Heimskringla - 28.03.1928, Qupperneq 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINOLA
WINNIPEG 28. MARZ 1928
^Tetmskringlci
(StofnnTI 188«)
Kfmor It á hverjnm mlQrlkadegl
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
853 ok 855 SARGENT AVE, WINNIPEG
TALSÍMI: 8« .'»37
Vmrtl blaflslns er $3.00 árgangurinn bor«*
tnt fyrlrfram. Allar borganir sendist
THE VIIÍING PREBS LTD.
SIGPfrS HALLDÓRS frá Höfnum
Rltstjóri.
I tnnAMkrlll tll blHftalnai
TBR VIKING PHESS. Ltd.. Dox 8105
(ItnnAaikrlft tll rltMt JArnn* i '
EDITOR HEIVISKRINGLA. Dox 8105
WINNIPEG, MAN.
“Heimskringfla ls pnblishcd by
The VlkiiiK PreMM Ltd.
and prlnted by
(TTY PRINTING X PIIBLISHING CO.
<153-855 Snrjrrnt A «•».. Wlnnlpeg, M».
Telephonei .8« 53 7
WINNIPEG MANITOBA, 28. MARZ 1928
Leikmótið.
Hjeimskringla gat um leikmótið ný-
afstaðna um daginn, og gaf þá í skyn um
leið, að nokkru frekar myndi minnst á
frammistöðu einstakra flokka. Skal svo
gert, þótt að vissu verði eigi rakið efni
leikritanna meðal annars sökum þess, að
flestir kannast við þau, hafa annaðhvort
séð þau leikin, eða þráð þeirra rakinn í
blöðunum.
Leikjflokkur Árborgar reið á vaðið
með “Syndir annara,” eftir Einar H.
Kvaran. Skildist flokikurinn svo við hlut-
verk sitt, að vér teljum yfirleitt heldur
framför frá því í fyrra, þótt hann þá
fengi verðlaunin. en hlyti nú réttilega að
láta þau af hendi. Framförin liggur að-
allega í því að nú vóru áreiðanlega sum
hlutverk betur af hendi leyst, en bes<t
var gert í fyrra. Var það konunum mest
að þakka. En annars skorti víða á, eins
og í fyrra, að samleikurinn væri í góðu
lagi, auk þess sem leiksviðsbúnaður og
sum gerfi (t.d. Gríms lögmanns) vóru
töluvert síður en skýldi. Sérstaklega
var samleiksskorturinn tilfinnanlegur í
tveim áhrifamestu köflum leiksins: ríf-
rildinu milli Þorgeirs ritstjóra og Gríms
lögmanns, og lokaatriði leiksins, sættinni
milli hjónanna, þar sem ritstjórinn fékk
alls eigi valdið hlutverki sínu, en varð að
bjargast eingöngui við sérlega geðfelda
og prúðmannlega framkomu, er að vísu
var í fullu samræmi við persónugerfi leiks-
ins. Eftirtekarverðast hjá konunum var
leikur frú Jónasson í síðasta þætti; leikur
ungfrú Johnson í skrifstofunni á móti
Pétrí, og leikur frú Danielson, yfirleitt.
Hún sýndi nú, eins og í fyrra, að hún heflr
verulega góða ieikhæfileika, þrátit fyrír
það að röddin er ekki enn svo þjál sem
skyldi; helzt til stríð, ef verulega þarf á
hana að reyna. Karlmennirnir vóru alt
of daufir: Þó hefir einn þeirra, hra. Sig-
mundur Jóhannsson ótvírætt ágæta leik-
hæfileika. Röddin er ágæt; málhreimur
hans og íslenzka fyrirtak. En mest er
um það vert að hann sýndi sumstaðar
mjög góðan skilning á hlutverki sínu. og
eðlilegt látbragð, þótt því sé enn ábóta-
vant er hann hreyfði sig á sviðinu. Þess
óskiljanlegri var deyfð hans, eða ákefðar-
leysi í rifrildinu við Þorgeir, einmitt þar
sem hann hafði sérstaklega gott skilyrði
til þess að láta til sín taka svo um mun-
aði. —
Sambandsflokkurinn lék næsta kveld
“Brúðkaupskveldið,” eftir Caillavet de
Flers og Etienne Rey, afbragðsvel sam-
inn og bráðfyndinn gamanleik, er þar að
auiki var fvrirtaks vel þýddur. Yfirleiitt
fórst leikendum hann mjög vel úr hendi
Leiksviðsbúnaður var góður — hin nýja
stofutjöldun er ágæt tilbreytni. Samleik-
ur var yfirleitt sérlega góðúr, og þættirnir
runnu mjög .greiðlega og slindrulaust,
þrátt fvrir leikendafjöldann. Smærri
‘hlutverkin vóru flest vel af hendi leyst,
sérstaklega þau er vóru í höndum frú
B. E. Johnson, frú S. B. Sfefánsson og
frú Þórunnar Kvaran, að maður ekki tali
um hra. Ragnar Stefánsson, er leýsti
hlutverk sitt alveg snilldarlega af hendi.
