Heimskringla - 10.10.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WÍNNIPEG, 10. OKTÓBER, 1923
HEIMSKRINGLA
18M)
Kaaaar tt I knrjaa aUtTlkaile(l
Elgenduri
THE VIKÍNG PRESS, LTD.
Kl «55 SARGBSNT AVE., WINNIPHQ.
Talalaeti N-«&2T
Tert bla«alaa er K.N lnaiiarlaa )•>(-
M fyrtr fraaa. Atlar barsaalr aaalM
rltaaanal MaVataa.
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H. ELIASSON, ráðsmaður.
Utaaaakrtft tit btaVataai
Hrlmakrlnnla Newn * PnbllahlnK Cn.
Lessee of
THB TIKIHS PKBSS, Ltl. Bax Itft,
wtaalaea. Ilaa.
Vtaalahrlft tU rWa»J*raaa
EBTTOK ■IIKSKKIItDLA, ■» Mrt
Wtaatpec, Maa
The ‘Heimskrtnila” is printed and pub-
lished hy HeimskrinKla Newa mm*
Publishlng Co.. 853-855 Sargent Are
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6687.
WINNIPEG, MANITOBA, 10. OKT. 1923
Rekur enn skötu á
þyrli.
Mikið má það heita, ef fleirum en Heims-
kringlu eru ekki farmr að blöskra skötu-rek-
arnir á fjörum Lögbergs undanfarið.
Blaðinu virðist meðfædd sú ástríða, að
ana fram með hverja rökleysu, sem vera
vil'l og ætlast til, að tómlt “eysandi uður”
orðagjálfurs fylli upp í skörðin, sem á rök-
semdafærslunni eru. En að því verður nú
blaðinu ekki að minsta kosti í augum
þeitra, sem ekki “trúa í blindni.”
En aldrei hefir þetta sannast betur á
blaðinu, en í seinustu svaragrein þess til
Heimskringlu. Byrjar ritstjórinn á því, að
það séu nú ekki annað en hálmstráin, sem
bjargað geti ritstjóra Heimskringlu frá
druknun. Lögberg getur, ef það styrkir það
í voninni, reynt að telja sér trú um, að þessi
orð séu óskeikulleikinn sjálfur. En til er
samt gamall málsháttur, sem hljóðar um
það, að “oft standi strá, þegar stór tré
faHi”; fari svo að málsháttur sá reynist
sannur enn, og að af því leiði vonbrigði
fyrir Lögberg, er ekki öðru um það, að
kenna, en skorti á glöggskygni blaðsins.
í síðustu grein Heimskringlu, segir Lög-
berg, að hinu upprunalega umtalsefni hafi
verið slept, en þeytt upp moldviðri og ryki
til blekkingar. Þessi umrædda grein í
Heimskringlu, var svar við hverju því at-
riði, er Lögberg sjálft braut upp á í grein
sinni vikuna áður. Og af hinu vandræða-
lega svari blaðsins nú, er hægt að gera sér
alt annað í hugarlund, en að það svar Hkr.
hafi verið út í hött. Ef svo hefði verið,
hefði Lögbergi ekki reynst eins ókleyft og
nú er í ljós komið, að hrekja, þó ekki væri
nema eitt einasta atriði í Heimskringlu grein-
inni.
Lítum þá á þessi síðustu svör Lögbergs.
Blaðið byrjar með því, að neita að það
hafi kallað Heimskrlu menn heiðingja. I
grein sinni 20. sept. ver blaðið alt að því
dálki í eintómt blaður um ritstj. Hkr., sem
heið ndómspostula og aðra nána aðstandend-
ur Heimskringlu sem talsmenn heiðin-
dómsins. Ekki getur verið um það
að villast, að Lögberg á þar við
fleiri en einn, þó að það éti nú þau uramæli
ofna í sig. I öðru Iagi neitar blaðið að hafa
borið forfeðrum Islendinga óskírlífi á brýn.
