Heimskringla - 02.06.1926, Qupperneq 4

4. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1926.
Ilriittskrmgla
(StofnuTf 1886)
Kemur flt A hverjum miSvlkadegL
EIGE.N DCK:
VIKING PRESS, LTD.
WINNIPEÖ.
853 oic 855 SARGENT AVE,
Tnlnfml: N-653'
VertJ blatSsins er $3.00 Argangurinn borg:-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VTKING PREES LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtnnAMkrfft tll bla5slnMt
THE VIKING PRESSf Líd., Box 81(1
ItnnAskrlft tll rltstjAranMi
EDITOH IIKIMSKKINGL.4, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
“Heimskringla is pnblished by
The Vlkina Pres» Ltd.
and prlnted by
CITY PHINTING & PCBLISHING CO.
853-855 Sargent Ave., Winnlpev, Maa.
Telephonet N 6537
‘ WINNIPEG, MANITOBA, 2. JÚNÍ, 1926.
“Pólitík,’ og kjósendur.
. Alt of oft heyrir niaður sæmilega
greinda menn játa það, að þeim standi al-
veg á sama um alla pólitík; gefi ekki
baun fyrir hana; þa& sé alveg sama hver
flokkurinn sé við völdin; þeir séu allir
jafn óráðvandir eða jafn duglausir....
Menn játa þetta ekki einungis. Marg-
ir segja þetta jafnvel í þeim tón
og með því látbragði, að auðséð er, að
þeir eru hjartanlega ánægðir með sjálfa
sig.* Þeir segja þetta sér til hróss. Þeir
athuga ekki, að þeir eru með þessari af-
stöðu sinni til opinberra máia að bregðast
borgaraskyldu sinni og draga sjálfa sig á
tálar.
Og það mun vera hér um bil víst, að
því lélegra sem stjórnarfarið er, þess
meiri sem þörfin er fyrir það, að hver
fullvita maður gerði sér far um að fylgj-
ast með stjórnarfarinu og reyna að hafa
áhrif á það til hins betra, og þess meira
sem þeir kvarta undan spillingunni og
dáðleysinu, þess ánægðari eru þeir með
sjálfum sér yfir því, að geta fullvissað
sig og náungann um það, að þeir hafi
þó að minsta kosti óflekkaðar hendur af
pólitíkinni. Sá sem þetta ritar. átti eitt
sinn tal við geðugan og mentaðan háV
skólamann amerískan. Hann kvartaði
undan stjórnarfarinu. Það væri spilt og
rotið. En honum var áhugamál, að
láta það skiljast, að það værí ekki “ment-
uðu’’ mönnunum að kenna. Þeir hefðu
yfirleitt óflekkaðar hendur. Þeir pöss-
uðu sig að blanda sér ekki inn í spilling-
una. Nei, þeir létu Tammany og svo-
ieiðis karla um það að ata sig á pólitík-
inni.
Þessi maður hafði auðsjáanlega allan
hug á því, að vera góður borgari og föð-
urlandi sínu til sæmdar og blessunar í
alla staði. Og hann hélt, að vegurinn ti!
þess' væri einmitt sá, að “ata” sig ekki á
pólitík, eins og hann komst að orði.
Hvílík einfeldni. Hvílíkur sárgrætileg-
ur misskilningur. Hin svonefnda pólitík
eru vísindi, sem allir ættu að leggja stund
á. Ef menn aðeins vildu eyða svolitlu af
þeim tíma, sem fer í eldhúsrómanalest-
ur, ómerkilegar og skaðlegar kvikmynda
sýningar, eða til þess að hlera eftir mark-
leysis-víðboðum, til þess að kynnast
stjórnarfari og stjórnfræði. Þá ræktu
menn betur skyldur sínar við þjóðfélagið
og sig sjálfa.
Ef pólitík og stjórnarfar er rotið, þá
er það af því,, að svo mikill meiri hluti
þegnanna, af skammsýni og skilnings-
skorti, þrjóskast við að taka þátt í þeim
af nokkrum áhuga. Með því gefa þeir
síngjörnum, hálaunagráðugum og valda-
fíknum mininhluta algerlega lausa stjórn-
artaumana.
