Heimskringla - 13.06.1928, Blaðsíða 4

Heimskringla - 13.06.1928, Blaðsíða 4
4. BLAÐSIÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG 13. JÚNl 1928. > fÍTcimskrmglci (Stofnnll 1886) Keainr nt 6 hrerjnm mlllTlkaderft. EIGENDTJR: VIKING PRESS, LTD. 883 *>K 885 SARGENT AVE . WINNIPBG TALSIMI: SG 337 V«rV blaHslna er »3.00 Argangurlnn bor*- Ut fyrlrfram. Allar borganlr aonðlat THE VIKING PRE6S I/TD. 8IGEÚS HALLDÓRS frá Höfnum Rítstjóri. UtanAakrltl tll blabnlaat THB VIKING PIIESS. Utd., BoX 3108 Utanfiakrlft tll rltat J Arann ■ EDITOR IIEIHSKR1NGU.A, Box 3108 WlIfNIPEG, MAN. “Halmskrlngla Is pnbllabod by The Vlklnjg Preaa Utd. and printed by CITY PRINTING * PUBI.ISHEVG CO. B83-SSB Sargrnl A»e.. Wlnalpe*. Haa. Telephonei .80 83 T WINNIPEG MANITOBA, 13. JÚNÍ 1928. DR. RÖGNVALDUR PETURSSON. Þegar þessar línur eru ritaðar, hef- ir séra Rögnvaldur Pétursson, að öllu forfallalausu, verið sæmdur í heiðurs- skyni doktorsnafnbót af “The Mead- ville Theological School,” er tilheyrir Chi- cago háskólanum. Það á sérstaklega vel við, enda er oss það ljúft, að Heimskringla verði fyrst til þess opinberlega að óska dr. Rögnvaldi til hamingju með þessa við- urkenningu. Fellur oss því léttara að frambera þessa heiilaósk, sem ekki er hægt að segja, þrátt fyrir afstöðu séra Rögnvaldar til blaðsins, að Heimskringla hafi, undir núverandi ritstjóm, ausið hann oflofi, hvað þá heldur reynt að gera hann að lifandi dýrlingi mefíal vor. Er það þó ekki fyrir þá sök, að ekki hafi mátt finna tilefni, ef seilst hefði verið eftir ýmsum öðrum fordæmum. Er ekki ólíklegt, að ýmsum kunni að finn- ast, og ef til vill með réttu, að vér höf- um heldur syndgað á hinn bóginn. En það er bæði, að vér höfum kunnað “séra Rögnvald” svo bezt, að hann sé ekki ó- y • þarflega skjallgráðugur, og að hann hef- ir svo til unnið, að hann má vel við því að bíða dóms sögunnar, um það er mesti stormgnýrinn um starf hans er í stillur kominn. * * * Það er nokkuð um það, að “í Am- eríku er allt mest,” og þá einnig þar á meðal “hið mikia húmbúk,” og að verð- lagsskrá viðurkenningarinnar sé misjafn lega á byggileg, eftir því hvaðan hún kemur. En hér víst, að um merka ög maklega viðurkenningu er að ræða. Meadville guðfræðisdeildin er áreiðan- lega, meðal hinna merkari stofnana í Bandaríkjunum, sinnar tegundar. Og dr. Rögnvaldur rís vel undir nafnbót sinni. Hann er ágætur fræðimaður í þess orðs bezta skilningi, og merkur rit- höfundur; einn af þeim — eðlilega — ör. fáu Vestur-íslendingum, er á íslenzku hafa starfað, er eiga vísa skráning á spjöldum Sögu, og örugga nafngetningu í amálum þjóðar sinnar. Og því ánægðari mega allir Islend- ingar vera, að sæmast af þessari viður- kenningu þessa þjóðbróður síns, hversu andstæðár, sem skoðalnir hans kunna ann ars að vera þeim.að iþað er víst.að íslenzk ari mann — mættum vér ámælislaust segja norðlenzkari um leið — en séra Rögnvald Pétursson, er torvelt að finna. Svo mikil brögð eru að því stundum í samtali, að jafnvel beztu vinum hans sumum liggur við að þykja um hóf fram. En þeir munu flestir sjá, er þeir hyggja að befur, eins og reyndar