Heimskringla - 27.06.1928, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 27. JÚNÍ 1928
Flóttinn.
Flestir þeir, sem farið hafa full-
orðnir að heiman frá Islandi og
dvalið um nokkuð iangt skeiS er-
lendis, munu hafa tekið eftir því,
að ekki er mjög langt um liðið, er
þeir eru teknir að lesa það, sem
þeim berst í hendur af blöðum og
timaritum að heiman, á annan veg
en þeir voru áður vanir. Þeir fá
ekki sendingarnar nægilega ört, til
þess að geta fengíð kappsaman áhuga
á því, sem rætt er hverja stundina
eða vikuna. Þeir fá blöðin í stór-
um bögglum, og þeir hafa ekki lókið
við lesturinn allan, þegar þeir taka
eftir 'þiví,að þaðLsemva'kið hefir hinn
mesta storm og umrólt i fyrstu blöðurn
pakkans, er með öllu útrætt og horf-
ið úr blöðunum, áður en varir. Þetta
eru dægurefni, sem af skiljanlegum
ástæðum vekja nokkurt umtal, þar
sem atburðirnir eru að gerast, en
þau eru ekki vel fallin til þess að
koma þeim í mikla geðshræringu,
sem fjarri eru og sjá öldurótið verða
að logni, meðan stóð á fjórðungs-
stundar lestri.
irbúningi með það, heyrði hann
braka í ísspönginni og þaut af stað
aftur í land. En í fátinu gleymdi
hann öxinni og er hún þar enn. Að
því er séð verður frá bakkanum,
ber hólminn það með sér, að hann
hefir um langann tíma verið frið-
helgur fyrir ágangi manna og dýra.
Þar ern reynitré og bjarkir og
•hvannastóð og blómskrúð í svo fag-
urskipuðum þyrpingum, að slíkt sézt
ekki nema þar, sem náttúran 1 hefir
fengið að starfa í friði. Plönt-
urnar, sem námu þarna land endur
fyrir löngu, hafa smám saman fund-
ið þá stöðu, er samræmilegust var
við þarfir þeirra. Þær hafa lagað
sig hver eftir afstöðu sinni til ann-
ara, unz fremsta þroska varð náð.
Þaðan stafar samræmið og fegurðin,
sem gleður augað. Þessi mynd
hefir fylgt mér síðan og vakið
margar hugsanir. Er ekki Cbcar-
hólmi ímynd hólmans stóra, sem vér
byggjum? Hefir ekki það, sem bezt
er í íslenzkri menningu að fornu og
nýju, dafnað mest fyrir þá sök, að
það var friðað fyrir átroðningi
handan yfir vatnið, líkt og gróðurinn
í hólmanum? Fræin voru aðkomin,
en þau hafa fengið að þroslkast í
næði á sinn sérkennilega
•hátt. Er ekki Qxar-
hólmi lifandi mynd af góðu íslenzku
sveitaheimili, þar sem hið hezta í
fari þjóðar vorrar hefir þróast í
kyrð og næði, þar sem hver hefir
verið öðrum skjól og heimilið var
einskonar ríki út af fyrir sig og
sjálfu sér nóg í flestum efnum?”
Golden Jubi/ee
OF
Ieelandic Settlements
IN
En þess minna máli sem virðist
skifta um þessi skammvinnu rót í
augum þess, er fjarri býr, því meiri
forvitni verður honum á því, hver
sé hin raunverulega hugarstefna og
áhugamál manna á þeim stundum,
er þeir láta hugsunina hvarfla frá
hversdagsþrætunum. Vitaskuld má
það öllum ljóst vera, að blöð og tíma
rit geta ekki veitt fullkomna fræðslu
um þessi efni. Ber þar helzt til, að
það eru tiltölulega fáir menn, sem
rita í þau. Má telja sjálfsagt, að
það, sem birt sé yfirleitt á prenti í ‘
landinu, sé ekiki nema mjög ófullkom |
ið endurskin þess, sem menn alment
eru að hugsa um.