Mikið er jafnan skrafað um lýðræði,
og þá blessun, sem því fylgi. Vér teljum
oss búa við lýðræði, og erum ákaflega
stoltir af því. Og þó er sannleikurinn sá,
að um verulegt lýðræði er tæplega, eða
réttara sagt, alls ekki að tala, í nokkru
landi veraldariimar. * Lýðurinn, þ. e. a. s.
almenningur, hugsar yfirleitt alls ekkert
um að koma sér svo fyrir, að nokkurt
yfirlit fáist yfir stjórnmálin. En ef menn
ætla sér sjálfstjórn, og að keppa að því
að ná fullum rétti og einstaklingsfrelsi í
þjóðfélaginu, þá er aðeins einn veg að
fara. Og sá vegur er öllum lokaður, er
fljóta sofandi, eða í móki að feigðarósi
stjórnmálanna. Þeir, sem það gera, og
ekki leggja alla alúð við stjórnmálin, eru
meðsekir í þeirri spillingu og afglöpum,
sem á stjórnarfarinu kunna að vera. Þeir
selja frumburðarrétt fjöldans í hendur
fárra síngirninga.
* * *
Canada stynur undir tvö þúsund miljón
dala ríkisskuld. Það gefur að skilja að
óhemju skatta þarf að leggja á þjóðina,
til þess að standa straum af þessú. . Og
svo óskaplega stendur á, að sköttunum
er þannig hagað, að ein 14% af þeim eru
tekjuskattar. Hitt er alt neyzluskattur.
Og þó er almenningur ánægður, að því
er menn skyldu halda. Menn eru þakk-
látir stjórninni yfir því, að haga svo ,til,
að tekjur fátæklinga skuli ekki skattað-
ar, og að þess fleiri sem börnin eru, þess
hærra flyzt skattatakinarkið. Þetta er
nú í sjálfu sér gott og blessað, ef ekki
fyigdi böggull skammrifi. Menn gína við
þessari smáflugu, en gá ekki að því, hve
lítill hluti skattanna næst með tekju-
skatti. Aðeins sjöundi hluti sköttunar-
innar kemur vægt niður á fátæklingum
og fjölskyldumönnum, sem sé tekjuskatt-
urinn. En sex sjöundu hlutar koma
aðallega niður á sömu mönnum, og auð-
vitað því harðara, sem fátæktin er meiri
og fjölskyidan stærri, þar sem um neyzlu-
skattinn er að ræða.
Ef menn gerðu sér sæmilega grein fyrir
þessu, myndi ánægjan hverfa, og í stað
hennar koma réttlát óánægja, bygð á
heilbrigðri skynsemi, sem ekki myndi
undan láta fyr en þessu væri kipt í lag.
Og þetta er aðeins eitt einstakt atriði, af
þeim sem betur mega fara og bersýnileg ,
eru. Menn eru sjálfs sín böðlar, af hugs-
unarleysi og skilningsskorti. Menn nota
kosningaréttinn sér og þjóðfélaginu til
ómetanlegs tjóns. Áhuginn fyrir skiln-
ingi á þjóðmálunum verður að vaxa og
giæðást. Sem stendur eru menn að bera
ljósið í trogum inn til sín, eins og Bakka-
bræður, í stað þess að rjúfa glugga á
.....jnSuinaApunjf) So jnpnrandg snuof
þak og stafna fyrir sólargeisiana.
Jónas Spámaður
og Grundvellingar.
Didn’t de Lawd deliber Daniel
And Jonah from de belly ob de Whale?
“Fundamentals Association of Ame-
rica” átti fund með sér nýlega í Toronto.