allir mættu sjá, ef óvilhallt kynnu að dæma, að sá íslenzki apaldur á sér dýpri og traustari rætur í brjósti hans, en svo að hann afkvistist eða feyskist við nokk- ur miðlungs jeljadrög lítt hugsaðra, al- mennra efasemda. Þótt ekki væri fyrir annað, vonum vér að allir íslendingar geti í dag sam- glaðst vinum dr. Rögnvaldar Péturssonar, og samhuga oss óskað honum til ham- ingju. ÚRSKURÐUR MtR. STEWART. Vér álítum að Manitobafylki sé í þakklætisskuld við innanríkisráðherrann, Hon. Charles Stewart, fyrir úrskurð hans í Sjö-systra málinu. Hann hefir haft vit til þess, og stillingu, að leggja eyrað við þeim veika ómi almennings- radda, er barst gegnum básúnudyn ein okunarsinnaðra arðbréfalaxa, og kjark til þess að verja sannfæringu sína gegn harðsnúinni fylgisöflun hins volduga vatnsvirkjunarhrings. En um leið og honum er þakkað, má ekki gleyma Manitdbaþlingmönnun- um tíu, er svo drengiiega börðust fyrir rétti fylkisbúa, til þess að fá að láta í Ijós álit sitt og óskir í þessu þýðingar- mikla máli, er svo mjög snertir hag þeirra allra nú og framvegis.1 Hefðu þessir tíu fulitrúar í sambandsþinginu ekki barist jafn ótrauðlega fyrir þeim rétti, er lítt sjáanlegt að Mr. Stewart hefði getað annað en látið undan hinni grimmilegu atlögu vatnsvirkjunarhrings- ins. Vér erum “Winnipeg Tribune” sam- þýkkir um það að fylkisbúum beri að festa í minni sínu nöfn þessara tíu sam- bandsþingmanna. Þeir eru: E. D. R. Bissett; J. T. Thorson; A. A. Heaps; W. J. Ward; J. S. McDiarmid; E. A. McPherson; J. S. Woodsworth; T. W. Bird; J. Allison Glen; L. P. Bancroft. Heill þeim! Og megi Manitobafylki ætíð eiga að minnsta kosti tíu menn í sambandsþinginu, er ekki reynist miður trausti því, er almenningur fól þeim, sem fulitrúum sínum. DRENCSKAPARMENNIRNIR OG HEIMFÖRIN OrSahríiS sú, er staSið hefir yfir út af starfsemi heimfararnefndar ÞjóCræknisfélags- ins undanfarnar vikur, hefir verið meS þeim einkennilega hætti, að segja má aö sjálfir menn irnir, sem deilt er á, hafi látiS hana afskiftalausa á vígvellinum — islenzku blöðunum. OkvæSis- orðunum og igetsökunum hefir rignt yfir meS- limi nefndarinnar í Lögbergi, og því nær engu af því hefir verið svarað. Mér er kunnugt um, aS þetta hefir vakiS furðu ýmsra. Og sá flokkur manna, sem hefir tekið sér fyrir hendur að níða af nefndinni mannorS og æru, hefir vissulega ekki látiS þessa þögn ónotaSa. Sendl- arnir hér á götunum í Winnipeg hafa veriS sporadrjúgir. Og þeir hafa lagt kapp á að telja fólki trú um, að þögn nefndarinnar hlyti að sjálfsögðu aS vera sama sem samþykki á þeim óhróSri, sem borinn hefir verið á hana. Eg skal engum getum aS því leiSa, hve mikinn árangur þessi starfsemii hefir borið. Hitt er víst, að þeir, sem notaSir hafa verið til árása á nefndina í blöðum, < og sem vsendi- sveinar um þennan bæ, hafa ekki allir veriS sjálf- ir mikil meSmæli meS málstað þeirra, sem att hafa þeim áfram. En þaS væri ekki nema eSli- legt, þótt almenning tæki aS furða á því, ef lengur yrði dregið að svara að einhverju leyti þeim ófögnuði, sem nú hefir svo lengi vaðiS uppi. En ástæSurnar til þess, aS nefndin