Heimskringla - 11.11.1925, Qupperneq 7

WINNIPEG, 11. NÓV., 1925.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSÍÐA
Gin Pills hafa læknafc þúsundir sjúk-
linga af blöðru- og: nýrnaveiki. Ef
þú hefir bakverki eöa einhver merki
um sýkt nýru, taktu Gin Pills. 50
cents hjá öllum lyfsölum og lyfja-
verzlunum.
Natlonnl Draf A f hemloal rí«»»P«“y
«f ('anaila, Llmlted
TORONTO —---------CANADA^
Um Guðbrand sýslum
Jónsson í Feitsdal-
(Frh. írá 3. bls.)
tréskóm ]).'ir milli kaupstaÖErhus-
anna. Þótti þaS hraustlega leik-
ið.
En hiS fjóröa var það talið, að
fjós hans i Feitsdal féll ofan á
kýrnar, svo ein þeirra marðist til
bana. Fjós það var bygt -með
einum mæniás og fáum spýtum
öörum, en helluárefti á öllu fjós-
inu, eins og þar í plássi er ailtitt að
byggja hús. Nú var sýslumanni
sagt þetta óhapp; en með honum
var þá sá niaður, sem Einar hét,
tkaliaður ^aptanlangur”, og var
hann sterkur vel. Sýslumaður
kallar hann með sér út í fjós, og er
þeir sjá kúna útflatta undir hellu-
þakinu, sem mús undir fjalaketti,
mælti hann: “Mikið að sjá þetta,
hér”. Kallar hann þá Einar inn
i fjósið og mælti: “Voði á ferðum,
hér; freistaðu Einar! að leysa út
kýrnar, en eg held uppi ásnum a
nieðan”. Tók hann þá undir ás-
endann, og lypti honum nieð öllum
þunga á öxl sér Við-það fékk
Einar borgið kúnum; en er Guð-
brandur slepti ásendanum, mælti
hann: “Allþungt þetta, hér’’; hafði menni sem Jón yrði ei harðara
þá öxl hans mjög marist undan dætndur, og líkt var haft eftir
ásnum. Þetta var álitið varla Bjarna amtmanni. Þá er sýslu-
mennsks manns verk á 19. öld. j maður lét leggja hýðinguna á Jón
það: í dáarbúiseins ^ eptir dómnum, lét hann binda hann
Fimta' hreystiverk hans var ofan á staur, en koddi látinn á
það: í dánarbúi agents Gíuðmund- hann. Var þa Guðmundur a
ar) Schevings í Flatey var bóka- Sefekerjum látinn hýð(a hann í
kista ein afarmikil; hún var upp á fyrstu, en svo sýndist þeim er nær-
efra lopti hússins. Sýslumaður staddir voru, sem hann hlífði Jóni
og virðingarmenn voru í stofu; en við þungum höggum. Tók þá
er að því kom, að bækur þær skyldi Einar þreppstjóri á Deildará við
virða og uppskrifa, þótti ærið sein- sópnurn, en er skorti 5 högg eptir
legt að tína allan þann fjölda nið- dómnum, klæddi sýslumaður sig af
ur af tveimur loftum niður í stof- frakkanum, tók sópinn og mælti:
una, en þeir vildu helzt vera við “Teljið^þiö nú, hér”. Hýddi hann
ofnhitan í stofunni, því kalt var svo þau högg, sem eftir voru, en
veður. Sýslumaður mælti: “Bezt það var haft eptir Jóni síðar, að
að koma kistunni ofan, hér”. Þeir þau högg mundu hafa drepið sig,
kváðu hana óhærandi, en hann ef fleiri hefðu verið. Haft var
sagðist ekki trúa því “hér”. Þeir það og eptir sýslumanni, þá hann
fóru þá upp til kistunnar , en klæddi sig í frakkann aptur, að það
sýslumaður fór upp á hið neðra væri opið fyrir samvizku sinni, að
loptið; klæddist hann þá af frakka Jón hefði drepið Einar, en Guð-
sínum, en þeir þrir eða fjórir fengu mundur kornið honum til þess *og
nauðuglega rnjaka^ henni eptir lagt ráðin á.
loptinu alt að gatinu. Þá mælti
Gigt
hann: ‘‘Takið nú undir annan endr
ann, og látið hana renna ofan stig-
ann, eg tek á móti henni”. Þeir
gerðu svo, en er hún kom ofan í
stigann setti hann höfuð sitt undir
gafl hennar, en studdi hana með
höndupum, og tók hana þannig nið- ]es!g , au er
ur á loptið og mælti: “Allmikil
kista, hér”; og með sama móti
komst hún ofap af þvi neðra lopti,
en er hún var kornin niður á for-
stofugólfið, mælti hann: “Sétjið
hana nú inn í stofuna. hér”. Gengu
þá 4 til og fengu ei tekið hana upp
yfir stofuþrepskjöldinn.