Tilgangurinn var nú svo sem enginn hé-
gómi. Þeir skýru menn og virðulegu I
lærifeður samþyktu sem sé að láta boð 1
út g^iga meðal lýðsins, að aura saman |
$25,000,000 — tuttugu og fimm miljón- |
ir dalir var það, heillin — “orþodoxu”
uppeldi til þorska og frama, og til
þess að vina bug á tilgátum vís- |
indanna um breytiþróunarkenninguna. :
Auðvitað á að kenna þenna sjóð við Bry- !
an sáluga, og heitir hann “The Bryan I
Foundation for the Advancement of
Christian Fundamentalist Education”.
Aujðséð er af umræðunum og orðalagi
samþyktarinnar, sem gerð var, að það á
ekki hver óvalinn kúalubbi að fleyta rjóm
ann af þessari sjóðstofnun. Fáment ráðu
neyti útvaldra á að sjá' fyrir sjóðnum, og
ráða eftirlitinu með því, hverjar uppeldis- í
stofnanir séu nægilega á eftir tímanum ;
til þess að geta notið styrks úr honum.
Það veitir nú svo sem ekki af. Það er
ekki gott að vita, hvílíkir úlfar geta :
leynst með sauðahjörðinni. Hvernig var j
ekki með Lúther og Wycliffe og Gizur
Einarsson á sínum tíma? Nei, hér gildir i
að hafa augun með sér, og taka um- !
svifalaust kennivald og atvinnu frá þeim
gemlingum, sem kynnu að vera svo ó-
kristilega innrættir, að vilja leyfa nem-
endum að skygnast inn í eitthvað af
þessum óguðlegu nýmóðins vísindum, er
hefir þyrmt yfir heiminn síðan sautján
hundruð og súrkál.
aldrei hér á jörðu dvalið, og því engar
slíkar beinagrindur fundið, né heldur
nokkur annar. En ekki gerir mikið til, þó
að þessi stoðin félli undan. Nógar eru
nú samt. Eða hvað munar um einn dilk
í sláturtfðinni?
Endurskoðunin á kenningum Darwins,
Huxleys, Mendels og annara slíkra háska
legra vísindamanna, var alveg drepandi.
Þar stóð ekki steinn yfir steini þegar
þessir “Grundvellingar” voru búnir að
ausa úr skálum lærdóms og réttlátrar
reiði. Einna mesta viðurkenningu og
aðdáun vakti dr. Albert Sidney Johnsen
frá Charlotte, N. S., með lærdómi sínum
og rökfimi. Hann kvaðst einfær að mæta
öllum veraldarinnar Darwinum. Hann
játaði að vísu hreinskilnislega, að hann
hefði aldrei gluggað í nein vísindarit um
náttúrufræði, svo hann tók ekki þaðan
mótbárur sínar við breytiþróunarkenn-
ingunni. En hann hafði gert það sem
betra var. Yes Sir! Hann hafði varið
töluverðum hluta æfi sinnar til þess að
ala upp hunda!
Og Huxley vesalingurinn, sem mestar
skammirnar fékk þarna ásamt Darwin,
ól ekki einu sinni upp grátitlinga, svo
kunnugt sé. Hver er Huxley, að hann
sé borinn saman við séra Johnson?
* * »
Hér skal engu spáð um, hvort þessir
$25,000,000 nást saman í sjóðinn, 'sem á
að nota til þess að hella myrkri yfir land
og þjóð. — En töluverður jarðvegur
sýnist vera, þegar pólitískir flokksfor-
ingjar, eins og til dæmis Taylor hér,
hyggjast að geta notað löggjafarvaldið
til hjálpar Grundvellingum. Þá má búast
við fyrirtaks löggjöf, ef þessir sigra. Til
þess að vera sjálfum sér samkvæmir ættu
þessir menn, að heimta alla þekkingar-
fræðslu afnumda í skólum, sem yngri er
en guðspjöllin. Þarf tæplega að efast
um það, vaxi þeim fiskur um hrygg. Eitt
af því fyrsta, sem þá verður sjálfsagt gert
er að afnema þyngdarlögmálið.
