Heimskringla - 14.02.1923, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG. 14. FEBROAR, 1923
HEIMSKRINGLA
1888)
Keaar «t t kverjaa mlttrlka. !•««.
Elgeninr:
THE VIKING PRESS. LTD.
863 «g 865 9AKGENT AVE, WINNIPEtí,
TaiUfml: N-E537
Verf klafilna er 83.08 árKMKarlnn k#rf-
lart tjrir fram. Ailar korjfaalr aendUt
rákiaannl klafalaa.
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H. ELIASSON, ráðsmaSur.
UtaaA.krlft tlt klaSalns!
lleimNkrlriKla \>«n «V PuhlÍMhins: C'o.
Lessee of
THfO TIKIIfU PKB9S. Ltl., B«x 1171,
Wlnnlpef, Jlaa.
Vtaaáikrlft tll rUatj6a*aaa
KDfTOK HEIMSKRIÍItíLA, Bax 1171
Wlnnlpef, Maa.
The ‘Heimskrlngla” is printed and pub-
llshed by Heimskringla News and
Publishing Co., 853-855 Sargent Ave
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6537.
WINNIPEG, MAN., 14. FEBRÚAR, 1923
Samvinna íSvíþjóð.
Það hefir ekki verið eytt miklu rúmi í
blöðunum til þess að segja frá, hvað sé að
gerast í samvinnuáttina meðal baenda í Sví-
þjóð. Eigi að síður kveður mikið að þessu,
og samvinnuleiðin }jar er að hafa stórkost-
lega þýðingu fyrir landið.
Samvinnufélögum hefir fjölgað mjög á
s.l. 30 árum. Tala félagsmanna er um 80
þúsundir og eru það alt bændur eða bænda-
fólk. Af öllum bændum í landinu mun einn
fjórði að minsta kosti í samvinnusamtökum
þessum. Alls eru 1353 deildir samvinnu-
félaga í landmu; hafa þær allar eitt sam-
band með sér (Natronal Umon). Þetta
yfir- eða sambandsfélag hefir eftirlit með
sölu bænda-afurða og gérir innkaup fyrir
bændur á verkfærum og ýmsum öðrum vör
um. Það hefir skrifstofur í New York, Mar-
saille og víðar til þess að líta eftir kaupum
og sölu. Nú er verið að smíða 4 skip fyrir
þetta félag, um 9250 smálestir að stærð
hvert. Er hugmyndin með þessu sú, að flytja
afurðir bóndans til markaðar í útlöndum, og
flytja heim þá vöru, er þar er keypt. Þetta
er sýnilega byrjun að dálitlum verzlunar-
flota, sem bændafélögin munu koma á fót
með tíð og tíma.
Árið 1920 höfðu sænsku samvinnufélögin
363 búðir, sem þau seldu í vörur, keyptar
frá útlöndum. Einnig samvinnubanka með
$5,400,000 höfuðstól og 62 útbúum um
landið. Þetta sambandsfélag (National
Union) gerir um $9,450,000 umsetningu
árlega. Heildsöluhús þessa félags eru 19
og eru dreifð út um landið; selja þau út-
sæði, áburð, fóður og allar bændavörur;
umsetning þeirra er $25,000,000 á án.
Smjör- og mjólkurgerð eru samvinnufé-
lögin óðum að taka í sínar hendur og draga
taumana úr höndum einstakra manna. Tala
samvinnu-smjörgerðarfélaganna hefir fjölg-
að síðan árið 1890 úr 73 upp í 565 árið
1920. Tala félaga sem einstakir menn eiga
hefir minkað um 33%. Svo miklar fram-
farir hafa fylgt samvinnurekstrinum í þessu
efni, að Svíþjóð framleiðir nú orðið smjör
til útflutnings, sem áður flutti á hverju ári
talsvert af smjöri inn í Iandið. Einnig hefir
mikil framför átt sér stað að því er vöru-
gæði snertir, síðan samvinnufélögm tóku
þenna rekstur að sér.
Hervaldsh ugsjón i r
Frakklands.
Það gæti margur ætlað, að hcrva'dshug-
sjómn væri orðin alráðandi á Fiakklandi.
