Heimskringla - 18.07.1928, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 18. JLNÍ 1928
Hetmskringla
< StofnuW 188«)
Krranr nt á hverjnm mlQTlkndfgl.
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
853 »K 855 SABfiENT AVE , WINNIPEO
TALSIMI l 8« 537
Vartl blaUslna er $3.00 árg&ngurtnn borg-
lat fyrlrfram. Allar borganlr sendlat
THE VIKING PK'EftS LID.
8TGEÚS HALLDÓK8 frá HöfnHm
Kltstjórl.
LtnnAnkrllt tll IiIhTVmIdm:
TTTR VIKI\t; PIIESS, L,td.f Box 8105
rtanáttk rlft tll rllaljáramti
RDITOH HEIMSKHlNGLA, Hnx 8105
WIIVNIPEG, MAN.
"Heimskrinzla is publishcd by
The Vlklnic Preran l,td.
and printed by
CITY PKINTING A PUBI.ISHING CO.
K53-H55 Haricent Ave., Wlnolpeg, Man.
Telephonei .H6 58 7
WINNIPEG MANIT0BA( 18. JÚNÍ 1928
OF “NORSE” NORÐMENN.
“The Captains and the Kings de-
part,” eða eitthvað á þá leið, sagði
Kipling, meðal annars, eitt sinn hér á ár-
unum, meðan hann gat ort.
Norðmannahátíðin mikla er nýaf-
staðin hér í bænum, og leiðtogar þeirra
og höfðingjar farnir, hver til síns heima.
í»ótt að vísu yrði ekki þátttakan eins
stórkostleg og auglýsingamar gerðu
ráð fyrir, sjálfsagt engir tuttugu þúsund
Norðmenn komið í bæinn, þá fór hátíðin
vel og skörulega úr hendi, eins og búast
mátti við, svo miklu mannvali, sem þeir
hafa á að skipa, frændur vorir, sér-
staklega sunnan landamæra. -T)g víst
var full ástæða fyrir oss íslendinga að
samgleðjast þeim hjartanlega.
Þó bar lítinn skugga á gleðina fyr-
ir oss, og má gjarna að því víkja. En
sá skuggi er fullvissan um það, að Norð
menn hér eru sýnilega jafn einráðnir í
því nú, eins og þeir voru 1925, er þeir
héldu hina miklu 100 ára afmælishátíð
sína í Minneapolis, að tileinka sér
einum nafnið “Norse.”
Þetta nafn hefir að þessu verið sam-
eiginleg eign vor allra, norrænna þjóða,
að minnsta kosti Skandínavp, og íslend-
inga. Hvílíkt tjón það er oss öllum
útávið, ekki sízt oss íslendingum, er Norð
mönnum erum skyldastir, að Norðmenn
dragi sér það einum, með öllu er því
fylgir, er bersýnilegra en svo, að á það sé
löngu máli eyðandi.
Og satt að segja skiljum vér jafn
lítiö í þessari þrotlausu ásælni, sem oss
finnst hún óbilgjörn. Svo marga ágæt-
ismenn hefir Noregur framieitt, svo ó-
trúlega marga stórum heimsfræga menn,
sérstaklega á síðustu hundrað árum, sam
anborið við mannfjöldann, að oss finnst.
þeir mættu vel við una að kallast á ensku
máli aðeins “Norwegians,” er um þá
ræðir eina, en lofa oss hinum að sitja
óáreittum að jafnri hlutdeild í orðinu
og hugtakinu “Norse.”
Það er verkefni fyrir Þjóðræknisfél-
agið, að halda áfram að banda við þess-
ari norsku áleitni, meðal annars með því
að koma ensku blöðunum hér, er í þessu
vaða algerðan reyk,í réttan skilning um
merkinguna. Það hefir t. d. hlotið að
orka til hláturs fleiri íslendingum en oss,
að sjá Free Press lýsa því yfir, að Joseph
T. Thorson sambandsþingmaður sé
skyldur “The Norse.” Ef hann og vér
aðrir af íslenzkum ættum ekki erum
“Norse,” þá væri fróðlegt að vita hverjir
væru það.
