Heimskringla - 14.01.1925, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 14. JANUAR, 1925.
pcimskrinivla
(StofnoV 1886)
Kenaor öt A hverjam mlðvlkadefL
EIGENDUK:
VIKING PRESS, LTD.
853 «f 855 SARGEIVT AVE., WINNIPEO,
Talnf ml: N-Ö537
Ver5 blaTSsins er $3.00 árgangurlnn borg-
is t fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PREKS LTD.
6IGPÚS HALLDÓRS Irá Höínum
Ritstjórl.
JAKOB P. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
rtnnftMkrlft tll blaönlnn:
THBS VIKING PRESS, Ltd., Boz 8105
Htan Ankrlft tll rltMtJörana:
EDITOIl HEIMSKRINGLA, IIox 8105
WINNIPEG, MAN.
"Heimskrinsla is publlshed by
The Vlklnir Preaa Ltd.
and printed by
CITY PRINTING FUBLISHING CO.
853-855 Sargenl Ave., Wlnnlpear* Man.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MANITOBA, 14. JAN. 1925.
Hljómbrot.
Ljóðmæli eftir Magnús Mark-
ússon. 8 — bls. 270. City
Printing and Publishing Co.
Winnipeg 1924.
I
Ljóðasafn þetta kom út rétt fyrir jól-
in, er mjög vandað að öllum frágangi,
bæði hvað prentun og pappír snertir. Höf
er þegar þektur meðal Islendinga hér
vestra. Eftir bann kom út ljóðasafn ár-
ið 1907. Hefir síðan birst eftir hann fjöldi
af kvæðum í blöðum, er ort hafa verið við
ýmiskonar tækifæri. Eru flest þeirra
tekin upp í þetta nýja safn, auk margra er
ekki bafa áður birst ái prenti.
Safn þetta er fjölbreytt að efni, í þrem
ur flokkum; “Ljóðmæli ýmislegs efnis”,
“Minni” og “erfiljóð”. I fyrsta flokknum
eru að minsta kosti sextán kvæði, er heyrt
hefði getað undir miðflokkinn, en svo eru
þau líka almenns efnis og mun því höf.
hafa fundist sama hvar þau væri sett.
í þessum fyrsta flokki er efni sótt til
sögu Islands, til sögu vorra Vestur-lslend-
inga, og svo til náttúrunnar. I miðflokkn-
um eru íslendingadagsminni, samkomu-
kvæði, brúðkaupskvæði og fl. og í síðasta
flokknum sem fyrirsögnin ber með sér
eftirmæli um hina og aðra menn og kon-
ur, austan hafsins og vestan.
Öll eru kvæðin áferðarslétt og afar-
hög að rími. Munu fáir rímgallar finn-
ast í öllu safninu; ef nokkur. Við frem-
ur hraðan lestur höfum vér ekki orðið
þeirra varir. Þá er og mál lipurt og létt,
og einkar ljóst, svo að ekki verður annað
lesið inn í ljóðlfnurnar, en höf. segir.
Mun almenningur sízt telja það til ó-
kosta, er lesa vill bókina og kaupa.
Ljóðin bera með sér að höf. er örgerð-
ur og tilfinningamaður mikill, en trú-
maður einnig að sama skapi, þó ef til vill
eigi hann þar sínar skoðanir út af fyrir
sig, sem svo margir fleiri. Flest kvæða
hans sveigjast að einhverju í trúaráttina.
Heyrir hann því fremur til skóla Matth.
Jochumssonar, en hinna yngri skáldanna.
Hefir hann orðið mjög fyrir áhrifum frá
honum. Þar sem hann syrgir nákomn-
ustu skyldmennin, (sbr. bls. 198) er það
vonin og trúin sem dregur úr söknuðin-
um og svíðanum.
Yms dæmi mætti tilfæra úr kvæða-
safninu til sannana því, sem hér er sagt,
svo sem þessar vísur um rímleikni höf.,
sem þó eru gripnar af handa hófi:
Vetur svalan syngur óð
sofnar hjal á vörum,
Klaka falin liggur lóð
lífB í dvala kjörum. — (bls. 123).
