Heimskringla - 31.10.1928, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 31. OKT 1928.
HEIMSK.RINGLA
7. BLABSIÐA
| Bakið yðar eig-
in brauð með
I
%
ROTAL
CAKES
Fyrirmynd að
gæðum í meir
en 50 ár.
Þjóðerni
fyrir
dag.
(Frfi. fr4 3. bls.)
launaþjarkur, sem hljóti sina hinstu
fullnægingu í þvj ag þræla
^aupi og éta þrjár máltíöir á
M.iðurinn, sem einstaklingur, er held-
ur eKki fyrirbrigði eins dags, — jafn-
Ve* ekki einnar æfi—; hann er fjarri
því aö vera allra landa kvikindi, sem
alstaðar geti þrifist, ef hann fái aö
r*!a fyrir kaupi eða braska. Mað-
urinn er nú einu sinni flóknara fyr-
brigÖi en að hægt sé að leysa vanda-
mal hans á svo einfaldan hátt.
sem til var innan vébanda landsins. | sem oss ber til að laera allt, hvað beztu
íslenzkt blóð, íslenzkar sálir. En 1 gegnir af reynslu annara þjóða, — og
yfirvöldin voru svo staurblind, að þau \ þá auðvitað þeirra helzt, sem eru á
lögðu jafnvel fé fram til að koma sömu braut og vér og af skyldu eðli,
fólkinu burt af landinu. Hvílir
bölvun mikil yfir öfum okkar, sem
stóðu feður að þessum
glæp.—
hrapallega
Mér eru ekki kunnugar vísitölur
um útflutning frá Islandi til Amer-
íku á síðustu árum, en af hverri blaða
sendingu, sem mér berst frá Islandi,
sé ég að fólk er að smáreitast vest-
ur. Fyrir þrernur misserum varð
ég samferða átta ungum og glæsileg.
um verkamönnum til Englands, en
þeir voru á leið ti'l Bandarikjanna.
Samt sé ég haft eftir forsætisráðherra
Islands, að Islendingar hyggi ekki
framar á vesturfarir og kallar víst
ráðherra þessi ekki allt ömmu sina,
ef hann telur ekki annað vesturfar-
ir en þjóðflutninga eitthvað í lík-
en betur komnar áleiðis. Ber oss
síðan að umplanta þekkingu vora á
grundvelli íslenzkrar reynslu, íslenzkra
erlendri reynslu fær að verða eitt
með vorri sál, markað vorum ein-
kennum svo sem t. d. fyrrum var lög-
gjöf vor og trúarbrögð. Og í sann-
leika hafa þeir Islendingar verið
beztir, sem ötulastir lærðu af fram.
gengnari þjóðum, fluttu síðan þessa
lærdóma inn í menningarlif vort og
íslenzkuðu þá.
7.
Islenzk menning hefir mjög far-
ið sínar götur án tillits til útheims-
ins, þannig að menningarskeið vor
anna á vörunum og himinn morguns-
ins yfir oss logandi i spám og teikn-
um.
8.
Það þykir kannske koma úr hörð-
ustu átt, þegar höfundur þessara
þarfa og þess sálarlífs, sem oss er blaga miklar Wcnzkt ágæti t hástig.
meðskapað. Er vel ef hið bezta í , . fl , „
um lýsingarorða, þvi flest það er eg
hef hingað til ritað um íslenzk mál,
hefir heldur farið í gagnrýnisáttina,
og stundum nokkuð óvægilega. Þó
hef ég aldrei hælt því sem merkilegast
var í útlendri menningu á kostnað
annars en þess, sem lakast fór í is-
lenzkri.
verðskuldun sinni. Hlutskifti þeirra íslenzku þjóðlifi birta mér skýr tákn
er að rifa, meðan vort er að byggja.
Vér erum þeim höfuðmun betur á
vegi staddir, að hjá oss er það harla
lítilvægt, sem þarf að afmá áður en
við getum tekið að byggja, en engin
skilyrði til upphafs nýrrar menning.
ar í Evrópu, fyr en allt það, sem nú
ber hæst, hefir verið rifið til grunna
og jafnað við jörðu.
