Heimskringla - 26.03.1924, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. MARZ, 1924.
Stephan G. Stephansson.
(Af þvi, att nafni skáldsins hefir verit5 hampatS þó nokkuí í blöóunum
hér nú undanfarió þykir “Heimskringlu” ekki ósennilegt, aó lesendum þykl
gaman, ab lesa samstœb ummæli tveggja andans manna^ austan og v^stan
hafs, um þann merkilega mann).
Hr. Lárus Guðmundsson
Dr. Guðm. Finnbogason
(í “Lögbergi” 13. marz 1924)
(heima ,á' íslandi 17. júní 1917).
Aldrei á æfi minni hefi eg mjeð
jafnmikili ganmgæfni, rannisókn og
eftirtekt lesið nokkra bók, eða bæk-
ur, eins og IV. og V- bindið af
“Andvökum’’ St. G. Stephanssonaar,
nýútgefnar í Winnipeg, og að öllum
ytra frágangi ljómandi laglegar og
gyltar á sniðunv Eg hljóp ekki í
gegn um þessi dýrlegu bindi í neinu
ílaustri eða flumbruskap, eins og
evo oft hefir átt sér stað hjá mér,
J>egar eg hefi í blöðum og tímarit-
um rekist á kvæði skáldsins, sem
oft hefir átakanlega skort alla form-
fegurð og rímsnild—er frá upp hafi
heflr verið eldhússvani þessa fræga
höf. —
Nú var alt öðru niáli að gegna. Eg
las þessar bækur, ekki einu sinni
eða tvisvar; eg las þær víst átta eða
tíu sinnum með ánægju og eftir-
tekt. Það lá ekki nærri, að eg læsi
bók Láru dóitur minnar, “The
Viking Heart”, sem út kom á sama
tfma, með slíkri gaumgæhii. enda ó-
líku saman að jafna, og minni sálar-
fræði og heimspekilegan fróðleik
þangað að sækja, sem reyndar er
nú von til, því hún er ung og í
byrjun, en hann gamall og v»raldar-
vanur, mieð 70 ár á baki sér, eins og
eg, blessað göfugmennið-
Eg ætla m|ér ekki. þann dul, að
lýsa jæssum síðustu meistaraverk-
um skáldsins. Það er aðeins fyrir
stórskáld og hálærða prófessora að
kiofríða þann orðaelg.
Hvers virði er nú Viktoríukross-
inn, eða jafnvel járnkrossinn þýzki,
sem skáldið hefir þó trúað á, að svo
miklu leyti sem hann hefir á
nokkum kross trúað hjá þeim
makaiausa heiðri, að vera kallaður
af höfuðskáldi Vestur-íslendinga
“ræflar, með hlekki á höndum og
fótum, í sauðnekt töturflíka, sem
horgrindur dansandi með Kains-
merkið, fyrir logið og tapað mál-
efni”? .. ..
Ekki skal eg vera iangorður um
“Skráveifur”.
Þið máttuð vita það, að hann
hafði rétt til að fetta fingur að
ykkur, og öllu milli hitnins og jarð-
ar, en þið áttuð engan rétt. Og svo
megið þið hafa þetta eins og annað
hundsbit- Og þetta verður geymt
eins og gimsteinn í bókmentum okk-
ar, rétt aftan við “Vígslóða”. Það
verður eins og ljóg í rófunni á því
meistarastykki.
Það er hörmsulegt til þess að vita
meg St. G-, sem er í hálfa öld búinn
að kveða fyrir þjóð sírva, gegnum
alla iandnárrtstíðina, skuli enn ekki
vera búinn að öðlast dýrmætasta
hnoBsið, sem verðmeira er en allir
háyfirdómar lærðu snillinganna og
dýrgripir, sern hann hefir verið
heiðraður með, en það er ást alþýðu
Ef hún, alþýðan hér vestra, sairv
ferðamenn hans, elskuðu hann í ein
lægni ihjarta ,síns, þá mlundu þeir
líka kaupa verk hans.
iOkkar góði og gamiansami K N.
eagði einu sinni: “í flórnum fæ eg
standa fyrir náð heilags anda”. Eins
er með St. G.
