Heimskringla - 01.09.1926, Blaðsíða 1

XL. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN, 1. SEPTEMBER 1026.
NÚMER" TS'
OM
I C A N A D A
Mr. Joseph T. Thorson, vinnur
ötullega aö því aö bú'a sem bezt
í hagirin fyrir sig undir kosninguna.
Hefir hann og marga ágæta stpðn-
íngsmenn, og má þar sérstaklega til-
nefna þau hjón Mr. og Mrs. W. J.
Lindal, sem bæöi eru kunn fyrir á-
gæta framkomu á ræðupalli Enda er
nú talið að hlutur Mr. Thorsön’s
standi ágætlega. Má og töluvert
marka það af atkvæðagreiðslu i
fyrra. Þá fékk Mr. Kennedy um
12,000 atkvæði, og var að visu kos-
inn með miklum meirihluta. En al-
ment er álitið að conservatívar hafi
þá sótt kosninguna mjög vel, og litlar
líkur taldar á þvi, að til muna fleiri
atkvæfri verði greidd á þá hlið nú
en þá. En nú eru 28,680 kjósendur
komnir á kjörskrá, og má búast við
því að langflestir þeirra kjósi. Fari
svo, eru líkurnar áreiðanlega mjög
sterkar fyrir því, að Thorson beri
sigur úr býtum.
Yfirleitt hefir Pembinahérað gert ríkum mæli réttlætt það stolt vort.
vel, því 65% af kjósendum þar hafa ! Megum vér ekki minnast þess, að
greitt atkvæði. Island bygðist hinum göfugustu
Eitt af því, sem eg vildi leiða at- mönnum hins volduga norræna kyn-
hygli leséndanna að, er sú staðreynd, flokks, er hefir markað s'vo djúp spor
að hvað Minnesota og North Dakota °S haft svo öflug áhrif á síðari tíma?
viðkemur, þá er það sveitafólkið, sem j Norrænir menn voru síðastir þessa
j langtum betur gegnir skyldu sinni, mikla kynbájks, er að norðan kom
I að greiða atkvæði, heldur en hitt, sem! °? réðist inn í vestur- og suðurhluta
nrut' bír i borgum og bæjyrn, sérstalðega j Evrópu, en fyrstir þeirra lögðu þeir
1 1 ... , „ 1 það, sem byr í stærri borgunum. Or- a* niorkum skapandi krafta td upp-
Er talið að uppskeran muni verða
litlu minni en í fyrra. En rní er
fólksekla; ‘hefir mjög brugðist vana-
legt aðstreymi úr borgum austur-
Kosningahneykslið í Athabasca
skýrist æ betur. Hefir nú náðst til
sumra hinna seku kjörstjóra, og hafa
Jjeir játað á sig fölsun atkvæðaseðla.
T. d. játaði Peter Peterson, að hann
og tveir félagar hans hefðu verið
sendir út í skóg með atkvæðakassa
og hefðu þéir legið^þar lengi dags og
síðan tekið að falsa seðlana. Merktu
þeir 71 seðil fyrir Cross (lib.), er
kosuingu hlaut; 2 fyrir Gauvreau
(cons.), og 7 fyrir Kellner (progr.).
Gerðu þeir þetta að undirlagi manns
er H. M. Barton nefnist, frá Edmon-
ton. —Nú sækja þeir aftur Cross og
Kellner, og mælist yfirleitt mjög, illa
fyrir, að Cross skuli gefa kost á sér
eftir þetta hneyksli, þótt að vísu
ekki hafi sannast, að hann hafi syálf-
ur á nokkurn beinan hátt átt þátt í
atkvæðafölsuninni.
menn vanti til uppskerunnar. Er
það að vísu slæmt, en virðist þó
benda á skárri vinnukjör og sæmi-
legri afkomu eystra en lengi hefir
verið, og veitti ekki af. Hafa þó
fleiri Canadamenn horfið aftur frá
Bandaríkjunum nú 'rétt undanfarið
en nokkru sinni áður. Eru þeir voji-
andi góðir og ábyggilegir vorboðar.