Þ^ir hafa með framferði sínu í Ruhr-héröð-
unum að nokkru leyti gefið tilefni til slíks
álits. En samkvæmt nýútkomnum skýrslum
hermálaráðherrans á þinginu, er ekki með
öllu rétt að fella þenna dóm yfir Frakklandi.
í skýrslum þessum er greint frá því, að
her landsins hafi árið 1914 veiið 834,000
manns. Á árinu 1823 er gert ráð fyrir
630,000 liðsmönnum í hernum. Htrliðinu
hefir því verið fækkað um 200,000 manns,
borið saman við árið 1914. Sé þessi her-
mannatala borin saman við heiafla stríðsár-
anna, er Ijóst, að þar er um mjög mikinn
mun að ræða.
Frakkland þarf á miklum her að halda.
I Rínarhéröðumu mog Saar-dalnum eru nú
um 100,000 manns. Og það þarf á herafla
að halda á ótal öðrum stöðum til þess að
sjá um að Versalasamningarnir séu haldnir,
t. d. á Sýrlandi, í Miklagarði og í Memel.
Einnig þarf það á her að halda í ýmsum ný-
lendum sínum.
Árið 1914 veitti stjórnin $500,000,000
til hers síns. Árið 1923 gerir hún ráð fyrir
$300,000,000, eða 40% minna.
Sem stendur hefir nú Frakkland ekki
staðið við þessa áætlun. Herinn er fjölmenn-
ari en þetta. Hann mun vera alt að einum
þriðja stærri en 1914. En samt er hægt, og
ef til vill nokkur ástæða til þess, að Hta á
það sem tilviljun eina fremur en ásetning.
Það er þetta Ruhr-uppþot, sem því veldur,
og sem samkvæmt skýrslunum virðist ekki
hafa verið gert ráð fyrir.
Vér mlælum ékki Frakklandi bætur fyrir
Ruhr-frumhlaupið. En það virðist nú samt
ósanngjarnt að brennimerkja Frakka sem sér
staklega hersinnaða þjóð fyrir það eitt —
aWra helzt, ef það spor er fyrir sérstakar á-
stæður, sem ekki eiga skylt við hinar eigin-
legu herframkvæmdir þeirra.
Og hverjum ber annars að lá öðrum í
þessu efni ? Svo einkennilega vill til, að her
Bandaríkjanna er einum þriðja stærri nú en
árið 1914. Að vísu var sá her ekki stór,
borinn saman við her annara þjóða þá. En
hið sama má og segja um Bretland og Jap-
an. Þeirra hertillög hafa hækkað en ekki
lækkað. Frakkar einir gera ráð fyrir að
minka her sinn niður fyrir það, sem hann
var fyrir strfðið. Jafnvel þó ekki sé annað
hægt en að ásáka Frakkland fyrir ófriðar-
æsingar sem stendur, er hitt of mikið sagt,
að þeir séu öllum öðrumi þjóðum hersinn-
aðri. Það þarf ekki lengi að athuga ástand-
ið nú til þess að sannfærast um það.
Þessi
mein-
Sambandsþingið.
(R. W. Lipsett heitir rithöfundu., mjög
vel þektur fyrir hinn fjörlega stíl, er hann
skrifar. Hann er nú fréttaritari blaðsins
Montreal Daily Star á sambandsþinginu.
Blaðið Grain Growers Guide flytur fréttir
eftir hann að þessu sinni. Heimskr. skoðar
það ómaksins vert, vegna þess hve greinar
þessar eru fjörlega skrifaðar og að algerlega
óháður maður heldur á pennanum, að þýða
þær, hvað sem skoðunum þeim líður, er
stundum getur skotið þar upp.)
er
manna
I.
Stjórnarskútan leysti landfestar í dag
(31. jan.), og leið varfærnislega en vongóð
út á sjó stjómmálanna. Loftið þrumaði af
fallbyssudrunum og sverðasöng. Báðar1
deildir þingsins anguðu af iimvatni og and-
litsdufti. Forsætisráðherra King hreyfir sig
hægt og hátíðlega um salinn, svo að ekki
komi saumspretta á Windsor-einkennisbún-
mginn hans. Og annað þing fjórtánda þing-
tímabils Canada er kveðið til starfa.