.. .. fyrir náð “heilags” anda
stendur Klettafjallajöfurinn eins og
horaður hrafn uppi á mæni sinnar
óviðjafnanlegu skreiðar skemmu, og
horfir of heim allann eins og óðinn
frá Hliðskjálf- Og við allir, “mý-
gráturinn” í iSkráveifum, stöndum
eins og “Esjan ofanlút”, mleð haus-
ana niðri á bringu, og biðjum hann
f guðanna bænum fyrirgefningar.
-------------X-------------
Eg man hver starsýnt mér var á
grösin, sem uxu upp úr sandinum
austur á Ejöliunum, þar sem eg
var í æsku. Þau voru kjarnmeiri
en aðrar jurtir, og þar var ilmur
úr grasi. Eg ihefi líka oft hugsað
um það, að einhver orðspakasti
m/aðurinn, sem sögur vorar greina
frá, var emmiitt sá, sem allra
manna lengst varð að fara einför-
unl og hafast við á öræfum; eg á
við Gretti Ásmundsson. Og mér
finst ]>að ekki síður einkeunilegt,
að tvö afskekt eyðikot skulu metr
ast um heiðurinn af því, að hafa
fóstrað annað eins kraftaskáld og
heiðursgestinn okkar Stephan G-
Stephansson, er. En þetta ber alt
að sama brunni. Það sýnir, að
öræfanna audi
sem á sér ríki og völd
á þessum slóðum er heilnæmur og
hreinn. í ibiblíunni er oft getið um
óhreina anda, og eitt af störfum
frelsamns var það, að reka óhreina
anda út af mönnum, sem) þeir
höfðu farið í- Hann spurði einn
]>essara óhreinu anda að heiti. Er
hann svaraði: “Legíó heiti eg, af
því vér erum margir”. Það var
þessi Legíó, sem bað um að mega
fara f svínin, og það fékk hann- En
Legíó eir ekki úr eögunni. Hann lif-
ir enn. Legíó er hinn óhreini andi,
sem púkkar upi> á fjöidann, höfða-
töluna, meirihlutavizkuna, aldar-
andann, tízkuna- Það er hann,
sem vill steypa alla f samia mótinu
þola engum að hugsa, taia, láta og
iifa öðruvfsi en allur almenningur
Legíó er fjandi alls þess, sem frum
legt er , allra þeiirra er
ekki vilja “binda bagga sína sömu
hnfútum og samferðamenn”. Leg-
íó leitar á hvem mann og margir
eru þunglega haldnir af honurn
Hann er því m(agnaðri, sem þétt-
býlið er meira- En uppi á öræf-
um má hann sín einskis. Þar ræð-
ur hinn hreini andi einverunnar,
víðáttunnar, andi frjálsra ferða. Þar
er einstakJingurinn veginn á sína
eðlisvog. Grösin, sem þar gróa eru
landnemar. Þau byggja ekki í skjóli
annara. Þau festa irætur í sandinum
upp á sína ábyrgð, lifa eftir eðlis-
iögum sfnum af eigin ramleik, í
frjálsari samvinnu við sólina, regn-
ið og blæinn. Þess vegna er þar
einkenilogur i.lm(ur úr grasi. Þar
fiinnur andi miannsins sjálfan
sig, þar stillast strengir hans í
samræmi við náttúruna- Þess vegna
eru orð Grettis svo djúpúðug.
Skáld öræfanna er
“haralyndur
hlákuvindur —
. Ihöfundur, sem engan stælir,
sitt f eigin orðum mælir
hvað sem hugsar tún og tindur —
starfar, stundar,
öflin leysa úr ísatjóðri
opna dyrnar fyrir gróðri,
irumska því, sern bundið blundar”.
Eg sé ekki betur, en að þetta sé
lýsing á heiðursg&stinium okkar....
....Stephan G. Stephansson er í
roínum augum dularfyist* fyrir-
brigðið í íslenzkum skáldskap .. ..
