Heimskringla - 17.10.1923, Page 3

WINNIPEG, 17. OKTÓBER 1923.
HEIMSKRINGLA
3. BLAQS«A

EP þjáist af gigt, .bakverk
°£ beinaverkjum, J>á færa GIN
PILLS þér bráðan bata, J>ví þær
hreinsa nýrurj. — Kosta 50c í öll-
um lyfjabúðum.
National Drug & Chemical Co. '
®f Canada, Limited, Toronto, Can.
(39).
Skaðabætur.
i.
í öllum umræðum um ýms utan-
ríkismál Norð.-álfunnar, sem nú eru
niest rædd, er oft og iðulega vik-
ið að skaðabótunum svo nefndu
er Þjóðverjar' eiga að greiða.
Þær eru líka að ýinsu leyti, eða
eru Játnar vera, undirstaða J)ess,
og orsök, isem annars er gert. Hins
vegar ©ru einmitt umræðurnar um
þessi iskaðabótamál oft svo ó-
Klöggar og löðnar frá báðum hlið-
um, að undrun sætir. Það er af-
skaplega erfitt að fá yfirlit um
uiálin, eða að koniast að raun um
l>að, hvað J>að er í insta eðli sínu,
'em J>etta snýst alt um. — Skjölum
°g skýrslum ber ekki saman. Þjóð-
irnar leggja mlsmunandi atriði til
grundvallar, hafa mismunandi
reiknings aðferðir og bókhald o. s.
frv. Yfirleitt eru Jiessi skaða-
bótainál öll á ruglingi og ringul-
reið og l>að hjá þjóðununn sj-álfum,
8em í þeim eiga, l>ær virðast ekki
vita, hvað þær hafa borgað, eða
hvers þær eigi að krefjast.
En J>ar sem þessi mál eru svo
mikilsverð og svo miki'll J>áttur í
Öliu viðreisnarstarfi og umræðum
Evrópu, er nauðsynlegt, að reyna
að gera sér J>eirra einhverja grein,
til þess að geta fylgst með í mál-
unmn.
f Eorthnightly Revew hefir birzt
alllöng grein um þesai efoi eftir
J. Ellis Barker og eru J>ar í ýms-
ar upplýsingar um málið f heild
og ýmislegt annað í blöðum og
tímaritum, foæði enskum og l>ýzk-
um. —
Til J»ess að sýna J>að, hversu
hessi skaðafoótamál eru á fouldu og
upþhæðirnar óákveðnar, mlá setja
hér samanbftrð á því t. d. hvað
ýmsar þýzkar skýrslur hafa reikn-
að, að foúið væri að greiða og er
alstaðar reiknað í gulLmörkum.
Frankfurter Zeitumg, 10. nmí 1922
taldi greidd 45,600.000,000. þ. e. 45
miljarða og COO miljónir. 1 Man-
chester Guardan Supplement 28.
sept. 1922 taldi dr. Bchröder að
Sreiddir væru 41 miljarður. Þýzk
°Piniber skýrsla nokkru seinna
taldi greidd 38,242,970,000, en þýzk
sendisveitarskýrsla frá 8. febrúar
1923 taldi upphæðina 36 miljarða.
En 22. febr. í ár taldi Deutche Allge-
meine Zeitung greidda meira en 56
miljarða.
A móti öllu þessu kemiar svo
^kaðabótar eða viðreisnar nefndin
og heldur því fram, að Þjóðverjar
hafi aðeins greitt lítið brot af þess-
um upphæðum, er hver þeirra svo
tekin sér. Skoðanlr nefndarinnar
v°ru settar fram í bæklingi einum,
^em hét “statement of Germans
obligations”. Sú bók kvað J>ó vera
alt að ]>ví ólæsileg fyrir J>á, sem
ekki eru ]>ví soknari niður í þessi
mál. En í tilkynningum, sem ein-
ir hinna Jæktustu bankamanna,
Montague og Co., gefa út, er yflr-
lits útdráttur úr ]>essu riti og er
hér farið eftir honuiiL
II. n
Samkvæmt reikningum skaða-
bótar- eða viðrefenair nefndarinn-
a,‘ ihafa Þjóðvorjar, fram að 30.
aptiíl 1922 greitt alls 1 miljarð og
125 mlljónir gullmarka, en ]>að er
uiinna en helmingur kotnaðarin*
við hernám Rfnlandanna, sem frarn
að þossum sama tíma nema 2
miljörðurn og 131 miljón gull-
hiarka fyrir bandamcnn og 1 mil-
jarði gulliuaj-ka fyrir Bandaríkin.
Þessar tölur hafa þó verið vé-
fengdar af þýzku stjórninni, fyrir
milligöngu sendfeveitar hennar í
New York. Þýzki ræðismaðurinn,
Lang, hefir sent út skýrslu, sem
sýnitr það, samkvæmt útreikning-
um frá Berlín, eða stjórninni, að
þýzku skaðabótagreiðslurnar nemi