Samt stendur það svart á hvítu, í grein þess
20. sept., að “óskírlíf og ágirnd séu af-
kvæmi heiðinnar.” Blaðið étur því þessi
ummæli einnig ofan í sig. I þriðja lagi segir
Lögberg í síðustu grein sinni, að það hafi
aldrei þakkað sögur Snorra og Ara fróða
klaustrum og klerkum En samt er það í
sömu andránni að halda fram að kirkjunnar
menn hafi flutt ritiistina íslenzku með sér
til Islands. Blaðið étur það fyrst ofan í sig,
að það hafi haldið þessu fram, en fer svo að
reyna að árétta það, eins trúlegt og það er,
að prestlingar eða munkar páfans eða erki-
biskupinn í Noregi hafi flutt ritlistina í
“poka” sínum til íslands og látið þá Ara og
Snorra éta hana upp úr poka-opi. Þegar
loks kemur að því atriði í grein Hkr., að
Snorri hafi ekki verið latínulærður, þá er
blaðið fyrst hreinskilið. Það játar hátíðlega
að það geti ekki um þetta dæmt, en að það
efi að Hkr. fari þar með rétt mál. Og sama
hefir blaðið að segja um uppruna norræna
kveðskaparins. Það vill ekki fullyrða að
hann hafi orðið til í klaustrunum — eða að
hann sé kveðinn af mönnum sem ekki þektu
á eða í norrænu máli. Bæði þessi atriði
hafði Hkr. úr “Minningum feðra vorra”,
eftir Sigurð Þórólfsson og kastaði þeim því
ekki sem ryki út.
En þesis hreinskilni Lögbergs, er samit
skammvinn. Þegar það fer að bera í bæti-
fláka fyrir vitleysuna, sem það hefir tvisvar
áður haldið fram um ætterni Jóns Loftsson-
ar, íeynir það nú í þriðja sinni, að halda
henni fram með því, að kalla Dr. Guðbrand
Vigfússon til vitnis um að Sæmundur fróði
hafi verið lang-afi Jóns; segir það standi
skýrum stöfum í Oxford útgáfu hans af
Sturlungu. Satt er það, að í enska kaflanum
sem tekinn er úr formála þeirrar bókar, seg-
ir að Sæmundur sé lang-afi Jóns. En nærri
má geta, hvort að það er ekki prentvilla í
þeim enska kafla, þar sem að í íslenzku
ættartölu Sæmundar í þessari sömu bók, er
sagt að Sæmundur hafi verið afi Jóns. Þetta
stendur í fyrra bindinu af Sturlungu, sem
Lögberg vitnar í og sama bindinu og það
tekur enska kaflann úr. I seinna bindinu er
einnig tafla yfir ætt Sæmundar. Er þar hinu
sanna og rétta haldið fram um ætt þessara
manna, því nefnilega, að Sæmundur sé afi
Jóns Loftssonar. 0’r því farið var að hafa
nokkuð eftir Dr. Guðbandi Vigfússyni, virð-
ist eins mega hafa það eftir sem rétt er, eins
og það sem er auðsæilega prentvilla. því
Dr. G. V. kann flestum betur að gera skil
á þessu.
En með afíri sinni nákvæmni og áreiðan-
lei'k, lætur Lögberg sér þetta sæma. I Is-
landssögu Jóns Aðils, í Sturlungu, sem gefin
var út í Reykjavík, í “Minningum feðra
vorra,” og í sjálfri Oxford útgáfu Guðbrand-
ar — nema í enska kaflanum — stendur, að
börn Sæmundar fróða og Guðrúnar Kol-
beinsdóttur Flosasonar lögsögumanns hafi
verið Loffcur Iærimeistari í Odda, Eyjólfur
spaki, Loðmundur og Þórey. Loftur giftist
Þóru, laundóttur Magnúsar konungs ber-
fætts. Og sonur þeirra var Jón, sem Lög-
berg kallar að hafi á'tt Sæmund fróða fyrir
lang-afa og segir Heimskringlu dkki hafa
“heimildir fremur en vant er” til að bera á
móti. Að Lögberg gat gengið fram hjá öll-
um þessum heimildum og hnitmiðað sig á
enska frásögn um þetta af því að hún var
röng, hvernig sem á því stendur, er eflaust
af tilviljun einni sprottið. En Heimskringla
veit hvað Lögberg hefði kallað það,-ef hún
hefð gert sig seka f þessu.