Stjómarskútan líður áfram út að sjón-
deildarhringnum, en frekar getur enginn
sagt um áttina.
Skipstjórinn stendur hugsi á stjórnpallin-
um. Hann lítur í anda yfir liðna tíð. Svip-
urinn hýmar. Ekki er nú langt síðan að eg
var aðeins óbreyttur leiðtogi minnihluta-
flokks. Nú er eg forsætisráðherra með
heila tvo í meirihluta. Umhugsunin um þetta
vekur ánægju, sem aldrei getur þó orðið ó-
blandin minningunni um það, er þjóðin unni
honum ekki griða. Heimarnir eru og verða
ávalt tveir í hugskoti hans.
Við vinstri hlið hans stendur stuttur og
digur háseti. Hann er nettmenni mesta. Það
er Sir Lomer Gouin. Hann raularvögguvísu
svo blíðlega, að allir kosningabærir menn í
Quebec sofna. Þar kennir því aldrei skoð-
anamunar. Gouin er ekki beinlíms gamal-
dags í anda, en hann trúir því samt, eins og
Napóleon forðum, að hendin, sem ruggar
vöggunni í Quebec, stjórni heiminum, sem
King á yfir að ráða.
Stjórnborða við King stendur erns og vofa
hinn virðulegi Hon. W. S. Fielding. Hann
inippir altaf öðruhvoru í skipstjóra að halda
réttri leið, sigla eftir miðjum álnum. Fjár-
málaráðherrann veit lengra nefi sínu. Hann
er búinn að svalka í 40 ár um hinn úfna sjó j
stjórnmálanna. Á skipsvöku hans gefur að
íta MacLean, Mitchell og átta eða tíu aðra,
sem sverja að þeir séu reiðubúnir að leggja
íf sitt í sölurnar, heldur en að sjá forsætis-
ráðherraembættið óskipað, þegar það losn- '
ar, og Mr. Fielding kærir sig ekki lengur um
}á hættulegu stöðu.
Að baki King stendur hinn vígalegi og
ribbaldalegi Hon. Ernest Lapointe. Hann l
urðar á því, hve lengi Sir Lomer Gouin '
muni snúa lýrukassanum fyrir pólitíska sam- !
stæðinga Quebecfylkis.
Margir fleiri eru á stjórnpallinum. En
þeir “taka aldrei lagið”, heldur syngja bara
með miklu mönnunum. Það eru senatorar, I
dómarar og fylkisstjórar, sem værð hefir i
sigið á síðan þeir hlutu stöður sínar og búk-
sorgin var sefuð.
'King hugar vandlega að akkerisfestunum.
Annarar festarinnar gætir William James
Hammel, en hinnar Joseph Binnette. Þeir , urinn, sem ekki var
eru að læra utanað liberalflokks-kverið, en Saltcoats, gleypir frá 3 til 4/2 % af aílri sölu
virðast eiga bagt með að festa 1 minmnu í landinu. Tollar eru svo háir, að }>eir gera
setmnguna. ef hver er sjálfum ser trúr .j mönnum ómögulegra að kaupa nauðsynja-
King verður áhyggjufullur. Hann er ekki vörur og vínbann gerir þeim að ná f áfengi.
vonlaus, en fullvissuna skortir.
hluti minn Iítfll, en það sem verra er,
hann glóir í öllum litum marglittunnar. Þeir
líta sem stendur út fyrir að vera “rauðir”,
en hann er ekki óhræddur um, að eftir að
komið er lengra út á hafið, að hann verði
einhvern morgun vakinn með þeirri frétt, að
þeir séu orðnir “bláir”, og séu farnir að
hafa “litanía” eða bænasöngva yfir með
Meighen. Hann sendir “aðal-svipuna”,
George Kyte, til þess að rannsaka hvernig
festarnar séu, og þegar hann er kominn til
; baka og skýrir frá því, að alt sé í sanngjarn-
lega góðu lagi og þær séu báðar rækilega
festar á öðrum endanum við liberalstefnuna
(þetta eru bændaþingmennirnir sem sner-
ust), hringir skipstjórinn bjöllunni, skeiðin
brunar í stóran hálfhring frá landi, fyrst á-
fram, svo afturábak sömu leiðina, — og
King finst þá stundina lífið vera einn unaðs-
legur vals, eins og það var á unglingsárum
hans.