Líkt er að segja um stærri hlutverkin
Ekkert þeirra var illa af hendi leyst; ein -
staka stórvel. Gervi hr. Steindórs Ja-
kobssonar var ágætt, og hann hélt vel uppi
skilningi sínum á hlutverkinu. Sama er
að segja um ungfrú Elínu Hall. Ungfrú
G. Benjamínsson sýndí góða ieikhæfi-
leika, og hr. Hafsteinn Jónasson virðist
sem byrjandi mjög efnilegur leikari.
En fremur öðrum báru þau leikinn á
herðum sér, hr. P. S. Pálsson, er gerði
góð skil sprenghlægilegu hiutverki. og
ungfrú Guðbjörg Sigurðsson. Gervi
hennar og leikur, er eitt hið besta er vér
höfum séð hér á íslenzku leiksviði, og
svo gott, að frambærilegt var, og látið
hefði til sín taka, meðal hvers “amateur”
— leikflokks sem vera skal. —
Þriðja kveldið lék leikflokkur Geys-
rsibygðar “Storma”, eftir Stein Sigurðs-
son. Vér höfðum hvorki heyrt né séð
þann leik áður, en nokkuð um hann, og
á þá leið, að vér gerðum oss töluverðar
vonir um hann. En þær vóru, því miður,
allar komnar í kaldakol, um það er síð-
asti þáttur leið að enda.
Og það er satt bezt að segja-, að á
því á leikritið sjálft sök, langt um frem-
ur en leikendurnir. Það er svo innviða-
rýrt og óhönduglega samið, að enginn
leikflokkur gæti dregið það að landi.
Eyrir höfundinum virðist eitthvað
svipað þessu hafa vakað: í heiminum tog-
ast á tvær stefnur: samkeppni og sam-
vinna (eða auðvald og sameign). Báðar
hafa nokkuð til síns máls. Þær halda
innreið sína á ísland. Þar hagar svo til,
að tiitölulega er auðfundinn millivegur-
inn; úrslitastefnan. Þessar sitefnur eru
svo persónugerðar sem kunnugt er í
h'ki Ásdals kaupmanns og útvegsmanns,
Harðar verkamannaforingja og Baldurs
sonar hans.
Sól og regni á að skifta jafnt miili
frumstefnanna tveggja. En sökum tak
markaðrar þekkingar, eða tækni höfund-
arins, verður Ásdal fyrir öilu sólskininu,
og samúð áhorfenda, er fylgir honum í
dauðann, en Hörður verður fyrir öllu regn-
inu. Úr honum hefir ekki tekist að gera
anhað en ofstopafullann lýðskrumara,
úrræðalausann, að því er séð verður. Ás-
dal getur þó bent á og þakkað sér fram-
för fjarðarins, hinn aðeins nöldrað og
rifist, sem hann að vísu gerir sæmilega,
í úrslitahríðinni milli hans og Asdals, eina
atriði leiksins, er hafið er svolítið upp úr
mollunni. Svo líitilfjörlega er frá Herði
gengið, eða málstað hans, að hann
springur eins og vatnstoóla, er Ásdal er
dauður, við það eitt, að komskip kemur
er vorar, með snögga kviðfylli í fjarðar-
búa! Og úrlausn mesta vandamáls þjóð-
skipulagsins er það, að Baldur ætlar sér
að feta í fótspor Ásdals, að því breyttu,
að hann gerir út bát og hugsar skipverj-
um sínum hlut í útgerð og afla! Eins og
íslendingar hafi ekki fyr róið upp á hlut.
