Heimskringla - 25.02.1925, Blaðsíða 4

Heimskringla - 25.02.1925, Blaðsíða 4
4. BLAÐSÍÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 25. FEBRUAR 1925, Hcímsktittgla (StofnntS 188«) Kemur fi( A hverjum mlfirikadegL EIGENDUK: VIKING PRESS, LTD. 853 ok 855 SARGKNT AVB., AVINNIPKG, Tnlnfmlt N-6537 Vert5 blatJsins er $3.00 árgrangurinn borg- ist fyrirfram. Allar borganir sendiat THE VIKING PHEfcS LTD. SIGFÚS HALLDÓRS írá Höfnum / Ritstjóri. JAKOB F. KRISTJÁNSSON, Ráðsmaður. UtanANkrlft til blaitNÍnst THE VIKING PHESS, Ltd., Box 8105 1'tnnANkrlft tll rltNtjAranai EDITOH HEIMSKRINGLA, Box 3105 WINNIPEG, MAN. “Helmskrlngla is pnblished by The Vlkinir Preas Ltd. and printed by CITY PRINTING A PUBLIS HING CO. 853-855 Sargent Ave., Wlnnlpegr. Man. Telephone: N 6537 WINNIPEG, MANITOBA, 25. FEB. 1925. Islenzk líkamsment. Hinn ásgæti íþróttamaður Jóhannes Jósefsson, sem er jafn ágætur íslending- ur, sendi oss nýlega nokkur orð bréflega. Þar stendur meðal annars: ' “Yður mun þykja, sem ég sæki þetta mál nokkuð fast, en það er ekkert eins dæmi um Islendinga. Fast sótti Egill eftir konuarfinum til Noregs, og Háll- dór Snorrason eftir launum sínum til konungs, enda höfðu báðir sitt fram og vona ég enn, að svo verði.” * * * Hér er hinn ágæti Jóhannes, að tala um endurreisn íslenzku glímunnar í Win- nipeg, og þar með í Vesturheimi. Vér vonum að mörgum finnist hann “sækja þetta mál nokkuð fast”. Finnist svo til um það, að þeir finni nú glöggar en áður til þess hvílík vanvirða það er, að þessi eina og ágæta íslenzka íþrótt skuli vera að týnast niður hér í landi, þessi íþrótt, sköp- uð af íslenzku snarræði og harðfengi, aðalslund og göfugmensku, þessi íþrótt, sem viðheldur hjá öllum iðkendum sín- um sömu eiginlegleikunum, sem hún er eköpuð af. Sé gengið að því sem vísu, að líkam- inn sé bústaður sálarinnar, þá ætti nauð- synin á því að gera þann bústað sem bezt úr garði, að vera sæmilega augljós. Þó er fjöldi manna svo gerður, að þeir halda að líkamsþjálfun hljóti að verða á kostn. að andans, að íþróttamenn séu yfirleitt heimskir. Og ekki eru það allfáir gáfað- ir fræðimenn, sem bera mestu fyrirlitn- ingu fyrir líkamlegu atgervt Telja þeir það engu máli skifta fyrir sálina, hvern- ig líkaminn sé úr garði gerður, og búi oft andlegt afarmenni í lítilfjörlegum lík- ama. Benda þeir á menn sem Pope, Steinmetz og ótal fleiri sínu máli til sönn- unar. Ef svo skyldi rökræða, þá mætti alveg eins vel bera það fram, að engin á- stæða sé til þess, að breyta að pokkru leyti byggingarlagi frá því, sem er á ís- lenzku moldarkofunum, eða amerísku bjálkahreysunum, af því að þar hafi get- að fæðst og uppalist slíkir menn sem Stephan G. Stephansson og Abraham Lincoln. En ekki höfum vér þó vitað nokkum vilja halda þeirri skoðun að mönnum, að jafngóðir væru daunillir og hálfdimmir bjálkakofar, loftræstum, heið björtum og rúmgóðum íveruhúsum. # * * Þær tvær þjóðir — báðar norrænar — sem hæst risu í menniijgu á fyrri tímum, Grikkir og íslendingar, — skildu þetta fyllilega. Og af Grikkjum lærðu Róm- verjar, sem á hinu stirða en gagnorða tungumáli sínu fundu þeirri hugsun stað í orðunum “mens sana in corpore sano”, “heilbrigð sáJ í hraustum líkama”. Hvergi mun slík rækt hafa verið