-------------■■—x-------
' Fjær og nær
Mr. og Mrs. Edw, Thorlaksson, frá
Medicine Hat, Alberta, sem hafa dval
ið hér í borginni í sumarfríi sínu,
sneru aftur vestur á mánudaginn var.
Mr. Guðumundur Jónsson frá Vog-
ar, sem dvalið hefir hér í bænum
meirihluta sumarsins, sneri heim til
sín ’aftur á þriðjudaginn.
Líklegt er að kosningar verði mjög
vel sóttar i Winnipeg að þessu sinni.
Eru nú um 77,000 kjósendur á kjör-
skrá, eða um 6000 fleiri en í fyrra.
Flestir hafa bæzt við í Mið-Winnipeg
syðri, nú síðustu dagana, eða um
3000i Eru svo margir kjósendur 4
kjörskrá, sem hér segir: I Suður-
Winnipeg 19,750; í Mið-Winnipeg
syðri 28,680; í Nprður-Winnipeg
15,275, og í Mið-Winnipeg nyrðri
13,500.
J
Eitt kjördæmi er þó til hér i Mani-
toba að minsta kosti, þar sem fram-
sóknarflokksmenn hafa gert alVöru
úr því að standa greinilega sér. Það
er Neepawa. Var þingmaður kjör-
dæmisins, Robert Milne, tilnefndur í
einu hljóði af framsóknarflokks-
mönnum sem þingmannsefni þeirra,
og var hvergi leitað álits liberala. —
Fjöldi manns var viðstaddur útnefn-
inguna.
Dæmafátt slys henti conservatíva
þingmannsefnið í Provencher kjör-
dæmi hér í Manitoba í gær. Fulltrú-
ar hans fóru hingað til Winnipeg á
mánu,dag með útnefningarskjal hans,
til samþykkis fulltrúa flokksins. A
þriðjudag lögðu þeir á stað rueð það
til þess að koma því á útnefningar-
staðinn í tæka tíð. En vegir voru
slæmir og sátu þeir fastir í leirnum
á leiðinni, og komust ekki upp úr
fyr en alt var um seinan, og lög-
legur útnefningarfrestur útrunn-
inn. Er því Mr. Beaubien, þing-
mannsefni progressíva-liberala sjálf-
kjörinn á þing. Annars var álitið,
að góðar horfur hefðu verið (yrir
þingmannsefni cons., Dr. D. H. Mc-
Fadden.
ÞAKKIR.
Innilegustu þakkir viljum við á
þenna hátt færa öllum þeim mörgu
vinum okkar og kunningjum, sem á
svo margvíslegan og fagran hátt sýndu
okkur og létu okkur í té samúð og að -
stoð í veikindum og við lát hins ást-
fólgna vinar okkar, Christians Wil-
helm Christianson, er andaðist á al-
menna sjúkrahúsinu hér í Winnipeg
fimtudaginn 26. ágúst síðastliðinn. —
Vonum við að þeim verði öllum um-
bunað eftir verðleikum, og geymum
samúð þeirra með okkur, sem minn-
ingarvott vinar okkar.
Ekkja hins látna,
faðir hans og systur.
Til
soma.
Uppskeruhorfur 'eru yfirleitt góð-
ar í Canada í ár, að minsta kosti í
Manitoba og Saskatchewan fylkjum.
Col. Paul Johnson, Mountain, N.
D., hefir vinsamlega sent Heims-
kringlu blaðaúrkljppu, er tilfærir
heila grein úr Minneapolis Journal,
eftir James W. Witherow, lögmann,
og part úr ritstjórnargrein úr blaðinu
St. Paul Dispatch, er hvortveggja
fjallar -pm þegnskap og þátttöku Is-
lendingar þar hafa á því, áð rétti
í síðustu undirbúningskosningum.