GÓÐA FERÐ, HAWKINS.
f Ottawablaðinu “Citizen” stóð svo-
hljóðandi grein á mánudaginn:
“Fyrirskipað hefir verið að reka
héðan af landi James Henry Hawkins,
skipuleggjara Ku Klux Klan í Saskatch-
ewan, þar sem hið ósýnilega keisara-
dæmi” hefir orðið mjög sýnilegt. Haw-
kins hefir verið gefinn frestur til 20. þ.
m., til þess að fara með góðu, en geri
hann það ekki, verður hann rekinn úr
landi.
Nefnd, er skipuð var til þess að
ransaka mál hans, átti fund með sér í
Saskatoon, og skipaði að vísa honum úr
til Canada sem innflytjandi og settist hér
iandi af þeim orsökum að hann kom ekki
að, án þess að “gera vart við landgöngu
sína.” Áfrýjun Hawkins var ekki sinnt,
og fyrirskipunin um brottresktur sam-
þykkt.
Svo virðist, sem Klaninn hafi gerst
býsna umsvifamikill í Sask., og að flokks
pólitík hafi komið þar til greina. Gard-
iner forsætisráðherra og Mr. Hawkins
leiddu saman hesta sína um verðleika
Klansins og starfsaðferðir hans. TiL
vitnun um atróðurinn í Sask. varð orsök
til snarprar deilu, þinglokakveldið, í
neðri málstofunni, milli Hon. C. A. Dunn-
ing og Hon. R. B. Bennett.”
* # '*
Þótt vér yfirleitt séum mótfallnir
allri skerðingu á persónulegu frelsi
manna, þá grétum vér þurrum tárum, er
vér lásum það, að Canadastjórn hefði
vísað aðskotadýri þessu heim aftur yfir
landamærin. Orsökin er ekki sízt sú,
að vér höfum nýlega verið í Sask. og
komist betur að raun um það, en af því
einu að lesa Winnipegblöðin, hvílíkri fót-
festu þessi andstyggjlegi félajgsskapur
hefir þegar náð í fylkinu, undir forystu
hr. Hawkins. En það mætti telja ó-
hamingju í mesta lagi, ef þetta félag,
er blómgvaðist í Bandaríkjunum undir
meinfölsku yfirskini guðhræðslu, kyn-
ferðisdyggðar og föðurlandsástar.og saug i
sig kraft frá þjóðflokkaríg, hatri og
heimsklu stríðsáranna, skyldi nú, er
Bandaríkjamenn eru sem óðast að reka
þenna fjanda af höndum sér, geta fengið
sér nýtt fjörmagn, með því að flytja yfir
landamærin.
Það mætti að vísu ótrúlegt þykja,
að nokkur jarðvegur hér gæti fundist fyr-
ir þenna illræmda félagsskap, er svo eftir
minnilegan feril á sér, ekki lengri en
hann er, stráðan fjárdrætti, mútum, lim-
lestingum, blóðsúthellingum og manndráp
um,og sem skilað hefir að lokum í tugthús
ið ýmsum helztu fyrirliðunum og ofbeldis-
dólgunum, t. d. Stephenson frá Indiana,
o. fl. En bæði er það, að allur fjöldinn
les fréttablöðin og meltir þau álíka og
f jandinn biblíuna, og svo hitt, að hér eru
nógar glæður þjóðarrígs, og nógir
paurar, með aðra eins herra og Lloyd
Saskatchewan-4>iskup í broddi fylking-
ar til þess að blása þeim í eldhaf. Enda
er enginn efi á því, að ótrúlega mikið
vannst Hawkins þessum á þar vestra.
Jafnvel hinar ágætu íslendingasveitir,
Vatnabyggðirnar höfðu ekki farið var-
hluta af þessum þokka. Rétt áður en
vér komum vestur höfðu Klúxarnir hald-
ið allsherjar krossabrennu víða um fylk-
ið. Mun það vera einn af “helgisiðum”
þeirra, samfara öðrum særingum. Einn
krossinn höfðu þeir brent á landareign
merkiskonu íslenzkrar í Vatnabyggðun-
um, og með því gert hana nær frá sér af
ótta, sem ekki er að furða, því fólki er
tæpast láandi, þótt það álíti slíkar heim-
sóknir fyrirboða meiri tíðinda, slíkan
orðstír sem Klaninn hefir getið sér syðra.