Hinir af hásetum og farþegum skeiðarinn-
ar eru flestum kunnir, enda hefir hún flutt
þá alla áður, suma um fleiri ár eða þing-
iímabil.
Káetan hans Tomma frænda er tóm.
Tommi þurfti að ganga út til þess að líta
eftir 'henni Evu litlu — því sem Grain Grow-
ers félagið nælir ár frá ári. Hann er sann-
færður um það, að stjórnmál og verzlun eigi
ekki samleið. Andlitið, sem á miðju er á
myndinni af bændaflokkinum, er andlit Ro-
bert Forke; tigulegur er svipur hans en
óákveðinn. Fred Johnson ber næst fyrir
augun frá Last Mountain. Þá Hoey frá
Springfield og Coldwall frá New Bruns-
wick. En svo er þar einn með stærra höfuð
en allir hinir, en svo óljóst er í kringum það,
að enginn fær séð hver það er. Þetta höfuð
segir spóunum vissulega, hvenær þeir eigi að
vella. Stundum finst mönnum höfuðið
vera af “Gamla pabba” Morrison. Aftur
myndirðu sverja annað veifið, að það væri
af Henry Wood. Einnig kemur það fyrir,
að þ ví svipar til Ernie Drury. En ef að þú
litir á mynd þessa í smásjá, gætirðu bezt
trúað, að hún væri af engum öðrum en
Tomma 'Crerar frænda, í dularbúningi.
En engu skal slegið föstu um það, af
hverjum mynd þessi er. Hitt er merkilegra,
að hver sem hún er, er hún álitin óæskileg í
káetunni. Komist hún þangað, spá margir
að úti sé um bændasveitina, jafnvel þó
stjóranrskútan nái höfn; bændaflokkurinn á
þá ekki einungis eftir, annaðhvort að fæTa
kvíarnar sundur eða saman, heldur ef til
vifl líka að fletjast út.
Enn er náungi á þilfannu, sem ekki er
annað hægt en að taka eftir. Hann er reijglu-
legur í vexti og gletnislegur á svip. # I hvert
skifti sem stýrimaður sleppir hendi af stýr-
inu, fer hann og rjálar við stýristaumana.
Hann ber fremstur sverð í flokki þeim á þing
inu, er stjómarandstæðingar kallast. Það
Mr. Meighen. Hann sýnist skemta sér
bezt. Hann hefir það eftir veður-
spámanninum, að rykkibyljir og skipskaða-
veður sé í aðsigi. Og hann efast um, að
stjórnarskútan nái aftur höfn í þessari ferð.
Sjógarpur þessi hefir ekkert á móti því að
lenda í ósjónum. En ekki stafar það af því,
að hann sé sjálfur svo mikill farmaður,
j heldur hinu, að það hryggir hann ekkert
! að sjá aðra kvíðafulla eða með sjósótt.
Jæja — þetta er nú af þei mpersónulega
| að segja, sem út á stjórnmálasjóinn eru að
| leggja. Þeir munu sjá alt það, sem þeir hafa
1 augun opin fyrir. Já, jafnve! þó a ðsjón
þeirra sé svipuð sjón níu daga gamals ketl-
ings, þá geta þeir samt séð og komist nú þeg
ar að niðurstöðu um það, að sálarfræðingur-
inn franski, dr. Coue, fer með sannleika, er
hann segir, að vér göngum dag frá degi á
breiðum vegi og séum aitaf að sökkva dýpra
og dýpra.
Það eina sem vakði hefir hjá oss kristilega
von og gleði, að því er stjórnmálahaginn
snertir, er það, að það eru mörg önnur lönd
talsvert stödd en Canada.
II.
