Heimskringla - 09.01.1924, Blaðsíða 1

I
Verðlaua
gefia
fyrir
Coupons
og
ðenditS eftir verBlista til D
Rofal- Crown Soap Ltd.
«5« Main St.. Wlnnipeg. nmlinjiir
Verðlauu
gefia
fyrir
Conpoos
og
umbúðir
ROYAU,
CROWN
Sendi? eftlr verVllsta tll
Hoyal Crown Soap Ltd.
C54 Main St., Wlnnipeg*
XXXVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANHOBA, MIÐVIKUDAGINN 9. JANÚAR, 1923.
NÚMER 15.
Canada.
Sambandsstjórnin.
Sambandsþingið er mælt að
muni ekki koma saman fyr en í
marzmánuði-, Er það sem næst
mánuði seinna en vanalega. Á-
stæðan fyrir því er sögð sú, að
störf stjórnarinnar gangi með
seinna móti. Tveir æfðustu ráð-
gjafar hennar liafa orðið að hætta
1 störfum í deildum sínum, vegna
heilsuleysis. Hon. W- S. rieiding
fjármálaráðherra, er ekki talinn
iíklegur að taka þátt í opinberum
málum aftur. Og Sir. Lomer /Gíouin
dónisiniálaráðherra, varð nýloga að
segja upp stöðu sinni vegna heilsu-
leysis. Er stjórninni mikill linekk-
ir að'því, að taþa þessum mönn-
um úr sveit sinni á komandi þingi,
eigi síður en úr ',stjórnardeildun-
um- Og þegar nú við það þætist
tap hennar í síðustu aukakosn-
ingunum í AusturnCanada, er ekki
að furða þó hún sé nú í önnum.
Hún verður að búa í haginn fyr-
ir sig áður en á þing kemur, ef þar
á vel að fara. Og vegna þessa er
þingsetningunni frestað.
íDómsmálaráðherra er í bráðina
skipaður Hon. Ernest Lapointe
sjávarútvegsráðherra. En hver það
emþætti hlýtur er mjög óráðið-
Nefndir hafa þessir verið: Arthur
Cftrdin þingm. . frá Richelieu,
George Boivin, fyrrum aðstoðar
þingforseti Eernard Rinfret þingm.
frá St. James, Montreal.
Pjármálaembættinu gégnir enn
• Hon. James A- Robh. En hver það
hlýtnr er enn á huldu. Blöðin
nefna þessa án þeps að nokkur
vissa só fyíir því frá stjórnarinnar
hálfu: A. B. Hundson þingm. frá
HuðurAVmnipeg, Hon- Charles
Dunning forsætisráðherra í Sask-
atchewan-fylki, Beck (lónuiri frá
Caigary og Hon. T. A. Crerar, fyrr-
um ieiðtogi bændaflokksins á
sambandsþingin'U. Er haldið að sá
*síðast taldi verði frekast kosinn
af stjórninni, vegna þess, að með
því vinnist henni stuðningur helzt
frá bæmdaflokkinum. Og af stuðn-
ingi veitir stjórninni ekki- En
Robert Eorke leiðtogi bænda-
flokksins telur ekki hafa verið vik-
ið að neinni samvinnu við bænda-
flokkinn af stjórnarinnar hálfu, og
þó Crerar sé hoðið þetta embætti,
sé óvíst að liann taki því. Á-
hrifin kveður hann einnig geta
orðið önnur en stjórnin hyggur, þó
svo færi, að Crerar skipaði em-
bættið.
Fylkisstjórinn í Quebec
látinn.