Og eftir þessa dásamlegu vörn fyrir stað-
hæfingum sínum, segir svo Lögberg hreikið,
að Heimskringla hafi énga vörn fyrir sig að
bera, því Lögberg sé búið að hrekja allar
ástæður hennar í þessu deilumáli.
Það sem Heimskringla hafði í huga, þeg-
ar hún hóf máls á þessu efni — sem svo
miklum deilum hefir valdið milli blaðanna
var það, hve hverfulleiki heilla þjóð^ og
stefnu væri mikill. Þegar litið er yfir mann-
kynssöguna, stendur þetta svo opið á hverri
síðu, að einhver ein þjóð þroskast svo mik-
ið örar, en allar samtíða-þjóðir hennar, að
hún verður öndvegis þjóðin, kemst upp í
það hásæti menningarlega, að aliur heimur-
inn lítur upp til hennar. En á miklu styttri
tíma heldur en þarf til þess að ná J>essum
þroska, er aftur búið að tvístra honum og
draga alt flug úr fjöðrum þjóðarinnar — að
dreifa henni eða Ioka inni, eða eyða með
öll. Saga Austurlanda þjóðanna, sagaGrikkja
og Rómverja minna á ekkert ef þær minna
ekki á þetta. En einna mest umhugsunar-
efni hlýtur Islendingum að vera, að þetta
sama átti sér stað um þjóð þá, er þeim
stendur næst, —sem þeir eru runnir hold og
bein af — norrænu þjóðma. Þeir sjá hana í
sögunni eina af hinum yngstu öndvegis þjóð-
um heimsins, sem fallin er úr hásæti sínu.
Þeir sjá hana í huga sem eina þá glæsileg-
ustu þjóð sem uppi hefir verið. Dáð og
hreysti og hugrekki prýða sporin, sem hún
skyldi eftir við tímans haf. I huganum rísa
upp ótal spurningar um það, hvejmig að
þetta alt hafi glatast og hvernig að á því
standi, að þessi þjóð skuli ekki aftur geta
orðið það, sem hún áður var. Annað hvort
hlýtur hún, eins og aðrar öndvegis þjóðir,
að hafa gleymt hlutverki sínu og köllun, að
hafa lagst í sællífi og sukk, eins og Róm-
verjar til dæmis og fleiri fornar öndvegis-
þjóðiiveða að óvanalega sterk bylgja hefir
á henni skollið. Það getur ekki nema um
þetta tvent verið að ræða, í sambandi við
fall hennar.
Hið fyrra vitum við að ekki er ástæðan.
Það var ekki sællíf eða svall, þó Lögberg
ef til vill haldi það, sem norræu þjóðinni
varð að aldurtila sem öndvegis þjóð heims-
ins. En hver var þá hin háreista hrönn er að
ströndum hennar bar? Það var auðvitað
kaþólskan. Þegar sú alda magnaðist og valt
norður um Evrópu og alla leið til Norður-
landa, þá skjöplaðist norrænu þjóðinni að i
veita henni viðnám í fcíma. Óvíst er með öllu
að viðnám hefði ekki að gagni komið, ef alt
í einu hefði til skarar skriðið. Herskáar
voru Suður-Ianda þjóðirnar ekki á móts við
Norrænu þjóðina. En það var þessi lempni,
eða kænska, sem Suður-landa þjóðirnar
beittu, sem norræna þjóðin sá ekki við.