Það var einn vetur, að Einar
“aptanlangur, skyldi vera fjársmali
í Feitsdal. En einn dag gekk
sýslumaðtir til fjárhúsa að líta ept-
ir þrifnaði Einars; tneintu ntenn,
honttm mundi ei hafa líkað alt sem
bezt, og mundu þeir Einar hafa
orðið saúpsáttir. , Og af því
menn þektu Einar skapillan og karl-
menni mikið, ætluðu þeir, að eitt-
Aldrei hafði Guðbrandur þénara
eða ritara, heldur ritaði alt sjálfur,
og var það eignað féfýkni hans.
Lítt virtist hans rit Jæsilegt, en
fljótur var hann að rita. Opt
var það, er hann ritaði uppköst til
btéfa eða bóka, að hann fékk æi
hann skyldi hrein-
skrifa uppkastið, og eyddi því á
stundum löngum tíma til ag ráða
úr því. Það var sagt t. d., að á
manntalsþingi eitt sinn, helltist blek
á þingrit hans. Sat hann þá og
horfði á misfelli þetta og mælti:
“Klessa, hér, verður ekki lesið,
hér,” strauk svo af með ernti sinni,
versnaði klessan þá að vonum;
spurði hann þá lærðan mann, sem
viðstaddur var, hvað skyldi gera
við klessu þessa “hér”. Hinn kvað
einsætt að skera það blað burt og
rita annað. Hann mælti: “Kostn-
aður hér ogsvo!”
hvoli hins auðga, bróðir Jóns á Á-
nióti og frú Valgerðar, en þótti úr-
kynjast. Linur var hann í sókn-
um, góðlyndur og óha-rðdrægur,
er. samhaldssamur og nízkur kall-
aður, notaði alt i gjöld og græddi
stórfé. Hann var maður ein-
faldur og kotungslegur, afarhár
vexti, beinastón og óViðlcgur, o|g
frágangur háns og fatnaður eptir
öðru. Þó var hann heiðarlegur
maður á sinn hátt og skilvís, hafði
kúffort fyrir borð, og ritaði mest
á kné sínu; þá sá eg hans húsakynni
og þótti bágborin. Rithönd hans
var og auðvirðileg. Máltæki hans
var: “hér”, “nú hér” og “hérna
hér”. Brostu bændur að karli, en
virtu reglu hans og ráðfestu.”
(H. B.)
—Blanda.
Nokkrar sögusagnir
bygðar á frásögn Bjarna
manns Thorstcinssonar
í Lbs. 1754 4to.
amt-
inn, svo að prestur féll af baki, son hans, og var kallaður "sori”.
hrökk þá um leið af honum þrí- af því að hann var blestur i máli
hyrndur hattur, er hann hafði á og gat ekki nefnt þ., svo er hann
höfðinu og parrukið. Bjarni kvaðst
hafa farið að hlæja, eins og siður
1 sagði: eg þori, varð það, eg Sori.
Þá er Bjarni var í Hólavallar-
Jón Sveinsson landlœknir
i Nesi við Seltjörn (d. 1803) var
glaður maður í hóp kunningja
sinna, en meira hruíigður fyrir
bækur en búsýslu. Hann var vel
að sér í læknisfræði og las hana i han» niálaðir postularnir (eptir þvi
mikið, en þótti nokkuð mistækur og sem Bjarna
unglinga sé, en Gröndal hafi skipað
sér að haida áfrani, sett höfuðbún-
að prests í lag, og haldið svo leiðar
sinnar.
Otti Ingjaldson.
er lengi bjó í Hrólfsskála á Sel-
tjarnarnesi (d. 1805), faðir Ing-
jalds, föður Sigurðar, er þar bjuggu
hver eptir* annan, var efnaður all-
vel, en mesti svíðingur og harla
vitgrannur. Hann gaf samt Nes-
kirkju vandaða altarisbrík, því að
hann hafði heitstrengt það ein-
hverju sinni er hann var í lifsháski
staddur á sjó við annan mann á
gomlu og leku bátsskrifli. Var
brikin gerð í Kaupmannahöfn og á
Þess
Björn
var og eitt sinn getið. að
Teitsson vesturamtspóstur,
Und ursam-
legthúsmeðal
Rádlegging
manns sem
inegi þjádist.