lögð við líkams- mentun og hjá þessum tveimur frænd-. þjóðum, Grikkjum og íslendingum, og hvergi hefur mannvitið borið jafnfegurri ávexti. Það er eftirtektarvert, að margir allra glæsilegustu garparnir á lýðveldis- tímabilinu íslenzka eru um leið afburða vitmenn. Þar hæfir hvað öðru, sálin og líkaminn, eins og demantur gullhlaði. Björn Hítdælakapi, Gísli Súrsson, Skarp- héðinn Njálsson, Egill Skallagrímsson og Grettir Ásmundsson. Öllum, sem til hafa hugsað, er það ráðgáta, hvernig Gretti hefir tekist að halda vitinu óskertu, öll sín hörmungarár, þó hann “seldi þar mann- lán og gleði”. Ósennilegt er, að nokkur maður nú á tímum slyppi gegnum sömu þrekraunir. — Sá óskiljanlegi styrkur Grettis getur hafa verið af mörgum þátt- um spunninn, en meginþátturinn hefir verið hin ótæmandi lífsorka (vitality) líkamans. * • * Hér eru flestir menn af engilsaxnesk- um ættum. Á síðari tímum hafa Engil- saxar haft gleggra auga fyrir því en aðr- ar þjóðir, að nauðsynleg sé^þjálfun lík- amans til þess að sálin geti fyllilega notið sín. Þeir eru víðförlastir allra þjóða á síðari tímum og valdamestir fyrir áræði og þrautseigju, sem er bein afleiðing af líkamsmenningu þeirra. Hvert sem þeir fara, flytja þeir íþróttir sínar með sér, iðka þær sjálfir, og kenna þær öðrum. Ein íþrótt þeirra, glímutegundin “catch as catch can”, eða “free-wrestling” hefir á síðari árum, breiðst út um allan heim, á kostnað grísk-rómversku glímunnar, sem almennust var áður. Og nú á síðari árum er japönsk glíma, “jiu jitsu”, farin að ryðja sér til rúms. * * * Vér íslendingar eigum alveg sérstaka glímuaðferð. Jóhannes Jósefsson hefir sannað, að hún er ágætari en allar aðrar glímuaðferðir. Samf höfum vér íslend- ingar ekki nóga rækt eða stolt í brjósti til þess að halda henni við meðal sjálfra vor svo vel sé, hvað þá heldur að breiða hana út um þessa heimsádfu. Svo lítill hefir áhugi vor í þessum efnum verið, að maðurinn, sem gert hefir garð vorn fræg- kn með glímunni, þarf að hafa sig allann við, til þess að fá áheyrn, þarf að gefa oss dýrgripi til þess að vér höfum vit á að sjá sóma vorn í þessu efni. En dýr- gripirnir eru gefnir af heilum hug og heitu hjarta. Tökum þessvegna móti þeim í þeim sama anda. Vér höfum áreiðanlega ekki altaf ver- ið nógu varkárir í þeim efnum. Það er hætt við því að vér höfum á stundum helt dýrgripunum út ásamt skólpinu. • * # , Hættum því. Reynum betur en áður að gera oss það ljóst hvílíkt búsílag vér höfum hingað með oss fært, til þessara nýju heimkynna vorra. Gáum vendilega að því, hvert það sé nothæft hér, eða hvert það geti ekki orðið það. Vörpum engu burt, þó það sé öðruvísi lagað og litt, en það sem fyrir er, ef vér erum ekki sannfærðir um það á alla vega, að annað sé betra. Verum einhuga um að vera ekki einungis þurfandi hér í landi, heldur einn- ig miðlandi. • * * íslenzk glímuíþrótt er ótæmandi auðs- lind. Teygum af henni sjáílfum oss til styrktar, og gefum samlöndum vorum, er ekki eru svo heppnir, að vera af íslenzku bergi brotnir, hlutdeild í auðæfunum með oss. Förum ekki svo af Þjóðræknis- j þinginu, að vér þurfum að bera kinnroða fyrir sjálfum oss, og íþróttamanninum, sem er að berjast vorri baráttu, um þvera og endilanga heimsálfuna. X * # * Mörgum