Heimskringla - 30.06.1926, Blaðsíða 1

k'-
Ti'
XL. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN, 30. JÚNÍ 1926.
NÚMER 39
STJÖRNARSKIFTI
i
King segir af sér; fær ekki rofið þing; Meighen myndar nýtt ráðuneyti.

M)^ll«B»i:«»l)'aBI>«»ll'«BII«»<H
ÞriSjudaginn í fyrri viku bar for-
niaöur tollrannsóknarnefndarinnar,
Mr. Paul Mercier, frá St. Henri, upp
svohljó'ðandi tillögu.
“A8 þingiö samþykki aö veita viö-
töku þriöju og endanlegri skýrslu
nefndarinnar, sem skipuö var til
þess aö rannsaka ráðsmensku toll-
og skattamálaráðuneytisins’’.
Þessa skýrslu höfum vér þýtt alla,
svo að lesendur Heimskringlu eigi
hægra með að fylgjast með atriðum
málsins. Eylgir sú þýðing á öðrum
stað hér í blaðinu.
Eftir að Mr. Mercier hafði mælt
nokkur orð til stuðnings tillögu sinni,
reis Hon. H. H. Stevens frá Van-
couver upp til andmæla. Talaði
hann langt erindi og þakkaði Mr.
Merciér fyrir framúrskarandi dugnað
og ósérplægni við nefndarstarfið, en
bar að lokum fram svohljóðandi
breytingartillögu:
“Að þingið veiti ekki viðtöku
skýrslunni að svo stöddu, heldur sé
bún send aftur til nefndarinnar með
þeim fyrirmælum, að bæta við þess-
um liðum, sem aukaliðum við 6.
grein:
"Vitnaleiðslan leiðir ennfremur í
Ijós, að ráðherrann, eða vararáð-
x herrann, hefir látið vini stna og
pólitíska venzlamenn hafa áhrif á
embættisfærslu sína og ráðsmensku
ráðuneytisins, á ótilhlýðilegan hátt,
er hefir komið fram í því, að tafin
hefir verið málsókn, og stúndum jafn
vel hætt við hana, á hendur þeim,
sem ákærðir hafa verið fyrir brot á
lögunum, og hefir einnig orsakað
tekjumissir fyrir ríkissjóð. Meira
að segja hefir hepnast að fá ráð-
herra og vararáðherra, er stýrt hef-
ir ráðuneytinu, til þess að grípa fram
í gang réttvísinnar á ótilhlýðilegan
hátt, milli þess að sökudólgar hafa j
verið dæmdir og hegningin hefir átt |
að fara fram. Forsætisráðherranti
og stjórnin hafa unt töluverðan tínta j
vitað um hina hraðvaxandi spillingu ^
í toll- og skattamálaráðuneytinu, og
er vanræksla þeirra um að ráða skjót,
ar og gagngerðar bætur á þessu, al- (
gerlega óverjandi. Framkoma ltins,
núverandi toll- og skattamálaráðherra
Hon George H. Boivin, í málí Mó-,
sesar Aziz, er i frekasta lagi órétt-
lætanleg.
Nefndinni jfykir fyrir þeirri venju,
sem á er komin, að því er vitnaleiðsl-J
an hefir leitt í ljós, að vissir menn,
sem mikil áhrif hafa á opinber mál,
skuli hafa snúið sér beinlínis til ráð-
herranna, með beiðni um að draga
úr og milda hinn rétta gang ýmsra
mála í ráðuneytinu, fyrir pólitískan
stundarhagnað.
, Nefndin álitur að þessi siður sé
skaðlegur fyrir almenningsheill þessa
lands, og þljóti að spilla fyrir ráðs-
mensku ráðuneytisinsJ
Og að þess vegna beri að endur-
skipa nefndina.”
Toll- og skattamálaráðherrann
stóð nú upp til varnar, og síðan aðr-
ir til að taka þátt í umræðunum með
og móti. Stóð þingfundur til kl.
11.15 um kvöldið, og var þá frestað
til næsta dags. Sást þá brátt að
stjórnin var háskalega stödd, þrátt
fyrir veigamikla ræðu er Mr. Dou-
gald Donaghy, frá Norður-Vancouv-
er hélt, er sýndi svo ljóst, að. ekki
varð hrakið, ýmsar skekkjur eða mis-
skilning hjá Stevejis. Markverðust
var vörn hans 'fyrir Boivin í máli
Mósesar Aziz; verður máske skýrt
frá þvi síðar.
