Heimskringla - 27.05.1925, Síða 1

VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBCÐIR
royaw-,
CROWN
— Sendit5 eftlr verí51ista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.f
654 Main Street Winnipeg.
mipeg. |
VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBCÐIR
ROYAF
CROWN
— Sendií! eftir vertilista til —
ROTAL CROWN' SOAP LTD.^
654 Main Street Winnipeg.
XXXIX. ARGANGUB; WINNIPBG, MANITOBA, MJBVIKUDAGINN 27. MAÍ, 1925.
Bólusótt, en þó í vægasta lagi, hefir
stungiS sér niöur í Stuartburn hér-
aöinu hér í Manitoba. Þrettán börn
-og unglingar á aldrinum eins til saut.
ján ára, hafa tekiö veikina, en ekk-
-ert mannslát enn orðið. Hyggja
læknarnir þar í héráðinu, að þegar
hafi tekist að stemma stigu fyrir
'henni. Er verið að bólusetja alla
liéraðsbúa, og gengur það greiðlega,
J)ví þeir eru nálega allir Úkraníu-
menn og Pólverjar, og þekkja því vel
skaðsemi veikinnar. — Álitið er að
veikin hafi borist sunnan frá Minne-
sota. i
Hinn velþektil nautgriparæktiinar-
maður A. H. Mullins ofursti, gekk
nýlega *til fundar við Bracken for.
Æætisráðherra, til ráðagerða um út-
flutning nautgripa. Sagði ofurstinn
að' enginn efi væri á þvi, að ef skyn-
samlega væri gengið að, þá. ætti
nautgripamarkaður Canada í Eng.
landi afarmikla framtið fyrir hönd-
tim. Er það aðallega af því, að
munn. og klaufsýkin hefir gert þann
felkna usla i Evrópu undanfarið, og
nð írskir nautgripir eru að ganga úr
sér sökum lifrarveiki, er ekki þekkist
liér í Canada. Áleit ofurstinn, að
Petersen samningurinn mvndi \^rða
til heilla fyrir nautgriparæktina hér,
sérstaklega, ef stjórnarskipin væru
einnig tekin til sömu notkunar, þau
sem hæfileg væru.
Ákveðið hefir verið að steypa
Union Bank of Canada saman' við
Royal Bank of Canada. Fá hluthaf.
ar Union bankans einn hlut í Royal
Bankanum fyrir hverja tvo af Union
Þanka hlutunum. Samsteypa þessi er
gerð vegna þess, að altaf hefir smá-
gengið saman fyrir Unionbankanum
nú á. siðari tímum. Treysta banka-
stjórarnir sér ekki til að borga hlut-
höfum arð svo nokkru nemi, og eru
þvi hræddir um, að hlutir myndu
falla í vorjleysu. jÞykjast þeir og
enga von sjá um bráðlegan bata fyíir
bankann, og hafa þvt leitað a naðir
Royal bankans. Eru þá allir stór.
bankar Canada í höndum Austur.
fylkjanna.
Frá Ottawa er símað 22. þ. m., að
lagamálaráðherrann (Solicitor Gen.
1 ÞINGINU.
Mjög 'harðar umræður urðu í þing
ínu útaf fjárlögunum, sérstaklega út
af tollgarðinum, sem þau hlaða í
kringum landið. Eru þau sömu toll-
lögin og kend voru við McKenna, og
■þau et Ramsay McDonald ráðuneytið
stakk undir stólinn, er það komst að.
Kvað fjármálaráðherrann Winston
Churchill altof mikinn gauragang
gerðan út af tolllögunum. Hefði
hann með þeim aðeins viljað koma á
sfatus quo ante (ástandinu er áður
var) og stimpla aðgerðir Mr. Snow^
dens, þegar hann í sinni tíð hafnaði
þeim, sem flokkmensku (partisan
action) eingöngu.