í peningum 2 miljörðum 134 miljón-
uim og 470 J>úsund gullmörkum. Er
muinurinn l>á 768,470,000 gullmörk.
En allar greiðsiurnar samtafe, bæði
í eignum og peningum, löndum og
lausum aurum, beinum greiðslum
og óibeinum, memi um 38 miljörðum
242 miljónum og 970 þús. gullmörk-
um.
iSkaðal>ótanefndin litur svo á, að
þær greiðslur, sem hún telur að
Þjóðverjar hafi J>egar int af hönd-
um, eigi aðeins við VIII. og IX. lið
friðansamninganna, sem henni komi
sérstakioga við. Hins vegar hafi
Þjóðverjar líka greitt nokkrar aðr-
ar upphæði'r, sem ekki heyri þar
undir, s. s. er ýmis herkostnaður og
eignir í Upp-Silesíu, sem runnið
hafi til Póllands.
Sjálfir liafa Þjóðverjar sundur-
liðað greiðslur siínar, eirns og hér
segir frá: (alstaðar reiknað í gull-
mörkuim).
1. Undirbúningsgreiðslur og
greiðslur í Vörum:
Ríkiseignir f látnum löndum 5,
400,000,000. Verzlunarflotum, að
fráskildum Ameríkuskipunum 4.-
400,000,000. Efni, látin af hendi .1,-
800,000,000. Jánnbrautir í látnum
löndum 1,501,000,000. Kol, koks 692,
000,000. Vélar til viðreisnarverka
871,000,000, lifandi ]>eninglur 299,000
000. Innanlandsiskip og sæsímar
218,000,000. Litarefni, jarðyrkju-
vélar o. fl. 132, 000,000. Samtals 16,
313,000,000.
2. Greiðslur f peningum:
Við friðarsamnmgana 1,595,000-
000 og þar næst á eftir 598,000,-
Kostnaður við hernámsliðið,
skaðafoætur í öðrum löndum og í
þýzkum nýlendumi 1,036,500,000.
j Kröfumissir á hendur samherjum
’ 7,000,000,000. , Þýzkar eignir gerðar
upptækar enlendis 11,700,000,000. —
i Alt saman samtals 38.242,970,000.
Svona lítur reikningurinn út
sundurliðaður frá Þjóðverja hálfu
og eru þar, eins og menn sjá, ekki
aðeins taldar með beinar fjár-
| greiðslur, heldur einnig óbeinar,
! og það sem þeir hafa látið í eign-
I um, hráefnum, skuldatöp þeirra
erlendis o. s. frv. Telja Þjóðverjar
þetta ihina einu réttu aðferð til
framtalsins, því þeim hafi staðið
þessar eignir, útistandandi iskuldir
o. fl. í þvií verði, seim þeir tilfæri,
en með friðarsamningunum hafi
þeir verið sviftir þessu. Meðal
bandamanna telja Frakkar þetta
alveg rangt og villandi framtal, því
Þjóðverjar ihafi alls ekki greitt í
raun og vera nema lítinn hluta
þessa og hitt koiini málinu ekki
við, að minsta kosti beri að greina
á milli viðreisnanbótanna og her-
kostnaðarins, öðruvísi og foetur, en
Þjóðverjar geri. Á Jiann hátt ér
Jiað tilkomið að þeir telji þyí,
að Þjóðverjar liafi í rauninni ekki
greitt nema rúma 2—3 miljarða,
l>ar sem Þjóðverjar telja greidda
rúina 38 miljarða marka. Annars
kvarta ýmsir verzlunarfróðir menn
um það, að reikningarnir séu gerð-
ir upp á báða bága mjög “un-
businesislike” í einstökum atriðum.
annað eins í Yokohoma og smábæj-
um fram með ströndinni. Víða
gekk sjór á land og skolaði burtu
öllu seni fyrir varð í heilum hér-
öðum þar við stiöndina. Símalín-
ur og járnbrautir eyðilögðust, vist-
ir og foúpeningur týndust, og fjöldi
manna druknuðu. Sumt af landi
á iþessu svæði hefir alveg horfið í
sjó og verður eigi framar til rækt-
unar. Er sagt að fjöldi smáþorpa
sé nú á mararlbotni. Eignatap hef-
ir ekki verið hægt að gizka á enn.
En það skiftir möi'gum liundruð-
um millióna doLlara.
Jarðskjálftarnir í Japan
í byrjun sept. mánaðar dundu
allskonar hörmungar yfir Japan,
er stöfuðu af jarðskjálftum. Gátu
fJímfregnir um ]>að héðan að vast-
an, og urðu fréttimar því ógur-
legri sem greinilegar spurðust um
skemdir og manndauða. Vora þá
(hafin samskot um alla Ameríku til
hjálpar hinum nauöstyddu. Sendu