'ir —-■■'•■en
Hon. Louis Philippe Brodeur,
fylkisstjóri í Quebec lézt s- I, mið-
vikudag. Hann >ar aðeins búinn
að vera í stöðu þeirri mánaðartfma
er hann lézt. Fæddttr < í Beloil
í Quebec 21. ágúst 1802. Eaðir lians
var Toussaint Brodeur, einn af
föðurlandsvinunuml í uppreistinni
1837- Sonur hans útskrifaðist af
háskólanum í Montreal og varð
lögfræðingur 1884i Þingmaður var
hann fyrir . Rouvillekjördæmi í
Quebec frá 1891—1908. Hann var
þingforseti frá 1900—1904. ..í stjórn-
artíð Lauriers var hann ráðgjafi
innanríkismála og síðar sjávarút-
* vegsréðherra. HaVin var fulltrúi
f'yrir' Ganada á aþríkisráðsfundin.-
um 1908- Þá varð hann dómari í
hæðsta rétti og hélt þeirri stöðu í
\ 12 ár. Hann v&r frumkvöðull að
frumvapinu um stofnun sjóhers í
,Canada árið 19Í0 á sambandsþiþg-
inu. Fyrir hæfileikæsakir o^
mannkosti mikla naut hann bæði
fylgis og virðingar hjá samtíða
mönn^m sínum. Kona hans og
fimm bömvþeirrji eru á lífi.
Bracken í Ottaw-
Braken stjórnarformaður í Mani-
toba fór nýlega til Ottawa, til að
reyna að komast að samningum
við King forsætisráðherra Canada
■um skólalönd þessa fylkis. Brack-
en fór fram á að það, sem eftir
væri af skólalöndum fylkisins ó-
notað eða óselt, væri látið fylkinu
í té af samhandsstjórninni, á-
samt ábirgðarfé því, er af sölu
slíkra landa er í vörzlum sam-
bandsstjórnarinnar. Þessi krafa er
í samræmi við mál það er lengi
hefir staðið yfir milli fylkis- og
j landsstjórnarinnar og lftur að því,
: að fylkinu séu veittar auðsupp-
i sprettur /sínar, sem í höndum sam-
, bandsstjórnarinnar eru. Það hefir
í áður verið- farið fram á þetta
sania og Bracken fer nú fram á, en
ávalt orðið árangurslaust. Hvern-
ig fer í þe^ta skifti, er enn ekki
kunnugt-
Hræöileg bræSi.
iSú fólsku bræði greip hónda
einn í grend við Hanna í A'lberta,
að hann tók svipu og lamdi son
sinn sex ára gamlpn með henni
til bana. Dóttur sinni 10 ,ára gam-
alli gerði hann svipuð skil; þó hún
sé ennþá á lífi, er hún meðvitund-
arlaus og vafi talin á að hún lifi.
Orsökin tiil þessarar fólsku bræði
föður þeirra var'sú, að börnin af
ertni földu lykil fyrir honum að
fiðlukassa hans. Konan símaði
1-ögreglunni og með föður barnanna
var farið í fangelsi. Hann sagði
lögreglumönnunum, að hann hefði
að vísu lamið hörnin, en að það
hefði þær afleiðingar sem raun
varð á, gat hann ,ekki skilið í; svo
reiður hefir hann þá verið, að
■ hann hefir'ekki vitað hvað hann
i gerði- Nafn hans er Wiliiam Hilse-
um. Eru nú Bretar farnir að tala
um að- stefna ÍFrökkum, ,til þess
að fá þá til að sinna skuldinni, sem
þeir eru í við Breta og útlit er fyr-
ir að þeir ætli ekki með góðu að
borga.
Nýr sendiherra.
Sír Auckland Geddes sendiherra
Breta í Bandaríkjunum, hefir sagt
af sér vegna vanheilsu. Sir- Esme
Howard heitir sá s-em tekið hefir
nú við því starfi. .
Fáheyrt.
Coolidge forseti Bandarikjanna
ráðleggur bændum að minka hveiti
framleiðslu sfna til þess að reyna
að hækka verð hveitisins.
Tollur áfengisins.
Á árinu 1923 varð nautn eitraðra
talaði Zahle.i fýrrum forsætisráð-
herra, og óskaði hann íslenzku
þjóðinni “langrar og hamingju-
samrar framtíðar.” ‘
Yms dönsk hlöð mintust ís-
lands einkar hlýlega þennan dag.
f — Ylsir, 6. des.
Þýskur togari sökk á laugardag-
inn kl. 6 undan Krisjuvlkurbergi.