* * *
“Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonirnar giæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð —”
Þetta kvað Jónas Hallgrímsson fyrir
nær hundrað árum síðan. Hann var
þetta á undan Grundvellingum nútím-
ans, og rúmlega það. En bæði er nú,
»ð ilt er að þýða Jónas á ensku, sem
önnur mál, og þar að auki var hann hinn
versti Bolsheviki sinnar tíðar. Svo það
er engin hætta á að Grundvellingar taki
tillit til hans í þessu máli. En þótt
hægt væri nú að þýða hann, þá gæti eng-
um bókstafstrúarmanni dulist það, hve
óendanlega miklu meiri skáldskapur felst
í þessum línum úr negrasálminum, sem
standa hér að ofan. Sá sálmur ætti að
verða hersöngur bókstafstrúarmanna.
Hann ætti að geta vakið líkan guðmóð
í hjörtum þeirra, nema auðvitað enn
háleitari, og “Marseillaisen” í hjörtum
stjórnarbyltingarmanna frönsku. Eða
Didn’t de Law'ídeliber Daniel
And Jonah from de belly of de Whale?
Bankamorðið.
Það getur nú svo sem nærri, að það
voru engar smáræðis afbragðsræður, er
haldnar voru á þessu þingi. Sérstaklega
varð ýmsum tíðrætt um fornkunningja '
vorn, Jónas í Hvalnum. Einn klerkskör- |
ungurinn klykti_út með því í guðmóðin- j
um, að það gæti enginn vafi á því leikið,
að kenningin um guðdómlega friðþæg-
ingu stæði eða félli með trúnni á það,
að æfintýri Jónasar væri sannsöguleg
staðreynd. Til þess máske að herða nú
enn betur á, og styrkja þá, sem ekki væru
albrynjaðir í trúnni á hvalsöguna, ef '
nokkrir væru, tók annar ræðusnillingur
og mentafrömuður þessarar hreyfingar j
það fram, að það væri sannað, að á sín- !
um tíma hefði verið uppi hvaltegund, er j
hefði lagt stund á það sérstaklega, að
“uppsvefgja mannfólkið’’, þ. e. a. s. þá
sem á einhvern hátt duttu útbyrðis. — j
Hefðu tveir ýíðfrægir þýzkir vísinda- j
menn, dr. Smierkase og dr. Butterbrod,
fundið beinagrind þessarar skepnu. Þama
varð nú klerkur að sönnu að styðjast j
við hin fyrirlitlegú og hættulegu vísindi. j
en hvað skal segja? Nota flest í nauðum
sk^l. Því miður kom strax á daginn, að
þessir víðfrægu vísindamenn höfðu orðið
til í höfðum Toronto-blaðamanna, fyrir
Morðið, sem framið var á föstudaginn
var óvenjulega hrottalegt og sviplegt, að
því er virðist. Ungur maður, sem situr
við vinnu sína í herbergi með tveim öðr-
um starfsbræðrum sínum, og á sér eink-
is von, er skotinn steindauður í einu vet-
fangi, alveg óvörum, af manndýri, sem
gengur eins rólega að verki sínu eins og
bjarndýr, sem slengir hramminum á
skógarmús, sem verður ái að hlaupa fyrir
fæturna á því.
* * *
Það fer hryllingur um mann við þessa
tiihugsun. Og í fyrstu bræðinni finst
manni engin hegning of hrottaleg fyrir
þrælmennið, sem morðið frarndi. Og
vitarilega á hann að fá gjöld geráa sinna,
ef hann lifir. Ekki þannig að skilja, að
þjóðfélagið eigi að hefna sín á honum.
Öll hefnd er einskis virði, og þess vegna
heimskuleg. En vegna annara foreldra
eða manna, verður að hefta algerlega
frjálsræði þessa ræfils. Hvort það er
gert með varðhaldi eða fjörtjóni, skiftir
litlu máili.