"Hvað mun lengi heims um vengi
Heipt og þrenging tvinna bönd ?
Lýst ef fengi friður mengi
Fegra gengi krýndi lönd. (bls. 56).
Eða þá þessar er benda á> trúhneigð
höf.:
“Drottinn allra alda,
Alheimsljósið bjarta,
Allir geislar eru
Æð frá þínu hjarta.
Þú ert aflið eilíft,
Æðst í sólartjaldi
Lögin lífs og dauða
Lúta þínu valdi”. — (bls. 211).
Með beztu kvæðunum í bókinni má
telja kvæðin “Harpan mín”, bls. 115;
“Björkin” bls. 130; “Skammdegið”, bls.
107; “Armót” bls. 85 auk fl.
Mynd fylgir Ijóðasafninu af höf. sex-
tugum.
Bókin er ódýr þegar þess er gætt hvað
tll hennar er vandað, kostar $2.00, send
hvert á land sem er. Pantanir má senda
til City Printing and Publishing Co. 853
Sargent Avenue, eða til höf. sjálfs.
Týnda landið?
Það hefir oft angrað huga þess, er
línur þessar ritar, að lesa um það í sögu
þessa lands, að Ameríku-fundur Leifs
Eiríkssonar hafi ekki haft neina beina
þýðingu, því landið eða álfan hafi týnst
aftur. En eins særandi og er að sjá aðr-
ar þjóðir hampa þessu sem sögulegum
sannleika, þá er þó ennþá tilfinnanlegra,
að verða að gera sér gott af sömu rúsín-
unni í flestu er eftir Islendinga liggur
skráð um það efni.
Eg neita því ekki, að íbúum þessa
lands, sé ekki að einhverju leyti ljóst um
Ameríku-fund Leifs hepna, að minsta
kosti þeim er í skóla sögunni lesa um
fund hans jafnframt því, að landið hafi
aftur týnst. En það virðist samt, sem
sagan af því sé draumkend í huga þeirra,
eins og eldri Norðurlandasögumar, ís-
lendinga-sögurnar og sögur um víking-
ana fornu em. Að gildi til hygg ég þær
ekki vitund áhrifameiri í huga eldri og
yngri hér í landi en þjóðsagnarusl. Um
leið og athygli þeirra er dregið að Leifi
Eiríkssyni, rennur upp í huga þeirra sag-
an af brendu kökunum hans Álfráðs
mikla, eða sagan af Rauðhettu.
Skandinövum, bæði austan hafs og
vestan, virðist ljóst, að hér sé um sögu-
legan misskilnmg að ræða, því þeir hafa
nú á tæpu ári ritað fjórar æðilangar
greinar í ensk tímarit, svo ég hafi orð-
ið var við, um Ameríku-fund Leifs og af-
leiðingar hans. íslendingar hér vestra
hafa ekki á það mál minst, svo mér sé
kunnugt um, síðan próf. Halldór Her-
mannsson reit greinina í fyrsta hefti
“Tímarits” Þjóðræknisfélagsins, og sem
ef nokkuð, heldur styrkir lesandann í
trúnni á þjóðsögu-hugmyndina, sem þó
var óþarft, svo djúpum rótum sem hún
hefir nú þegar skotið.
1 greinum Svíanna og Norðmann-
anna, sem um málið hafa ritað, er fyrst
og fremst drepið á frásagnir þær, sem
í íslendingasögum eru skráðar um Vín-
landsferðir og í einni af greinum þessum,
sem skrifuð er af dr. A. Fredenholm í
vísindarit eitt í Svíþjóð, en þýdd er og birt
í MacLean’s Magazine, Toronto, Canada,
er gengið feti lengra og bent á þau rök,
sem frá vísindalegu sjónarmiði sanna, að
Norðmenn (íslendingar) hafi ekki ein-
ungis fundið Ameríku, heldur hafi þeir
sezt hér að og dvalið til langframa, og
þótt þeir yrðu um síðir að lúta í lægra
haldi, sem þeir gerðu þó ekki fyr en löngu
seinna en alment er ætlað, hafi sagan um
Vínlands-fundinn breiðst út um Evrópu
Landið hafi því aldrei týnst, heldur hafi
hugmyndin um það lifað" alt til þess tíma
og verið kunn öllum mentamönnum.