finst vér Vestur-íslendingar vera í sífellu að berjast við afturgöngur og drauga. Notum nú glímuna til þess að bregða einhverjum af þessum draug- um svo snipparamannlega á loftmjöðm, að þeir rísi ekki upp aftur. Endurreisum ís- lenzku glímuna. H.un borgar oss aftur í fríðu, það erfiði, sem vér leggjum á oss fyrir hana. Dawes Samningurinn. Eg minnist þess ekki ag hafa tekiö eftir því, að “Heimskringla” hafi flutt neitt ítarlegt — né lauslegt — yfirlit yfir niðurstöður þær, sem al- þjóðanefndin, sem skipuð var til þess að íhuga skuldamál og fjárhagsörðugleika Þjóðverja, hef- ir birt í samningsfrumvarpi því, er kent er við Bandaríkjamanninn Dawes. Nú er það skemst af að segja, að ekkert skjal mun hafa valdið eins miklu umtali um heim allan á síðari árum, sem þetta. Blöðum og tímaritum var um langt skeið ekki um annað tíðræddara. En samt held ég ekki, að ofmikið sé sagt, þó fujlyrt sé, að al- menningur hafi ekki haft sama gagn af um- ræðunum, sem ætla hefði mátt eftir þeim orða- fjölda, sem til þeirri hefir verið varið. Um- ræðurnar í almennum blöðum hafa verið nokk- uð á eina leið: Hinir ramhæfu og reyndu fjár. málamenn hafa hér á nokkurum vikum leyst hnút, sem stjórnmálamönnum var um megn að greiða úr. Þeir hafa bent á leið til þess að Þjóðverjar fái greitt skuldir sínar, fótuni sé komið undir iðnað þeirra, Bandamenn fái rétt við fjárhag sinn og lánveitendur Bandamanna fái lán sín endurgreidd. Engum getur dulist að væru þessar frásögur sæmilega réttar, þá er hér um fáheyrð tíðindi að ! ræða. Allir hafa fundið til þess, að það ástand, sem menn hafa átt við að búa frá því ófriðnum lauk, hefir verið með öllu óviðunanlegt. Og öll- um virðist hafa komið saman um, að jafn. vægi kæmist aldrei á fyr en að minsta kosti höfuðagnúum viðþkifta. og (fjárhagslífs Mið- Evrópu væri á braut rutt. Mönnum hefir verið tjáð, að nú sé gátan ráðin í vandamáli þessu. Vegsemdin af því verki hefir að miklu leyti fallið í skaut Dawes, odd- vita nefndarinnar, sem um málið hefir fjallað. Dawes er nú, eins og kunnugt er, kosinn vara- forseti Bandarikjanna; og er það mál manna, að afskifti hans af þessu mikilvæga máli, hafi átt ekki alllítinn þátt í, hve sigurinn varð ótvíræð- ur í forsetakosningunum í haust. Kemur þar greinilega í ljós máttur auglýsinganna, því full- yrða má, að almenningi hafi ekki gefist mikill kostur á að gera sér ljósa grein þess, hvað í til- j lögum nefndarinnar felst í raun og veru. Mönn. um hefir verið sagt, að fram úr málinu vœri ráðið, og við það hafa upplýsingarnar að mestu leyti setið. I Sá, sem þetta ritar, átti nýlega kost á að hlýða á erindi, er flutt var hér í Winnipeg um þetta efni. Ræðufnaður var prófessor Scott Nearing, sem verkamanna flokkar borgarinjnar hafði fengið hingað frá Bandaríkjunum til þess að flytja erindi. Sá var munur á máli þessa manns og því, er borist hefir tíl manna í almenn. um blöðum og fréttum, að hann gerði tilraun til þess að draga fram aðaldrættina pm það, í hverju tillögurnar væru fólgnar og skýra fyrir mönnum hvaða afleiðingar þessar ráðstafanjir mundu fyrst og fremst hafa. Því miður er eng- inn kostur á að flytja lesendum “íHeimskringlu” neinn samanhangandi útdrátt af ræðu prófessors- ins, en þó er ekki