hef- ir hingaS til látiS svo lítiS■ til sín heyra út af árásum og ámælum andstæðinga hennar, skulu aS einhverju leyti skýrðar í þessari grein. Vitaskuld skal þaS tekið fram, aS þaS, sem ■bér er ritaS, er ekki i umfooði heimfararnefrtd- arinnar. Eg er ekki í henni, en hefi hinsve?ar starfaS aS nokkru með henni, sökum stöSu þeirrar, er ÞjóSræknisfélagiS hefir trúaS mér fyrir. Eg hygg þvi, aS mér séu málavextir eins kunnir og flestum öðrum. Og þegar þetta er ritaS stendur svo á, aS aðeins tveir menn úr heimfararnefndinni eru staddir í Winnipeg. En siSustu dagana hafa þeir at- burðir gerst, sem ég tel ekki rétt aS láta al- menningi vera ókunnugt um. Skal hér rakin dálítil saga, sem flestu fremur er tM þess fallin aS varpa Ijósi yfir máliS. A fundi þeim, sem heimfararnefndin hélt í Winnipeg dagana 21. og 22 maí, var samþykkt aS Mr. GuSm. Grímsson dómari, skyldi beSinn að eiga tal við foringja þeirra manna, sem boðað hefðu til hins almenna fundar í Winnipeg 1. mai, og leita eftir þvi, hvort ekki væri unt aS finna neinn veg til þess aS deilur gætu falliS niður um þetta mál, sem nefndinni fannst svo miklu skifta að Vestur-Islendingar gætu orðið einhuga um. Dómarinn flutti aftur þau skila- boS frá þeim mönnum, sem hann hefði átt tal viS, aS þeir væru ófáanlegir til þess aS sætta sig viS, að stjórnarstyrkur yrSi þegin til undir- búnings fararinnar, en kváðust hinsvegar vera fúsir til aS vinna aS því, aS almenn samskot yrSu hafin meðal Islendinga, til þess aS afla þess fjár, er nauSsynlegt væri. Jafnframt létu þeir þess getiS, aS þótt þeir væru mót- fallnir stjórnarstyrk til undirhúnings fararinnar, þá sæu þeir ekkert því til fyrirstöSu, aS stjórn , arfé yrSi notaS á annan hátt, sem aS einhverju leyti væri skylt hátiðahaldinu, ef til þess feng- ist leyfi hlutaðeigandi stjórnarvalda. Þau boS fylgdu og þessum ummælum, aS ef nefndin vildi taka til greina þesar bendingar, þá skyldu þeir “standa 100 per cent. með starfi nefndarinnar.’’ Nú er nefndin vitaskuld jafnsannfærS um þaS enn, sem hún var í upphafi, aS því fari afarfjarri, aS nokkur vanvirSa sé því fylgjandi aS nota stjórnarstyrkin eins og hún hafði ætlaS sér. Hún er þvert á móti sannfærð um sóm- ann af viSurkenningunni, sem; í styrknum felst. En í nefndinni eru svo gætnir menn, aS þeim fannst flest til þess vinnandi, aS Islendingar gætu sameinað sig um máliS. Og samkvæmt þeim boSum, sem henni höfðu borist, og sagt hefir veriS frá, birti nefndin þá ákvörSun sína, aS nota ekki stjórnarstyrk í þessu skyni, svo framarlega sem henni bærist fé á þann hátt, er þessir andstæSingar hennar höfðu stungiS upp á. En eftir aS nefndarálitiS var birt, bárust nefndinni þær fregnir, aS andstæðingar hennar væru enn ekki ánægðir. iHún samþykkti þá aS teigja sig enn lengra, ef vera mætti, aS því yrSi varnaS, aS menn færu aS keppa aS því aS fá málinu í heild sinni siglt í strand. ,Sam- þykkti hún tillögu þess efnis er hér greinir: “AS kjósa þriggja manna nefnd, er hafi umboS til þess aS finna Dr. B. J. Brandsson og bjóSa honum, aS ef hann og fylgjendur hans í heimfararmálinu vilji heita nefndinni eindregnu fylgi, þá skuli nefndin heita því aftur á móti, aS nota ekki væntanlegan og meStekinn fjár- styrk stjórnanna í Manitoha og Sask. til undir- búnings heimferðarinnar 1930, og fella ennfrem ur niður kröfur sínar um ákveðna samxkotaupp- hæS frá Vestur-Islendingum.’’ FormaSur heimfararnefndarinníar Mr. Jón J. Bildfell tjáSi Dr. B. J. Brandsson frá þess- ari samþykkt, og baS hann aS flytja hana fél- ögum sinum í þessu máli. VarS þaS aS sam- komulagi milli Jóns J. Bildfell og andstæSinga nefndarinnar, aS ekkert skildi birtast í blöS- unum frá hvorugri hliSinni þessa viku um mál- iS, eða þar til útséS yrði urrt þaS, hvort sam- komulag næSist. Efndir þeirra loforSa geta menn séS af fimm greinum í síðasta Lögbergi. En *ftir aS andstæðingar heimfararnefndarinn- ar höfðu ráðfært sig um samþykktina, er J.J.B. færði þeim,_ tilkynnti Dr. Brandsson Jóni J. Bildfell þaS, aS þessir menn myndu því aSeins leggja niður mótspyrnu gegn henni, aS hún gangi aS eftirfarandi skilmálum: Nefndin lofi því aS taká ekki við meiri styrk, en hún hafi þegar fengiS. Stjórninni í Sask. sé skrifað og henni tilkynt, aðlþað féerhún ■hafi greitt nefndinni, verði ekki notaS í þeim tilgangi, er um þaS var beðið. Heimfarar- nefndin útnefni tvo menn, mótmælendur nefnd- / arinnar tvo rnenn,, og þeir velji sam- eiginPega oddamann, 'og þessir fimm menri skipi nefnd, er geri tillögur um, hvernig fé því skuli variS, er veitt hefir veriS — aS fengnu samþykki Sask. stjórnar. HeimferSarnefndin samþykkti á fundi eft- irfarandi yfirlýsing: 1. Heimfararnefndin lofast til þess aS veita ekki móttöku meira fé, frá- stjórnum í Canada, til undirbúnings heimfararinn- ar, en hún hefir þesgar tekiS á móti. 2. Stjórninni í Sask. sé tilkynnt, aS ýmsra orsaka vegna sé ekki hægt aS nota fé það, sem nú hefir veriS afhent heimfar- arnefndinni, til þess, sem ákveSiS var í fyrstu. En farið |sé 'fram á þaS viS stjórnina í Sask., aS hún verji fé því, sem um er aS ræða, í sambandi viS hátíSa- höldin 1930. 3. AS fimm manna nefnd sé sett til þess aS athuga og ákveða hvernig fénu skuli variS og tilkynni hún heimifararnefndinni úrskurSinn, en sú nefnd (þ.e. heimfarar- nefndin) skuldbindur sig til þess aS til- kynna Sask. stjórninni úrskurSinn og hlita honum í öllu. 4. Tveir af þessum mönnum skulu kosnir af heimfararnefndinni, tveir af andstæS- ingum nefndarinnar, sem í sameiningu velji sér oddamann. Heimfararnefndin gierir þetta tilboð, en laS t^jálfsögðu meS |þeim skilningi, aS verSi því hafnaS, þá skoðar hún sig ekki bundin af neinu atriSi þess. Jafnframt þessari tillögu eða tilboði var annaS sent, ef vera mætti aS einhverjum geSjaðist bet- ur aS því: HeimferSarnefndin býSur aS leggja fjárveitingarmáliS í heild sinni í gerS. GerSardóminn skipi 5 manna nefnd, er kosin sé á þenn- an hátt: Tveir menn séu kosn- ir af heimfararnefndinni, tveir af andstæðingum nefndarinnar, sem í sameiningu velji sér oddamann. Þessi fimm manna nefnd tilkynni heimfararnefndinni úrskurS sinn|, en sú nefnd skuldbindur sig til þess aS hlýSa honum, aS fengnu leyfi hlutaðeigandi stjórna. Nú skyldu menn, halda, aS