En svo er engin bygging á leikritinu.
Að undanteknu rifrildinu milli Ásdals og
Harðar, nokkrum kringilyrðum Bóasar
gamla og orðbragði Petrónellu, er leikrit-
ið, sem blóðvana og farlama sjúklingur.
Út yfir tekur fjórði þátturinn, þar sem
athAfnýa- og aðgerðhlleysið eridar í al
gjörðum stjarfa hálf-heimspekilegra
spakmæla, sem dreift er innan um ijóð-
rænt borgarahjal. Það verður ekki
lífrænt leikrit úr slíku, jafnvel þótt tí-
unda eða fimmta hver setning heppnist
prýðilega. Og langur samsetningur af
því tagi verður aldrei annað en áferðar-
snoturt, óáþreifanlegt skýjasax; andleg
Maríutása.
Þetta er mest sagt til þess að gera
það skiljanlegra, að leikendunum var eng-
án vegin hægt um vik. Því þóít gerfum
þeirra margra væri mjög ábótavant, sér-
staklega alþýðumannanna, þá átti þó við-
leitni þeirra og leikhæfileikar sumra betra
starfsefni skilið. ekki sízt þegar líka er
litið til þess, að leikendum er víðast ætlað
að segja erfiðustu setningarnar í ritmáli,
sem er nokkumveginn það óþyrmilegasta,
sem hægt er að gera við “amateur” leik-
endur.
Best léku þeir J. S. Nordal, sem Bóas
og Björn Bjamason, er lék Petróneilu.
Gervi Bóasar var ekki gott, en leikur hans
í fyrsta þætti var yfirleitt mjög góður, og
bendir til þess að þar sé efni í góðan skap-
gerðarleikara. Bjarni Bjömsson sýndi
góðan skilning á hlutverki sínu og lék vel,
þótt hann að vísu sé um of úr grasi vax-
inn, jafnvel þótt eins tilvalið kvenskass
og Petrónella eigi í hlut. Ungfrú K. L.
Skúlason lék frú Ásdal jafnt og geðfeld-
lega; hr. Einar Benjamínsson leysti prýðis-
vel af hendi sinn þátt í rifrildinu við Ás-
dal, sem kom" yfirleitt vel fyrir, þótt leikur
hans værí víðast of vélrænn; fremur á'gæt
utaruhókarkunnátta. En yfirleitt kunnu
ailir ieikendumir ágætlega hlutverk sín. —
Wynyardflokkurinn lék “Apann,”
eftir frú Heiberg fjórða kveldið. Um þann
leik var langmest mjög gott að segja.
Leiksviðsbúnaður var prýðdega við hæfi
og tízku; einstaklingar fóru yfirleitt ljóm-
andi vel með hlutverk sín, og samleikur
var góður, þótt helstu aðfinnslur við leik-
inn komi undir þann lið, sem sé sú, að
stundum stóð nokkuð á einstaka leikenda.
svo að leikurinn varð fyrir bragðið ekki
eins greiður og rösklega fjörugur og búast
hefði mátt við, af svo jafnvel völdum
leikumm. Hr. Ámi Sigurðsson lék Óla
gamla alveg fyrirtaksvel. Sömu skil gerði
ungfrú Þorbjörg Bjarnason Margréti, og
minnumst vér ekki að hafa séð þessháttar
hlutverk ungrar stúlku jafnvel leikið meðal
íslendinga hér. Þórður Axdal lék Iversen
ágætlega, að öllu leyiti öðru en því að á
einstaka sitað heyrðist eigi vel skýrt
hvað hann sagði. Halli Axdal var fyrir-
myndar “jómfrú,” þótt blætorigði í fram-
sögn væri ekki jafn sniðug og gervi hans
og látbragð. Veikasti hlekkurinn var hr.
Haraldur Helgason, að því er framburð og
fas snerti. En hann var snyrtilega klædd-
ur, leit prýðisvel út, og söng laglega svo
hann komst “ekki óloflega,” eins og þar
stendur, frá hlutverki sínu.