með öllu óliklegt, að einhverj- um þyki fróðleikur í þeim glefsum, er hér verða tíndar til. Er hér ekki við neitt stuðst nema minnið eitt, og þetta enda ekki ritað fyr en nokk- uð er umliðið frá því, er erindið var flutt. Verzlun öll og kaupsýsla hefir staðið höllum j fæti nijög, alt frá þeim degi er friður var sam. inn í Versölum. Fjármagni veraldar og mann. afla hafði verið beitt um svo langt skeið til hern- aðar. og spellvirkja á eignum og auði, að ein- hversstaðar hlaut niður að.koma, Leikar skildu þannig, að Mið.Evrópu allri og því hinu mild.i bákni, er Rússland nefnist, var gert ókleift að kaupa að nokkurum mun afurðir þær, er önnur iðnaðarlönd Evrópu og Ameríku framleiddu. Þjóðum þeim, sem verst urðu úti í óíriðnum, tókst aldrei að láta fjárhagsjöfnuð verða á út- gjöldum og tekjum, og mismunurinn var greidd- ur í auknum ótrygðum seðlum. Seðlarnir urðu verðlausir og allur iðnaður fór þá itm leið í kalda kol, því engin kostur var á að afla hráefna er. lendis. Sigurvegararnir í ófriðnum gátu ekki selt afurðir sinar. Þeir skulduðu stórfé til lánveit- anda, er stutt höföu þá til hernaðar með fé, Eng- in von var um greiðslu á því fé, nema hinar sigruðu þjóðir gætu greitt skaðabætur og her. kostnað. Til þess að þeim yrði það kleift varð iðnaður þeirra að komast á laggirnar. Nú horfði mjög í aðra átt, en að þetta mundi ætla að tak- ast. Frakkar settust að í Ruhr.héraðinu til þess að tryggja sér kol til þess að unt yrði að starf- rækja þeirra eigin stálnámur. Englendingar unjlu þeirri setu hlð versta, þvi þeim hefir verið um margt annað annara, en að Frakkar yrðu sama sem einráðir á meginlandi Evrópu. Og ekkert vænlegar horfðist -á um lángreiðslurnar. Frakk- ar tóku heldur þurrlega í allar uppástungur um að hjálpa Þjóðverjum til þess að endurreisa iðnað sinn. En mönnunum sem lánað höfðu féð til hernaðarins stóð ekki á sama. Voru það kaup. sýslumenn úr ýmsum löndum, en mest frá Bandarikjunum. Var þá til þess gripið að hraða dálítið hruni frankans, þángað til Frakkar létu undan. Jafnskjótt og þeir höfðu goldið jákvæði sitt, greip Morgan hinn auðmikli til og stöðvaði hrunið 1 bili. Fjármálamennirnir, sein tillögurnar áttu að gefa, lögðu nú fram álit sitt. Þeir þættir tillaganna, f;em mest þykir um vert, eru í stuttu máli svo sem hér segir: Bandamenn sjá um, að útvegað sé fé til þess að stofna nýjan banka á Þýzkalandi. Skal sá banki hafa einka. rétt til seðlaútgáfu í landinu, enda séu seðlarnir trygðir með gulli. Fjár. málamenn Bandamanna hafa einir umráð yfir bankanum, og er þá um leið gefið fullkomið vald yfir öllum iðnrekstri Iandsins. Banki þessi er þegar kominn á laggirnar. Meiri. hluti fjársins var tekinn að láni í Bandaríkjunum, og stóð ekki nema 4 hluta úr degi, að menn skrifuðu sig fyrir upphæðinni allri, er hún var boðin úr af Morgansfélaginu í New York. Það, sem eftir var láns. ins fékst með litilli fyrirhöfn í Eng.. Jarfdi og- á Frakklandii. Mieð aði- stoð þessa banka gefst nú þýzkum iðnfyrirtækjum tækifæri til þess að kaupa hráefni sín erlendis og endur. reisa iðnaðinn. Til tryggingar skuldum Þýzkalands við Bandamenn er járnbrautarkerfi ríkisins veðsett með öllu tilheyrandi. Auk þess ieru veðjtettar ntokk;rar helstu tolltekjur