Henni leiddist ekki að berjast. En hún leiddi
hjá sér þófið. Og meðan að hver land-
skikinn eftir annan var vanmn við kaþólsk-
una, og hún breiddist þannig út, lét norræna
þjóðin sig það Iitlu skifta. Á þann hátt
steig kaþólskan fæti inn í fordyrið, og eftir
að hún var þangað komin,- varð auðveld-
ara að komast inn í húsið. Auður og við-
skiftaiíf landanna lenti þannig í hennar
höndum. Og það voru hinir síngjörnu Nor-
egskonungar, nógu slungnir að sjá, að hag-
kvæmara myndi þeim að vera hennar meg-
in í bardaganum. Þeir sviku þá sínar forríu
norrænu hugsjónir og gerðust eyðileggjar-
ar þeirra. Þannig var ganga hins- suðræna
boðskapar á Norðurlöndum!. Og því fór þar
semfór um norrænuna.
Og það var ekkert hætt við, að kaþólsk-
an skifti neitt um gang, þegar til Islands
kom. Henni var að svo miklu leyti sem
hægt var rutt þar til rúmis eins og á Norð-
urlöndum. Eins og Noregs konungar sáu sér
borgnara á stóli í Noregi með því að að-
hyllast hinn nýja sið, eins sáu þeir sér tæki-
færi með honum, að ná lýðveldinu á eyjunni
litlu í Norðurhöfum á sitt vald. Hvötin til
Kristniboðsins þar, var engin önnur en landa
ásælni. Og þýðir kristniboð þjóðanna ann-
að en það, en þann dag í dag? Er það er-
indi ekki aðallega falið í orðinu verzlun? Á
Islandi sýndu verkin að minsta kosti ljóst
merkin.
Ef rekja ætti harmsögu Islands í því sam-
bandi, yrði það bæði löng og ljót saga. Eins
og kunnugt er, voru ávextir lýðveldis tíma-
bilsins á íslandi meiri og fegurri, en þeir hafa
nokkru sinni síðan verið, éf tillit er tekið til
menningar ástand þess tíma og seinni alda. I
löggjöf og stjórn þeirra tíma er margt svo
hagkvæmt og fagurt að til fyrirmyndar er,
jafnvel nú á tímum. Til dæmis er haldið
fram og eflaust réttilega, að lýðveldis-
stjórnarskipmnin, eða fyrirkomulagið, sem
nú á sér stað út um heim allan, sé ávöxtur
fornu löggjafarinnar íslenzku. Og þegar
bétur er litið inn í þau Iög forfeðranna,
verður þess vart, að þau eru hin vitrustu,
frjálsustu og mannúðlegustu lög sem nokkru
sinni hafa verið samin. Við skulum minn-
ast á eitt algengt atriði, hjónabandslögin.
Það hefir af fávísum oft verið illa lagt út,
að unga fólkið sjálft fékk ekki að ráða gift-
ingu sinni í fornöld. En sannleikurinn er
sá, að það fékk að ráða henni, ef ættirnar
voru jafn góðar. Ef maður af góðri ætt
vildi giftast konu af Iakari aétt, var á móti
því haft af foreldrum hans. . Það voru mann-
kynbætur, sem þarna áttu sér stað, á svo
einfaldan hátt og framkvæmanlegan sem
hugsast gat. Þétta atriði er nú orðið að
miklu umhugsunarefni viturra manna, en
heppileg úrlausn er ófundin á því. Annað
var eignafrelsi konunnar. Samkvæmt fornu
lögum átti konan helming fjárs hjónanna.
Hjónin höfðu aðskilin fjárhag og eigur
þeirra voru virtar áður en þau giftust.
Konan átti heiman-fylgjuna, mundinn og
línféð og arf sinn. Þegar hjónin dóu gekk
hlutur hyors um sig tilerfingja þeirra. Kon-
an var því sjálfstæð í fjármálum. Eru
dæmi til þess, að þær heimtu skkilnað og
fjárskifti, ef að menn þeirra breyttu ósann-
gjarnlega. Vildu fæstir eiginmenn láta
skifta búi og bættu því ráð sitt.