Náin kvnni mín af straumunum í
ingu við voða þann, sem landið hafa jafnan liorið upp á annan tima
horfði upp á öldina sem leið. Er en evrópisk. Klukkan á Islandi hef-
það stórum hneykslanlegt, að stjórn æijn|ega verig töluvert annað en
'landsins skuli ekki hafa opin augu I , „ , . T , ,
, . , „ „ klukkan i Evropu. Þegar Islend-
fyrir þvi, hver meinvilla það er, að .
J K mgar stoðu a hatindi ritmenningar
sinnar og gerðu norræna tungu að
bóklegu máli með slíkri fullkomnun,
á voru gnægtaríka en fámenna landi,
skuli svo þröngt um atvinnuvegi, að
nokkrum íslenzkum verkamanni skuli ,
yfirleitt geta komið til hugar að flytja
úr landi. Væri ekki siður nauðsyn
á, að hafin væri í umbótaaugnamiði
rannsókn þess, hvi islenzkir alþýðu-
rnenn flýja land en hins, hversvegna
þeir drukna í sjó!
Þv
rst
ýðing
vor sem einstakliniga bygg-
a samkeöjun- vorri við sögubund-
samfélag; Hver einstaklingur er
1 l,r í heilli ætt, hver ætt þáttur í
e,11> þjóð en þjóðin gróður ákveðins
ands og hefir verið að leita sér
. ms gegnum langar aldir. Hver
cinstaklingur rekur rót sína til frum-
' S S,nnar eigin þjóðar,— hann er
sprengi þessa ákveðna kynstofns,
essarar ákveðnu sögu, máls, lands-
oaf’ loftslags, lifsbaráttu, þjóðtrúar
. r,V',°' S' frv'’ — °S utan sinnar
í h" þjÓÖar. Cr hann ekki nei« nema
útst:íaJa- launaÞr*H, — hann er
'i‘,,ndi d”8ur'
inn.
6.
kastað fyrir vind-
atri«eyt,?garleySÍ8 um Þessi veruleika
Sn k J-ÞVÍ’ að SVO n,iki11 Huti
landT ÞfarÍnnar var Haentdur úr
a s,Öasta fjórðungi 19. aldar.
Hér
var ennfremur um
flutnir,™ um að ræða út-
þykia r ,Varnings> sem hefði mátt
" dyrmaetari en nokkuð annað,
Athugun á menningarsögulegum
fyrirbrigðum færir oss heim sanninn
um, að mikilleiki einstaklingsdáða er
æfinlega í fyrsta lagi bundinn tíma
og stað. Stórmennin voru alltaf
ágætustu afsprengi þjóðar sinnar um
Ieið og fullkomnastar opinberanir á
kjarna timans, sem ól þá. Þannig er
ekki stórmenni þjóð sinni meira,
heldur samandregið tákn um mikil-
leik hennar. Stórmennið er ris ein_
hverrar einstakrar þjóðvitundar, —
toppurinn á öldu, sem rís fyrir á-
kveðnum straumlögmálum, á ákveð-
inni stund og ákveðnum stað. Stór.
mennin eru andlit þjóðmenninganna.
Aldalanga framsókn heilla kynstofna
þurfti til að framleiða menn
Dante Michaelangelo, Bach
Goethe. Sama máli gegnir um
höfund Njálu. Alheimsborgarinn
er ekki þjóðernislaus flækingur, sem
hefir slitið stígvélum í tuttugu lönd-
um og lært að babla tíu tungumál,
heldur hið forkláraða hetjuauglit, sem
rís upp úr hámenningu þjóðar og
krvstallar í fyllstu samræmi gerend-
urna í kynfestu hennar og bratt—
stignum þroska.