En nokkura vitneskju má af þessu
fá. Og þegar svo vill til, að sömu
•hugsunirnar birtast í mismunandi
myndum um langan tíma hjá mörg-!
um mönnum, þá má telja sjálfsagt, j
að hér sé að ræða um skoðanir, sem
sem séu að ná sér niðri hjá allmikl-
um hluta þjóðarinnar. Að minsta
kosti má telja það sjálfsagt, að ekki
líði á löngu, þar til er þessar skoð-
anir grafi svo um sig, að þær ver® i
þáttur úr hugsanalífi almennings,
þegar áhrifamiklir menn halda þeim
fram, margir i senn, og engar radd-
ir heyrast, er í aðrar áttir fara. j
I þesari grein verður rætt nokkuð
um sérstaka tegund hugsana, sem
haldið hefir verið að Islendingum á
síðari árum með allmiklu kappi og
allmiklu andríki af ýmissa þeirra
manna hálfu, sem ætla verður að
hafi mikil áhrif í hugsanalíf þjóð-
arinnar. Það hefir borið svo mikið
á þeim, að í tímaritum vorum hefir ^
að minsta kosti einskis efnis meira |
gætt. Þetta eru hugsanir, sem
vafalaust eiga nokkurn rétt á sér, en
hefir verið haldið fram með meiri ^
einstrengingsskap en teljast verður j
holt. Þessar hugsanir fjalla um af-,
stöðu Islendinga til menningar ver-
aldarinnar í heild sinni.
Eins og ræður af líkum, þá líta
ekki allir menn eins á það mál, en
um það hefir veríð rætt mikið meira
frá einni hlið en nokkurri annari,
og það eru þær umræður, sem hér
verður drepið á.
Eg hygg ekki, að aðrir menn hafi
haldið fram þessari hlið málsins,
sem ég er hér að minnast á,í meira að-
laðandi formi heldur en dr. Guðmund-
ur Finnbogason gerir í ræðu.er hann
hefir haldið austur í Arnessýslu og
nefnir “Framtíðin í Flóanum.” j
Ræðumaðurinn hefir verið á ferð
meðfram Soginu og veitt Oxarhólma
sérstaka athygli. Honum farast svo
orð:
North Dakota
AT
MOUNTAIN, N. DAK.
JULY 1ST AND 2ND
1928.
SUNNUDACINN 1. JÚLf 1928.
I. — Kl. 10.30 f. h.
Guðsþjónustur í kirkjum bygðarinnar
II. — Kl. 2 e. h.
PRÓGRAM:
Forseti: Sérá N. S. Tliorláksson.
1. Sálmvers og bæn
2. Kórsöngur
3. Ávarp forseta — Séra N. S. Thorláksson
4. Kvæði, “Landnemarnir” — Þorskabítur
5. Bygðarminni — Séra K. K. Ólafson
6. Kvæði, “Bygðin” — K. N. Júlíus
7. Solo — Séra H. B. Thorgrímssen
8. Minni Islands — Dr. Rögnvaldur Pétursson
9. Kvæði, “Island” — Séra J. A. Sigurðsson
10. Erindreki Stjórnar íslands — flytur kveðju 1
11. Frumherjum fagnað
12. Kórsöngur — Ungmennakórið
Lúðraflokkurinn leikur
III. — Kl. 8.30
SÖNGSAMKOMA
Forseti: Séra H. B. Thorgrímssen
Kórsöngvar — einsöngvar — leikið á hljóðfæri
með fleiru.
MONDAY, JULY 2ND
IV. — 10 a.m.
Parade with floats, showing developments in commun-
ity for past 50 years. Other significant floats.
V. — 11 a-m.
Lúðraflokkurinn leikur
Minni Landnemanna — Séra J. A. Sigurðsson
Kórsöngur
VI. — 12.—2
Dinner served in A. O. U. W. Hall
VII. — 2 p.m.
PROGRAM:
Chairman: Judge G. Grímson
The Band plays
1. Chairman’s Address
2. Speech “Our Pioneer Mothers”
— Mrs. J. K. ólafsson.
3. Choruses
4. Speech — Dr. B. J. Brandson
5. Music
6. Speech — Prof. Sveinbjöm Johnson
7. National and State Representatives
Senator Frazier, Repr. O. B. Burtness, Cov-
ernor Sorlie.