Þetta er eitt dæmi af viturleik forfeðranna
í stjórn og réttsýni og mannúð. Á mörg
fleiri atriði er hægt að benda, sem sanna yf-
irburð þeirra, ef farið væri út í það mál ít-
arlega. En í þessum áminstu efnum tveim-
ur hafa þeir alt til þessa dags verið heimin-
um fyrirmynd á hugsjónalega vísu, því þang-
að en ekki lengra eru ekki jafnvel fremstu
þjóðir heimsins komnar enn.
En við þetta mátti þjóðin ekki lengi í friði
búa. Ágirnd og ásælni konunganna reiddi
upp hramminn gegn varnar- og vopnlaustri
þjóð, molaði hið farsæla lýðveldis skipulag
í spón og þrengdu öðrum hugsjónum og
annari trú inn á iandslýðinn. Og með ka-
þólskuna að yfirvarpi gerðu konungarnir
þetta. Þjóðinni hnignaði svo við þann
hamagang konunganna og klerkanna, að hún
seldi útlendu valdi loks í hendur frelsi sitt.
Og þá hófst tímabil þeirrar siðspiilingar og
kúgimar, sem segja má, að ekki hafi neitt að
ráði raiknað fram úr fyr en á 19. öld. Þræla-
tökunum sem íslenzka þjóðin var þannig af
klerka* og konungavaldi beitt, ætlar Hkr. sér
ekki að lýsa. Þá raunasögu geta allir Iesið,
sem vilja kynna sér hana í íslandssögu.
Þetta hafði Hkr. í huga, þegar hún byrj-
sði að minnast á hnignun Norrænunnar.
Henni fanst það svo viðurlita mikið, að tung-
unni sem eitt sinn var hin útbreiddasta í
Evrópu og ávalt verður bin fagrasta og þjóð-
inni voldug og fræg, sem hana talaði,
skyldi hnekt eins og raun varð á. Og þó að
blaðið líti óhýru auga til spellvirkjanna,
klerka- og konungsvaldsins fyrir þetta, hélt
hún, að það varðaði ekki goðgá, eins og
raun ber nú orðið vitni um að Lögbergi fanst
það gera. En nokkuð ber til alls. Lög-
bergi virbist í fljótu bragði að með þessu
væri verið að ráðast á endurbættan og
margheflaðan nýtíðar kristindóm. Blaðinu
sást yfir það, að kristnin, sem talað er um,
að ísland hafi aðhylst eða játað í orði
kveðnu árið 1000 á Alþingi, var ekkert ann-
að en kaþólska — rómversk-kaþólska með
öllum sínum kostum og göllum og kynjum
maétti segja, því með henni kom einn sá
viðurstyggilegasti dýrlinga átrúnaður til ls-
lands sem þekst hefir á Norður-
löndum. Máisvari ails þess farg-
ans gerðist Lögberg, um leið og
það tók að brígsla Heimskringlu
um heiðindóm og skurðgoða
dýrkun. Þessari kaþólsku dýrð-
linga og hmdur-vitna trú, höfn-
uðu íslendingar með siðaskiftun-
um (1551), þó að lengi eftir þau
eymdi eftir af kaþólska átrúnað-
inum, eins og lengi eftir kristni-
tökuna eymdi eftir af Ásatrú for-
feðra vorra, þá smátt og smátt
hreinsaðist landið af áhrifum ka-
þölskuna og varð frjáls-kristn-
ara eftir því sem tímar liðu og
heldur að líkindum áfram að verða
það. Vísvitandi hefir “Lögberg”
ekki aétlað að verða málgagn ka-
þókkunnar í eins ógöfugri mynd
og hún birtist í fyrir 1000 árum
síðan, eða á miðöldunum. En
þann stimpil höfir það nú á sig
sett, að vísu, óviljandi af skamm-
sýni að líkindum, um leið og
blaðið kallaði ritstjóra Heims-
kringlu heiðingja postula fyrir að
ijunnast á hnignun lands og þjóð-
ar og tungu á kirkju- konungs og
einveldis og einokunar tímabilun-
um, sem frá 13. öld og fram að
hinni 19. héldu landinu í heljar-
greipum sínum.