V ¥ #
Vér erum sammála dómurunum um
verðlaunaveitinguna. En þá skilur líka, og
það sjálfsagt töluvert greinilega. Því satt
að segja gátum vér aðeins örlítið gert upp
á milli Wynyard- og Samhandsflokksins,
svo fyrirtaks greiðlega* og víða ágætlega,
sem Sambandsflokknum fór úr hendi, ekki
sízt þegar tekið er tillit til leikendafjöld
ans, Þessvegna þótti oss og óheppileg
yfirlýsing dómnefndarinnar um það hver
flokkurinn næst hefði komist. Því oss
dylst ekki, að flokkamir úr Nýja Islandi
eiga ef'tir að stíga drjúgt skref enn til þess
að komast á hlið við hina tvo, hvað þá
fram úr öðrumhvorum þeirra.
En auðvitað verða menn aldrei sam-
mála um slíka dóma. Og menn eiga ekki
að setja það fyrir sig, þegar um svona
bróðurlega samkeppni er að ræða, þótt
þeim í svipinn finnist þeir hafa verið af-
skiftir. Því síður eiga menn að setja
fyrir sig ýmsar tilgátur, er breiðast svo
út sem sögusagnir, eins og gengur og
gerist. Það er svo víst og satt, er hra.
Árai Sigurðsson sagði, er hann þá sigur-
merkið, að það er ólíku minna undir hand-
hefð þess komið, heldur en því, að þessi
hreyfing falli eigi niður. Og það eitt er
drengilegt, (“sportsmanlike”) að ganga
ekki móðgaður úr leiknum, þótt maður
hafi lægra hlut beðið, og finnist jafnvel,
að hlutskiftið hefði átt að verða annað
og betra. Og það er ekki sagt í sára-
bætur, að þau félög, er hér höfðu eigi
tækifæri til að sigra, eiga engu síður skil-
ið óskifta þökk og samúð sveitinga sinna,
og landa yfirleitt fyrir viðleitni sína, en
þeir er hærri hlut hlutu frá borði að bera.
Því það mun tíminn sanna, að sú viðleitni
mun bera ávöxt, sé hún staðföst. Menn
iæra aldrei neitt á því að gefast upp, 'held-
ur hinu boðorðinu: að halda áfram,
halda stöðugt áfram, eins og hinn mikli
Kipling iæitur hinn mikla Kama segja.
A víð og dreif.
HRINGHENDU—SAMKEPPNIN
Samkeppninni um verðlaun þau„ er
hr. J. H. Pálmi hét í fyrravetur fyrir bezt
kVeðna hring'hendu, iauk með því að sá
dómur var kveðinn upp á Þjóðraðknis-
þinginu að hra. Gunnbjörn Stefánsson frá
Climax. Sask., hefði orðið hlutskarpastur.
Þótti dómnefndinni, sem tvær af hring-
hendum hans tækjui hinum fram, en átti
ei’fitt með að átta sig á því hver þeirra
væri fremur verðlaunaverð. Báðar vís-
urnar em úr “Vorvísum til íslands.” Léit
dómnefndin þessa getið á síðasta kveld-
móti Þjóðræknisiþingsins, og þá líka, að
sólarlagsvísan myndi heldur talin verð-
launavisan ef gera þyrfti upp á m’illi vís-
anna. Er hún svona:
Klæðir fjallið fögrum hjúp
fell og hjalla sína;
yfir valla dimmblá djúp
dvergahallir skína.
Hin vísan er á þessa leið:
Tíbrá skrýðir tún og lund
töfraprýði dalsins
fögur þýðir mjúkri mund
mjöll úr hlíðum fjallsins.
Dómnefndinni kom saman um það
að birta þær hringhendur aðrar, er hún
að síðustu hafði vinsað úr til verðlauna,
og þola þæfr með sjálf dóm lesenda.
Samkvæmt dómnum getur því hr.
Gunnbjörn Stefánsson vitjað verðlaun-
anna hjá hr. Pálma, en heimilisfang hans
er: The Palmi Studio, Jackson. Michigan.