ríkisins, svo sem toll- ur á tóbaki, víni og ýmsum öðrum vörutegundum. Er rikisþingfnu ó- heimilt að lækka þessa tolla eða af- nema. Upphæðin, sem Þýzkalandi er gert að skyldu að greiða til Banda- manna, er (að mig minnir) 2jú bil- jón gullmarka árlega í 50 ár. Nú er það álit fróðra manna, að þó upphæð þessi virðist nokkuð geipileg, þá muni þó afraksturinn af framleiðslu landsins vera svo mik- ill, að kleift muni vera að greiða hana. En til þess þurfa þó tvö skil- yrðli að vera fyrir hendi. Annað er það, að Þýzkalandi takist að leggja undir sig erlenda markaði, sem nú eru í höndum annara þjóða. Þjóðir þessar eru Englendingar, Frakkar, Bandaríkjamenn, Svíar og Belgar. Líkindin þykja vera mikil fyrir því að þeim takist þetta. ef þeim tekst að ihalda kauþi 'ver’ka. manna jafnlágu og það nú er. Sam. kvæmt skýrslum, sem fyrir liggja frá Department of Labor Bandaríkjanna, þá er kaupið nú upp og ofan fyrir vana verkamenn, jafngildi 7 til 8 dollara á- viku. F.r sá reikningur miðaður við kaupgildi peninganna, en ekki nafnverð. Svona hátt gjald fá þó þeir einir, er fjölskyldumenn eru. Einhleypir menn fá minna. Eins og menn sjá af því, sem hér hefir verið skýrt frá, þá þarf ekki djúpt að leggjast, til þess að koma að minsta kosti auga á sumar tegund- ir þeirra áhrifa, er. ráðstafanir þess- ar hljóta að hafa á atvinnurekstur um veröld víða. Iðnrekstur á Þýzka. landi var fyrir ófriðinn á þá lund, sem hann hefir fullkomnastur verið í heiminum. Með sæmilegum fjár. styrk og ódýrum mar.nafla er naum. ast hætta á öðru, en að Þjóðverjum takist að ryðja- sér veg með vörur sínar inn á hvcrn þann markað, sem ekki er þvi vandlegar varinn með tollgörðum. Aðleiðingin af þeirri samkepni verðu.r óumflýjanjega sú, að kaupgjald verkamanna hlýtnr að lækka í öllum iðnaðarlöndum. Kaupgjdldið í þýzkalandi er nú meira en helmingi lægra en á Englandi — þar sem hátt á aðra miljón manna er stöðugt atvinnulaus — og fjórum til fimm sinnum lægra en í Bandaríkj. unum. Og satt að segja er kaup- gjaldið á Þýzkalandi svo, að það virðist ganga kraftaverki næst, að mönnum skuli takast að halda líf. tórunni við. Og öllum tekst það auð- vitað ekki. En það er undursam. legt hvað menn þola, og fjármála. möilnunum reiknast svo til, að fleiri en svo muni ekki lífið láta, en að þeir, sem eftir sé, muni komast yfir að annast vinnuna í verksmiðjunum — sérstaklega þegar þess er gætt, að 8 stunda vinna .er nú með öllu af- numin og meðalvinnutími er nú 56 stundir á viku. Eigi því öðrum iðn. aðarlöndum að takast að halda í ’horfinu, virðist óhjákvæmilegt að kaupgjaldið lækki — því enginn hefir trú á, að atvinnurekendur geri sig á- nægða með að skerða gróða sinn. Bjartsýnum mönum, sem ekki væru allskostar ánægðir með að verða svift ir kaupgjaldi því, er þeir nú hafa — þegar þeir fá vinnu — kynni ef til vill að detta í hug, að þýzkir verka. menn, gætu ekki unað því til lengd- DODD’S nýrnapillur eru bezta nýmameðalið. Laekna og gigt» bakverki, hjartabilun, þvagteppu, og önnur veikindi, sem stafa frá nýrunum. — Dodd’s Kidney Pill* kosta 50c askjan, eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást hjá ölltnn lyf* sölum, eða frá , The Dodd’s Medicina Co., Ltd., Toronto, Ontarío. ar að vera hneptir í