Þriavar ihefir harm tekið nýtt lan<l
til ræktunar, rutt mjörkina og
lagt land un-tfir plóg- Slíkt gerir
enginn nenrn sá, er fæddur er
landnámtsmaður, forustumaður,
sem altaf þorir >að ríða á
vaðið á undan öðrum) og leggja-
fyrstur hönd á plóginn ......
..... Og þetta er það, s^m mér
þykir merkilegast: Þessi maður,
sem í sesku lifði óbrotnu lífi al-
þýðudrengsins á afskektum stöðv-
uip, og síðan hefir nálega hvern
virkan dag haft höndina hefta á
öxinni, plógnumt orfiniu, rekunni,
hann er einn af víðlendustu land-
námsmönnum og höfðingjum and-
ans í rflrl þjóðar vorrar. Þegar
hann fór 'tvftugur úr landi og all-
ir hugðu að hann flytti aleigu sína
í einu kofforti, eða hver sem hirzl-
an hans var, þá flutti hann með sér
ósýnilegann .sjóð alls þeas, sem

SPRíNG
rLm ano
SUMMER
kol924
OUR
CATALOGUES
AND
BOOKLETS
FREE 0N REQUEST
Every Westeru Cana-
dian home should
have our General,
Grocery and Seed
Catalogues. These,
and any other of the
booklets shown for
special needs, are
mailed Free on
Request.
DO YOUR
SPRING
SHOPPING
EARLY
Especially on season-
able goods you will
flnd it to your advan-
tage to order early
and be assured of
servlce under the
most favorable oper-
ating conditions.
dýrast og bezt ættað í tugu vorri,
bókmentum og bjóðareðli, og þann
sjónauka, er sýndi honium ættland-
ið í allri sinni ti.gn og fegurð, hve
nær sem hann brá honum, fyrir
augu. Á þann eina hátt get eg gert ur Húnvetninga. Á
mér grein fyrir því lífi, 'sem ís- hann upp ef til vill
lenzkan lifir f ljóðum hans og þeim
miyindum, siem þar eru af landinu
okkar. í ljóðum Stephans er ís-
leinzkan/ frjó, hún er þar “mærðar
timjbuir máli laufgað”, eins og Eg-
ils; það er eins og honum séu til-
Stofnar og stýrir Tímariti
Búnaðarfélagsins.
Býr rausnarbúi á Þingeyr-
um.
Er tvisvar kosinn 1. þingmað-
þingi ber
hið eina
frumlega nýmæli, sem komjð
hefir fram á nútíðar þingi ís-
lendinga og berst fyrir því í
mörg ár. Það er þegnskyldu-
vinnan. Þar sem æskulýð lands-
ins skyldi gefinn kostur á að
tæk orð úr hverju fylgsni íslenzk-1 sýna ættjarðarást sína í verki.
unar forn og ný, þau koma þar í
nýju ljósi og óvæntum samböndum,
eða steypt bau upp f form, er tung
an hefir skapað endur fyrir löngu.
Eg varð alveg ihissa er eg heim-
sótti Stephan og korrint að því, að
hann á enga foionzka orðatoók, sem
En það er eins og
þing og þjóð láti sér nægja, að
Ivsa henni yfir í ljóðum sínum
og fögrum tækifærisræðum.
Það er þó gamian til þess að
hugsa, að það er Islendingur,
sem á hugmyndina að þessari
I f'
gagn er f — nema sjálfan sig. En hugsjón, sem á ef til vill eftir að
þar er líka það orðasafinið, sem 1 íara sigurför um heiminn. —
seint mundi þrjóta- — Ef e,g á að JListamenn og listavinir munu
dæma af kvæðum, Stephans, þá er og lengi muna Hermanni háns
felenzkan fær f allau sjó, og verður goðu tillögur á hingi til efiingar
aidrei kveðin í kútinn, hvaða yTk- og stuðnings listum og lista-
feefni sem henini er beitt við. Lmönnum.