Árið 1893 var eg sárþjáður af
vöðva og liðagigt. í þrjú ár leið
eg þær þjáningar, er þeir einir hafa
hugmynd um, er samskonar sjúkdóm
hafa borið. Eg reyndi meðöl eftir
meðöl, en batinn varð aldrei nema í
bráð. Loks fann eg ráð er læknaði
mig að fullu, svo þessar voðaþjáning-
ar hurfu. Ráð þetta hefi eg gefið
mörgum, er þungt hafa verið haldn-
't, og jafnvel rúmfastir, sumir hverj
•r á sjötugs og áttræðisaldri, og verk-
anirnar ávalt orðið þær sömu og mér
reyndist.
Mig langar til að allir, sem þjást
af vöðva og liðagigt (liðabólgu) reyni
kosti þessarar “heimalækningar” og
öðlist þann bata er hún veitir. Sendu
ekki eyri, heldur aðeins nafn þitt og
heimilisfang og eg skal senda þér
þessa ráðleggingu ókeypis til reynslu.
Eftir að þú hefir notað hana, og hún
hefir reynst hin lengi þráða bót við
þessari tegund gigtar, þá máttu senda
mér einn dollar, sem eg set fyrir
þetta, en mundu það, að peningana
vil eg ekki nema að þú sért ánægðtir
að borga. Er þetta ekki sanngjarnt?
Því þá að þjást og liða, þegar batinn
er þér boðinn fyrir ekkert. Dragðu
það ekki lengur. Skrifaðu strax.
Mark H. Jackson
No. 65 m. Durston Rld.
Syracuse, N. Y.
Mr. Jackson ber ábyrgð á að hið
ofanskráða sé rétt.
hvað muni hafa gerzt sögulegt ru<lda- og svaðamenni. gisti að
Guðbrands. Drukku þeir fast um
kveldið, en Björn vætti sæng sína
um nóttina, en menn vissu ei, hvort
honum gekk til þess hrekkur eða
drykkja. En að morgni kærði hann
fyrir sýslumanni, að sér hefði
ið fengið óþétt næturgagn. Reidd-
ist sýslnmaður þvi, og vítti griðk-
ur mjög fvrir vangá þessa, að fá
pósti, konungsþjóni, “hér” leka-
kirnu, en þær báru af sér og ætl-
uðu ósatt vera. og til sanninda sinu
má'li sýndu sýslumanni ílát það.
Hann tók við og reyndi með öllu
móti, og mælti að lyktum: “Gefur
vind í einum stað, hér”, og var það
haft að gamni.
þeirra milli, ef einhver hefði verið
til að segja söguna, en hvortigur
þeirra glósaði þar frá þvi. En ei
kom sýslumaður heim frá .fjárhús-
tinum fyr en síðla dags. og var
hann þá dæstur mjög, og haft var
eftir honum, að hann segði eitt
sinn: “Fullsterkur Einar, hér,
svaðantenni og svo, hér”.
Jón hét maðttr Jónsson Kárason-
, kallaður “rúgkútur. hið mesta
illmenni. ættaður frá Botni í Mjóa-
firði vestra, en fluttist þaðan að
Skálmardal í Barðarstrandarsýslu.
Var almælt að hann hefði myrt þar
hroðalega með pálstungum Einar
nokktirn Gíslason, hálfbróður Guð-
mundar Jónssonar á Selskerjum.
Þingaði Guðbr,Tndur sýslumaður um
mál þetta (1834) og dæmdi Jón til
10 ára þrælkunar á Brimarhólmi,
en Gtiðnuind í sektir fyrir með-
vitund. En í landsyfirrétti var
refsingu Jóns rúgkúts v breytt í
stærstu hýðingu, þrenn 27 vandar-
högg, en það var haft eptir ísleifi
Einarssyni, sem það ár var hávfir-
dóntari, að mein væri að slíkt ill-
ekki áhugamaður við lækningar.
Kölluðu sumir hann Jón þoku. Það
var einhverju sinni á túnaslætti, að
hann fór suður að Görðum á Álpta-
nesi til sér Markúsar prófasts
Magnússonar og sat þar nieira en
viku i góðu yfirlæti, því séra Mark-
ús var veitull og veitti landlækni ó-
spart brennivin. Fór Guðríði Sig-
urðardóttur konu hans, (Hiún átti
siðar séra Jón Steingrímsson t
Hruna d. 1851.) er var húkona og
skörungur mikill, að lengja eptir
heimkomu manns síns, og sendi
niann til hans suður að Görðum,
sagði, að taðan lægi flöt og alt í
óstandi á heimilinu o. s. frv., sem
bráðhttga kvenfólki er tamt að
skrifa. Landlæknir sendi mann-
ver“ inn þegar aptur heim með stutt bréf,
er hófst með þessurn sálmaversi:
Séra Matthias Jochumsson skáld,
er sá Gttðbrand sýslumann, segir
um hann (í mannlýsingum sínum i
49. árg. Þjóðólfs nr. 60, 24. des.