Enda er það sannarlega gleðiefni,
hve einlægan og öflngán skilning Is-
lendinga þar hafa á þvi, að rétti
fylgir kvöð. Mun það það vera því
næra dæmalaust á bygðu bóli að kosn
ingar séu þannig ræktar. Síðari part-
ur fyrri greinarinnar er á þessa leið:
“I North Dakota munar miklu á
ýmsum stöðum, hvernig atkvæðisrétt-
urinn hefir verið notaður við þær
kosningar, sem hér er átt við, alla
leið frá Jamestown með 50%, til
Bismarek með 80%; aðrir bæir með
55, 60 og 70 prósent. Þó er þar ein
sveif, sern betur hefir gért heldur en
nokkur önnur í North Dakota, og
líklega betur en nokkurt annað kjör-
dæmi í landinu. Thing vallasveitin
í Pembinahéraðinu hefir 268 nöfn á
kjörlista og þar af gréiddu 267 at-
kvæði. Vantaði aðeins einn. Ef eg
man rétt, þá eru það Islendingar, sem
þessa sveit byggja, sem með dugnaði
sínum, reglusemi og ráðvendni hafa
komist prýðilega vel áfram. Einn
af þingmönnum, Mr. Johnson, hefir
lengi skipað sæti sitt á ríkisþinginu
með sæmd. Hvernig þetta fólk hefir
notað atkvæðisrétt sinn, er t santræmi
við aðra framkomu þess, því að það
hefir í hvívetna reynst nýtir og góð-
ir borgarar, og áreiðanlega hefir það
hér gefið samborgurum sínum eft-
irdæmi, er margur innfæddur Banda-
ríkjamaður getur lært rnikið af.
| sökin til þessa er væntanlega sú, að
þar sækist fólkið nteira eftir skemt-
I unum, en hirðir minna um borgara-
i skyldurnar, eins og vinur minn í St.
Paul víkur að.
Mér er vel kunnugt, að margt ágæt-
isfólk býr í borgunt þessara tveggja
ríkja, en það er einlæg ósk mín, að
það vildi líta til þeirra, sem í Thing-
valla búa og læra af þeim, að gera
skvldu sína gagnvart sjálfum sér og
því ntamfélagi, sem þeir tilheyra, með
því að útnefna þá, sem þeir treysta
bezt fyrir hverju embætti og svo að
sjá um að þeir nái kosningu. Það
er skylda þeirra gagnvart bænum,
sem þeir búa í, eða sveitinni, ríkinu
og þjóðinni. Tli hvers er að vera
borgari og gera svo ekki skyídu sína
nema til hálfs?
Moorehead 2. ágúst 1926;
Jamcs IV. WithertAv.
* * * *
Ritstjórnargreinin í St. Paul blað-
inu hkióðar svo:
“Athygli manna hefir þessa vikuna
dregist að einstöku atriði í North
Dakota, sem sé undirbúningskosning-
unni í Thingvallahéraði og sámnefndu
kjördæmi, en þar kusu 267 af 268
kjósendum, er voru á kjörskrá.' Mun-
urinn á þessu sveitakjördærfii og öðr,-
um kjördæmum i ríkinu, er -jafn-
ótvíræður ^ins og vanalega er mun-
urinn á sveitakjördæmum og borgar-
kjördæmum yfirleitt. Kunnugir vita
að aðsókn að bæjarkjördæmum nem-
ur tæpum 50 af hundraði, að þeim
bæjum undanteknum, þar sem tveir
bæjarbúar keppa, sem kjósendur
þekkja og styrkja sérstaklega.
Thingvallahéraðið er mest bygt Is-
lendingum, bóltökumönnum, er flestir
eru fæddir á eyjunni, sem liggur í
Atlantshafinu rétt sunnan við heim-
skautabauginn. Þeir hafa flutt með
bsér skylduræknina, og hafa innrætt
sjálfum sér skilninginn á hinu dýr-
mæta eðli kosningaréttarins. Hún er
vitur þessi þjóð, árvökur og ástund-
unarsöm, og vér ættum sem fyrst að
hefjast handa og semja oss að
dæmi hennar.”
byggingar þjóðarheildinni. Frændur
vorir, sem lögðu undir sig Normandi.