Það eru til svo óyggjandi rök fyrir því,
að Leifur hepni hafi fundið Ameríku ár-
ið 1000, að því mótmælir enginn. Og
það er eflaust ekkert ljósara nú, en það
hefir á öllum öldum verið. En þó er þeim
barnaskap haldið fram, að Ameríka hafi
aftur týnst, og svo er maður dubbaður
upp með heiðri af því að hafa fundið hana
nærri fimm öldum síðar!
Það, sem skráð finst og talið er nú
sönnun fyrir þvf, að Leifur hafi fundið
Ameríku var skráð á> tíma þeim er Kolum-
bus fann hana. Að viðurkenna það, kast-
ar ekki skugga á vitsmuni, áræði og fram-
takssemi Kolumbusar. En það er ekki að-
eins, að menn vissu um strandir Græn-
lands, Labradors og Bandaríkjanna og,
landið talsvert út frá þeim árið 1492, er
Kolumhus fann Ameríku, heldur er það
nú viðurkent, af sannleikselskum sögu-
fræðingum, að landabréf hafi löngu fyrir
daga Kolumbusar verið til af þessum
stöðum.
Að Kolumbus varð kunnur, sem upp-
götvari Ameríku er kaþólsku kirkjunni
að þakka. Og hverja þýðingu að það
hafði fyrir þá kirkju, er einnig auðskilið.
En Kaþólsku kirkjunni hefir ekki aðeins
tekist að gera Kolumbus að uppgötvara
Vestur-álfunnar, heldur einnig svo að
segja að dýrðlingi, því Bandaríkin hefir
hún fengið til að viðurkenna, að á ári
hverju skuli einn dagur haldinn helgur
yfir alt landið, til minningar um hann
(Columbus Day), en Ameríku-fundur
Leifs, er gerður að álfasögu eða trúður-
leik.
Það verður naumast efast um það nú
orðið, að Kolumbus fékk fyrst hugmynd-
ina um land í vestri af frásögn lslend-
inga. Það er áreiðanlegt, að hann kom til
íslands árið 1477 eða 15 árum áður en
hann finnur Ameríku. í æfisögu hans,
sem skrifuð er af Ferdinand launsyni Kol-
umbusar, segir, “að Kolumbus hafi í
febrúar árið 1477 siglt 100 mflur (leag-
ues) norður fyrir Tile, sem nú er kallað
“Frislanda”. En það er nú víst, að þetta
land var Island. Aðra sannsögulega á-
stæðu fyrir því, að Kolumbus hafi til ís-
lands komið, hafa menn einnig þar Sem
er skjal eitt skrifað af rómversk-kaþólsk-
um höfundi. En í því skjali segir, að Kol-
umbusi hafi meðan hann dvaldi á íslandi',
verið blásið því í brjóst, af heilögum
anda, að leita eftir landi lengst í vestri. t
einu af söguritum sínum segir Vignand,
amerískur ræðismaður um mörg ár í
París, að Kolumbus hafi haft í höndum
all-áreiðanlegt landabréf er hann sigldi
sína fyrstu ferð vestur um haf. Þrjú
mismunandi landahréf voru þá til af
Grænlandi. Og sjóferðir íslendinga og
Norðmanna og æfintýra lífið, sem þeir
lifðu um þessar mundir, var hinum ment-
aða lýð Evrópu þá vel kunnugt um.
Ennfremur er því haldið fram af ýms-
um, að nokkur vafi sé á því að Kolum-
bus hafi tekist ferð þessa á> hendur í því
skyni að leita áður ófundinna landa. Það
eru nokkrar líkur fyrir því, að hann hafi
í verzlunar-erindum eingöngu farið hana.
Washington Irving, sem skrifað hefir eina
þá beztu æfisögu, sem af Kolumbus hefir
verið skrifum, segir að hann hafi haft um
500 þræla með sér til baka. Lítur það
heldur verzlunarlega út. En hvað sem
það nú var sem bjó undir er Kolumbus
fór ferð þessa, er það víst, að íslending-
ur hafði fundið landið nærri fimm hundr-
uð árum áður.