Lýsing Stephans virðast mér hafa Hermann er einn af Milli-
bað til síns ágætis, að um leið og landanefndarmönnum.
orðunmd slær niðuir einmitt þar Hann er einnig í Konungsför-
sem þeim er ætiað að hitta, þá inni.
sindra samlíkingarnar og gera alt' Þá er hann um eitt skeið ráðs-
lifandi og sjálfetakt. En einmitt mlaður á Laugarnesi.
þetta hefir á öllum öldum verið | Á efri árum sínum skrifar ^
etakenni hta» sannia skáldskapar, hann “Drauma og Dulrúnir . i
að gefa öllu líf og andardrátt, að Merkilegar bæk'ur, því þær lýsa
gera Ihina sýnilegu veröld sam- skýrri hugsun, látlausri fram-
kvæða við sál inannsins, svo hún setningu og óvanalegum sálar-
j yrði eign hennar og óðal. hæfileikum. Sögu hverrar hug-
.... Yrkiisefni Stephans eru ekki síónar eða hugsunarstefnu í
síður auðug og marghátttð en mál- heimi Þessum, má líkja við hús-
ið hane, Mann furðar hvaðan hon- hleðslu’ Þar sem einstaklingur-
um kemum allur sá hugmyndaauð- ínn með reynslu sinni hekk'
í ur, hvar og hvenær hann ihefir num- inSu» verður eins og steinn i
ið alt sem hann veit........Hann veSS’ Hermann hefir með
j eir svo veðumæmur, að hann fimn-
bókum þessum lagt hornstein
j -ur jafnt til með því, sem gerist fyrir oss lslendinga að Þeirri
| hér heima á íslandi austur á Rúss- merkilegustu hugsjon, sem
heimurinn á. En það er sal-
landi, suður í Transvaal og því, sem
nær honum er og hugur hans býr
. . . , , .... . .. . leiðir í ljos mun gera merui-
jafrit í fornold vorri og sogum og í J °
arrannsóknin. Það, Sem ;hún
nútíð og fram|tíð-
.. .. Ljóð þfn er oss og sönnun
þesis, að íslenzkan er landnáink-
tunga og þarf ekki að vfena í rót
né föina, þó hún sé gróðnrsett á
srönd innan um aðrar fjölmennan'
tmngur, að húm reynist máttug í
-eðli, hvar sem hún kemur og yn,g
ist upp með Ihverju nýju yrkisefni.
Yér könnumst í fari þínu við mlargt
það, sem mestum ljóma hefir orp-
ið yfir líf og bókmentir forfeðra
vorra: drengskaptam, hreinlyndið, á-
ræðið, einræðið og orðspekina. Þú
hefir farið þinna ferða, hvort sem
öðrum líkaði betur eða ver, og fylgt
þvf einu að máluin, er þú hugðií’
sannast og drengilegast- Aliar göt-
ur e.ru í fyrstu etastii, allir forystu-
menn einyrkjar. En ]>ar sem góðmr
drengur er fyrir, þó í allra óþökk
sé, þar fara aðrir efti-r.
-----------0-----------
Hermann Jcnassor.
Vér, sem nú lifum, ættum að
vera yfir það hafnir, að hryggj-
ast við andlát manna, vegna
upplýsinga þeirra, sem þegar
eru fengnar um annað líf. En
dauðinn er sh'k tímamót í eilífö-
aræfi manna, að það verður oft
gaman að rifja upp fyrir sér það
j sem á þessa-lífs daga hinna
ingu vora að sannri menningu,
verði menning vor eigi stein-
drepin áður og eyðiiögð af á-
girnd, eigingimi, miskunnar-
leysi, hatri og hernaði. Ef til
vill eigum vér eftir að sjá þann
dag að t. d. dómurum, böðlum
og fangavörðum verði snúið
upp í sálarlækna.