voru aflvakinn, sem varð til þess að
sameina, nei, skapa hina miklu frakk
nesku þjóð. Nokkrir þeirra lögðu
undir sig England, og lögðu horn-
steininn að hinu volduga brezka
heimsveldi. Onnur grein stofnaði
konungsriki á Sikilev, er á sínum
tíma varð mikið lærdóilissetur, og
trygði fyrst allra ríkja þegnum sín-
um jafnrétti án tillits til trúarskoðana
eða þjóðernis. Vorir eigin forfeður
lögðu land undir sig á Irlandi, þar
sem konungdómur þeirra stóð öldum
saman, og á Skotlandi, sem ber menj-
ar áhrifa þeirra enn í dag. Ut fyrir
endimörk hins þekta heims voguðu
þeir sér, sneru stöfnum að ókunn-
um frostauðnum ishafsins; stofnuðu
til nýrrar þjóðar, á hinu hrjóstrugl
evlandi, er þeir fundu, og vígðu
hana frelsi og frjálsræði. Þar komu
þeir á fót óháðu Alþingi, sem heldur
hátíðlegt 1000 ára afmæli sitt ár-
ið 1930. Því nær 300 árum áður
en Magna Charter var staðfest, og
öldum fyr en ‘Mother of Parliaments’
leit fyrst mót sólu, átti Island sér
Alþingi; lagabálk, þjóðarinnar eigið
verk, treystan dómsvaldi, grundvöll-
uðu á kviðdómsskipulagi. Þegar
Njáli varð það spakmæli á munni,
að með lögum skal land byggja, þá
kom hann í orð tilfinningu, er ávalt
síðan hefir skipað æðstan sess með-
al þjóðar vorrar.
Megum vér ekki einnig minnast
frægðarljóma tungu vorrar og bók-
menta ?
Ein af öllum tevtónskum tungum
hefir hún haldið sinni fornu feg-
urð, hreinleika og þrótti. Me'ðal
þessarar litlu þjóðar spruttu í fullan
blóma bókmentir, sem hvergi eiga
sinn líka, meðan öll Norður-Evrópa,
að Islandi einu undanskildu, lá á
Islendingadagsræða
flutt að Arborg 2. ágúst 1926.
af þingmanni Selkirk kjördæmis.
H. M. Hanncsson ofursta_
BM
¥
Björgvin Guðmundssson kvaddur,
Mozart 11. ágúst 1926.
Vér sendurn þig, Björgvin, að bæta þann hóp,
sem beztan í heiminum Alfaðir §kóp-
Vér treystum þér íslenzku tónana’ að yngja,
og tápmeiri framtíð mun ljóð okkar syngja. —
Það styrkir þá ungu er stormamir þyngja.
Og settu þar hrynjandi brimfall í brag
og beljandi fossanna vorhlákudag.
Og Þorrabyls-aftökum um okkur lemdu:
með íslenzkum hljóðföllum huga vorn temdu —
vort insta og bezta í sönginn þinn semdu.
Og vorþýðum andvara vek þú oss með,
svo veiklað af harðindum styrkist vort geð.
Og nóttleysu-kvöldsöng og morgunljóð mundu—
þær munhýru raddir frá ættjarðargrundu,
sem ávalt með fargjörnum Frónsniðjum undu.
Og tónarnir berist á himinveg liátt. —
Eg hrópa á kærleikans eilífa mátt,
að þú verðir landnemi í hljómanna heimi,
hver hljómur þinn auðlegð frá þjóð vörri geymi.
Og — sjáifum þér ókomnar aldir ei gleymi
Sigurður Jóhannsson.
«B
Norrænir menn eru þeir, og hafa
fundið hér norrænt heimili. Lifandi
áhuga hafa þeir á því að þroskast
og búa í haginn fyrir afkomendur
sína. Og hér hafa þeir fundið fram
tíðarlandið, land, sem endurgeldur
ærleg handtök, framtakssemi og _á-
stundun. Þeir eru löghlýðin þjóð.
sem hefir í heiðri lög og rétt. Þeir
eru frelsisþjóð, og hér hafa þeir fyr-
irhitt lýðstjórnarríki, þar sem sann-
virðið er rétt metið, og allir njóta
sömu réttinda.