Fyrstur allra hvítra manna að sjá Vín-
land, var Bjarni Herjólfsson. Á ferð hans
stóð þannig, að hann var að flytja frá ís-
landi til Grænlands; hefir ef til vill verið
á einu skipinu af þeim 25, er lögðu af stað
frá íslandi 986, eftir för Eiríks rauða
heim, og sagt er um að aðeins 14 hafi
komist heilu og höldnu til Grænlands, en
hin hafi farist. Bjarna hrakti, unz hann
sá þetta ókunna land. Og sunnarlega
hefir það hlotið að vera, því um 9 dægur
var hann í útsynningsleiði að sigla það-
an til Grænlands.
En Leifur hepni Ejríksson steig fyrst-
ur hvítra manna fæti á land í Ameríku.
Og landið fann hann af tilviljun, eins og
Bjarni sá það af tilviljun. Leifur var
maður djarfur og stórhuga. Hann var
ekki ánægður með hafa viðskifta sam-
band við ísland, heldur hugsaði hann sér
að komast í beint viðskiftasamband við
Noreg og Norðurlönd. Hann bjó því út
skip sín og lagði af stað frá> Grænlandi
árið 999 með þetta í huga. H&nn lagði
leið beint af augum yfir þvert Atlanzhaf.
Enginn maður hafði áður gert það. Á
þeim tímum sigldu flestir aðrir eri íslend-
ingar eða Norðmenn aðeins með strönd-
um fram eða voru sjaldan lengra und-
an landi en svo, að þeir næðu til lands að
kvöldi. útbúnaður sem nú tíðkast við
siglingar landa á milli, var þá ekki til;
enginn áttaviti, engin hraðamælir, eng-
in áhöld til að reikna út með hvar menn
væru stadidr. Án þessara áhalda þætti það
nú óðs manns æði, að sigla út fyrir land-
steina. En yfir Atlanzhafið fór Leifur
eigi að síður án þeirra. Það er mikið
látið af hugrekki Kolumbusar og fram-
sýni. Þó hafði hann áttavitann og fleira
af nútíðar siglingaráhöldum með sér í
sína ferð vestur um haf. Ef það er hrós-
vert, eins og það óneitanlega' er, þá á
Leifur eigi síður lof skilið fyrir sína ferð.
Að því er siglingar snertir, er hún ef-
laust mesta frægðarverkið, sem unnið
hefir verið, jafnvel enn þann dag í dag.
Er það sanngjarnt, að hann sé fyrir það
sviftur heiðrinum af því, að hafa fundið
Ameríku fyrstur manna árið 1000?
Þegar Leifur kom til Noregs í þessari
ferð sinni var Ólafur Tryggvason þar
konungur. Konungur hafði þá> tekið
kristna trú, en Leifur var Ásatrúar, sem
eðlilegt var, því Eiríkur rauði fór frá Is-
landi 14 árum áður en kristni var þar lög-
tekin. En ólafur konungur talaði svo um
fyrir Leifi, að hann tók kristna trú. í ferð
þessari, og lét skírast.
Framhald.
Fyrsta skifti.
ífyrsta skifti í sögu Vestur-Is.
lerLdinjg-a hefir einn þgirra vexið
kærður um morð, fundinn sekul og
dæmdur til dauða. Væri hér um vissu
fyrir sekt að ræða, þá væri þýðing-
ralaust — eða jafnvel rangt að veita
þessu máli nokkur afskifti. Því ls.
lendingar mega aldrei æskja nokkurra
sérhlunninda. Jafnvel þeir, sem allra
eindregnast eru á móti dauðadómum,
eins og sá er þessar línur ritar mega
ekki mótmæla þessum dómi á þeim
grundvelli, að hér sé um íslending að
ræða. Allir verða að sæta sama dómi
i sama landi að sannaðri sekt.