Hafði rekist á grynningar í nánd
við Þorlákshöfn, en losnað af þeim
sjálfkrafa, og mun þá hafa ætlað
áð halla til Reykjavíkur. Skipverj-
•r voru tólf. voru þeir í skipsbát-
um i 24 klu'kkutfma og koinust við
«
illan leik í land á Reykjanesi að-
fram komnir. Þeir hafa dvalist
hjá vitaverðinum á Reykjanesi síð-
an-
Vélbáturinn Málmey fór híðan
til fi-skjar á laugardaginn, en kom
beck. v,
Ársfiund’ur bændafélaganna-
Ársfundur Bændafélagsins í
Manitoba verður haldinn í St.
Stephens kirkjunni í Winnipeg,
daganna 8. 9. 10- og 11. janúar. z
Fundur hændafélagsins í Alberta
verður haldinn í G. W. V. Mem-
orial Hall, Edmonton, dagana 15-
16. 17. og 18. janúar.
Saskatchewan Grain Growers
félagið heldur ársfund sinn í St.
Andrews kirkjunni f Moose Jaw-dag-
ana 23- 24. Og 25. janiiar.
Bruni.
í bænum Crossfield í Alberta
brunnu nýlega margar búðir, gest-
gjafahús og tveir bankar til kaidra
kola. Skaðinn er metinn á $200,000.
Manitobaþingið
Það kemur saman föstudaginn
þann 11- þ. m.
vínfanga 3000 manns að bana í okI<i a7í um ^vftldið. \ ar hvass
borginni Philadelphia í Bandaríkj-
umim-
-------—x----------
Frá Islandi.
Bernhöftshhúsin seld K. E. U.
M. hefir keypt #hús lóð Bernhöfts
bakara og ætlar að reisa stórhýsi
innan fárra ára. Kaupverðið var
90 þúsundir króna.
í Kvöldmyrkrinu. — Kvöld eitt
fyrir skömmu var ráðist á stúlku,
sem var á leið h-eim til sín, í suður-
eiula Garðastrætisins. Varð stiilk-
an vör við það 'á Kirkjugarðsistígn-
um, að maður veitti henni eftijför.
en er hún var komin heim undir
húsið, náði han»henni og tók utan
um hana og ætiaði aö bera hana
burtu. Hún hrópaði á hjálp, en þá
slepti mayðurinn tökutium á henni,
en tók þá að berja hana. Stúikan
komst þá undan, upp á húströpp-
<mnar, en dyrnar voru íokaðar. Mað’
urinn gerði sig þá iíklegan til að
ráðast á hana aftur, en í því var
koinið til dyra og hvarf hann þá í
bifrtu. Dimt var Um kvöldið, því
að ekki var kveikt á götuljósun-
um', og sá stúlkan því ekki mann-
inn svo vel, að hún gcti lýst hon-
uin.’
Onnur lönd.
Bretum enn ógoldin striös-
lánin.
Á sti'íðsárunum iánuðu Bretar
Póllandi, Rúmeníu og Jugo-Siavíu
um fimtíu mjljónir sterlingspunda.
Hefir ekkert af þeim lánum verið
greit aftur. Og þar sem Frakkar
hafa nú nýlega lánað þessum lönd-
um um( 800,000,000 franka, eru Bret-
ar orðnii' liræddir unt, að erfitt
verði fyrir þá að innkalla sína
skuld; búast yið að franska skuld-
in verði iátin sitja f íyrir rúmi, þó
óréttlátt sé- Að Frakkar veita
löndum l>ossum þessi lán, þykir
Bretum undarlegt, þar sem þeir
hafa ekkf borgað eitt einasta
cent f rentu af láninu, sem Bretar
eiga hjá þeim og nemur hvorki
meira né minna en sex hundruð
miljónum sterlingspunda. Þá bæt-
ir það ekki úr, að lánið sepi Frakk-
ar veita þessum löndum eru fyrir
hergögn, sem ætlast er til að komi
að notum er Frakkar þurfa að
lierða á tökunum á Þjóðverjum
samkvæmt Versalafriðarsamningn-
viðri og veiti öðrum bátnum erf-
iðlega að ná höfn. Hilmir var feng-
inn til að svipast að bátnum um
Morguninn. Laust eftir hádegi í
gær kom enskur botnvörpungur
með Málmey í eftirdragi; hitti hana
hér í flóanum og var hún þá olíu-
laus. . \
(10. des-)
Margir merkustu ritdómarar
telja Pan eftir Ivnut Hamsun best
skrifuðu Itókina, sem út hefir kom-
ið á NorðuHöndum. Nú er hún
komin á íslenzku! Þýðingin er ó-
venju fögur og vönduð og allur
frágangur prýðilegur. — Upplagið
var lítið og næstum helmingur
pantaður áður en bókin kom út.