Hafi þjóð, sem búferlum flutti,
nokkru sinni verið heppin, þá eru
það Islendingar. Látum oss vona
að Canada geti ávalt orðið jafn-
ánægt með sitt hlutskifti.
Þessi canadiska þjóð er enn í
mótinu. Þetta land litt numið. Stór-
fenglega undirstöðu ,hafa hér lagt
hollustumenn, kjarkmenn og fram-
kviði í foráeðum fáfræðinnar. Islend-' sýnismenn. Hugdeigum mönnum
Og hér hafa þeir fundið þjóðfélag, iskáldkonunnar, sem oft átti við þröng
getið þið, vestur-islenzkar kvenfélags-
konur, svarað í verkinu, fari svo að
frú Jákobína lesi kvæði sín á opin-
berum mannfundum hér í haust. —
Því þá sézt hvaða áhuga vestur-ís-
lenzkar konur hafa fyrir því bezta,
sem þær hafa til brunns að bera. Þá
sést hvort þær meta nokkurs viðleitni
an kost að búa; en í starfi “hús-
móður”- og móður, leysti verk sitt
ætið svo vel af hendi — eins vel og
hver ykkar hinna! Og samt lifði
skáldið — skaldið, sem skilur ykkur,
vest-ur-islenzkar konur, skáldið sem
leið með ykkur, Kugsaði með ykkur,
vann með ykkur, hló og grét með
ykkur — yfir börnunum. Ykkar
skáld — það eina móðurskáld, sem
Islendingar eiga; ef til vill mesta
móðurskáldið, sem heimurinn á —
þrátt fyrir hið allra nýjasta skálda-
tal.
Svo ber vel til, að
frú Jakobína
ingasögur, Sæmundar-Edda og | kann að sýnast áætlunin* við of; örð- hefir framúrskarandi hæfileika til
Snorri eiga jafnháa skör Hómer, og j ugleikarnir óyfirstíganlegir. En ekki þess ag túlka fyrir áheyrendum ann-
þær bókmentir einar hafa varðveitt | vex það í augum kjarkmanninum, ara hugsanir. Því býst eg varla við
hinn sanna anda og erfðaminningar j holltrúarmanninum, sem eitthvað á því; ag þessi gáfa hennar myndi tapa
í fórum sínum af hörku og þoli, líkt
og forfeður vorir, sem synir þeirra
verða að líkjast, ef verðugir skuli
þeir áa sinna.
hifts tevtónska kynflokks. Hvar er
lika annarsstaðar, í öllum bókment-
um, jafn-aðdáanlega lýst sönnum
manndómi, drengskaparlund og göfgi
heiðarlegs erfiðis?
Fyrst Ter mér að þakka þann heið-
ur, sem þér hafið sýnt mér með því
að biðja mig að ávarpa yður í dag.
Eg met það því meira, sem efni máls
míns á að vera "Canada”, þetta vort
nýja land. Þótt eg hefði átt þess
kost hefði eg ekki annað valið.1
Vér, sem hér erum saman komin,
erum öll af íslenzkum stofni; synir
og dætur hinnar fámennustu þjóðar;
einnig fáar þúsundir einar meðal
þessarar sívaxándi miljónaþjóðar.