En trúarsiðirnir hafa sem bet-
ur fer verið hreinsaðir á íslandi
af þessum “suðræna náðar boð- )
skap”, sem Lögberg er nú að |
,era skjöld fyrir. Og þjóðin |
heima hefir verið að rannsaka j
sjálfa sig til þess að reyna að
þekkja sjálfa sig. Og hvert lít-
ur hún eftir mannlkostum sínum?
Hún lítur fram til lýðveldis tíma-
bilsins. Þar finnur hún þær fyr-
irmyndir í dáð og hugrekki og
þrótti, mannúð og mannviti, frelsi
og frægð, sem lyft geta henni
ennþá. Hún verður þessa ekki
eins vör á kirkju- eða konungs-
valds tímabilinu. Og það er von-
in, að úr því að þjóðin er einu
sinni byrjuð á framfara starfi
sínu á svo heilbrigðum grundvelli,
að það verði henni til eflingar og •
þroska, og að þjóðin verði aftur
það sem hún áður var, öndvegis-
þjóð heimsins, og að tunga henn-
ar verði atftur töluð víða um
Iönd.
Skyldi Heimskringla nú vera
sek um guðlast og heiðindóm
fyrir, að hafa vakið máls á því,
að Vestur-Islendingar innu aö
þessu sama takmaríci og landar
heima? Það var mergur’a i í
greininni “Einangrun”, sem Lög-
j berg tók í byrjun að ausa auri og
heldur enn áfram. Af því sem
I bæði nú og áður hefir verið sagt,
sézt at hverju sú einangrun nor-
rænunnar úti á Islandi stafaði.
Hún stafaið af ágirnd, mannúðar-
leysi, ófrelsi og táldrægni klerka-
valdsins kaþólska á miðöldunum.
Það átti með því að drepa nor-
ræna rú, r.orræna tungu og noi-
rænan anda og áhrif. En það
tókst ekki úti á íslandi tii fulls, þó
grimd og ósvífni bristi ekki til
þess og undirferli. Island bjargaði
henni, þrátt fyrir allar tilraunir
klerkanna á íslandi og konung-
anna í Noregi og einkum þó í
Danmörku. Meðaij landið laut
Noregs konungum, héldust sam-
göngur uppi og norræn tunga átti
þá griðland víðar en á íslandi. En
éftir að það komst undir Dan-
mörku, var öllu sambandi slitið
við Island. íslendingar máttu
ekki verzla við Noreg, eins og að
undanförnu og beinast lá við.
“Þeir voru því afræktir meir og
| meir og emangraðir í norður höf-
um. — — Samgöngurnar urðu
mjög stopular, utanferðir leggj-
ast niður og árum saman vissu
menn ógerla hverju fram fór á
Islandi”, segir í Islandssögu J. J.
A. um það, er landið gekk Dan-
mörku á hönd. Hnignunin, sem
norrænan varð fyrir vegna þessa,
er auðsæ. En þetta segir Lög-
berg að hafi bjargað norrænunni.
Skyldi það ekki háfa aukið veg
og gengi enskunnar ef hún hefði
verið einangruð heima á Eng-
landi? Vegna þess að Englenrí-
ingar gerðu það ekki, er enskan
nú útbreiddasta tunga heimsins,
og enska þjóðin hin voldugasta
þjóð heimsins. Og á miðöldun-
um virtust skilyrðin í sannleika
engu minni fyrjr norrænuna og
norræna þjóð að verða það á-
fram, eins og lengi hafði áður
verið.