Einn af merkari íslendingum þar vestra
var spurður því af enskum kunningja
sínum, er annars hefir orð á sér sem góð
ur og gegn borgari, hvernig honum lít-
ist á Klaninn. Er hann svaraði eitthvað
á þá leið, að sér þætti lítt hugsandi, að
svo fáránlegur félagsskapur ætti þar
framtíð fyrir höndum, var honum sagt
að honum væri betra að vera “dam care-
ful’ hvernig hann talaði í garð Klansins!
Og það lá fullkomin hótun í þessari ráð-
leggingu.
Vér vonum því, að stjórnin í Ottawa
hafi tekist að lama höggorminn, með því
að stíga á höfuð hans. Og því frem-
ur, sem Saskatchewanblöðin, er vér sá-
um þar vestra, þóttust hafa kynnst svo
ferli herra Hawkins heimafyrir í Banda
ríkjunum, að þau treystu sér nokkum-
veginn til þess að fullyrða það, að hann
hefði þar verið frægari fyrir loddaraskap,
en alit annað, getum vér af heilum hug
óskað Canada til hamingju með burtför
hans, og í allri einlæigni sagt:
Góða ferð, Hawkins!
AFMÆLISHÁTÍÐIN í N. DAKOTA.
(Frh.)
Við vöknuðum tímanlega næsta
morgun, eftir væran svefn. Og satt að
segja leit ekki vel út, er til veðurs var
gáð. Storminum var að sönnu löngu
slotað, og úrfellislaust, en norður og suð-
ur, austur og vestur, uppi yfir og allt um
kring var ekkert annað en regnsorta að
sjá. En við vorum, gestirnir, sammála
húsráðendum okkar um það, að þá væri
fornum mætti og kunnáttu presta mjög
afturfarið, ef þeir gætu ekki sameiginlega
afstýrt því, að veður gerði veizluspjöll
til nokkurra muna, svo margir vígðir
menn, er þar voru samankomnir.
Hvað sem um það hefir verið, er
það eitt víst, að um það er dögurði var
lokið, var hann allur farinn að heiða
af sér. Og þegar við lögðum á stað til há-
tíðarinnar, um kl. 10 var það sýnilegt, að
minnsta kosti veðurlöggum mönnum og
kunnugum, að sólguðinn myndi þann dag
að minnsta kosti aka vagni sínum ó-
hindraður.
Þegar á vettvang kom á Mountain
var aðstreymið sem óðast. Og á lítilli
stundu var bílvöllurinn alskipaður, svo að
þyrpingin sýndist enn meiri og þéttari en
kveldið áður. Mun * ekki ofætlað, þó
gizkað sé á, að þarna hafi um 5,000
manns verið saman komnir, samkvæmt
því að einhver hefði talið þar nálægt 1,
000 bílum.
Fólk tók nú að raða sér meðfram
götunum er skrúðækin skyldu um fara.
Þurfti ekki lengi að bíða að Skrúðakstur
inn hæfist, því allt skipulag var með
sama fyrirmyndarsniði og daginn áður.
Fyrst ók bíll, skrautbúinn og prýdd-
ur þjóðlitum böndum. Þá tvíeyki, uxar
að vísu, og á undan tveir landnemar,
með pjönkur á baki. Þá gekk fram-
hjá hljóðfærasveit frá Walhalla,, 27
hvítklæddir sveinar og meyjar, með
kviku fótataki, eftir léttum trumbu-
slætti, og á hælum þeim hljóðfærasveit
Mountainbúa, skipuð 34.
Nú kvað við úr öllum áttum “Sko!
Nei, líttu á! Sjáðu, sjáðu! Ne-i, er það
ekki fallegt!” Og fyrir götuhornið, yf-
ir mannfjöldan, leið gullroðið drekahöf
uð, gapandi blóðrauðu gini; svo stafninn
og söxin og smásaman skipið allt, feg-
ursta ækið í fylkingunni og líklega feg-
ursta ækið, er vér nokkurntíma höfum
séð; drekinn mikli; að öllu gerður af
Geirmundi Olgeirssyni trésmið og bónda
að Garðar. En að vísu mun hinn góði
listmaður Friðrik Swanson frá Winni-
peg, einn af heiðursgestunum, hafa að
nokkru lagt á ráð um búning skips og
skipshafnar, o. fl. Hægt og rólega seig drek
inn áfram, eins og hann hefði komið vind
fylltu segli inn í lognvör, svo að
“Heil var stund frá hausi að sjá
er hljóp á storðu boða
þar til mundu aftan á
ýtar sporðinn skoða.”