Seint um kvöldið bar T. S. Woods-
worth fram breytingartillögu við
breytingartillöguna á þessa leið:
“Að öll orðin í breytingartillög-
únni á eftir orðinu “fyrirmælum”,
falli burtu, en í stað þeirra komi
þetta:
“1. Að bæta við 4. grein sem fylg-
ir: Ur því að rannsóknin ber með
sér, að smyglunin er svo víðtæk og
kvíslast á svo margvíslegan hátt, að
einungis lítill hluti af lagabrotunum
hefir kömið í Ijós, þá leggur nefnd-
in til að skipuð verði nefnd með
dómsvaldi, er gefið sé fult vald til
þess að rannsaka í yztu æsar ráðs-
mensku toll- og skattamálaráðuneyt-
isins, og höfða mál á móti öllum,
sem brotið hafa.
2. Að bætt sé við 6. grein seiti
fylgir: Nefndin lætur í ljós ó-
ánægju sína yfir þeirri venju, sem
vitnaleiðslan hefir leitt í ljós, að
þingmenn og ýmsir aðrir hafa far-
iíý bænarveg að ráðherranum, til
þess að hann drægi úr fyrirmælum
laganna þeim í hag, eða fyrir póli-
tískan stundarhagnað.
3. Að öll orðin í 8. grein eftir
orðig “ráðuneytisins” í þriðju línu,
séu feld í burtu.
4. Að í 13. grein sé nafni R. R.
Farrow aðstoðar toll- og skattamála-
ráðherra, bætt við nöfn þeirra,
seni lagt er til að vikið sé frá em-
bætti.
Og að þess vegna beri að endur-
skipa nefndina’’.”
A undan þessari breytingartillögu
við breytingart'llögu hafði Woods-
worth haldið afbrigða góða ræðu.
Kvaðst hann hvorki geta samvizku-
samlega greitt atkvæði með tillögu
Merciers, né heldur breytingartillögu
Stevens. Gerði hann þvi þessa brtt.
við brtt.. Varð hinn mesti hávaði
meðan á henni stóð, milli conserva-
tíva og liberala. Þá er Woodsworth
hafði lokið máli sínu, reis foringi
conservatíva, Mr. Meighen, upp til
mótmæla. Kvað hann þessa breyt-
ingartillögu Mr. Woodsworth við
breytingartillögu Hon. H. H. Stev-
ens, ríða í bága við þingsköpin, og
mætti því ekki ræða hana né bera
hana fram. Hófust nú deilur um það
atriði, unz forseti áskildi sér úr-
skurðarfrest til morguns. Var þá
komið talsvert fram yfir miðnætti.
Daginn eftir, er þing kom sam-
an, úrskurðaði forseti, að breyting-
artillaga-Mr. Woodsworths við breyt
ingartillögu væri formleg. Hóf þá
forsætisráðherra umræður aftur. —
Kvaðst hann geta fallist á brtt.
Woodsworths, er væri þingleg og
skipuleg í alla staði, þvert á móti
því sem öll framkoma og tillögur
andstæðinganna væri, er aðeins mið-
11011*111 niðurrifs. Minti hann á, að
þá er stjórnin hefði í fyrra komið
á löggjöf, er lagði hegningu við toll-
svikum, hefðu nokkrir conserva-
tívar kvartað vfir því, að löggjöfin
tæki of hart á þesskonar brotum.
Fékst vissa fyrir því þenna dag,
að framsóknarflokksmennirnir Lucas
og Boutillier, myndu greiða atkv.
gegn till. Woodsworths, en með till.
Stevens. Um Campbell og Fansher
var ekki víst.
Næsta dag tók Campbell af allan
efa. Réðist hann grimmilega á
stjórnina, og kvað hér hafa komið
í ljós eitt hið versta stjórnmála- og
siðferðishneyksli, er nokkurntíma
hefði blettað skjold Canada. Greip
i Mr. Forke frarn í fyrir honum og
Hinn nýi forsætisráðherra.
RT. HOX. ARTHUR MEIGHEN.
bað hann að tala í sínu eigin nafni
en ekki i nafni framsóknarflokksins.
Svaraði Campbell því til, að Mr.
Forke hefði aldrei getað talað fyrir
munn framsóknarflokksins og væri
heldur ekki að því í dag. Þá lenti
Campbell og Dunning hrottalega
saman og hrópuðu conservatívar
Dunning niður, er hann reyndi að
andmæla. Varð yfirleitt hinn mesti
handagangur og skruðningar í öskj -
unni.