I
* ^ I
Mr. Snowden:
“Eg fæ vel skilið að fjármálaráð.
herrantii sé ófær um að skilja það, að
nokkur maður geti látið stjórnast af
heiðarlegri stjórnmálasannfæringu
(hróp af stjórnarbekkjunum: “Af-
sakaðu ! Taktu þetta aftur !”)
Mr. Snowden: Eg ætla að fara að
eral) Hon. E. J. Murray hafi sagt
af sér embættinu. Segja blöðin, að
orsökin sé sú, að lögmannafélag það,
sem hann er í, hafi skuldað Hjome
bankanum æði mikla peninga, þegar
hrunið mikla varð, og hafi enn ekki
séð sér fært að ljúka þeirri skuld.
Hefir ráðherrann þess vegna viljað
segja af sér, svo að stjórnin yrði ekki
fyrir neinu ámæli eða óþægindum
at því, að hann, sem meðlimur henn.
ar, kynni nokkuð við þessi mál að
vera bendlaður.
Sagt er að umboðsmaður Lake
Winnipeg Paper félagsins hafi geng-
ið á fund Brackens forsætisráðherra
í síðustu viku, til þess að fá Jeyst af
öllum skilmálum, og tekið á leigu að
parti skóglendið, sem kallað er No. 2,
og kunnugt er orðið af McArthur
samningmnum. Fáist þetta er áætlun.
in að koma á fót 200 tonna pappirs.
mylnu, er veiti atvinnu 1200 manns.
Á félagið orkulitid i Saskatchewan-
fljótinu, nálægt Grand Rapids, og
hefir á leigu skóglönd, sem nægilegt
efni geta veitt 100 tonna verksmiðju..
En vatnsaflið er svo mikið, að nægi-
legt er fyrir 200 tonna mylnu. Fái
félagið þetta, á að ábyrgjast námu-
félögum og bóltekjumönnum full
réttindi á svæðinu, ef til þarf. —
Forsiætisráðherrann vísaði félaginu
til sambandsstjórnarinnar.
Robert Forke, M.P., formaður
bændaflokksins á þingi, hefir ásamt
nokkrum fleiri félögum sínum, tek-
ist ferð á 'hendur til strandfylkjanna,
til þess að kynna sér ástandið þar sem
bezt. Var þeim félögum haldin
veizla af landbifpfaðarráðuneytinu i
Nova Scotia, og bauð E. H. Arm.
strong forsætisráðherra þá velkomna.
Manitobaháskólanum var sagt upp
á fimtudagsmorguninn í síðustu viku
og fór upjjsagnarhátiðin fram í Wal-
ker leikhúsinu, og setti hana Mathe-
son erkibiskup, en R. M. Dennistoitn i
dómari ávarpaði þá er útskrifuðust,
A eftir var sameiginlegmr hádegis. 1
verður að Fort Garry, og ávarpaði
prófessor F. W. Kerry þar þá, er út-
skrifuðust.
dæma Mr. Churchill og afsaka ekkert
og taka ekkert aftur.
Það sem Snowden átti við með
svari sínu, var auðvitað það, að mjög
er það álit manna alment, að Church
ill, sem altaf hefir verið með toll-
frelsi, hafi selt sannfæringu sína
gegn ráðherrastöðunni.
' MANNALÁT.
Látinn er nýlega jarlinn af Ypres,
John French marskálkur. Hann var
einn af þektustu hershöfðingjum
Breta á síðari árum. Hann var
riddaraliðsforingi og lítt þektur fyr
en skömmu fyrir Búastríðið, að
hann vakti eftirtekt á sér fyrir her.
fræðislega bók, er yfirmaður hans
bað hann að semja. I Búastriðinu
gat hann sér góðan orðstír, og smá-
hækkaði í tigninni unz hann var gerð
ur að yfirforingja alls brezka hers-
ins í ófriðarbyrjun 1914. Hann hélt
þeirri stöðu í 16 mánuði, en varð þá
að víkja fyrir Douglas Haig. Und-
anhald French hjá Mons í stríðs-
byrjun þótti afbragðs hreystiverk.
Hann varð 73 ára gamall.