TVrSur þvi hver að hafa hraðann
á, sem vill ná í hana.
— Vísir-
Þes
út k
Tengdamamma.
jess hefir verið getið áður, að
Góð'ur leikfimisflokkur. — Úr-
valsflokkiir íþróttaféiags Reykja-
víkur sýiidi í])róttafélagi Hafnar-
fjarðar ])á velvild, að sýna hér
fimleika á skemtun, sem félagið
hélt til ágóða fyrir áhaldssjóð sinn
Þessi fimleikaflokkur er nú orð-
inn þektur um \alt ísland, bæði
vegna afspurnar og ferðalaga sinna
i sumar. ÞeSsir ágætu menn eru
félagi sínu til mikiis sóma, og.gætu
einnig orðið íslenzku þjóðinni til
sóma erlendis, væri þeim ge^fið j
tækifæri tjil þess. Birni .Takohs-
syni hefir tekist vel að þjálfa þenn-
an flokk Og síðan hann sýndi siðast
hér í Hafnarfirði, hefir æfingaforð-
in naukist til muna-
Tel.eg nú svo komið. að stjórn f.
S. f. megi ekki lengur horía á, held-
ur beri henni að byrja þegar að
undirbúa för nokkurra fimleika-
manna á næsta alheims-leikmót.
Hafnf.
— Vísir, 5. dos
íslendingafélag í Kaupmannahöfn
liélt hátíðlegan 5 ára afmælisdag
fullveldisviðurkenningarinnar, 1.
des., með fjöhilennri samkomu’
Voru boðnir þangað fyrv. forsætis-
ráðherra Dana. I- C. Christensen
og Zalile, Sig. Eggerz forsretisráð-
herra, "dönsku meðlimirnir f sam-
bandsnefndinni, Kragh ráðherra,
Arup og Borgbjerg, Sveinn Björns-
son sendiherra og fl. — Aðalræð-
nna flutti Sveinn Björnsson sendi-
herra, og mintist hann þeirra
manna, sem einkum höfðu stntt að
þvf, að sambandssamningamir tók-
ust bæði danskra og íslenzkra. Þá
út kom nýlega á bókamarkaðinn
ioikrit með þessu nafni- Höfund-
urinn er Kristín Sigfússdóttir hús-
freyja á Kálfagerði í Eyjafirði*
rúmlega hálffimtug að aldri. Hafa
áður orðið kunn eftir hana, bæði
leikrit og ljóð og sögur.
Leikfélag Reykjavíkur hóf í gær
kvöldi að leika “Tengdamamma".
Er ]>að í fyrsta sinn í Reykjavík,
sem leikið er leikrit eftir íslenzka
skáldkonu.
Leikrit njóta sín ekki við lestur.
Við lestur finst ])að vart að
"Tengdamamma” sé sérlega gott
leíkrit, þótt ekki geti dulist, að
margt \er þar ágætlega sagt. En
þeim cr horfðu og heyrðu á leiksýn
inguha í gær, munu allir ljúka upp
einum munni um l)að, að höfund-
urinn og Leikfélagið hafði bæði
unnið ágætan sigur. í gærkvöldi
varð Kristín Sigfúsdóttir hiklaust
sett á bekk •góðskáldunum okkar,
af öllum sem staddir voru í leik-
húsinu.