Bandaríkin fjölda skipa þangað
vestur, með matvæli, klæðnað o. fl.
iStórblöðin hér í álfu fluttu fregn-
ir J>essar igreinilegar, og voittu mót-
töku isamskota fé er nú hefir numið
istórum upphæðum. <
Aðal jarðskjálftasvæðið var á
evæðum höfuðfoorganna Tokio og
Yokóhoma. Féll meiri þluti húsa í
báðum horgunum og svo kvikn-
aði í rústunúm á eftir. Sagt er að
um 150,000 manns hafi farist í
Tokio borg einni og fast að því
,Af l>eim fréttum, sem hafa bor-
ist um jarðskjálftana við Tokio-
flóa, virðisit mega ráða, að hér sé
um eina stórfeldustu eyðileggingu
að ræða, sem sogur fara af.
Japan er eitt af mestu jarð-
(skjálftasvæðum heimsins. Þar era
“samskeyti” svo kölluð á jarðskorp
unni og má heita að jörðin sé ]>ar
á sífeldu iði. Af fréttunum er
ekki hægt að sjá, hvort það er
iandsígi að kenna, að mikill hluti
Tokio er kominn undir sjó, eða
hvort ]>að er flóðalda, fram komin
við jarðlskjálftann, ■ sem gengið
hefir yfir borgina. Er hvmrttveggja
til.
f sambandi við Jiennan stórfelda
atburð er fróðlegt að minnast til
samaniburðar noikkurra helstu eyði-
legginga, sem orðið hafa undanfar-
ið af völdum jarðskjálfta og elds-
umbriota.
/Helstu jarðskjálftarnir, sem orð-
ið hafa á ítalíu, er jarðskjálftinn
við Neapel árið 1857 og jarðskjálft-
inn í Messina árð 1908. í fyrri
jarðskjálftanum fórust tólf þús-
und manns, en í Messina jarðskjálft
anum fórust tólf þúsundir, og er
hann alment talinn skaðlegasti
jarðskjálfti síðari tíma. Borgin var
bygð úr steini, og húsin hrundu
yfir fólkið og drápu l>að. Sumir
náðust lifandi úr rústunum eftir
sólarhringa. f jarðskjálftanum í
Lissafoon árið 1755 fórust milli 30
og 40 þús. þar í borginni, og mikill
foluti hennar lagðist í rústir; auk
þess lórust margar þúsundir
manna í öðruin nálægum bæjum.
í jarðskjáiftanum mikla, sem eyði-
lagði mikinn hluta borgarinnar San
Franciisko árið 1906, fórast aðeins
500 rnanns, en um 2000 ekrur lands
uiiíhverfðust, og skaðinn, sem af
jarðskjálftanum leiddi, var metinn
á 500 miljón dollara. í september
1920 urðu jarðskjálftar um Mið- og
Norður ítalíu, og fórust þar nokk-
ur hundruð manns. Eldgosið á
Martinique árið 1912 drap yfir 30
þúsund manns. Þar stendur bær-
inn St. Pierre undir rótum eld-
fjallsins M‘t. Pelée. Hafði það gos-
ið lítið eitt árið 1762 og 1851 og
héldu flestir að fjallið væri út-
dautt. En 8. maí 1912 varð ákaft
gos; eldleðjan flæddi niður fjalls-
'hlíðarnar og yflr borgina og drap
að kalla mátti hvert einasta manns
foarn, um 30 þúsundir. 30. ágúst
sama ár gaus fjallið á ný og lagði
þá í eyði tvö þorp og varð 2.500
manns að • bana. Þá varð eldgosið
á Krakatoa árið 1883 mannskætt
Krakatoa var lítil eyja í sundinu
milli Java og Sumatra. Mátti svo
heita, að mestur ihluti eyjarinnar
springi í loft upp, og var sjór eftir
Igosið (foaa), sem verið liafði þurt
land áður, á 10 enskra fermílna
svæði. Fórust f gosi þessu um 35
þúsund inanns; flestir drukknuðu
í flóðöldunni, sem leiddi af gosinu
og náði til fjarlægra eyja, t. d.
Java.
Á árunum 1885—92 fundust um
8000 jarðskjálftakippir í Japan, og
má af þessari tölu nokkuð marka
ókyrðitia í jörðinni. Flestir þessir
kippir voru smáir, stóðu ekki yfir
nema eina mínútu eða svo, og
gerðu ekki mikið tjón.
Dr. Kr. J. Austmann
848 Somerset Block.
Sími A 2737
Viðtalstími 7—8 e. h.
Heimili 469 Simcoe St.
Sími B 7288
DR. C- H. VROMAN
Tannlæknir
ITennur ySar dregnar eða lag-
aSar án allra kvala.
Talsimi A 4171
|505 Boyd Bldg. Winnipeg'