Þá láðist og um daginn að geta um
lát William Ferguson Massey, sem
var forsætisráðherra í Nýja Sjá-
landi nær þvi full 13 árin síðustu.
Hann sat síðastur í embætti af öllum
þeim ráðherrum, er embætti höfðu á
ófriðarárunum; þótti kjarkmaður
mesti, og dugnaðarmaður; án þess að
vera nokkur sérstakur gáfumaður, og
íhalds- eða jafnvel afturhaldssamur
í meira lagi.
Noregur.
IRoald Ammundsen kapteinn, sem
trægastur er allra pólferðamanna,
lagði nú loks á fimtudaginn í síðustu
viktt í lengi fyrirhugaða loftferð ti!
Norðurpólsins. Með honum voru
þessir i förinni: Hjalmar Larsen,
flugmaður, norskur sjóliðsforingi;
Leif Dietrichsen, sömuleiðis flugmað-
ur og sjóliðsforingi norskur; Lincoln
F.llsworth, ameriskur flugmaður og
háskólamaður frá Columbia og Mc-
Gill; Carl Feucht, þýzkur vélfræðing
ur, og Oskar Omdahl, norskur vél-
fræðingur.
Þegar þetta er ritað, á þriðjudags.
kvöld, eru enn engar nánari fregnir
komnar af þeim félögum. Er því
lang-sennilegast, að þeir hafi að
minsta kosti skemt eða eyðilagt vél-
ar sinar (Ellsworth var með aðra).
Þó er ekki óhugsanlegt að þeir hafi
orðið að lenda svo langt frá pólnum,
að þangað sé fárra daga ferð fyrir
gangandi ménn. En þótt þeir nú hafi
orðið fyrir því óhappi, að vélarnar
eyðilegðust, er ekki örvænt um jafn.
þaulvanann ðg afburða harðvítugan
pólfara og Ammundsen. Enda álita
vitrustu menn i þeim efnum, t. d. Vil.
hjálmur Stefánsson og Friðþjófur
Nansen, að þeim sé engin 'hætta búin
fyrst um sinn, hafi þeir ekki sl«,sast
í lendingunni. Segir Vilhjálmur, að
ef þeir hafi orðið að nauðlenda norð.
an til á Alaska, megi ekki búast við
fregnum af þeim fyr en í júlí fyrsta
lagi. En jafnvel þótt þeir hafi eyði-
1agt vélarnar á sjálfum pólnum, þá
séu likurnar ein á móti fjórum, að
annar eins maður og Ammundsen
geti haft sig alla leið til lands fót-
gangandi.
---------x---------
Grænlandsmálið,
Þegar menn líta aftur til þess tima,
er verja varð til þess, að gera þjóð
vorri sjálfri ljóst, hvern sögurétt ís-
land átti til fullfrelsis, getur engan
undrað þótt ekki reynist það neitt
flýtisverk, að byggja rökstudda sann
færing meðal vor um málstað vorn í
deilunni um Grænland. Sérstaklega
ætti að minnast þess við slíkan sam.
anburð,_hve miklú. erfiðara er um
sönnunargögn öll um sögu og stjórn.
arfar nýlendunnar, þar sem efalaust
má telja að glöturo og eyðilegging
slíkra skjala, er lotið hafa að ákvörð-
unum um atburði í Grænlandssögu,
frá því er það bygðist og alt til vorra
tima, er miklum mun tilfinnanlegri
beldur en allir brunar, og önnur tor-
tíming hinna rituðu vitnisburða um
réttarsögu Islands sjálfs. ,
Ennfremur virðist það og rétt að
geta þess um leið, hve líkt er um
undirtektir landa vorra sjálfra, sumra
hverra, nú þegar í upphafi sóknar-
innar^um réttlæti í Grænlandi og fyr.
ir Grænland. — Áður en farið var
fyrir nokkurri alvöru að ræða eða
skýra þetta heimsvarðandi mál, þeg-
ar í stað, er þvi var hreyft hér í
Reykjavik og síðan í Winnipeg,
héyrðusjt ísjengk andmæli, að, vísu
órökstudd en einmitt því frekari og
ákafari í staðhæfingum. Eg á hér
einkum við bókavörð Halldór Her.
mannsson, sem hinn alkunni trygða-
vinur Islands, prófessor Fiske, hafði
sett í æfistöðu til þess að varðveita
og hefja heiður íslenzkra bókmenta.