“Tengdamamma” gerist á vorum
dögum, á sveitaheimili á Norður-
landi. Efnið fjallar um haráttu
gamla og nýja tímans og um ástir-
Persónurnar eru ekki margar, en
þaer verða skýrar og bráðlifandi í
/höndum höfundar, einkum aðal
pensónurnar. Og alt er svo raun
verulegt. Það leynir <sér ekki að
liöfundur skilur efnið og fólkið út
í ystu æisar. Sveitalífslýsingin er
ágæt. Það ér stígandi og mikill
þróttur í leikritinu, en umfram alt
ev ]>að satt, sönn, eðlileg og elsku-
leg iýsing á barátttunni milli ungu
og eldri kynslóðarinnar. Þó að
mest beri á alvörunni í leikritinu,
])á tekst höfundi, alveg á eðlilegan
hátt að flétta inn i létt gaman, og
isvo er það svo fjöldamargt, sem
áheyrendum þykir svo gaman að
heyra, af því að það lýsir svo ram-
íslenzkum hugsunarhætti-
Þetta, hve leikritið fer vel á
leiksviði, er því merkilegra, er
þess er gætt, að höfundur er bónda-
kona, sem lítið tækifæri hefir haft
til ag kynnast meðferð leikrita,—
Sigurinn, sem Kristín Sigfús-
dóttir vann í gærkvöldi, má hún
mikið þakka Leikfélaginu. Með-
ferð þees á leikritinu var yfirleitt
ágæt. Leiktjöld, búningur og ann-
annað var gott og leikurinn ágæt-
ur.
Ungfrú Emiiía Indriðadóttir
leikur gömlu húsfreyjuna, Björg á
Heiði, tengdamömmu, fulltrúa
gamla tímans. Er ánægjuiegt að fá
aftur að sjá hana leika- Hlutverk
hennar er mest og erfiðast og hún
leikur það því betur sem lengra
þætti, er mest á liggiir. — Frú
líður á leikritið, og bezt í síðasta
Soff'ía Kvaran leikur tengdadóttur-
ina, ungu koiiuna á Heiði, eðli-
lega og vel. — óskar Borg ieikur
unga bóndann á Heiði, sem stadd-
ur er milli eldanna frá móður og
konu. Hann gerir það líka vel. —
Frú Guðrún Indriðadóttir Og Frið-
fínnur Guðjónsson leika gömlu
vinnuhjúin á Heiði. Þau leysa þau
hlutverk með afbrigðum vel og^éðli-
lega af hendi- — Ágúist Kvaran
leikur Svein vinnumann ágætlega.
Og mætti enn fleira ielja, þótt nú
verði staðar numið.
Leikféiagið á eftir að leika
Tengdamömmu bft og mörgum
sinnum enn. Þótt sýningarnar
verði ef til vill ekki ýkjaiþargar í
þetta sinn, þá er það víst, að oft
verður aftur gripig til þess að leika
Tengdamömmu.
Og nú bíða menn þesis með eftir- j
væntingu að fá að sjá og heyra!
eitthvað fleira frá skáldkonunni í
Kálfagerði.
-----------x------------
Líkneski Ingóifs.
Lfkneski Ingólfs Arnarsonar hef- j
ir verið hafið á fót-stall þann, sem j
því var ætlaður á Arnarlióli, og
liggur þar í umbúðum, en trönur;
hafa verið reistar yfir fótstallin- j
um, svo iyfta m£ líkneskinu þegar
vill-
Reykvíkingar mega þakka Iðn- j
aðarmannafélaginu að þetta veg-
legte minnisroerki kemsl upp. Það j
félag hefir iátið njargt gott eftir j
sig liggja, og verið flestuin, ef ekki;
öllum félögmn afkastameira, ef
miðað er við efnahag og félagatölu.
Vfsir hefir 'hitt að máli tvö menn
■ stjórn félagsins, formanninn,
Jón Halidórsson, og gjaldkerann,
Si{?]irð HalklórsSon og spurði þá,
hvenær líkneskið yrði sett upp og
afhjúpað. Þeir sögðu það færi eft-
ir tíðarfarinux Ef þíður kæmi,
mæti reisa það á einum degi, en ó-
ráðið enn, hvenær það yrði af-
hjúpað, en sennilegt, að til þess
yrði valinn einhver merkisdagur.