Hitt gegnir öðru máli, skylda sú,
u numin, og sömdu sígild meistara-
verk um hetjur og afburðamenn kyn-
stofns vors, þá var skrifuð hnignun-
arspeki í Evrópu á úreltu tungumáli
sundraðs fomríkis, rómönsku málin
voru ýmsar tegundir af hundalatínu
en enskan og þýzkan ruddaleg hrogna
mál óntannaðra kynkvísla. En þeg_
ar síðlenzk menning gekk hæst og
markaði í stuttum áföngum tímabil
eins og Endurreisn, Siðaskifti og Upp
lýsingu, allt frarn á nítjándu öld, —
daga vísindanna, þá kváðu íslending-
ar rímur út af erlendum reyfurum og
sungu bjánalega sálma á máli, sem
fór allt í klúðri. Nú, þegar Evrópa
hefir lagt flest það í lóg, sem vert
er að kalla skapandi inent andlega, þá
verður ekki annað séð en að á Is-
landi sé nýr dagur að rísa. “Aldur-
tili Síðlanda” (Spengler) kemur ekki
Islandi við. Þjóð hins elzta menn-
ingarmáls í Evrópu og hinnar elztu
samstæðu sögu, vaknar nú sem hin
yngsiia menningarþjóð átfun/nar.
eins og j)5gun i Segir Einar Jónsson — en í
verk hans er einmitt lagður andblær
og
mongunsins og fyrirheit dagsins,—■
þar er hvorki fornlist né tízkulist á
ferðum, heldur íslenzk list. Þjóðin
svaf milli fjalla, sem voru krökk af
vættum og álfum, og í þessu ósnortna
landslagi, þar sem þó hver dalur er
endurminning úr sögu vorri, hver ör-
æfasýn ímynd vorra dulrænustu skynj
ana, — þar risum vér á fætur í dag
eins og nýfædd börn, gæddir frum.
leik náttúrubarnsins, með mál guð-
Canadian Natíonal Railways
JÁRNBRAUTA OG GUFUSKIPA FARBREF
TIL ALLRA STAÐA Á JARÐARHNETTINUM
vSérstakar I erðir tíi Heimalandsins
Ef þú ert að ráðgera að ferðast til ættlandsins á þessum vetri, þá láttu
#kki bregðast að ráðfæra þig við farbréfasala Canadian National
Railways. Það borgar sig fyrir þig- Farbréfasalar Canadian Nat-
ional Railways eru fúsir að aðstoða þig á allan hátt. Aukaferðir verða
uiargar á þessu hausti og vetri til heimalandsins og
Canadian National Railways selja farbréf á allar gufuskipalínur á Atlanzhafi og gera
allar ráðstafanir með aðbúnað á skipunum.
Fargjöld ódýr yfir Desembermánuð til hafnstaða
Átt þú vinj á Heimalandinu sem
langar til að komast til Canada?
FERÐIST AVALT MEÐ
CANADIAN
NATIONAL
RAlLWAYS
EF SVO ER, og þig langar til að hjálpa þeim til að
komast hingað til þessa lands, þá komdu við hjá
okkur. Við ráðstöfum öllu.
ALLOWAY & CHAMPION, Farbréfasalar.
umboðsmenn allra línuskipafélaga
667 MAIN STHKET WIJIIVIPBG
SIMI 26 861
FARÞEGUM MÆTT VIÐ LENDINGU OG FYLGT TIL ÁFANGASTAÐAR
Dr. Sigurður Nordal segir um höf-
und þessara blaða í Vöku þessa árs
að hann hafi farið á grenjandi túr
í Evrópu-menningu góðri og illri,
(ívitnað eftir minni) og er þetta ekki
fjarri sanni, þótt óþarfa yfirlætis
kenni í orðfærinu og mikils samúð-
arleysis gagnvart sál, sem horft hefir
í dýpri alvöru en flestir aðrir á hið
tvíræða andlit Sphinxins. Eg veit
engann núlifandi Islending, sem með
viðlíka kurteisi og auðmýkt, né í
hreinni tilgangi hafi sezt að fótum
meistaranna, en sá, sem ritar þessar
línur, satt er það, að engann veit ég
heldur hafa orðið fyrir sárari von-
brigðum. Já, ég hef jafnvel sezt
að fótskör Mahatma Koot Hoomi og
Mahatma Maria með fordómaleysi
lítils barns!