meS þessu væri þetta rifrildismál úr sög- unni. HeimferSarnefndin hefir hér í þriðja sinni fariS eftir til- mælum ,og jkröfum andstæöinga sinna. I þetta síðasta sinni sendir hún blátt áfram til baka samþykkt tilfooSiS, sem komiS hafSi frá Dr. Brandsson fyrir hans eigin hönd og félaga hans. En hér fór enn á ann- an veg, en sæmdi drengilegum mönn- um. Þegar læknirinn hafði kallaS saman þennan flokk sinn og yfirlýs- ing heimfararnefndarinnar lá fyrir, þá heldur hann þegar í fundarbyrjun ræðu þess efnis, að þeir eigi ekki aS sætta sig viS neitt annaS, en aS fénu sé skilaS skilyrðlislaust aftur. Þeirri prúSu framkomu var vel tekiS af fundarmönnum yfirleitt. En fjór- ir menn stóðu upp og gengu af fundi: Mr. Walter Lindal, Mr. Pétur And- erson, Mr. Frank Fredrickson og Dr. A. Blöndal. Eg hygg aS þessi saga ein nægi til þess aS skýra þaS, hverniig á því hefir staSiS, sem drepiS var á í upp hafi þessa mál, að heimfararnefndin hefir leitt hjá sér aS svara þeim á- rásum, er hún hefir orSiS fyrir í blöSunum. Hún hefir ckki viljafí láta eitt einasti tœ'kifœYÍ ónotacft, til þes að koma samlyndi á «»t heim- fararmálið. Hún hefir heldur vilj- aS sitja undir skömmum og níði ó- hlutvandra manna, en að spilla fyrir samkomulagi meS því aS fara aS hnotabitast við þá í blöSunum. Hún hefir haldiS, að fyrir andstæðingum sinum vekti eitthvaS annað, en aS fá tækifæri til þess aS koma af staS ill- indum. Nú er það bersýnilegt orS- iS, aS henni hefir skjátlast. AS minnsta kosti er þaS sýnilegt, aS þaS vakir ekki fyrir þeim, að greiða fram úr neinu máli, sem Islendingum má verða til gagns eða sóma. En ekki er nema rétt aS fáeinar skýringar fylgi hér enn meS á starf- semi þessa sæmdarflokks. ÞaS er opinbert leyndarmál hér \ Winnipeg, aS þessir menn, sem af fundinum gengu, hafa veriS aS vinna aS því í margar vikur, að sæmileg úrslit fengjust fyrir alla hlutaS«ig- endur í þessu deilumáli. Þeir eru enn þeirrar skoSunar, aS vér eigum ekki aS þiggja stjórnarstyrk til und- irbúnings fararinnar. En þeir líta svo á, aS þegar heimferSarnefndin hafi látið aS vilja þeirra i því efni, og þar meS sé fallin úr sögunni á- stæðan til þeirra mótmæla, sem haf- in vóru á hendur nefndinni, þá sé ekki sæmilegt aS ofsækja mál nefnd arinnar, og setja á þann hátt stein í götu fyrir sameiginlegt menninigar- mál hins vestur-íslenzka þjóSflokks. En þegar hatursmenn hins íslenzka málstaðar urSu varir viS, aS þeir mundu eíkki mótspyrnulaust koma fram vilja sinum innan “fimtán manna nefndarinnar,” þá tóku þeir jafnskjótt að búa sig undir þó mót- spyrnu. Var fariS á stúfana og safnaS nýju HSi meSal kunningjanna. Og nú hefir heyrst, aS þessum mönn um hafi veriS bætt í hópinn: Sigfúsi Anderson, Jóni H. Gíslason, Gunn- laugi Jóhannsson, Bjarna Magnús- son, Nikulási Ottenson og Víglundi Davíðsson. Þeir kunna aS hafa veriS einhverjir fleiri, sem bætt hef- ir verið viS, en eins og þeir vita, sem í Winnipeg búa, þá er þetta ein- valaliS. Og engum hugkvæmist aS þessir menn muni gera annaS en þaS, sem Hjálmar Bergmann og Dr. Sig. Júl. Jóhannefifeon segi þeim aS gera. En hvaS verður þeim