Þess vegna lilýtur oss að fitonast,
sem hinir árlegu samfundir vorir séu
frekar fjölskylduendurfundir, en ætt-
bálksstefna. En einmitt af því -eru
þeir þess innilegri, og ef til vill er
það af því, að vér erum svo fáliða
og verkahringur vor svo takmarkað-
ur, að oss rennur blóðið svo snögt
til skyldunnar. Ættartilfinningin er
ekki einungis réttlætanleg, hún er að-
dáunarverð. Og vér sem eigum ættir
að rekja til norðursins, til landsins
fjarlæga, sem hafið hjúfrar sig að
á allar hliðar, getum ærslalaust og í
Þetta eru ástæðurnar fyrir því
þjóðernisstolti, sem eg finn til engu
síður en þér. Þetta eru lika ástæð-
urnar fyrir þeirri trú minni, að þeir
menn af íslenzkum uppruna, sem
hafa . gert þetta land að sínu Iandi,
þessa þjóð að sinni þjóð, muni gefa
sig alla, með óskiftum hug og hjarta,
við því mikilvæga málefni, að sja
framtíð Canada borgið. Vér mætt-
um muna það, að íslenzkir sæfarend-
ur fundu fyrstir þessa heimsálfu, og
gerðu fyrstir tilraun til þ«ss að nema
austurströndina, og að fyrsti hviti
maðurinn, sem fæddist í Ameríku,
var heitinn hinu ram-íslenzka nafm
“Snorri”. Þegar æfintýragarpar
Etiglendinga þurftu manna við til
þess að hagnýta auðæfi Hudsons-
flóans og Norðvesturlandsins mikla,
þá höfðu þeir upp á þeim meðal
frænda vorra í Noregi og á Orkn-
eyjum. Þegar Selkirk lávarður leit-
aði manna til þess að byggja upp
Manitoba, þá fann hann þá meðal
hinan norrænuþættu íbúa Norður-
Skotlands. Og- fyrstir allra manna,
er hingað fluttu til Vesturlancísins,
og eigi voru af brezkum ættum,
voru menn af vorri eigin þjóð. Það
var ekki hending ein að þeir komu;
þeir hlýddu sínum instu hvötum
Frú Jakobina Johnson.
(Væntanleg austur.)
sér í nokkru, flytti hún sitt hjapans
mál. Eg segi og skrifa: hjartans mál.
Því !hún ann íslenzkri list öðrum
fremur, og kann tungutakið; enda
hefir hún aldrei ort með fé og frama
sem augnamið. Ljóð hennar eru eins
og uppsprettulind, sem safnast fyrir
í íslenzkri einveru fegurðarinnar.
Og lesi frúin ljóðin sín fyrir ykkur,
.vestur-islenzkar konur, mun jykkur
Einhvern veginn hefir það kvis- finnast hún rétta að ykkur ‘ skál”,
ast að vestur-íslenzka skáldkonan sem svalar sálum ykkar.
okkar, frú Jakobína Johnson, hafi ij Viljið þið gera skáldkonunni okk-
hyggju, að "taka sig upp” í haust, ar ferðina góða, glaða og arðberandi?
og ferðast um bygðir Islendinga hér, Eg efast ekki um gáfur ykkar né
eystra. Fvlgir það sögunni, að hún góðvilja. En þið, sem eruð starfandi
myndi verða fáanleg til þess að lesa j > íslenzkum kvenfélögum hér vestra,
eitthvað af ljóðum sínum, væri það skrifið til:
almennings — að alkvenna — vilji.
Mér finst það gengi þjóðrækni
næst, að hvert einasta íslenzkt kven-
félag í Ameríku legði drög fyrir það,
að frú Jakobína læsi ljóð sín í bygð
þess eða bæ.
Að vísu er engin vissa fengin fyr-
ir þvi, að frú Jakobína sé stórskáld,
eða góðskáld — engin vissa frá þeim
ensku! — En hafi hún ekki gripið
sum beztu kvæðin sín út úr íslenzka
móðurhjártanu, liggur mér við að
spyrja löndur mínar — þessar ágætu
dætur skáldþjóðarinnar: Hvaðan er
”Gcstur” og "Þú leist hartn'1 Eða
hafið þið aldrei lesið þessi kvæði?
Eða þekkið þið ekki ykkar mesta
og bezta, þegar það er komið í lag
listarinnar'? Þessum spurningum
Mrs. Jakobina Johnson,
2803 W. 65th St„
Seattle, Wash., U. S. A.
Bjóðið henni heim. Ryðjið veg
hennar, þó hún sé ekki úr Austurálfu
komin Minnist þess^ að þið eigið
hana. Vestur-íslenzkar konur. látið
sjá að þið farið vel með gestinn, þó
hún hafi ekki komið vestur um ver.
/. P. Pálsson...
Elfros, Sask.,
23. ágúst 1926.
(Grein þessi kom því
seint til þess að birtast
blaði.
miður o£
í siðasta