Eg hef lært meira á skemmri tíma
en ýmsir aðrir, mest vegna þess, að
lærdómarnir voru mér ekki fiáms
atriði, heldur var hver þeirra um sig
þrautalending, þangað sem ég flúði í
örvæntingarþrunginni nauðsyn ril að
bjarga lí fi mínu. Ur viðurstyggð
lúterskunnar leitaði ég uni fermingu
á náðir Tolstoys til að bjarga sam-
vizku minni, og þessi ofstækisfulli
Rússi, hvers harmleikur það var að
ruglast í nöfnunum á Kristi og Marx
(Spengler) opnaði fyrir nrér glugg-
ana og hleypti inn hreinu lofti. I
voða styrjaldarsýnanna reyndi ég að
drekkja skynjunum mínum í aust-
rænni heimspeki. En hvar hlaut sá
draumur að lenda neina í Scbopen-
hauer ? Heldur en glatast með öllu
igreip ég nú í angist nrinni dauðahaldi
vonina á ofurmennið. Hvað kom
fyrir? Lærdómar þeir, sem hafa
verið dregnir út af tilraunum de
Vries og Mendels, sýndu mér einn
góðan veðurdag fram á, að Darwin-
isminn (hvað sem um Darwin er)
er nákvæmlega jafnskeikull og fyrsta
bók Móse, — en hver getur trúað á
ofurmennið upp úr þeirri vitneskju?
Jafnvel ekki Nietzsohe sjálfur! Svo
að hin heilaga kaþólska kirkja bjarg-
aði mér frá því, að verða að almennu
dansfífli í miðevrópiskum nátthöll-
um,— og um engann læriföður á ég
ljúfari endurminningar en Pater
Beda, — gamla' Benedikts — múnkinn
Clairvaux við fætur hvers ég sat
I
samfleytt í tvö ár — þótt ég skilji nú
bezt, eftir að hann er dáinn, að
manngildi hans var sannleikurinn, en
ekki hitt. Og svo framvegis, og svo
framvegis, — álltaf til að bjarga lífi
mínu. Ætlast menn svo til að ég
bregði á leik af fögnuði yfir hverjum
kjaftafinni, sem hefir uppgötvað sann
leikann — eftir allt sem á undan er
gengið? Eða halda menn að það
sem ég segi hér um íslenzkt ágæti, sé
reynsla sem ég hef fengið fyrir ekki
neitt eða án samanburðar við aðra
hluti ?
Vér höfum margt að sækja til Ev
I rópuþjóðanna, sem snertir starffræði.
lega þekkingu og vinnubrögð, en
frumleikur andlegrar menningar er
þar enginn til á vorum dögum og for-
itíðaröpun í ótal myndum komin í
öndvegi. Vestur-Evrópa er sem sagt
á “milli menninga,” svo að ég noti
enn orðtak frá Spengler, og næsta
menning hefst ekki fyr en með við-
reisn öreigastéttarinnar að loknum
mörgum stríðuirí, Hínar leiðandi
sléttir vesturevrópisku þjóðanna
standa á allt öðrum tímamótum en
vér, þ. e. með óskylda fortíð að baki
og óskyld markmið framundan, lífs-
skoðanjr þeirra og viðhorf öll sprott-
in upp af sögulegum forsendum gcr
ólíkum okkar. Og þegar Evrópu-
menn fara í næsta stríð, þá ber oss
að Hta á þá með yfirburðartilfinn-
ingu og gersamlega æðrulaust,
vitandi vits um, að þeim fer satnkvsemt
HUGSIÐ!
Þér fáið meira fyrir
PENINGANA
HJER
Efni, snið, frágangur sem
þér krefjið, á því verði sem
þér getið borgað.