Aðdáun manna var verðskulduð,
enúa mun áhorfendum seint úr minni.
líða drekinn, og öll áhöfn. Sporðurinn
gullroðinn og hreistraður, eins og háls og
haus. Blástafað segl og vindþanið:
skjöldum skarað á bæði borð, sex hvoru
megin. Á þilfani níu vænghjálmaðir
víkingar; foringinn í lyftingu og bar
hátt; stórir menn, rekklegir og sólbrend-
ir; glæst búnir, en þó einfaldlega, sem
væru þeir nýkomnir, hlaðnir “Vala ript,”
úr strandhöggi frá Vallandi, þar sem lin-
geðjaðri lýður lá á knjám, og sá sér það
eitt til bjargar, að biðja Drottinn að
frelsa sig frá ofurreiði norrænna manna.
Næst drekanum kom hestæki með
eftirlifandi landnemum; siáttuvéjl frá
landnámstímum; léttivagn; hestæki með
frumbýlinguim, eldri og yngri, hátíðar-
dubbuðum, sem forðum var 4. júlí og
máttu þar glöggir menn skilja sér til
fróunna að æskan þá muni hafa líkst
æskunni nú, og að “petting” og “neck.
ing” séu aðeins ný (orð
yfir gamalt hugtak; hestæki !með
leifunum af fyrsta hljóðfæra-
flokk Mountainbúa, þar sem Dr. Magnús
B. Halldórsson gnæfði í stafni, að ég held
við fjórða ifiann; önnur sláttuvél, forn,
og jafnharðan ný galdravél, sömu teg-
undar; hestvagn með kornpoka, á leið til
afhendingar; McCormick mótorplógur,
fulltrúi nýja tímans; nýtízku kornflutn-
ingabíll; nýtízku bílar bænda, afkomenda
frumbýlinganna í fyrsta og öðrum lið, og
síðast lítill drengur á íslenzkum hesti
með íslenzku beizli og stöngum.
Bftir litla stund kemur skíúðförin
aftur í ljós, og fer fram hjá með einum
vagni fleira en áður. Á þeim vagni
sitja þau hjónin “Uncle Sam” og Fjall-
konan í allri sinni dýrð; Uncle Sam á
flaggbuxum og í stjörnuvesti, með geit-
arskegg og gríðarlegan “stromp,” en
Fjalikonan í faldbúningi, fögur og björt
eins og dagurinn. A bak viS þau
er ógurleg afmæliskaka, í mynd og
likingu Babelsturns eöa hinna hang-
andi garöa í Babýlon; mannhæðar-
há, og hvert lagiS upp af öSru, þaö
neSsta mest aS ummáli, og nöfn allra
bygSarlaganna, eins á hverju lagi,
skrautritaS sykurstöfum. En á bak
viS kökuna sitja svolitlir híalínsálf-
ar; glóhærSar smámeyjar, eins og
sóleyjar kringum ísjaka. —
Þegar ég kemst aftur frá skrúS-
förinni er áhorfendapallurinn þvi
næst fullur, svo aS ég, fyrir ys og
þys, sem er á bak viS pallinn, missi
af hinni snjöllu ræSu séra Jónasar
A. SiigurSssonar, nema setningu og
setningu á stangli. AS baki hanum
og fyrir ofan hann er sveigprýdd
mynd af föSur byggSarinnar, séra
Páli heitnum Þorlákssvni, og fyrir.
neSan hana stort málvverk, eftir K.
P. Ármann, er - sýnir mismun-
inn á kjörum frumbýlinga og af-
komenda þeirra, nútímamanna.