Arnl Aidenon K. P. Garlnnd
CARLAND & ANDERSON
LÖGFRÆÐINGAR
Phone:A-21#T
801 Klectrlc Railfvaj Chanbert
A Arborg 1. og 3. þriðjudag h.
Dr. A. Blöndal
818 SOMERSET BLDG.
Talsími N 6410
Stundar eér*taklega kvenajúk-
dóma og barna-ajiúkdóma. A8
foitta k!. 10—12 f.*h. og 3—5 e.h
Heimili: 806 Victor St
Sími A 8180...........
S. LENOFF
Klæðskurður og Fatasaumur eingöngu
710MAINSTR. PHONE A 8357
Föt og yfirhafnir handsaumaS eftir mælingu. — Frábær
vörugæði og frágangur. Snið og tízka ábyrgst. — Sérstök
umönnun veitt lesendum Heimskringlu.
Föt og yfirhafnir $40.00 og þar yfir.
Abyggileg ljós og
Aflgjafi.
Vér ábyrgjumat yður veranlega og óstitne
ÞJONUSTU.
ér æskjum virðingarfvlar viSskifta jafnt fyrir VERK-
SMIÐJUR sem HEIMILI. Tal*. Main 9580 CONTRACT
DEPT. UmboSamaSur vor er reiðubiiina aí Hnna y8ur
»8 máli og gefa yður koatnaSaráaetlun.
Winnipeg Electric Railway Co.
A. IV. McLimont, Gen'l Manager.
KOL ! - - KOL!
HREINASTA og BESTA TEGUND KOLA.
bæði til HEIMANOTKUNAR og fyrir ST0RHÝSI.
Allur flutningur með BIFREIÐ.
Empire Coal Co. Limited
Simi: N 6357—6358. 603 Electric Ry. Bldg.
^ýjar vörubirgðir
Timbur, Fjalviður af öHum
tegundum, geirettur og a5s-
konar aðrir strikaðir tiglar, hurðir og gluggar,
Komið og sjáið vörur. Vér <*-rum ætfð fúsir að sýna,
|>6 ekkert íé keypL
The Empire Sash & Door Co.
L I m i t * d
HENRY AVE EA15T
WINNIPEG
Talsímar: N 6215 og A 7127
Bonnar, Hollands & Philp,
lögfræðingar.
5034 Electric Railway Chambers
WINNIPEG
ViSgeröin á skóm yðar
þarf að vera falleg
um leið og hún er vaxanie^ og
tneð sanngjörnu veröi.
Þetta fáið þér með því aÖ koma
meS skó yöar til
N. W. EVANS
Boot and Shoe Repair
A horni Arlington og Sargenit
Phones:
Office: N 6225. Heim.: A 7996
Halldór Sigurðsson
General Contractor.
808 Great West Permanent Loan
Bldg., 356 Maln St.
BETRI GLERAUGU GEFA
SKARPARI SJÓN
Augnbekxar.
204 ENDERTON BUILDING
Portage and Hargrave. — A 6645
W. J. Linda! J_ H. Lindal
B. Stefánsson
Islenzkir lögfræðingar
? Home Investment Building,
(468 Main St)
Talsími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aC
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á eftirfylgjandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimtudag í hverj-
um mánuBi. 9;
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hvers
mánaðar.
Piney: Þriðja föstudag í mánuði
hverjum.
ARNI G. EGGERTSON
íslenzkur lögfræðinguT
foefir heimild til þess a8 flytj*
mál bseði í Manitoba og Sask-
atcfoewian.
Skrifstofa: Wynyard, Sask.
R A L P H A. C O O P BR
Registered Optomctrist & Opticiem
762 Mulvey Ave., Ft Rouge.
WINNIPEG
Talsimi Ft R. 3876.
övanalega nákvæm augnaskoðun,
og gleraugu fyrir minna verfl ea
vanalegu gerist
fe.-
H. J. Palmason. Chartered Accountant 307 Confederation Life Bldg. Phone: A 1173. Audits, Accounting and Income Tax Service.