En hér er um sérstakt mál að ræða
að því leyti að blöðin kveða manninn
dæmdan eftir Hkum. Dauðadómar
eru nógu fjarskyldir sannri menn-
ingu þótt þeir séu feldir yfir mönn_
um að sannaðri sök — með. beinum
sönnunum. Þegar um líkur einar er
að ræða mega þeir ekki eiga sér stað
og um það verða íslendingar að sjá
að bræður þeirra séu ekki líflátnir án
beinna sannana um glæp.
Eg las það í lítilli blaðafrétt 6.
desember, að þessi maður hefði ver.
ið dæmdur til hengingar eftir líkum.
Eg skrifaði samstundis tii E. J. Mc.
Murray ráðherra í Ottawa, sem er
yfirmálafærslumaður ríkisins (Solici-
tor General). Eékk ég tafarlaust það
1 svar frá honum, að hann skyldi láta
rannsaka málið eftir föngum.
Skömmu siðar sá ég auglýstan fund
í Þjóðræknisfélaginu og hefir það nú
tekið málið upp á sína arma með þeim
lögmanni, sem örugt má treysta, hr.
H. A. Bergmann.
IMig langar til ef hægt væri, að
vekja fieiri til umhugsunar um þetta
mál og þátttöku i því; finst mér sem
það verði best gert með því að lvsa
afstöðu þessa ógæfumanns og sýna
með lifandi dæmi hvernig lögin geta
vilst og tekið frelsi eða jafnvel Itf
saklausra manna, þegar atvikin vefa
iíkurnar á vissan hátt. Bg ætla fyrst
að segja stutta sögu um mann, sem
dæmdur var eftir Hkum og sannaði
sakleysi sitt löngu síðar.
Sá heitir Eric R. Watson, sem
skrifað hefir sögu málsins og er hann
sjálfur lögmaður.
/Sagan heitir: Trial of Adolph
Beck”, og er í stuttu máH sem hér
segir.
Árið 1893 vildi það til að Adolph
Beck var á gangi á Victoria stræti í
Lundúnarborg á Englandi. Stúika,
sem Ada Meissonier hét, gekk í veg
fyrir hann og bar það á hann, að
hann heföi fyrir þremur vikum rænt
sig peningum. Maðurinn neitaði því.
Þau •kölluðu á lögregluþjón, fór hann
með þau bæði inn á lögreglustöð.
Þar kærði stúlkan Beck fyrir þjófm.
að. Margar aðrar ungar stúlkur
komu fam og báru það, að maður
hefði einnig rænt þær, og beitt til
þess sömu brögðum við allar. Hlafði
hann komist í náin kynni við þær,
þóst ætla að giftast þeim og beðið
þær að ljá sér hring til þess að hann
gæti mælt eftir honum annan hring,
er hann ætlaði að gefa þeim. Auk
þess fékk hann peningalán hjá þeim
öllum. Þegar hann hafði náð hringn
um og peningunum, hvarf hann og
sást ekki framar. AJlar stúlkurnar
báru það og sóru, að þessi Adolph
Beck væri svo Hkur þessum manni,
að um það væri ekki að villast —
þetta væri hann og enginn annar.
Eleira kom á móti Beck en þetta,
t. d. það, að pappír, sem þjófurinn
hafði skrifað á til stúlkunnar, var
samskonar og sá pappír, sem Beck
notaði. I ööru lagi það, að þjófur.
inn var þýzkur og heyrðist útlendings
b1ær á máli hans; Beck var Norð.
maður, og talaði einnig með útlend-
ingsblæ. Var þetta atriði talið mik.
ilsvert fyrir réttinum til sönnunar um
sekt hans.
Meðan málið stóð yfir, var einhver
svo hugulsamur, aö minna lögregl-
una á það, hvað Beck væri Hkur
manni, sem John Smith hét, og sawn-
aður hefði verið að þjófnaði árið
1877. Tveir lögregluþjónar, sem átt
höfðu við Smiths málið, voru kallað-
ir, og báru þeir það báðir, að eftir
því sem þeir myndu bezt, væri þessi
maður svo líkur Smith, að hann væri
vafalaust sami maðurinn undir
fölsku nafni.