Þegar leið á daginn, fór að kvis-
ast, að D. M. Kennedy frá Peace
River myndi greiða atkvæði gegn
stjórninni og ásamt honum sennilega
George Coote frá MacLeod og Miss
McPhail. Var þá sýnn ósigur stjórn-
arinnar, ef svo færi. — Um kvöldið
sigu fylkingar aftur saman í blóðug-
an bardaga, úrslitahreðuna. Sann-
aðist þá orðrómurinn. um afstöðu
Kennedys. Var breytingartillaga
Woodsworths við brtt. Stevens feld
með 117 atkvæðum gegn 115. Kom
þá í ljós að 5 framsóknarmenn höfðu
greitt atkvæði með conservatívum.
Voru það þeir Catupbell (Mackenziel
Lucas (Camrose), Boutillier (Vegre-
ville), Fansher (Lost Mountain) og
Kennedy (Peace River). Verkaflokks
þingmennirnir Woodsworth og Heaps
greiddu atkvæði með stjórninni og
sönmleiðis tveir óháðti þingtnenn-
irnir, Bourassa og Neill. Miss Mc-
Phail var “spvrt” (paired) við G. G.
Coote (McLeod), og greiddi þvt hvor-
ugt atkvæði.
Að þessu búnu bar forseti fram
breytingartillögu Stevens. Bar þá
Fansher jafnskjótt fram breytingar-
tillögu við hana, á þá leið, að tillögu
Woodsworth er bætt við breytingar
tillögu Stevens, án þess að nema
I burtu áfellisdóminn vfir stjórninni.
Forsætisráðherra íslands
Jón Magnósson
látinn.
SamKvæmt skeyti er barst frá yfirræðismanni
Dana og íslendinga í Canada, J. E. Böggild, til ræð-
ismannsins hér, Alberts C. Johnson, er forsætis*
ráðherra íslands, Jón Magnússon, látinn. — Með
hverjum atburðum það hefir orðið, fréttist ekki
enn.
Forseti úrskurðaði að þessi breyt-
ingartillaga væri ekki þingsköp. Reis
Mr. Meighen upp til að mótmæla
þeim úrskurði, og var loks gengið
til atkvæða um úrskurð forseta. Fór
svo, að honum var hrundið með 118
»
otkvæðum gegn 116. Hinir sömu
framsóknarflokksmenn, og áður,
greiddu nú atkvæði með conserva-
tivum. Miss McPhail og Mr. Coote
greiddu þó atkvæði í þetta sinn með
stjórfiinni, en Woodsworth aftur á
móti gegn henni.
Nú reyndu liberalar að fresta
fundi, en tókst ekki. Lýsti stjórnin
þa yfir því, að hún myndi ganga
að þessari breytingartillögu Fanshers,
en forsætisráðherra áskildi sér þó
rétt til þess að bera fram aðra breyt-
ingartillögu við hana. v
Nú var um að gera fyrir stjórnina
að draga tímann, og bar þá Arthur
Beaubien frá Provencher,"upp tillögu
um að fresta fundi, eftir að nokkr-
ar iimræður höfðu orðið. Var hún
feld rneð eins atkvæðis meirihluta.
Kom það til af því, að einn liberar
þingmaður hafði skroppið heim eft-
ir böggli, og var atkvæðagreiðslan
um garð gengin, er hann kom aftur.
Hefði hann verið kyr í sæti sínu,
hefðu atkvæði fallið jafnt, og for-
seti þá skorið úr, að fresta skyldi
fundi. En nú hélt orustan áfram
lengi, unz að lokunt var samþykt
með eins atkvæðis meirihluta að
fresta fundi til mánudags. Þá var
klukkan tuttugu mínútur eftir fimm
á Iaugardagsmorgun. — —
STJORXIN SEGIR AF SER.
Stjórnin komst nú að þeirri' niður-
. stöðu, að ósigur hennar væri full-
mánudaginn, skýrði King forsætisráð
herra frá því, • að hann hefði æskt
þess að landstjórinn, Byng lávarður,
ryfi þingið, en hann hefði neitað að
verða við þeirri ósk. Hefði hann þá
sagt af sér tafarlaust, með sam-
þykki landstjórans. Að þessari yfir-
lýsingu gerðri var þingi frestag til
næsta dags. — Var Mr. Meighen
þegar kallaður á fund Iandstjórans.
* * *
Þetta er -merkilegt þing í sögu
Canada. Er það í fyrsta skifti síðan
sameiningin varð, að stjórn er feld
í þinginu. Næst því mun hafa leg-
ið, er “Pacific” hneykslið varð 1873.
Lá þá einnig fyrir nefndarálit og
breytingartillaga við það, er fól í
sér vantraustsyfirlýsingu á Macdon-
ald stjórnina. Þá var einnig borin
fram brtt. við brtt., en aldrei gengið
til atkvæða um hana, þar eð þingi
var þá' slitið. Fóru fram kosningar
skömmu síðar og beið Macdonald-
stjórnin þá ósigur. —
* * *
Með Mr. Meighen og landstjóran-
um talaðist svo til, að conServatívar
skyldu revna að taka að sér stjórnina
'v j það sem eftir væri þingsetunnar. Er
það töluverðum erfiðleikum bundið.