1897):
“I ungdæmi minu var Guðbrandur
í Feitsdal fyrir Barðastrandarsýslu.
Hann var sonur Jóns á Móheiðar-
Mitt! hjarta hvar til hrýggist þú,
i harmi og trega velkist nú
fyrir valtan .veraldarauð.
En ekki er þess getið, hve lengi
hann dvaldi í Görðunt eptir þetta.
i
Séra Oddur Þorvaldsson
amtmann mínnir) og
Otti á bát sinum. Þótti öllum hin
mesta furða, að hann efndi heit sitt,
sakir nízku hans. Sem merki upp
á það, segist Bjarni hafa heyrt, að
einhverjir gárungar hafi talið Otta
trú ttm, að konungurinn skeindi sig
hversdaglega á eins eða tveggja
rikisdala couranltseðlum, á sunnu-
dögum á 5 rd.seðli, og á öllum stór-
hátíðum á 10 rd.seðli, og þá hafi
skóla, hýddu skólapiltar eitt sinn
Sora mjög harðlega á Reykjavik-
urtjörn, af því að þeir þóttust verða
þess varir, að hann lá í eyrunum á
prórektor Jakob Árnasyni (síðar
prófasti i Gaulverjabæ) og var not-
aður af honum til að bera ólafi
stiptamtmanni fréttir úr skólanttm.
Hýðingin var framkvæmd með út-
bleyttri skjóðu, • því að enginn sóp-
uy var t skólanum, nema sá, sem
rektor átti, en ísjárvert þótti að fá
hann léðþn, vegna væntait’ egrar
rekistefnu eptir á. Sori lá nokkra
daga rúmfastur á eptir og lagði af
komur sínar í skólann.
Jón tíkargjóla.
er maður nefndur. (Hann var
fæddur um 1762, en varð úti á
nýársdag 1816. Fékk hann auk-
nefnið af þvi, að hann kallaði
hvassviðri á sjó “tíkargjólu”).
Hann var Jónsson, og var lengi í
Skildinganesi, bróðir Guðmundar
dbrm., er þar bjó lengi, en siðast á
Lágafell'í, efripðjir tnaður og vai
metinn, faðir Otta Effersöe sýslu-
manns og Jóns “greifa” í Færeyj-
um, sem Effersöeættin þar er frá
verið sagt, aö Otti hafi viknað við komin. jón tikargjóla var sauð-
og spurt, hvort seðlarnir væru ekki
þvegnir og 'þurkaðir aptur til að
leggjast í peningakistil kongðikis.
En það er sönn sögn um Otta, óg
sýnir vitbrest hans, að þá er séra
Geir Vídalin sóknarprestur hans var
orðinn biskup, óskaði hann honutii
til hamingju, að vísu mikið drukk-
heimskur, búrmæltur og drafandi í
máli, en varð það á, sem flestum
heimskum að tala fljótt og láta
munninn vaða á súðum, sem menn
segja. Hann var skotmaður all-
góður, drap tófur og selninga á
vetrum, en gæsir kringum Skildinga-
nes á vorum, og seldi þær og seln-
inn með þessiun orðum: Guði sé ingana í Reykjavík og nágrenninu,
. ENNÞÁ eru margir, sem ekki hafa sent oss borgun
fyrir Iíeimskringlu fyrir síðastliðið ár.
ÞÁ vildum vér biðja að draga það ekki lengur, held-
ur senda borgunina strax í dag.
ÞEIR, sem skulda oss fyrir marga árganga eru sér-
staklega beðnir að grynna nú á skuldum sínum sem
fyrst. Sendið nokkra dollara í dag.
Miðinn á blaði yðar sýnir, frá hvaða mánuði og ári
þér skuldið.
THE VIKING PRESS, Ltd.,
Winnipeg, Man.
Kæru lierrar:—
Hér með fylgja .............. Dollarar, sem
borgun á áskriftargjaldi mínu við Heimskringlu.
Nafn ..................................
Áritun .................................
BORGIÐ HEIMSKRINGLU.
á Reynivöllum (d. 1804) var stór
vexti og talinn matmaður mikill.