Dodd’s nýmap illur eru bezta
nvrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun, þvagteppu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvfunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
•r S2.50, og fást hjá öUum lyfsöl-
ura eða frá'The Dodd’s Medtcio*
Co.. Ltd.t Toronto, OnL
Ókvæðis orðum Lögbergs um
Ásta-trú, eða það að hún hafi
ekki haft annað en hernað og
manndráp fyrir augum, þarf varla
að svara. Það voru fyrst og
fremst ásta-trúar mennirnir, sem
landslög sömdu um að ráða mál-
um til lýkta á friðsaman hátt. Og
að bregða þeim um hemað og
manndráp á þessum verstu og
mestu hernaðar og manndráps-
tímum, lýsir bæði skammsýni og
óskammfeilni. Hernaður og strfð
hefir hvorki fyr né síðar í sög-
unm verið á hærra stigi en nú, og
undirferli og svikin í sambandi
við þau aldrei gífurlegri. Stríð-
in áður báru, þó ill væru, nokk-
urn vott mannslkapar; nú bera
þau aðeins vott uml fjandskap
mannanna.
Ásatrúin var ekki fláttskapar-
trú. Hún var bygð á mannviti
og þykkingu á mönnunum. Hún
minnir á þá skoðun Sókratesar,
að það sem mönnum ríður mest
á sé að þekkja sjálfa sig. Sam-
band hennar við mannlífið var
mjög náið og þó vahtar ekki há-
fleygið, og hugsjónirnar og góð-
ar fyrirmyndir. Og þær hug-
sjónir eru engin blekking. Þær
voru hreinar og hvftar sem mjöll-
in og sannar. Og af þeim spratt
hreinlyndið norræna og dreng-
lundin. Margt úr viðureigninni
við klerkana á íslandi minnir á
hve ásatrúar mönnum fanst ka-
þólskan sneidd þessu. Hér er
dæmi af því. Þegar Friðrekur
biskup og Þorvaldur víðförli
voru að skíra Atla hinn ramma
Eilifsson föðurbróður Þorvaldar,
er sagt að ásatrúarmenn hafi
kveðið þessa vísu:
Hefir börn borið
biskup níu.
Þeirra er allra
Þorvaldur faðir.
Um vísu þessa segir Bjöfn M.
Ólsen: “I þessari vísu er orða-
leikur. Beinast liggur við að
skilja hana sem klúr brigslyrði. En
um leið felst undir orðunumi skop
um skírnina og hugmynd krist-
inna (þ. e. kaþólskan) manna
um guðsifjar. Það mátti segja
um biskup, að hann “bæri” þau
börn, sem hann hóf að skírnar-
brunni, og um Þorvald, að hann
væri andlegur faðir eða guðfaðir
þeirra, er hann var skírnar vott-
ur. Heiðnum mönnum hefir þótt
það hlægilegt, að nökkur skyldi
vera talinn faðir barnsins annar
en sá, sem var það í raun og
veru”! Hér er aðeins um líking-
ar mál að ræða. En svo smellið
er það, að það, eins og margt
annað hjá hinum vitru forfeðr-
um íslendinga, er vel þess vert, að
íhugað sé enn á tilsvarandi sviði
af nútíðar mönnum.
Nei — Heimskringla getur ekki
og mun ékki þegja við því, að
ættfeður Islendinga séu kallaðir
hugsjónalaus, táplaus og trúlaus
úrþvætti. Ekki getur hún
heldur kyst á þann vönd-
inn sem lemja átti nor-
rænuna til dauðs með. Afstaða
Vestur-Islendinga er einmitt sú
nú, að það má sízt við því, að
tengitaugarnar við norrænt eðli
og norrænt eða íslenzkt mál, séu
í nokkru lamaðar. Ástæða
virðist heldur ekki nein til þess.
Kanni Islendingar eðli sitt hér,
hljóta þeir að komast að raun
um, að lífsþróttur þess er mikill.