Vísir spurði þá, hvenær fyrst
hefði komið til mála í Iðnaðar-
mannaféiaginu að reisa Ingólfi
mininsvarða- Þeir sögðu það hefði
verið 17. september 1906. Hafði
Jón Halldórsson hafið máls á þvf
og var tillögu hans vel tekið. Sam-
þykti félagið þá þegar, að gefa
2000 krónur til minnisvarðans, og
var þó fjárhagur þess ekki sem befet-
ur en fimm manna nefnd var kosin
til að gangast fyrir frekari sam-
skotum óg framkvæmdum. Var all-
ur kostnaður þá áætlaður 20 þús-
undir króna. — f nefndina voru
kosnir: Syeinn Jónsson, Jón Hall-
dórsson, Magnús Blöndahl, Magnús
Benjamínsson og Knud Zim'sen.
Fyrsta féð áskotnaðist nefndinni
fyrir fyrirlestur, sem prófessor
Guðm- Finnbogason flutti um Ing-
ólf Arnarson, en að öðru leyti
gekk fjársöfnunin ekki svo greið-
lega sem búist var við. Nokkuru
síðar gaf Sveinn Jónsson nefndinni
lóð þá, sem Ingólfshúsið var síð-
ar feist á, en tekjur af happdrætt-
inu, sem til var stofnað um húsið,
urðu miklu minni en búist var við.
ÖIl styrjaldarárin lá rnálið í þagn
a^gildi, og alt þangað til í fyrra-
haust. Þá voru^ieir staddir í Kaup-
mannahöfn Zimsen borgarstjóri og
Jón Halldórsson, og datt þeim þá f
hug að spyrjast fyrir um verð á
bronssteypu af Ingóifslíkneski
Einars Jónssonar. Átti það að
kosta 12 þúsundir danskra króna,
en ]>á þurfti fyrst að steypa gips-
mynd af frummyndinni og til þess
var fenginn danskur maður, sem
vann að því um þriggja mánaða
skeið í fyrravetur. Kostaði það 6
þús- kr. — Félagið bjóst í fyrstu
við, að likneskið yrði komið hingað
svo snemma, að það yrði afhjúpað
2. ágúst, en er það brást, að það
yrði gert 1. desember, en það fórst
fyrir vegna frosta. * *
Þess er að vænta, að mikið verði
hér um dýrðir, þegar iíkneskið
verður afhjúpað. Það verður bæn-
nm prýði og listamanninum og
geföndunum til æfinlegs sóma.
Hermann Jónasson
búfræðingur og rithöfundur.
Hann andaðist í Reykjavík 6. des.
kl. nálega h'álf þrjú, eftir langvar-
andi veikindi, lungnabólgu og
brjósthimmibólgu, og síðar mein
í fæti. I.á liann iengi á Landa-
kostsspítalanum, en var kominn
þaðan fyrír nokkru- Hann var
hálfsjötuglir að aldri, fæddur 22.
okt. 1858, var hraustleikamaður og
atgervisínaður á yngri árum, en
hafði þegar fyrir nokkru mist
heiLsu og krafta. Gáfum>aður var
hann og vel að sér, og hafði góða
rithöfundarhæfileika, enda liggur
margt eftir hann skrifað.
KVSOSðððSOðedOCiðSOSfiOGOSðOOðOSSeOCCeOOOSSCðOSCCðCCCC!
I AÐALFUNDUR |
| hluthafa The Viking Press, Ltd. |
| verður haldinn á skrifstoíu fé- |
lagsins, 853 Sargent Avenue, «
Winnipeg, íimtudaginn 24. jan k
úar 1924, byrjar kl. 3 e. h. |
Aríðandi málefni liggja fyr- |
V X
ir fundinum. " 8
S. Thorvaldson
foraeti
R. Petursson
ritari ^
iðcoGCcosoocccooecccocoooccocoðoccecoooecGceoosoecosoe
t