Upp úr hádegi er gengiS til veizlu
skála, þar sem bókstaflega eru mett-
aSir 5,000 manns, og borSin svigna
undir ótal gómsætum réttum, en
hver réttur var eins og sá er Matthías
kvaS um:
“munn er mjólkaSi
sem marmelaSi.”
En á hápalli gnæfSi kakan mikla,
og skáru hana nú faldbúnar hefS-
arkonur ofan í manngrúann, og var
sem eigi sæi högg á vatni. —
KI. 2 er aftur gengiS á áheyrenda
og ræSupall. GuSmundur lögmaS-
ur Grímsson, forseti dagsins, hiSur
sér hljóSs og auglýsir fyrst aS
hann hafi sett órjúfandi “hávaSa-
vörS” um pallinn, svo aS þeir rnegi
njóta ræSumanna, er vilja, ótruflaS-
ir. AS baki forseta og honum til
hliSar sitja ræSumenn og fulltrúar,
sem áætlaS hafSi veriS, aS undan-
skildum Sveinbirni Johnson, prófess-
or, og Sorlie ríkisstjóra, hinum
norska, er eigi höfSu getaS komiS,
sökum anna. Fyrir framan forseta
sitja söngflokkarnir tveir, éldri og
yngri undir veldissprota Brynjólfs
Þorlákssonar.
Þegar allir eru búnir aS syngja
“The Star Spangled Banner,” mælir
forseti nokkur orS til frumbyggj-
anna, “er ekki einungis voru kjarki
oig hugdirfS búnir, heldur einnig
sjaldgæfri fyrirhyggju og dóm-
greind, aS taka sér bólfestu í N.
Dakota, og þá einmitt í þessari
hyggS, ágætrastri allra í Bandaríkj-
unum.’’ SíSan lyftir Brynjólfur
sprotanum, og söngflokkurinn syngur
“Ó GuS vors lands,’’ og svo vel aS
aSdáanlegt má kalla, er litiS er til
alls: takmarkaSs undirbúningstíma.
og takmarkaSs fjölda úr aö velja.
Nú rekur hver ræöan aSra. Mrs.
J. K. Ölafsson frá Garöar flytur á-
gætt minni frumbýlingsmæSranna;
Dr .Brandson flytur minni Islands
snjallt erindi og skáldlegt, svo aS
jafnvel er ekki laust viö aS læknir-
inn höfuöstafi enskuna; Frazer öld
ungaráSsmaöur þakkaSi boöiö, og
kvaS sér oft hafa dottiS í hug “upp
á síökastiS hvort ekki myndi hin
voldugasta þjóS í heimi (Bandaríkj-
in) margt mega læra af hinni
minnstu (Isl.)” Burtness þingmað-
ur frá N. Dakota í neöri málstof-
unni í Washington, risavaxinn NorS-
maöur, þakkaSi einnig qg! bar þar
aS auki vingjarnlegar og merkilegar
kveöjur frá Coolidge forseta og
Davies InnflutningaráSherra. Er
leitt aö mega hvoruga birta, sér-
staklega hina síSari, seni og reyndar
erindi þau og kvæSi, er flutt voru
á hátíöinni, en hátíöanefndin ætlar
aS koma því öllu í minningarrit, og
verður birtinig aö bíSa þess tíma.
Sífelldlega var sungið á milli, og
sungu þær einnig einsöng meö kór-
inu frú H. Sigmar og ungfrú Olöf
Thorleifson. Einnig las forseti
fjölda símskeyta úr öllum áttum og
meðal annars kveöjur frá Vilhjálmi
Stefánssyni og Hirti C. ÞórSarsyni.
— AS síöustu kallaSi forseti ýmsa
fram, aö segia fáein orS, og mæltu
þar eftirminnilegast Ásmundur
Benson löigmaöut, er flutti framúr-
skarandi skörulega og áheyrilega
ræðu; Hjalti Þorfinnsson frá Moun-
tain, er afburSa snjallt flutti kvæði
"North Dakota,” fyrir hönd Snorra
bróöur síns, höfundarins, er var
fjarverandi, og hinn eldforni vinur
allra Dakota Islendinga, austan
fjalla, Kneeshaw dómari, er kominn
var í héraöiö á undan öllum Islend-
ingum, og fylgst hefir meS í kjörum
þeirra, blíðum og stríöum, oftlega
veitt þeim aðstoð og hjálp, samfagn-
að með þeim og samhryggst; lært aS
meta þá og unna þeim, eins og þeir
honum, unz svo kom sem hann lýsti
nú yfir, aS hann væri svo samrunn-
inn þeim í blóð og merg, að sér
fyndist hann vera frekar Islending-
ur, en nokkuð annaS.