En fæstir hugsa lengra en þetta. Fæst-
ir hugsa um það, að meðau þjóðfélags-
skipunin er eins rotin og rammskökk og
hún er, hljóta atburðir líkir þessum, og
langtum hroðalegri, þó að henda dag-
lega. Það er áreiðanlegt, að þjóðfélag-
ið elur vissan hluta af bömum sínum upp
til þess að verða glæpamenn, jafnóhjá-
kvæmilega og það elur upp kaupsýslu-
raenn" og bankastjóra, eins og “Winni-
peg Tribune” komst að orði daginn eft-
ir morðið. Bót á því verður ekki ráðin
fáeinum árum síðan, í tótnstundum
þeirra; dr. Ostur og dr. Smurtbrauð höfðu 1 nema með gerbreyttu fyrirkomulagi.
* * *
En þangað til ætti að mega
gera þá kröfu til miljónamær-
inga og stórgróðafélaga, og þá
fyrst og fremst bankanna, að
þeir tryggi betur líf starfs-
manna sinna, en raun er á. Það
er fyrst og fremst ófyrirgefan-
legu skeytingarleysi bankanna
að kenna, að annað eins kem-
ur fyrir og þetta; að tiltækilegt
skuli vera fyrir einn mann að
ráðast í annað eins. Það er
ekki bankans sök að maðurinn
ekki slapp algerlega. Þess ætti
að krefjast af öllum bönkum,
að þeir hefðu örskotssambönd
milli hvers starfsmanns og lög-
reglustöðvarinnar, sem svo jafn
an gæti haft til taks hraðbíla og
vopnaða menn, er sæju jafn-
skjótt og merkið er gefið, hvar
hættan væri, og væru komnir
svo skjótt á vettvang, að ekki
væri undankomu auðið með
ránsfeng. Eða ef menn ekki
treystu því, þá ætti að skylda
bankana til þess að hafa vopn-
aðan vörð, annaðhvort við dyrn
ar, eða þá í sérstökum víggirt-
um klefa í bankanum, þaðan
sem sæist um allan bankann,
svo að slíkir glæpamenn ættu
sér engrar undankomu auðið.
Þetta er víða gert í Evrópu, og
er lafhægt. Enda eru þeir bank-
ar aldrei rændir, á þenna háltt,
sém slíkar varúðarreglur hafa.
Bankarnir græða nóg fyrir því,
þótt þeir tryggi líf og limi starfs
manna sinna eftir föngum.
Söngstarf og þjóðrækni
Samsöngur var haldinn aö Arborg
19. maí, undir stjórn Brynjólfs Þor-
lákssonar, ágóöinn skyldi renna í
styrktarsjóS Björgvins Guðmundsson
ar.
Ma.rkveröast viS samsöng þenna
var söngur barnanna, sem Brynjólfur
Þorláksson hefir æft.
Brynjólfur hefir næmt eyra, glögg
an skilning, veit hvaS hann vill, og
hefir hæfileikann til þess aS fram-
leiSa þa.S sem hann vill, eftir því
sem tiltækilegt er.
Barnaflokkurinn var mjög vel sam
taka, tónhæfnin var ágæt og tón-
fyllingin sömuleiSis, án þess aS meS-
ferSin væri á nokkurn hátt þvinguS.
Þess vegna var svo mikil ánægja aS
hlusta á flokkinn.
Hér ga.f þá aS heyra valda músík
og viSurkenda; söngva á íslenzku
prýSilega sungna, af áhuga, fjöri og
skilningi. Ef menn legSu rækt viS
slíka músík frá barnæsku, þá væru
þaS fáráSlingar einir og andlega vol-
aSir, sem færu fram á þa.S aS hlýSa
á: "Yes, We have no Bananas To-
day”.
Hér í Winnipeg æfa mörg þúsund
börn söng, meS góSum kennurum.
Árangurinn er ágætur, eins og öllum
er kunnugt sem sækja vorhátíSina.
En þessi söngflokkur í Arborg þolir
vel samanburS viS þá flokka, sem
hér eru í borginni.
EfniviSurinn er ja.fngóSur til sveita
eins og í borginni, og þaS þarf eng-
an sérstakan undirbúning til þess að
ganga í slíkan flokk.. Arangurinn
er undir söngstjóranum kominn, hæfi
leikum hans og ásttundun. Svona
flokkar ættu a.S vera í hverju ein-
asta íslenzku bygSarlagi.