Eru verðlaunin hin veglegustu og hefir
kunnugur skýrt oss frá, að slík mynd, er
lofað var, muni vera allt að þVí $200.00
virði.
Og að endingu langar Heimskringlu
til þess að þakka öllum er hlut áttu að
máli, keppendum og verðlaunaveitanda.
En hver býður nú næstu verðlauin? Hlkr.
er reiðubúin fyrir aðra slíka samkeppni.
FYRIRSPURN
(Oss barst fyrir nokkru svohljóð-
andi fyrirspurn.)
Herra S. Halldórs frá Höfnum
Gó8i vin !
Eg þykist hafa leyfi til aö ávarpa
þig svona fyrir viðtökurnar í haust
er leiS. Nú ætla ég: aS níðast á
greiÖvikni þinni.
Þú ert nú svo lærður í mörgum
■fræðum, ogi þess utati farið víðn,
fyrir því býst ég viS, aS þú getir
gefiS skýringu, mér og þeim öSrum,
sem eru ekki betur aS sér í landa-
fræSi en ég'er. HvaSa ár hér í
Canada renna frá hafi til hafs? Eg
sá þessa getiS í Lögbergi hér um
daginn. En þaS hefir gfeymst aS
geta um nöfnin á þessum undra ám,
sem ég hygg- vera sérstakar, í þaS
minnsta hefi ég ekki heyrt getið um
iþær annarsstaðar á hnéftinum. Eg
vona að þú lofir mér aS sjá árnöfn-
in í næstu Heimskringlu.
I>ú fyrirgefur kvabbið.
Vinsamlegast,
G. H.
¥ * ¥
Um leið og vér þökkum lofiS, þá
Iþykir oss leitt aS játa oss svo fá-
fróSan, að hafa ekki minnstu hug-
mynd um þaS, hvar leita beri að
'þessum sérkennilegu vatnsföllum.
En kannske þetta séu árnar, sem urSu
Roblin aS aldurtila. Þær verða svo
oft að slysi, þessar ’upplýsingar”
Lö'g'berg.s. Vér segjum þetta ekki í
neinu skopi, því vér erum enn á þeirri
skoðun, að prentvillukast blaSa á
milli, sé hégómleg íþrótt, og aumleg-
asta óyndisúrræði til þess að firra
sig vandræðum, er í öngþveiti er
komið. Og aS ritstjóra Löigiiergs
hefði því síSur átt að verSa það á,
sem ómögulegt er að hugsa sér, að
annar maSur geti átt meira á hættu
með aS leggia í slíka orustu, en
hann, er lætur sama töluWaðiS og
hann notar enn einusinni til þess aS
hneykslast yfir þeirri einu skyssu,
er hann hefir getaS orSiS var við í
fréttum Hkr., flytja lesendum þann
fróðleik meðal annars, aS “Tidens
Tegn,” helzta blaSiS í Noregi, sé
dctnskt blað; (2) aS nýlátinn maður
hafi verið kona annars manns, og
(3). aS “Caviur!” sé sérstök fiski-
tegund, er veidd hafi veriS í Man-
itöba árið 1924!
----------*----------
Ur bréfi frá
Blaine, Wash.
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hiu
viðurklenndu pieðujl, við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Halldórs E. Johnsons, sem hér er
getiS um. An þess að ég hafi
heimild til þess frá meðstjórnendum
minum í Þjóðræknisfélaginu, iþá hvg.g
ég að ég geti fullyrt að stjórnin mun
geta útvegaS þeim mann, sem heim-
sækti landa þar vestra og ræddi við
þá um íslenzk mál — aS því til-
skyldu vitanlega, að ferSakostnaður
yrði greiddur að vestan aS einhverju
leyti. Væri ekki hugsanlegt að sá
kostnaður fengist inn meS einni sam-
komu ?