Forsætisráðherrann verður að rýmá
þingsætið, og má ekki sýna sig. í
þinginu fyr en hann hefir náð kosn-
gengið verði til kosninga sem fyrst.
Kemur þar alt undir framsóknar-
flokknum. Sennilegt þykir sem
stendur, að framsóknarflokkurinn
leyfi Meighen að binda enda á þau
mál, er fyfir þingi liggja, hvað sem
svo verður. Þó er álitið, að þeir
framsóknarmenn, er feldu stjórnina,
muni verða á móti kosnÍngum,'Nog
þó máske fleiri, telji þær landinu of
dýrar. En ekkert er um -þetta nema
orðrómur að svo stöddu.
* * #
Foringi framsóknarflokksins, Ro-
bert Forke, hefir sagt, að hann sæi
ekki, hvers vegna þingið ætti ekki
ag ljúka fjárveitingum. Meira vill
hann ekki segja að svo stöddu.
Fregn hefir flogið fyrir um það,
að Mackenzie King sé að hugsa um
að segja af sér forystu liberalflokks-
ins, og að Dunning muni fá að taka
við taumunum. En þetta er ekkert
annað en flugufregn sem stendur,
og styðst vi'ð engar likur frá þeim,
sem bezt ættu að vita.
* * ¥
Þegar séður var fyrir ósigur
stjórnarinnar, flýtti hún sér að skipá
þau sæti í öldungaráðinu, er auð
voru, og við dómstólana. En Iands-
stjórinn hefir neitað að samþykkja
þær skipanir, er gerðar hafa verið
síðan á föstudag. Þeir sem land-
mgu einhversstaðar. Sama er að stjórinn samþykti að leyfa sæti, eru
segja um aðra ráðherra, séu þeir öldungaráðsmennirnir W. L. Mac-
kosnir með venjulegum hætti. Er tal- dougald, frá Morttreal,, og Dr. Dan-
ið líklegt að Mr. Meighen reyni að ‘el Rdey, High River, Alberta. En
klöngrast í gegnum vandræðin með meðal þeirra, er landstjórinn ekki
því, að skipa fimm bráðabirgðarráð- t(ák gilda, voru tveir dómaraf í Que-
herra án umdæmis (portfolio). Er bec- einn dómari í Ontario og öld-
sagt að Sir Henry Drayton muni ungaráðsmaður frá Nova Scotia.
verða fyrir flokknum á þingi, i ! * * *
fjarveru Mr. Meighens. Hinir er j Síðustu fréttir frá Ottawa áður en
sagt að séu: Hon. H. H. Stevens, ■ blaðið fer til prentunar, eru þær, að
Sir George Perley, Hon. R. J. Man- j Rt. Hon. Arthur Meighen tók við
ion og W. R. Black frá Halifax.
Skifta þeir svo stjórnarstörfunum á
forsætisráðherraembættinu <og vann
embættiseiðinn t gærdag. Ennfrem-
milli sín, Unz ráðherrarnir geta smá j ur að hann hafi tekið sér sex ráð-
tinst inn eftir kosningar. Ætlar Mr. herra án umdæmis og þeir unnið em-
Meighen > þá að bíða næsta þings , bættiseið. Þeir eru : Sir Henry Dray-
með minnihluta, og er meira en vafa ! ton, flokksforingi í fjarveru forsætis
samt, hve vel það hepnast.
* * *
ráðherra (fjármála- og járnbrautir);
Hon. R. T. Manion (heilbrigði, heirn-
Liberalar eru mjög ^estir út af komnir hermenn, póstmál, innflutn-
ráðstöfun landstjórans, Byng lá- ingur og verkamannamál); Sir George
varðar, að neita að rjúfa þingið, Perley (ríkisritari og opinber verk);
samkvæmt óskurn og tillögu forsætis- Hon. H. H. Stevens (tollar, Indíánar,
ráðherrans. Segja þeir að land- námur, innanríkismál, landbúnaður
stjórinn hafi hér tekið sér úrskurð- og viðskifti); Hon.* Hugh Guthrie
arvald, er honum beri ekki. Sé hann (dómsmál og landvarnir); Hon. W.
skyldur til að fara að tillögum frá- A. Black (sjávarútvegur og fiski-
farandi forsætisráðherra. Ætla lib- veiðar).
kominn. Þegar þing kom saman á eralar að halda því til streitu, að