FATIN AÐUR og
YFIRHAFNIR
$25 $30 $35
Verð sem engir jafnast
við. Lítið inn og skoðið,
áður en þér kaupið.
SCANLAN &. McCOMB
“Better Clothes for Men”
PORTAGE við CARLTON
risavaxinnar framtíðarmenningar og
skal ég nefna hér þessi; hetjuskap-
ur íslenzkra togarafiskimanna, hinar
stórkostlegu framfarir i ræktun lands.
ins og enn stórkostlegri áætlanir,
virkjun fossanna, sem, framkvæmdar-
lega séð, er aðeins spurning um fá
ár, samvinnustefnan, sem er að gagn_
sýra þjóðina, ljóð Einars Benedikts-
sonar, grundvallarlínurnar í heimspeki
Helga Péturss, myndlist Einars Jóns_
sonar, hin yfirpersónulega vitund
(das Obcrindividuellc)) í öræfamymL
um Asgríms Jónssonar, hinar dulrænu
baksýnir í raunsæismyndum Kjarvals,
hetjuandi sá, er lýsir sér í meðferð
Jóns Leifs á íslenzkum tónhugtökum,
o s. frv.
Fyrir utan þessi einstöku dæmi veg
ur ekki hvað sízt í spá minni um
glæsta framtíðarmenningu staðreynd
sú hve unglingsleg vaxtarvitund* rík_
ir með þjóðinni yfirleitt. A litil-
mótlegustu stöðum verður vart knýj-
andi viðleitni í áttina til andlegs
vaxtar. Meðal þeirrar kynslóðar,
sem nú er að vaxa, ríkir hvergi hin
pestnæma, sauðfróma nægjusemi
stöðvunarinnar,—allt er í útþennslu
og kröfurnar stefna til dýpra sálræns
veruleiks, ríkari lífsfyllingar.
Los Angeles, Cal.,
septeinber 1928.
Halldór Kiljan Laxncss.
Stofnað 1882.
Löggilt 1914.
D.D. Wood& Sons, Ltd. j
KOLA KAUPMENN
Vér þorum að hætta mannorði voru og velgengni
á viðskiftin
SOURIS—DRUMHELLER
FOOTHILLS, SAUNDERS CREEK
POCAHONTAS, STEINKOL,
KOPPERS, SOLWAY EÐA FORD KÓK
ALLAR TEGUNDIR ELDIVIÐAR.
Not - Gæði - Sparnaður
Þetta þrent hafið þér upp úr því að skifta við oss
SfMI: 87 308 Ross Ave. and Arlington Str.
Vér færum yðuir kolin hvenær sem þér viljið
S KI FTI D
YÐAR FORNFALEQU HÚ8GÖGNUM
Skiftið ótidrfum o* úr *4r gengnum búsbún*#i upp í
nýjan. Bímið eftir matsmanni vorum. FA18 hmta v»rð
fyrlr. Þér getið látið gömlu hásgögnin ganga upp í
þau nýju.
Vi#*kifWilámi
8 :30 a.m.
til 6 f.m.
Laugaráðftim
»pi« til
kl. 10 p.m.
SÍMI 86 667
Húsgðgn
Mkia í
J.A.Banfield
LIMITED með gó&vtm
492 MaJn Streat. kjörum.
ÞAÐ ERU TIL ÓTAL
PIANOS
En það er yður bezt
að velja þag bezta
Anægjan og hrifningin er hafa má
út úr Piano og eigi verður annars-
staðar fundin, er fullkomnari við
Heintzman, Weber eða Gerard-
Heintzman en önnur. Þau eru þjóð
kunn og með þeim er mælt af
heilum herskara listamanna fyrir
hljómfegurð þeirra og endingu.
Hagsýnir kaupendur kannast við
jafnan borgi sig bezt að kaupa það
sem vandaðast er. Kaupskilmálar
hentugir.
Heintzman
Weber
Grand-Heintzman
J.J.H.M9LEAN40
329 PORTAGE AVE.
ti“Elzta hljóðfærabúð í Ves.turlandinu’’
LTft