sagt aS gera? í fullan aldarfjórðung hafa Ðodds nýrna pillur verið hin viðurklenndlu jneðujl, vilð bak- verk, gigt og bröðru sjúkdóm- um, og hinna mörgu kvilla, er stafa frá veikluðum nýrum. — Þær eru til sölu í öllum lyfabúS um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær beint frá Dodds Medicine Company, Ltd., Toronto 2, Ont., og senda andvirðið þangað. Almenningur fær væntanlega a5 frétta af þvi á næstunni. Hjálmar Bergmann kvaS hafa haft prógram- miS í vasanum siSasta halfan mári- uðinn. En eftirtektavert er þaS. hve oft hefir veriS minnst á sér- stakt skipafélag i sambandi viS þetta mál, i greinunum í Lögbergi. Og um leiS hefir þá verið nefnt nafu Miss Thorstínu Jackson. Þeir, sem fjarri standa, eiga ef til vill örSugt meS aS átta sig á, hvernig nafn hennar helfir dregisr inn í þetta mál. En hún lét þess getið viS heimferðarnefndina, er hún var hér siðast á ferS, að “Cunard- félagiS” hefði heitiS sér fastri at- vinnu viS undirfoúning fararinnar, ef hún gæti útvegaS félaginu samning- inn. HeimferSarnefndin samfagn- aði ungfrúnni meS aS hafa fengiS von um atvinnu, en fannst ekki á- stæSa til þess aS hrapa aS neinum samningum, meSan ekki væri enra gengiS úr skugga um, aS betri samn- ingar væru ófáanlegir. Ungfrúnní hefir fundist þetta mikil ónærgætní af nefndinni, því aS hún hefir skrif- aS og símaS út um allar álfur, til þess aS fá menn til fvlgis við sig. Mér er ókunnugt um hvort hún hef- ir skrifaS Mr. Jóni H. Gislason, en einhver kunningsskapur virðist vera þar á milli, því aS hann fullyrðir í síðasta Lögbergi, aS ungfrúin haff fengiS því framgengt — stjórnar- styrkslaust — að Bandaríkin haft boðið Islandi myndastyttu af Leifi Eiríkssyni. Þetta væri mikiS gleði- efni — ef aS þaS væri satt. En því er nú miður, aS þetta mál er skemm- ra komiS en svo. Senr stendur hafa Iþeir Mr. Gunnar Björnsson og Mr. GuSmundur Grimsson þetta liknesk- ismál meS höndum fyrir hönd heim- fararnefndarinnar. En þaS er ekk- ert ólíklegt, aS þeir biSji ungfrúna aS leggja gott orS meS sér, næst er hún genigur á fund utanríkisráðherr- ans í Washington. Um þaS leyti, sem fundur heim- fararnefndarinnar átti aS haldast, 21. f.m., bar hér annan gest a5 garði — Iíka frá New York. Þa5 var málarinn Emile Walters. Hanrr fór fram á, aS sér yrði leyft aS sitja fund nefndarinnar. ÞaS var leyft, þótt sumir ættu dálitiS erfitt meS a5 átta sig á, hvert erindi maðurinn ætti á fundinn. Qg erindiS var nærri því eins dulið þegar hann fór. Eftir þvi sem næst var komist, þá vakti þaS helzt fyrir honum, a5 minna nefndina á, aS sjálfsagt væri fyrir hana aS bæta viS sig fleirt mönnum, og væntanlega þá þeim, sem væru vinveittari “Cunard-fél- aginu.” Nefndin bókaði bendinguna sér til minnis. Mér iþykir ekki ástæða til aS orS- lengja mikið meira um þetta mál aS sinni. Enda tel ég vafalítiS, a5 nefndarmenn héreftir muni taka meira til máls, en þeir hafa gert. Almenn ingur á kröfu á því, að þeir ræSi málin meira héreftir í blöðunum, er ástæðan til þagnarinnar er úr sög- unni. ÞaS er orðiS bersýnilegt, aS

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.