hraðfara, er hinu ekki að
neita, að þær hafa reynst vel og
hr.fa staðið stöðugar eftir að | D°dd’s nýmapillur eru bezta
þeim hefir verið komið í verk. nýrname*alií$. Lækna og gigt.
Þær hafa, með öðrum orðum, bak^erk’ hjartabilun, þvagteppu.
verið rétt byrjaðar. Hver sem og önnur veikindi, sem stafa frá
athugar störf bændafélagsskap- nýrunum- — Dod'd’s Kidney Pill*
arins, vöxt hans og viðgang, og kosta ^Oc askjan e?5a 6 öskjur fyr_
gerir sér grcin fyrir, á hve traust- j K $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
um fótum hann stendur, hlýtur að uœ e^a tra Tfo® Dodd’s Mcd'c'n«
sannfærast um þetta. Og eins ^°'* ktd.» Toronto, Ont.
verður stjórr.málastarfi hans var-
ið. Það verður ekki ráðist í að
lögleiða eitt eða annað, sem ekk-
eít áskylt við almenna velferð, en
er aðeins barið í gegn af stjórn-
unum til þess að Iáta að óskum
einstakra manna. Það verður vel-
ferð þjóðfélagsins, en ekki ein-
stakra manna, sem löggjöf bænda
flokksins verður miðuð við. Kom-
is! þeir til valda eftir kosningarn-
a í fylkinu, er því, frá hvaða
hlið sem á er litið, von um þjóð-
Itgri stjórn en nokkru sinni hefir
áður verið í þessu fylki.
Manntalið.
mu
Það lítur ekki út fyrir, að taka
eigi mikið til greina í Ottawaþing-Lð það studdrÍhaldsmannúiTHay!
..... _ I_tc* ' V ■ r _ _ _ J *
Reiðir vorum vér heldur ekki,
þegar grein vor var skrifuð. En
það var ekki laust við, að oss
rynm í skap, er Lögberg sagði að
Heimskringla hefði tekið sig til
fyrirmyndar, með að skifta um
slefnu. Ástæðan er sú, að Lög-
berg hefir nú enga stefnu, svo
heitið geti, eftir skiftin. Liberal-
stjórnin vðurkennr hvorki það né
Norris, hvernig sem þeir hafa fall-
ið fram á ásjónur sínar og beðist
fyrir við hástól flokksins. Kon-
servatívflpkkinn yfirgaf Lögberg,
sem það þó fylgdi 1917. AS
þræta fyrir að Lögberg hafi þá
verið konservatív, þýðir ekki fyr-
ir það. Menn muna ósköp vel,
manntahð síðasta, og gefa
Yesturfylkjunum með því tæki-
færi til að senda eins marga menn
á þing og þau eiga hlutfallslega
heimtingu á eftir fólksfjölda. Þeg-
ar það mál kom til umræðu þar,
s£.gði King forsætisráðherra, að Lc>g|>
þcð væri svo langt til kosninga
ennþá, að alls ekkert lægi á að
afgreiða það mál.
En það sem átti sér nýlega stað
í þinginu í sambandi við fjár-
málareikningana, ber vott
annað. Þó stjórnin slampaðist
fram úr því í það skiftið og yrði
ekki feld, er það ljóst, að kosn-
ingar geta dottið á er minst var-
ir. En færi svo, að almennar
kosningar yrðu enn án þess að
réttur Vesturlandsins yrði að
nokkru tekinn til greina í þessu
efni, er það eitt hið ramasta rang-
læti, sem það hefir enn orðið að
sæta af hálfu Austurlandsins og
sambandsstjórnarinnar.
Það kvað taka þingið langan
tíma, að koma þessu verki af. Var
því ekki nema sjálfsagt, að byrj-
að væri á því nú og reynt að ljúka
því svo í haust, er þingið kemur
aítur saman.
En stjórnin veit, hvað hún
að gera með drættinum. Henni
er það fullljóst, að hún má búast
við að verða feld á hverri stundu.
Ef hægt væri að svifta Vestur-
landið nokkrum þingmönnum enn
cr hún þeim mun vissari um end-
urkosningu.