Grein sú ein, er hann ritaði á sínum
tima, var sett í öndvegisrúm “Ber.
Iingske Tidende” sem fullnaðarsönn-
un um tilhæfuleysi alls þess, er þá
hafði verið sett um kröfurétt vorn
til nýlendunnar vestra. Hið síðasta
og markverðasta dæmi hins sama er
ritgerð prófessors Ó. L. “Réttarstaða
Grænlands að fornu” (Andv. f. á. bls.
28—64), sem eg hefi leyft mér að
svara að nokkru í sama tímariti þ. á.
En alt þetta og þessu um líkt fell-
ur eins og ryð af góðu sverði, þegar
þjóð vor fer að átta sig á þessu lífs-
velferðar og friðarmálefni sinu. Al-
veg á sama hátt eins og íslendingar
risu jafnan upp gegn tilræðum sinna
eigin leiðtoga, hinna og þessara, þeg-
ar brugga átti sjálfstæði voru gegn
erlendri yfirstjórn banaráðin — svo
mun þjóðin nú reynast staðföst, þeg.
ar Grænlandsmálið er orðið mönnum
ljóst, og merking þess fyrir viðreisn
Islands, út á við, hefir verið óhagg-
anlega sönnuð fyrir hugsandi mönn.
um.
Eg hefi gert nokkrar tilraunir tii
þess að sýna fram á það, i ýmsum
blaðagreinum og fáeinum ritgerðum,
hvers vegna þjóð vor hefir fullan rétt
til þess að búast við því, nú eftir lok
íálenzku stjórnardeilunnar, að end-
urstofnað verði ríkissamband íslands
og Grænlands. F.ru til þessa margar
meginástæður. En að þessu sinni
vildi eg hér einungis minnast á eitt
atriði, sem að vísu mun rejmast að
varða mestu, þegar valdhafarnir með
al heimsríkjanna fara að gera út um
örlög “hetjugrafarinnar miklu”. Þaö
eru Bandarikin, sem ásamt með Bret-
landi, hljóta að leggja allan þung-
ann á vogina, til úrslita um stöðu hins
gamla goðaumdæmis. Án endurtekn-
inga á því, sem áður hefir veríð sagt
í þessa átt, vil eg einungis minnast á
eitt atriði úr sögu Vesturheims, sem
sýnir allskýrt aðstöðu málsins gagn-
vart þessum flotaveldum. Þegar það
kom til umræðu eitt sinn á Fylkja-
þingi, hvernig fara ætti með land
nokkuð, sem Spánverjar áttu þar
vestra, var svo talað í þinginu:
“Eignarhald Spánar á mynni Mis-
sisippi fljótsins hefði getað þolast af
Bandarikjunum vegna þeirrar orsak-
ar, að hið erlenda ríki var þegar
orðið eigandi og vald þess var ekki
slikt, að umráð þess yfir landsvæð-
inu þyrftu óhjákvæmilega að stofna
til hættu fyrir Fylkin, enda þótt þetta
að vísu væri til óþæginda og tálma;
er> hefði Frakkland með samningi við
Spán slegið eign sinni á landið, mátti
búast við verstu afleiðingum — og
Bandaríkin mundu hafa gripið til itr-
,ustu úrræða, jafnvel þó þau hefðu
haft ófrið í för með sér — til þessí
að komast hjá slíkri ógæfu”. (sbr.
Fr. Wharton': Um alþjóðarétt I. B.