JafnharSan og síðasti ræðumaður
haföi lokiS máli sínu, var ræðupall-
urinn ruddur fyrir Sleipnismenn frá
Winnipeg, er suSur höfðu komiS
til aS sýna íslenzka glímu. HöfSu
áhorfendur gaman af, en þó fannst
þaö á sumum gömlu mönnunum aS
þeir hefðu heldur viljaS kappglímu
en sýningu aðeins.
ÁS glímusýningunni lokinni var
knattleikur hafinn. En hann gafst
ekki færi aö sjá, né heldur að taka
þátt í laufskáladansinum um kveld-
iS undir eikunum, viS guSföðurbros
hins fleytifulla mána, því nú kallaði
Kringla og vinur vor “Mundi’’ Gísla-
son, er ferjaSi okkur norðurýfir,
fimmtíu milur á klukkustund, eins:
og viö liöum á svanadúni, sem ég
aS vísu hef ekki hugmynd um hvern-
ig er viðkomu, nema fyrir lýgina úr
Benedikt Gröndal mínum elskuleg-
am. — ViS náSum í gestgjafa
okkar, Mr. og Mrs. Arna Jóhanns-
son, reyndum af veikum mætti a5
þakka, og stigtim “um borS.”
HátíSin var á enda fyrir okkur,
þótt aö vísu næðum viS í einskonar
eftirrétt, er “Mundi” þurfti aS koma
viS í Cavalier, aS fá bílgjörð og
“bílæti,” eins og vinur minn Sveinn
doktor Björnsson í Arborg kallar
olíitna. (Jú — þaS á aS lesa þaS
“bíl-æti” —Heyr! Heyr!) og stakk
okkur á meðan inn að rjúkandi
kaffiborSi, hjá hálfbróður sínuni
‘ Bill’’ Anderson, sem er uppgangs-
kaupmaður, og á skáp fullan af
bókum eftir hina og þessa grínagtuga
náunga, eins og t. d. Tuma Paine,
Frazer og Russel, Kant og Keyser-
ling, — heimspekinga eins og GuS-
mund og Agúst — og hefir gaman
af aS lesa þessa karla. En tíminn
var guðsélof nógu naumur til þess,
að ég gæti sloppiö viS aS svifta
yfirborösfortjaldinu frá helgidómi
fáfræSi minnar. —
HátíSinni var lokiS, áreiSanlega
einhverri allra eftlrminnilegustu há-
tíöinni, er haldin hefir veriS meSal'
Vestujr-ísfendinga. 'En hennar
verður lengi minnst af öllum viS-
stöddum meS þakklæti og aðdáun,
hvort heldur sem er yfir framúrskar-
andi skipulagi og stjórnsemi, svo a5
allt féll í löS, sem áætlað var, eSa
y f ir ötulleik, vinnu og sam-
tökum byggöarfbúa, til þess að hátíöa
höldin gætu fariS svo úr hendi sem
raun varð á.
5. H. •/. H-
------x---------—
Opið Bréf
til Þjéðræknisféiagsins
Blaine, Wash.,
júní 30, 1928-
Kæri herra!
Yfirlýsingin, sem þessu bréfi fylg-
ir, skýrir aS vísu vora afstööu í
málinu, en þess má þó geta: aS þess
var farið á leit viS herra Andrew
Danielson, þinigmann, sem undir-
skriftunum safnaöi fyrir 15 manna
nefndina, aö láta allar undirskriftir
falla niöur, því flestir Blaine búar
vildu halda sér utan viS þessa deilu.
Þegar þessu var neitaö hófum viö
einnig undirskriftasmölun, án þess þó
að þrengja nokkrum til þátttöku í
málinu.
Heyrst hefir að þeir hafi fengiö
21 nöfn á sitt umburöarskjal; og
eitt er víst, aS miklu færra fólk