Hjá stjórn, sem æðsta skyldu finnur í því,
að vera rekin sem flokkur, af flokki, (yrir
flokk; stjórn, sem eins iangt og ráðsmensku
snertir, er reiðubúin að viðurkenna, að hún
sé samverkamaður og félagi stjómanda for-
sjónarinnar, er nú þetta nýja stjórnarár
byrjað með skuld, er s.I. ár hefir aukist um
hundrað miljón-miijónir rúbla, eða 142,875
rússneskar saumamaskínur, eða hér um bil
eitt hundrað miljónir dollara í virkilegum
peningum. Þessi hundrað miljón dollara
skiíldaaukning á sér stað þrátt fyrir eina þá
þyngstu skattaálagningu, sem á þetta Iand
hefir nokkurntíma verið skelt. Söluskatt-
urinn, sem ekki var afkvæmi Tomma frá
Svo eru óteljandi skattar snert-
andi vissar stéttir. Sérstökum
sköttum dembt á þar sem hægt er.
Tekjuskatturin krefst síns punds
þar sem hægt er að taka nokkuð.
Svo eru skattar á bankaávísunum,
aukið burðargjald með pósti,
skattar á viðurkenningum, skattar
á eigna-afsali, skattar á símskeyt-
um, skattar á Öllum skjölum snert
andi lög og eignir — eilífir skatt-
og samt aðra hundrað milj-
ar
ón doilara á eftir.
Þá má ekki gleyma því — og
það gleymist eflaust ekki þeim,
sem eiga að borga það — að þeg-
ar sambandsstjórnin hættir að
reita skatta af fólkinu, taka fylkin
og sveitirnar við.. Sannleikurinn
er sá, að þau oft og einatt byrja
áður en Mr. Fielding hefir lokið
verki eða er orðinn ánægður.

III.
Dodd’s nýmapillur eru bezto
nýmame'ðali'ð. Lækna og gigt.
bakverk, hjartabilun( þvagteppu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvrunum. — Dodd’s Kidney Pill*
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
* S2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
eða frá The Dodd’s Medickwr
Co.. Ltd., Toronto, OnL
Þegar þing koma saman, er það
ávalt aðalverkefnið, að hugsa upp
ráð til þess að láta tekjur og út-
gjöld standast á. Til þess eru að-
eins tvær leiðir. Önnur er sú að
takmarka útgjöldin. Hin er að
auka tekjurnar. En í augum al-
mennings er hvorttveggja slæmt,
þó annað sé í vissum sTcilningi kær
ara. Og þegar til kosninga kem-
ur, er lítill munur á þessu gerður,
og sá flokkur, sem fylgt hefir því,
er gagnstætt var vilja alþýðu, er
að ná kosningu
ems viss um
næst.
Mr. Fielding hefir eflaust séð
margt á ferð sinni í Evrópu í haust
og fyrripart vetrar, sem honum
má að gagni koma. Hann hefir
séð flest af mönnum reitt þar,
jafnvel hvernig tennurnar eru úr
þeim dregnar. Er sagt að árang-
ur af því muni einhver sjást á fjár
| lagafrumvarpi hans, er það kem-
j ur fyrir þingið.
Eftir fjárlagafrumvarpinu er
beðið með óþreyju. Tom. Mc-
Coria frá Battleford fundust reikn
ingarnir áætluðu ekki olitaðir í
fyrra. Þó tollur væri lækkaður
um 3% á einstöku munum, kom
það fyrir lítið, er margfalt hærri
nýir sltattar komu í þess stað.
Stjórnin.bar það þá fyrir sig, að
hún væri svo ung, að toilmála-
breytingar miklar væru henni ó-
viðráðanlegar. Mr. Crerar fanst
einnig, að molar af borði hennar
væru betra en ekkert brauð eða
aðrar kosningar. En nú, með þá
Binnette frá Prescott og Hammel
frá Muskoka, í sínum flokki, þarf
stjórnin ekki að leita sér styrks
utan síns flokks. Það eru því lítil
líkindi til að í ár verði tollar lækk
aðir. Að vísu eru þcir McMaster
frá Brome og dr. Clarke fríverz1-
unarmenn hrottaiegir. Og verði
ekkert gert í tollmálunum er King
hræddur um, að þeir skifti um
sæti og fari yfir í bændaflokkinn.