Eg veit fáa menn, sem hlotið
hafa jafnlitla viðurlccnningu
fyrir verk sín, eins og Her-
mann. Sá eini vottur þess, sem
eg veit til, var hve vel menn
tóku fyrirlestrum hans í Reykja
vík. Var það ólíkt móttökum
þeim, sem hann fekk meðal
landa sinna hér í landi og í
Canada. Sem er að eins eitt
dœmi þess enn, að heilbrigð
hugsjón á sér hvergi víðari him-
in, lireinna andrúmsloft né ein-
lægari samúð manna, en í okk-
ar litlu Reykjavík. Það er ein-
mitt það, sem vér útlagarnir
söknum svo mjög og þyrstum
eftir á eyðimörku útlenzkunnar.
Það sem einkendi Hermann
einna mest, við nálna viður-
kenningu, var hans heilbrigða
heimspeki eða lífsspeki. Þrátt
fyrir alskonar andstreymi
heyrðist aldrei æðruorð né
gremja. Hefi eg engan mann
þekt orðvarari. í stjórnmálum
og ádeilum barðist hann æfin-
lega við málefnin, en ekki
mennina.
í ellj sinni tók Hermann sig
upp og fór til Ameríku og dvaldi
hér í fimm ár. Langar mig að
dvelja við það nokkuð, því það
sýnir hvað maðurinn var heill
og efniviðurinn sterkur. Það ;
er aðdáunarvert hvernig hann |
þá réttir við eftir margra ára!
andstreymi, niðurlægingu og ó- j
reglu. Á sumrum vinnur hann 1
við laxveiðar á Point Roberts, j
Wash., en á vetrum dvelur hann ’
með dóttur sinni og tengda-
syni, Mr. og Mrs. Bergman og
öðrum vinum sínum. Aflar sér
talsverðs fjár og verður nú
slíkur stakur reglumaður, að
hann má heita fyrirmynd aldr-
aða manna. Þá fer hann heim.
Dvelur þar liðugt ár og deyr, eft
ir því sem símfregnir herma.
Dóttir Hermanns, Sigríður,
er giftist Jóni Bergmann, er dá-
in fyrir þremur árum. Son átti
hann er Hallgrímur heitir, bú-
settur á Kyrrahafsströndinni.
Kona Hermanns, Guðrún Jóns-
dóttir, er einnig á lífi og býr í
Suður-Californíu.
Það er komið að sólsetri, þeg-
ar línur þessar eru ritaðar, sól-
setri á Kyrrahafsströnd. Eg
ætla ekki að reyna að lýsa því,
enda kemur það ekki þessu máli
við. En gott er til þess að vita,
hafi dagurinn liðið öðruvísi en
ætlað var, hafi andstreymi og
óviðráðanlegir örðugleikar og
kringumstæður truflað eðlileg-
an gang dagsins, — að á
morgun kemur annar dagur með
tækifæri til að reyna aftur og
gera betur. Það er eins áreið-
anlegt eins og að tilveran öll
samanstendur af tölunni “2”, þ.
e. tveimur andstæðum.
St. í Seattle, Wash., 24. febr. ’24.
Magnús Á. Árnason.
látnu hefir drifið.
Með Hermanni Jónassyni er
hniginn í val sá maður, sem alt
: af mun verða talinn einn af
' merkari mönnum þjóðar vorrar.
; Þar er sál svo margþætt og að
j mörgu léyti fögur, að um hana
| mætti skrifa stóra bók og
skemtilega. —
Eitt líkamseinkenni hafði Her
mann. Það var “ormur í auga”,
samskonar og Sigurður hafði
forðum. Eg get þessa, því það
er svo fátítt. Sálareinkenni
hans voru þó fleiri. — En æfiat-
riði hans eru, í sem fæstum
orðum þessi.
Faðir hans er einn af Brazilíu-
förunum og yfirgefur móður
hans og börn þeirra, þegar
Hermann er að eins þriggja ára
Hann elst upp við fátækt, en
aflar sér sjálfsmentunar eftir
því sem föng eru á.
Gengur á Hólaskóla.
Gengur á bændaskóla í Dan-
mörku og útskrifast þaðan.
Verður skólastjóri á Hólum,
þegar hann kemur heim aftur.
<*T. EATON C°
WINNIPEG - CAI
cSXSo^—---

^ LIMfTED
CANADA
<•