Dr. /V7. B. Halldorson 401 Boyd Bld*. Skrlfstofuslml: A 3674. Stundar sérstaklepa lungnasjdk- dóma. Er a?J finna A skrifstofu kl. 11 U f h. og 2—6 e. h. Heimili: 46 Alloway Ave. Tal.simi: Sh. 3168.

TaUfmlt ARMMf Dr.J. G. Snidal rANJHŒKNIR 614 Somersot Blovk Portast Ave. WINNIPBef
Dr. J. Stefánsson 216 MEDICAI. ARTS BLD6. Hornl Kennedy og Grah&m. Stnndar elnKöneu aurna-, eyrnn-. nef- ok kverka-ijOkdtma. AB hltta frfl Itl. 11 tif 12 L k. o«r kl. 3 tl 5 e* k. Talslml A 3521. Helmll 373 Rlver Are. W. ftfl
Talstmi: A 3521 Dr. J. Olson Tannlæknir 216 Medical Arts Bldg: Cor. Graham & KeHnedy St Winnipeg C .

Daintry's DrugStore Meðala sérfræðingur. “Vörugæði og fljót afgreiðsl*’* eru einkunnaorrð vor. Horni Sargent og Lipton. Phone: Sherb. 1166.

A. S. BARDAL selur Iíkkistur ogr annast um út- farir. Allur útbúnatiur sá bezti Ennfremur selur hafln allskonar minnlsvarBa og legstelna 843 SHERBROOKE ST. * Pbonet BT 6607 WUVJflPKa

MRS. SWAINSON 627 Sargcnt Ave. foefir avalt fynrliggjandi úrval*- birgðir af nýtízku kvenhittum. Hún er eina ísienzka konan sem slíka verzlun rekur í Winnlp«t. Islendingar, látið Mrs. Swaín- son njóta viðskifta yðar. Heimasími: B. 3075.

TH. JOHNSON, Ormakari og Gullsmiðui Selur giftlngaleyflsbréf. A«rstakt athygn veitt pöntunum og vit)g:jörtium útan af landt 264 Main St. Phone A 4637 ■- . j

J. J. SWANSON & CO. Talsími A 6340. 808 Paris Building, IVinnipeg. EldsábyrgtSarumboðsmenr Selja og annast fasteignir, át- vega peningalán o. s. írv.

UNIQUE SHOE REPAIRING Hið óviðjafnanlegasta, bezta of ódýrasta skóviðgertSarverkstœSi f borginni. A- JOHNSON 660 Notre Dame cigudl
KING GE0RGE HOTEL
(Á horni King og Alexandra).
Eina íslenzka hótelið í bæniun.
RátSsmaBur
Th. Bjarnas
\