Er þá happadrætti stjórnarinnar
með Binnette og Hammel aftur
tapað. En tímamir einir skera úv
við hvað þessar ástæður allar
hafa að styðjast.
Það var Mr. McMaster, sem eitt
sinn var skrafað um að verða
myndi leiðtogi bændaflokksins.
Hann talaði ekki um það sjálfur,
þó að hann sé afbragðs tölumað-
j ur og góðum þingmannshæfileik-
! um gæddur og prúðmenni mesta.
: Hann er og þeirrar skoðunar, að
! maður, sem opinbera stöðu skip-
ar eigi stöku sinnum að vinna
: landinu gagn eins og sjálfum sér.
í Mönnum hefir fundist hann ein-
rænn í stjórnmálaathöfnum sínum
! og skoðunum. En þar 'hygg eg
! mönnum skjátlast. McMaster er
| eiun af þeim fáu mönnum, sem
ekki tala nema um þau mál, sem
hann er þaulkunnugur. En það
kann fólk enn ekki of vel að meta.
; síðastliðins árs, endurskoðua
bankalaganna og frumvarpið um
J þingmannatölu frá fylkjum lands-
ins samkvæmt síðasta manntah
; sem hljóta að koma fyrst og næst
til greina.
Lndurskoðun bankalaganna er
ekki ný. En áreiðanlega verði«
sú endurskoðun nú ítarlegri eis
áður. Það gera afdrif Merchant-
bankans. En að því er snertit
þjóðbanka fyrirlcomulagið, serr
bændur fara fram á, er aðallega
, eitt sem mótmælum gegn þvi
veldui1. Það hefir um mörg ár
verið viðtekin regla banka, a'é
þegar fé er lánað sé einstakhngur
ábyrgðarfullur fyrir fénu. Sam-
kvæmt samvinnu- eða þjóðeignar
bankafyrirkomulaginu skilst mér
að farið sé fram á að persónuieg
trygging fyrir láninu sé ekki gef-
ín. En einhver trygging verður
ávalt að vera fyrir því. Eiga
bændur þar erfitt verk fyrir hendi
að uppgötva einhverja þá trygg
ingaraðferð, er góð og gild og
réttlát er í augum fólksins. En
ekki er að taka fyrir að það takist.
Hitt er annað, að því er banka-
Iöggjöfina snertir. Bankar í Can-
ada geta samkvæmt núverandk
lögum rekið viðskifti í Bandaríkj-
unum, en Bandaríkjabankar geta
ekki rekið viðskifti hér. Þetta
þurkar hér út alla samkepni f
bankarekstri, sem auðvitað gern
banka hér miklu Verri en ella..
Breyting á þessu er nauðsynleg.
Og hún er, að því er bankalög-
gjöfina hér snertir, þarfleg í fleiru
en þeim eina skilningi.
Bezt gætum vér trúað, að st
bankalögunum yrðu ekki gerðar
miklar breytingar á þessu þingi,
hvað sem ^rfinni líður. Þetta
er stórmál og hefir víðtækar af-
leiðingar í för með sér. En nw
eru slæmir tímar í allra augum
nema þeirra fáu, er meira eig*
en tvennan klæðnað til skiftann»
og breytingar allar skoðaðar at-
hugaverðar.
Fjölgun þingmanna úr vestur-
fylkjunum er King álíka vel við
og harðsoðið egg. Vesturfylki*
gerðu lítið betur við hann em
Meighen í síðustu kosningum.
Hann fékk tvo fylgjendur frá
Winnipeg, annan mætan stjórn-
málamann, en hinn ekki stjóm-
málamann nema að klæðumrm til.
Frá Saskatchewan hlaut hann hiras
LTHE VVHITEST LIGHTEST
IV.
Eitt er hægt að segja með vissu
um þetta nýbyrjaða þing. Og það
er, að þar verða heitar kappræð-
ur háðar. Tilefni til þeirra eru
mörg. Og þau verða notuð. Það
hafa í mörg ár ekki fegið mál fyr-
ir þinginu, sem eins fjörugar um-
ræður geta spunnist út af, eins og
nú.
Frá hlið stjórnarinnar eru það
fjárlagafrumvarpið, reikningur