1887, 72. gr.). Þessi orð eru úm-
hugsunarefni fvrir þá, sem hafa ekki
þózt vilja vita af neinum hagsmun-
um utan Norðurlanda einna um rétt-
lát úrslit Grænlandsdei'lunnar. Á
hinn bóginn er það og Ijóst, að Bret-
landi mikla er ekki siður ant um það,
en Fylkjunum, að hin fornu Eylög
vor, Island og Grænland, verði nú
læknuð af meinum þeim og van-
rækslu, sem ranglæti tímanna hefir
valdið. Allir vita að voldugasta og
heillaríkasta verkefni Norðurheims
er, að framleiða og flytja til Bret-
lands alt það, sem vantar þar til
framfærslu. En hvar finnast á jörð-
inni önnur slík feiknasvæði, er bíða
ræktunar og notkunar, samkvæmt
þeirra upphaflegu ætlun, sem móð-
urland og nýlenda hins gamla alls-
herjarríkis vors?^—
Á hinn bóginn þarf enginn að ótt-
ast, að Vesturheimur seilist til neinna
yfirráða á Grælandi — enda þótt
hitt sé og jafnáreiðanlegt, að Fylkin
þola engu öðru stórveldi ríki þar i
landi. Á sama ritstað og eg vísaði
til hér að framan, stendur og: “Ame.
rika vex, — en hún tekur ekki ný-
lendur.”
Einar BenediktssoVi.
—Timinn.
-----------x-----------
Bretaveldi
NÚMER 35
^COOCOOSOSOSOQSOSO
S K A L.
(Þýtt úr ensku á “Mæðradaginn”.)
Við glauni og dýrð í glæstum sal
með gleði ræddi sveina val
um ást og einkamál;
og fundarstjóri á fætur stóð,
hann fylti glas og bað um hljóð
og saup og sagði: “Skál!
Nú leiti hver í sinni sál
og síðan þeirrar komf skál
hann drekki, er einni ann.”
Og hver af öðrum upp þar stóð,
með ástarfeimni nefndi fljóð,
er kærast hafði hann.
Þá allir höfðu aðrir mælt,
og allir lýst hve væri sælt
að eiga vin og ást,
úr sæti stóð hann Sigursteinn;
með sveinum var ei frægri neinn,
að hbnum hinir dást,
því sagan hans var fleytifull
af frægð — og hann var kvennagull.
“En hver er stúlkan hans?”
í hljóði spurði hver og einn,
því hingað til ei vissi neinn
um ást þess mikla manns.
Og flestra augu horfðu á hann,
og hver um sig af löngun brann
að heyra játning hans.
Þeir roðna sáu Sigurstein,
frá sálardjúpi logi skein
í augum elskandans.
Hann mælti lágt, en skýrt og skært:
“Mér skylt er bæði, ljúft og kært
að nefna nafnið það,
sem hingað fluttist himni af
. og henni sjálfur drottinn gaf
og signir sérhvem stað.
Þó gæfa heimsins hefji mig
og hlýjum faðmi vefji mig
sem barn við brjóstin sín,
eg einni held — og hennar skál! —
á helgum stað í minni sál.
Það er — hún — móðir mín.”
Jóhannesson.
ÞRIÐJAÁRSÞING*
t
T
f
t
❖
f
f
Hinn Sameinaða Kirkjufélags
Islendinga í Ameríku
verður haldið í
Kirkju Quiil Lake safnaðar
í WYNYARD, SASkATCHEWAN,
f
f
f
f
f
t
X Sunnud. 14. Juni n. k. X
t
|
f
f
f
f
T
x
Þingið hefst með guðsþjónustu kl. 2. e. h. og pré- ♦♦♦
dikar séra Ragnar E. Kvaran Að kvöldinu flytur Einar j
H. Kvaran rithöfundur fyrirlestur. Auk þess flytja fyrir-
lestra séra Albert E. Kristjánsson og séra Rögnv. Pét-
ursson.
Nákvæmar verður þingið auglýst í næsta blaði.
Winnipeg, Manitoba, 25. maí, 1925.
í umboði stjórnarnefndarinnar,
A. E. KRISTJÁNSSON,
vara-forseti.
f
f
♦;♦
f
f
f
f
♦;♦
▲4a