Synir Ólafs stiptamtmanns gerðu
gys að honum, er hann kom í Við-
ey og kölluðu hann “Skyraugna-
glúm”. Sagði einn þeirra (liklega
Björn sekreteri) að séra Oddur
lof að við (þ. e. sóknarmenn) mist
um yður herra minn! fáum við ekki
það sem er betra, þá á eg bátinn
sjálfur”. Meininginn var, að hann
ætlaði þá að sækja kirkju að
Görðum á Álptanesi, en honum
tókst ekki betur en þetta að orða
hamjngjuósk s(nai Sagð| Geir
biskup frá þessu sjálfur og, henti
gaman að.
(Þórður . Guðmundsson (kammer-
ráð d. 1892) sagði mér einnig þessa
sögu um 1890 og bar þar ekkert á
milli við frásögn Bjarna amtm.
annað en að Otti hefði orðað eina
setninguna: “fáum við annan verri”,
í stað “fáum við ekki það seni er
betra,” seni verður auðvitað hér um
hefði borðað þar í einni máltíð 18 ; bil hið sama. Ekki
gat Þórður
harðsoðin æðaregg og 3 þumlunga
borð af súru skyri í tunnusá, án
þess að nokkur dropi hefði verið út
á. og drukkið á eftir 18 bolla af
kaffi, og segir Bjarni amtmaður,
að þetta um kaffidrykkjuna hafi
verið satt, því að frú Þuríður ] Voru feðgar tveir í Landakoti við
Gröndal, er þá var þjónustustúlka i j Reykjavík fvrir aldamótin 1800. Jón-
Viðev, hefði sagt sér það, og frú skjallari var
og hafði góða búbót af því, ef
eitthvað hefði getað við hann loð-
Þá var danskur verzlunarstjóri í
Reykjavík, er Boye (Bogi) hét, einn-
ig sauðheimskur, svallaði öllu í
veizlum, veitingum og drykkjuskap;
var settur frá og dó löngu síðar í
Kaupniannahöfn í vesaldómi. Þá er
Jón var spurður fyrir hvern að hann
væri að skjóta núna, svaraði hann:
Það er eins og vant er að skíta ofan
í hann Boga; hann gefur orðalaust
spesíu fyrir gásina, og biskupinn og
hann Gröndal! Að þessu lýtur
kvæði Gröndals (hins eldra) “Mikk-
álsgás ’ til Geirs biskups (Ljóðmæli
Gröndals, Viðey 1833, bls. 184),
þar sem fyrsta erindið er svolát-
andi:
kammerráð þess, að Otti hefði ver-
ið drukkinn. H. Þ.
Jón skjallari og Jón sori.
Mér er hérna markaður bás,
má eg fyrrum sanna,
höfuðengils hafði eg gás
heita milli tanna.
í Danmörku var siður á þeim
timum að eta steik af aligæsum á
, - hafnsögumaður, og. Mikaelsmessukveld (29. sept) og
Signður kona stiptamtmanns hefði j fékk auknefni sitt af þvi, að hann drekka drjúgum vin með.
helt i bollana fyrir hann, en um skrumaði
Þannig
I ».uu.«ui mikið um dugnað sinn ' stendur á nafninu “Mikkálsgás” hjá
skyr- og eggjaátið muni hafa verið j og vitsmuni , og hrærði íslenzku og' skáldinu.
mikið ýkt. Segir Bjarni, að ekki
mundi á þeim tímum hafa ætlað
verið, að ein, dóttir séra Odds
(Guðrún) giptist einum af sonurn
stiptamtmanns (Stefáni amtm.
Stephensen. öhnur dóttir séra
Odds, Gróa, var móðir Jóns Hjalta- I
lins landlæknis. — Bjarni seg- *
ir og frá því, að Benedikt Gröndal j
hafi átt tík, er “Tispa” hét, er hann
fékk hjá Wibe amtmanni á Bessa- j
stöðum ( sbr. “Tíkarvísur,” eptir- j
’mæli, er Gröndai orti eptir Tispu:
Ljóðmæli hans Viðey, 1833, bls, I
183—184.J Bjarni Ikveðst e|nu i
sinni hafa riðið með Gröndal frá
Nesi til Reykj^víkur og mætt þá
j séra Oddi á Reynivöiium þar í
! túninu. Séra Oddur þandi klár-!
j inn, er hann sá heldristéttar mann j
I koma ríðandi á móti sér, því að þá
var jafnvel enn eptir eimur af
eldri sið. Tíkin hljóp undir hest-
dönsku saman í tali sinu. Tón hét,
(Blanda.)
HEIMSINS BEZTA
MUNNT0BAK
Copenhagen
HEFIR GÓÐAN
KEIM.
MUNNTÓBAK SEM
ENDIST VEL.
Hjá öllum tóbakssölum.