8. Guests of Honor Introduced
9. Chorus
MONDAY, JULY 2ND.
VIII. — 5.30 p.m.
BASEBALL
IX. — 7 p.m.
ÍSLENZK GLÍMA
“En í einum stað í Soginu er feg-
ursti hólminn, sem ég hefi séð. Hann
stendur iðjagrænn i stríðum straumi,
með hvitar löðurbreiður allt um-
hverfis. Hann heitir Öxarhólmi. Um
nafnið er sú saga, að einhverntíma í
hörkufrosti myndaðist ísspöng út í
•hólmann. Maður brá við og fór
þangað með öxi og ætlaði að höggva
tré, er þar var, og er hann var í und-
X. — 8.30 p.m.
BOWERY DANCE
Besides the dinner in the Hall 12—2 p.m. Monday,
there will be lunch served on the grounds Sunday aft-
emoon and all day Monday. Refreshments of all kinds
will also be sold on the grounds.
The booth of the Reception Committee will be
located near the main entrance to grounds.
Officers in uniform will direct parking of cars.
iSamlíkingin er skáldleg. Allir,
sem séð hafa Öxarhólma, hafa dáðst
að fegurð hans, og þeir myndu fagna
því, ef hægt væri að sannfæra þá
um, að samlíkingin ætti við. Það
var naumast hægt að búast við því,
að unt væri að draga fram til neinnar
ihllítar líkinguna mjlilli jurttanna í
Öxanhólmi og íslenzku þjóðarinnar
í stuttri tækifærisræðu, svo að menn
gætu áttað si|g á, að “það sem bezt
er í íslenzkri menningu að fornu og
nýju” ætti verulega skylt við gróð-
urinn í hólmanum. Enda gerði
ræðumaðurinn það ekki. Vafalaust
hefir hann hugsað sem svo, að þess
væri ekki nein þörf, því að aðrir
ræðumenn og rithöfundar hefðu
þegar gert grein fyrir þessu á ýmsa
lund og um Iangan tíma. Þetta er
alveg rétt. Þessi ræða, og þá eink-
um þessi kafli, sem hér hefir verið
bent á, er nokkurskonar samdráttur
og heildarniðurstaða þess boðskapar,
sem nú um nokkurt skeið hefir verið
•haldið að þjóðinni með svo miklu
kappi. Þess vegna er hægurinn á,
að leita'til annara höfunda, sem ítar-
legar hafa rakið þennan hugsanafer-
il, til þess að átta sig á, um hvað er
verið að tala.
Verður þá fyrst fyrir manni sá
maðurinn, sem þegar hefir ritað
margar bækur um þetta efni, og
teljast verður höfuðspámaður þess
•hugsunarháttar, er hér kemur fram.
Maðurinn er vitaskuldi Guðmundur
Friðjónsson á Sandi. Hann hefir
útlistað í bókum sínum, hvernig það,
“sem bezt er í íslenzkri menningu að
fornu og nýju,” væri nú alveg að
traðkast niður fyrir “átroðningi
handan yfir vatnið.” Það er al-
kunna, að hann hefir ekki mælt bót
nokkurum þreytinigum, sem orðið
ihafa í landi voru frá því, er hann
var barn að aldri. Hann hatar, að
því virðist, skóla vora — sérstaik-
lega velur hann þeim mönnum háð-
uleg orð, sem fást við barnakenslu
— og talar yfirleitt um hina nýrri
kynslóð í landinu, sem í henni væri
sáralítið annað en uppskafning-
ar, letingjar og fífl.
Þessi dómur hefir verið fluttur með
svo miklu afli, og sérstaklega svo
þrálátlega, að ekki er um að villast,
að manninum er full alvara. Hon-
•um er svo mikil alvara, að hann hef-
ir fundið sig knúðann til að skýra
löndum sínum í Vesturheimi frá
því, hve hörmulega væri nú komið
með þjóð sína. I Tímariti Þjóð-
ræknisfélagsins 1925 er birt eftir
hann smásaga, er hann nefnir “Lauf
úr landi minninganna.” Sökum
þess, að þetta rit er ekki mikið lesið
á Islandi — fjarri því eins mikið og
skyldi — og hins vegar vegna þess,
að þessi saga er töluvert gott sýnis-
horn þess boðskapar, sem fluttur er,
skal hér sagt lítið eitt gjörr frá
henni.