Þetta gengur stjórninni austur
fiá til að fresta þessu. Hún ætl-
ar sér að ná í völdin aftur, jafn-
vel þó hún verði nú feld, — með
því að ~beita Vesturlandið þessum
tökum. Það er ekki verið að fást
um það, þó hópur manna í þjóð-
félaginu sé sviftur rétti sínum, ef
það heldur stjórninni við völd.
Svar til Lögbergs
Við greinina ‘'Heimskringla
reið” í síðasta Lögbergi höfum
vér þessar athugasemdir að gera:
Lögberg segir að vér höfum
ekki getað bent á nema tvær nýti-
legar greinar í Heimskringlu. —
Að það hafi ekki verið hægt, þarf
ekki að vera ástæðan fyrir því,
að það var ekki gert. Hún var
einmitt sú, að vér höfum ekki
tekið upp þann sið sumra blaða,
að gorta í sífellu af vorum eigin
verkum. Vegna þess að Heims-
kringla er því óvön, hefði henni
heldur ekki farið sá “nýi búning-
ur” eins eðlilega og Lögbergi, er
vikulega sýnir sig í honum.
en ofsótti liberalann Adamson, í
kosningunum á því ári. Það
studdi samsteypustjórnina í einu
sem öðru, og þurfti alls ekkert
hermál til. Konservatívastjórnin
var þá ekki íhaldsstjórn í augum
ergý. Því fleygði það sér í
kjöltu hennar og bað hana að
geyma og varðveita sig frá öllu
íllu, sbr. þýðingu þess sjálfs á orð-
unum ‘ to conserve”. En svo
komu aftur sinnaskiftin! Og nú
um 1 er það bara Lögbergs-liberalism,
sem það játar. Blaðið hefir lifað
sig inn í sjálft sig og þrammar nú
sem einstrengingur, sem enginn
vill hafa neitt saman við að sælda.
Enda er andremma þess orðin
mikil og minnir helzt á karl einn,
sem Þórður hét og getið er um f
“Reykhólavéízlunm” forðum. —
Honum er þannig lýst: “Þórður
var lítill drykkjumaður; hann var
roskinn, stirður og feitur og blés
þungt og þótti andrammur. Menn
sögðu að hann hefði “vélindis-
gang”. Hvaðan kennir þef þenna,
sögðu menn er Þórður andaðí
handan, svo var andremma hans
mikil. Skyldleikinn er auðsær
milli þessara tveggja persónugerf-
er inga, Þórðar og Lögbergs.
Lögbergi þykir broslegt að
rnnnast á Liberalflokkinn í Ástr-
alíu, sem það segir að enginn sé
þar til. Nú erum vér alveg hissa.
Veit það ekki, að Nationalista-
flokkurinn þar er ekkert annað
en liberalflokkurinn gamli, sem
um nafn skifti til þess að reyna að
slanda betur á svellinu á mótí
verkamannaflokknum þar, «og
tókst því miður að komast til
valda 1919. Við uppleysingu
gömlu flokkanna my-ndaðist þar
einnig bændaflokkur, en bændur
flestir ery samt nú orðið í verka-
manna flokknum. Enda segir í
veraldarsögunni miklu, er Grolier-
félagið gaf út nýlega, að verka-
mannaflokkurmn í Ástralíu sé ó-
líkur verkamannaflokknum á Eng
landi, en sé líkastur bændaflokk-
unum, þar sem þeir hafi komist á
fót. í þinginu í Ástralíu er hinn
litli bændaflokkur (9 manns)
verkamannaflokkum fylgjandi.
Eigi sj.áum vér, hvað broslegt er
við þetta.
Og síðast finnur Lögberg að
þýðingu orðsins “conserve”. Seg-
ir oss hafa slitið það í sundur tih
þess að rugla þýðingu orðsins.
Þetta er dálítið einkennileg að-
fmsla. Samsett eða fleiratkvæðis-
orð í tungu þeirri, sem orðið var
úr, er ekki fyllilega hægt að þýða,
án þess að athuga hvern orðshlut-