Sérfróður maður var fenginn til
þess að dæma um skrift Smiths og
DODD’S nýraapillur eru bezta
nýmameðalið. Laskna og gigl,
bakverki, hjartabilun, þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pilfek
kosta 50c askjan, eða 6 öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
sölum, eða frá ,
The Dodd’s Medicina Co., Ltd.,
Toronto, Ontario.
Becks, og gaf hann þann úrskurð, að
höndin væri sú sama.
Lögreglan og dómarinB voru viss
um sekt mannsins, og var hann dæmd
ur í sjö ára fangelsi við þrældóm.
Þegar Beck kom í fangelsið fékk
hann fangamarkið DW523, sem var
sama númerið og Smith hafði haft.
en “W” þýddi það, að hann hefði
verið fangi áður.
Lögmaður Becks hélt áfram að
hugsa um málið. Loksins komst hann
að því, að Smith var þýzkur Gyðing-
ur og var því umskorinn.
Lét hann þá skoða Beck og sann-
aðist það, að hann var ekki sami
maðurinn og Smith. Þarna kom
fram nýmæli í málinu, og það not-
aði lögmaðurinn til þess að biðja um
nýja rannsókní en því var neitað —
taiið þýðingarlaust, þar sem sannan-
ir hefðu verið svo margar og ó-
yggjandi.
Árið 1901 var fangelsistími Ad-
olphs Beck útrunninn, var hann þá
látiim laus.
Á meðan hann var í fangelsinu
hafði ekkert borið á þessuni þjófnaði
sökum þess að Smith var erlendis.
En tveimur árum síðar var byrjað að
stela á þennan sama einkenni-
lega hátt. Beck var tek-
int* fastur aftur og enn þá fundinn
sekur.
Áöur en dómur var uppkveðinn í
þetta skifti tók lögregluþjónn nokk-
ur eftir því, að maður nokkur hafði
verið fundinit' sekttr vwn nákvæmlega
samskonar þjófnað á öðrum stað.
Gren^laðist hann eftir sannleikanum t
þessu máli og fann það út, að þar var
Smith. Kom það nú hrátt i Ijós, að
Beck hafði verið með öllu saklaus í
hæði skiftin. Rétturinn lýsti yfir sak-
ieysi hans af báðum kærum og ákvaö
honum um $25,000.00 skaðabætur úr
rikissjóði. Watson lögmaðtir lesggur
sterka áherslu á eitt sérstakt atriði í
þessari bók. Það er það, að Beck var
sérstakur óreglu- og óreiðumaðtir,
þótt hann væri saklaus af þessum
kærum. Telur Watson Hklegt að það
hafi haft áhrif á hugi þeirra, sem
réttvísinni stjórnuðu, þótt slíkt ættí
aldrei að eiga sér stað.
Þetta er sagan um Adolph Beck:
ótrúleg sorgarsaga, en þó sönn og
tekin úr nútíðarlífi i brezka ríkniu. —
Þá er að minnast á Ingólf Ingólfs-
son — Islendinginn dæmda. Hann er
kærður um morð; hann mætir fyrir
dómstólnum fé- og vinalaus útlendin
Hann hefir engan( lögmann. Rétt-
vísin skipar honum málaflutnings.
mann — einhvern sem næstur er
hendi — við vitum Ö11 hversu mikið
má venjulega treysta slíkri máls.
vörn. Á móti honum korna* fram Hk-
ur — ef til vill sterkar Hkur — en
samt ekkert nema likur.
Þó er hann fundinn sekur og
dæmdur til dauða. Lögmaðurinn á-
frýjar fyrir hæstarétt Albertafylkis,
eða biður um nýja rannsókn; því er
neitað í einu hljóði.
Af þessu leiðir það, að ekkert verð
ur annað gert en að fá dóminum
breytt í fangelsisvist það fær Berg-
mann ef nokkur fær það. Verði dóm-
inum þreytt þannig, þá mætti svo fara
að eitthvað kæmi í Ijós síðar til þess
að málið fengist tekið upp af nýju;
gæti þá sakleysi Ingólfs sannast, ef
hann er ekki sekur.
Astæðan til þess, að ég sagði hér
söguna af Becks-málinu er sú, að ég
hefi heyrt suma efast um að nokkru
sinni sé dæmt eftir líkum, er það