ÞaS er ánægjulegt til þess aS vita,
aS ÞjóSræknisfélagiS hefir tekiS
þetta mál til meSferSar og skipaS
nefnd til þess aS íhuga, hvaS til-
tækilegast sé aS gera í þessu efni.
Oss er öllum ljóst, aS framtíS þjóS-
ræknisfélagsins veltur á yngri kyn-
slóSinni, og þenna þátt þjóSræknis-
starfsins má ekki lengur vanrækja.
Hvernig er þá hægt aS vinna aS
þessu verki um öll íslenzk bygSar-
lög? ,
Eg sé aSeins eitt úrræSi sem
stendur, og þaS er, aö ÞjóSræknis-
félagiS fái Brynjólf Þorláksson til
þess aS takast á hendur umsjón meS
söngstarfinu; til þess aS fara um
íslenzk bygSarlög og koma söng-
flokkunum á laggirna.r: fá hæfasta
manninn (eSa konuna) á hverjum
staS til þess aS kenna börnunum lög-
in; leiSbeina söngstjórunum; velja
lögin og loks ag stýra sjálfur flokkn
um á síSustu æfingunum, sem haldn-
ar verSa fyrir sa.rrfsönginn, til þess
aS jafna misfellurnar.
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, lijartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýyunum. —- Dodd’s
Kidney Pills kósta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
Vera má aS aSrar leiSir séu heppi-
legri og hagkvæmari en þessi, sem
eg hefi nú bent á. Þess vegna er það
von mín, aS hver maSur, sem ís-
lenzka sönglist ber fyrir brjósti, og
íslenzka þjóSrækni, láti til sín heyra
áSur en þaö verSi of sein.t.
Y. K. Hall.
Mynd þessi er af Stefáni heitnurra
Nikulássyni, og átti aS koma meS
æfiminningunni í síSasta blaði, en
kom ekki fyrir vangá frá myndsker-
anum fyr en um seinan. Eru ao-
standendur beSnir velvirSingar á
þessu óha.ppi.
SíyrktarsjótSur Björgvins Guðmuvds-
sonar.
ASur meStekiS ................$880.50
Laurie Johnson, Mozart ....... 5.00
J. Jósafatsson, Mozapt ......... 3.00
S. Thorvaldson, Riverton .... 25.00
F. V. Benedictson, Riverton 2.00
S. L. Thorvaldson, Riverton 2.00
A. M. ThorvaJdson, Riverton 2.00
S. V. SigurSssoij, Riverton .... 1.00
S. Hjörleifsson, Riverton .... 2.00
P. V. Vídalín, Riverton ........ 1.00
S. Doherty, Riverton ........... 0.25
Mrs. S. Thorarinson., Riverton 0.50
Oddur Thorst'einson, Rivert. 2.00
S. SigurSsson, Riverton ........ 2.00
Th. Thorarinson, Riverton .... 1.00
A. R. Magnússon Riverton .... 5.00
GuSrún A. Johnson, Riverton 1.00
Dr. S. E. Björnsson, ^borg 5.00
Br. Thorlakson, Arborg ......... 5.00
J. Erlendsson, Arborg .......' 3.00
E. S. SigurSsson, Arborg .... 0.50
Söngflokkur í FramnesbygS 10.00
ÁgóSi af samkomu, sem ung-
linga söngflokkur Arborgar
hélt meS aSstoS Mr. Brynj.
Þorlákssonar 18. maí 1926 105.69
•
Rev. og Mrs. A. E. Kristjáns-
son, Lundar .................. 10.00
T. E.
$1074.44
Thorsteinson...
Dómsdagurinn 1930.
Stutt ágrip af fyrirlestri dr.
Guðm. Finnbogasonar í
Nýja Bíó á sunnudag-
inn var.
Mörgum orSið órótt.
RæSumaSur hóf mál1 sitt meS
því, aS fleirum væri orSiS órótt en
honum aS ein fjögur ár væru nú
þangaS til upp rynni 1000 ára af-