—Ragnay E. Kvaran
w-------x----------
Þrælahald
MikiS er ritaS og rætt um það nú
á dögum, hvaS þrælahald sé ósæmi-
legt. Stórveldin gera sér mikiS far
um að útrýma því meðal hálf-viltra
þjóSa, því annarsstaðar er þaS nú
ekki Ieyft með logum, í sinni fornu
mynd. Þrælahald! Mansal! Okkur
r's hugur við því þegar við lesum
um hernaS forfeSra okkar, víking-
anna. I>eir létu grei.par sópa um
eignir manna, og fluttu heim meS
sér ungt fólk, sem þeir héldu síSan
í ánauð til æfiloka. Oft áttu þessir
menn iHa æfi; en þó vóru margir
vikingar svo miklir drengskaparmenn,
aS þeir gáfu þrælum sínum frelsi,
þegar þeir sáu að eitthvaS verulegt
var í þá spunnið.
—Þann 11. þ.m. var haldinn al-
mennur fundur hér í kirkju Islend-
inga í Biaine um hvort haldast skyldi
Islendiragadagur hér í ár og var þaS
samþykt, næstum í einu hljóði. Er
þv,í máli var lokið gat ég þess meS
nokkurum orðum að landar í Blaine
og nágrenni þessu væru svo fjöl-
mennir aS það væri vel viðeígandi
aS þeir tæki meiri þátt í ÞjóSræknis-
málum vorum, en- aðeins meS því
að halda Islendingadag. AS því ó-
löstuðu findist mér að þar sem um
svo fjölmennan hóp er aS ræSa af
löndum aS vér ættum að mynda hér
deild af Þjö5'rækni;sfélaigin|u. Eg
held ég hafi næstuni kastað skugga
á oss hér fyrir aS hafa aldrei, hvorki
á fundum eða upp á annan máta
minst þess fagra spors sem þiS landar
í Winnipeg hafið stígið í þjóðræknis
átt. Undirtektir urðu litlar, nema
frá séra Halld. E. Johnson. LagSi
hann þá spurningu fyrir mig hvort
ég hefSi hugmynd um að ÞjóSræknis-
félagiS í Winnipeg, myndi vilja senda
mann eða menn hingaS ef þess væri
farið á leit héðan og svaraði ég
því aS ég vonaðist til þess ef fólk
óskaði þess.
Eg get þessa við þig af því við
erum gamal-kunnugir. Ef ég Hfi og
held heilsu verS ég: einn í hópnum
til gamla landsins 1930. — —
12. marz 1928. >
—S. A. A.
Mér hefir verið sýnt þetta bréf, og j
þess hefir veriS vænst, að ég svaraði ^
aS einhverju leyti fyrirspurn séra
“’O þeir vóru siðlausir villumenn!”
segir unga fólkiS okkar, meS allra
mestu fyrirlitningu. “Sögurnar ykkar
eru ekki lesandi. Þær eru hrottaleg-
ar og siðspillandi.’’
Við þetta er margt að athuga. ÞaS
þarf margs að gæta, ef á að ber.i
saman fornaldarmenningu og nútíðar-
nienningu. I hvaða skóla lærSu
fornmenn, og -hverjar urðu afleiSing-
arnar? I hvaða skóla lærSu nútíð-
armenn, og hverjar verða nú afleið-
ingarnar ? — Þessu er ekki auðvelt að
svara, en óg ætla aS gera tilraun til
þess.
ForfeSur okkar vóru Asatrúar-
menn. Þeir lifSu og breyttu betur
eitir trú sinni en flestir nútíðarmenn.
Eftir þeirra trúarhrögðum var mann-
dáð og drengskapur stærsta dyggSin.
AS gera ekki órétt og þola ekki ó-
rétt, hver sem í hlut átti, þaS var
æðsta boSorS þeirra! HernaSur oT
rán utanlands var í þeirra augum
heiðarleg atvinna, en þjófnaður og
undirferli svívirðilegir glæpir. Þræla-
hald var þá löghelgað í ölum löndum.
e-n því var aSeins beitt við útlendinga.
Er þaS sízt láandi heiðnum mönnum
því allir vita að ’það var meS löigum
leyft í kristnum löndum fram á síS-
ustvi aldir. Djarfir menn og dreng-
lyndir vóru í mestum metum hafðir.
Þeir vóru sjálfkjörnir til að ráða yfir
öSrum, og vóru aðalstyrkur og rá'ð-
gjafar konunga og annara stórmenna.
— Þar með er ekki sagt að svik o-g
undirferli ættu sér ekki stað; en þeir
menn er slikt frömdu,, vóru óvin-