Flokkstjóri við brautargerð segir
söguna. Sex menn voru í flokki
hans. Vorið var þurviðrasamt og
sótti þorsti og leti á verkamennina.
Yngsti maðurinn, er Eyþór hét, bar
sig verst og vann hangandi hendi
öllum stundum. Verkstjórinn
reyndi að ibrýna hann,en svörin voru
allajafna kaöruleysislegur skætinigur.
Tekur hann loks það ráð, ef vera
mætti að Eyþór vaknaði af dvala ó-
mensku sinnar, að segja honum nokk-
uð frá ömmu hans, er verkstjórinn
hafði verið samvistum með á ung-
lingsárum sínum.
ömmunni er þannig lýst, að hún
hafi verið svo hirtin, að ekki mátti
hún á sér vita fis né fjöður. Hæ
versk var hún og iðjuhneigð og
hafði yndi af starfinu, vandvirk og
með næma fegurðartilfinningu.
Ekki sóttist hún eftir öðrum laununv
fyrir iðju sína, en meðvitundinni um
vel unnið starf og þakklæti sam-
vizku sinnar. Föst var hún fyrir í
skapi og “varð ekki uppnæm fyrir
tízkuþit og þessháttar golukasti.”
Hún giftist lítilsháttar manni; aldr-
SKIFTID
YÐAR FORNFÁLEGU HÚSGÖGNUM
Skiftið óþörfum og úr sér gengnum húsbúnaði upp í
nýjan. Símið eftir matsmanni vorum. Fáið hæsta verð
fyrir. Þér getið látið gömlu húsgögnin ganga upp í
þau nýju. '
Viðskiftatími
8:30 a.m.
til 6 p.m.
Laugardögum
opið til
kl. 10 p.m.
SÍMI 86 667
J.A.Banfield
LIMITED
492 Main Street-
Húsgögn
tekin í
skiftum seld í
sérstakri deild
með góðum
kjörum.
W99SOOðOS9999SOSOðCOSð5099CC09ðSOðSðSCOSOðSOS099SOOðí
GLEYMIÐ EKKI
ELKS
SECOND ANNUAL
CÍRCUS
o
ENDAR Á ^
LAUGARDAGINN |
8
EKKI NEMA ÞRJÚ KVÖLD EFTIR $
s
VIÐ SKULUM ÖLL FARA! 8
|
xccccccccccccccGocccccccccascGccccccecccccccccaaccc&:
--J 1U 1 ■- -B. .-LJ-- "■-!"■■ ■■ J- -1 I- .'I' . .',1.. ■ J .... .
Tyee Magnesite
Stucco
OG
Eureka litað cement stucco
eru hvorutveggja búin til hjá
æ ss
i
i
1
| TYEE STUCCO WORKS |
1
s
RífiHiífiSfiææffiKffiææKSfiSfiaiKSfiffiæsfiæaiffiffiifitR
Fylgið reglum vorum við notkunina, og
mun árangurinn þá ekki bregðast.
Ef þér hafið ekki lista vorn, þá kallið upp
82 837, eða finnið oss að máli að
264 BERRY STREET,
Norwood, Man.
EF ÞÉR EIGIÐ VINI A GAMLA LANDINU
ER VILJA KOMAST TIL CANADA?
SJE SVO, og langi yður til þess að hjálpa þeim
hingað til lands, þá komið að finna oss. Vér
önnumst allar nauðsynlegar frajmkvæmdir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Agents
UMBOÐSMENN ALLRA FARSKIPAFJELAGÁ
«67 MAIN STRBBT, WINNIPEG SÍMI 20 «61
Ktta hver umhotinmnhur CANADIAN NATIONALi nem er.
TEKIÐ Á MÓTI FARÞEGUM VIÐ LANDGÖNGU OG Á LEIÐ TIL ÁFANGASTAÐAR
FARBRÉF
FRAM OG
AFTUR TIL
allra staða
í veröldinni