þann þrældóm, er þeir eiga nú við að búa, og kaup- hækkunarkröfur þeirra hljóti a & verða teknar til greina. Eins kynni einhverjum að koma til hugar, að> dugnaður þýzku þjóðarinnar og auð- æfi landsins geti reynst svo mikil, að mikill afgangur verði af framkiðslu.. gróða landsins, þó greiddar séu þess_ ar 2y-i biljón marka árlega. Fjár_ málamönnum í Dawes-nefndinni hef_ ir sýnilega komið hvortveggja tif hugar, því vandlegar skorður eru við> því settar, að nokkur verulegur auð_ ur geti ílengst í landinu og við því a5 alþýða manna geti lifað sæmilegu lífi. Það er gert með uppfinning þeirri, sem nefnd er “hagsældarmatið”. Svo er tilætlast, að lifnaðarhættir manna þrjú fyrstu árin eftir að Dawes-til- lögurnar eru teknar til greina, verði skoðaðir sem mælikvarði, sem hag- sæld þjóðarinnar eigi að mið- ast við næstu fimtiu ár. Komi það í ljós að hagsældin vaxt, að þjóðin eyði meiru fyrir almenn. ar vörutegundir t. d. árið 1930 heldur en hún gerði að meðaltali árlega 1925—’28, þá skal henni bera skylda til að greiða samsvarandi mikið meirt skaðabætur til Bandamanna. Eyði þjóðin t. d. 10% meira í nauðsynja vörur, þá á hún að greiða 10% meiri skaðabætfir. Verði eyðslart orðití 40% meiri 1940, þá ber þjóðinni a?S greiða 40% meiri skaðabætur það ár, heldur en þessi fyrstu ár. Er þetta hið áhrifamesta ákvæði, þvi með því er í raun og veru svo fyrirmælt, a5 hvort sem Þýzkalandi tækist vel eða illa, hvort sem íbúar þess leggi hart atS sér eða ekki, þá skuli alt verða af þeim tekið og niðjum þeirra i 50 ár. Af þessu sem nú hefir verið skýrt frá, sýnist það mega marka, að til_ gáta prófessors Scots Nearing’s urt* að almenn kauplækkun t iðnaðarlönd- um fari i hönd, sé ekki úr lausu loftí gripin. Sú tilgáta hans, að til þcss hafi civnig rcfirnir verið skornir með Dawes-tillögurnar, virðast liggja svo nærri, að örðugt er að komast hjá að samsinna henni. Og iliggja tif þess enn fleiri ástæður en hér hafa verið greindar. Má þar tilnefna, af? félag J. P. Morgan, sem fremst allra hefir staðið í máli þessu, svo sem ogr raunar öllum fjárhagslegttm alþjóða- málum síðari ára, er hinn mesti höf_ uðfjandi vérkamanna. Dawes'sjálf- ur, er einn hinn nafnkunnasti mót- stöðumaður verkalýðsfélaganna (un- ionsF í Bandaríkjunum. Er hanti fremstur í flokki þeirra manna, er neita að félögin eigi að hafa nokkurt* rétt til þess að semja við vinnuveit- endur, og vill láta dóm^óla og lög_ reglu upphefja félögin, sem vitaskulcf er eina vörnin, sem verkamenn hafæ enn haft tök á' að nota til þess af? sporna við því, að réttur þeirra værf með öllu fyrir borð boriAn. Nú hefir það hróp kveðið við um lönd öll af hálfu þeirra, sem líta á almenning sem áburðargripi og mjólkurkýr, kaupgjald verkamanna væri alstaðar of hátt. Hér virðist vera — þar sem Dawes.tillögurnar eru — fund_ inn greiðfær vegur til þess að ná markinu, að þrýsta! kaupinit hiðttr Má segja, að ekki hafi þjóðununr verið til einskis lánað fé tíl þess a’5 berja hver á aqnari, ef afleiðingarn- ar eru svona glæsilegar: Þjóðverjar hneptir í þrældóm í 50 ár, öllu kaupt verkamanna í iðnaðarlöndum þrýst niðut á það stig. er lægst er, svo menn fái líf haldið, og lánsféð endur- •

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.