Heimskringla - 19.12.1928, Blaðsíða 6

6. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. DES., 1928
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
Ábótinn gekk til öndvegis sins, er allir
voru komnir, og ráðstefnan hófst. En málið
var örðugt viðureignar. Ratpert stóð upp og
gat þess, að sagan bæri það með sér, að Karla
magnúsi hefði eitt sinn verið leyft að koma
inn í klaustrið. “Hann var,” mælti Ratpert,
“tekinn inn í regluna við þetta tækifæri, jafn-
lengi og hann dveldi á klausturjörð, og allir
bræðurnir létu sem þeim væri hann með öllu
ókunnugur. Ekkert orð féll um konunglega
tign, um dáðrakkar herferðir eða nokkur vott-
ur auðmýktar sýndur. Hann gekk um meðal
vor eins og hver annar munkur, og bréfið sem
hann fleygði yfir múrvegginn eftir að hann var
farinn, þar sem hann hét klaustrinu vernd
sinni, er þess vottur, að hann kunni meðferð-
inni ekki illa.
En með því að nú var það kona, sem baðst
inngöngu, þá var það sýnt, að ekki gat þetta
leyst vandkvæðin. Þeir sem fastast héldu við
regiur allar, mölduðu í móinn og Notker
“Pipardallur” mælti: “Hún er ekkja eftir mann
sem lagði mikil lönd í auðn og braut klaustur
og helgra manna hæli, og tók eitt sinn dýr-
mætan kaleik frá okkur í herskatt og var svo
ósvífinn að segja: “Guð etur ekki, og hann
drekkur ekki heldur, hverju skiftir gullkaleik-
ur hann?” Lúkið ekki upp fyrir henni.”
En ábótinn var ekki ánægður með þessa
lausn, og hann leitaði eftir miðlun. Umræður
urðu heitar, einn stakk upp á einu, annar á
öðru. En þegar bróðir Wolo varð þess var,
að rætt var um kvenmann, þá laumaðist hann
út og til klefa sins.
Að lokum stóð einn af yngri bræðrunum
upp og bað sér hljóðs.
“Taktu til máls bróðir Ekkehard,” hróp-
aði ábótinn og nú sljákkaði í hávaðanum því
að allir vildu hlusta á Ekkehard.
Hann var enn ungur að árum, vel vaxinn,
háttprúður og þokkaðist öllum vel, er hann
átti samneyti við. En auk þess var hann bæði
vel máli farinn og viti borinn, ráðhollur og
lærður vel. Hann kendi Virgil í klausturskól-
anum, og þótt svo sé mælt fyrir í reglum, að
enginn nema vitur og aldraður maður, sem
trygging sé fyrir að ekki slæpist, og svo sé
reyndur, að hann megi öðrum vera til leið-
beiningar, skyldi valinn dyravörður, þá voru
allir á einu máli um það, að hann hefði þessa
eiginleika, og fyrir þá sök hafði honum verið
trúað fyrir því starfi.
Sérstakri athygli hefði þurft að beita til
þess að taka eftir því, að bros lék um varir
hans meðan þeir, sem honum voru eldri, deildu
um málið. Hann hóf nú rödd sína og mælti
“Hertogafrúin frá Svabíu er verndari
þessa klausturs, og að því leyti er hún jafn-
hátt sett karlmanni. Og þó að reglur vorar
banni harðlega kvenmanni að stíga fæti inn
fyrir þröskuld klaustursins, þá er hvergi bann-
að að hún sé borin yfir hann.”
Það birti yfir andlitum öldunganna við
þessi orð, eins og mikil byrði hefði fallið af
herðum þeirra. Menn kinkuðu kolli. Ábótinn
sjálfur gat ekki annað en látið sér finnast til
um þessi skynsamlegu orð.
“Sannarlega opinberar,” sagði hann,
“drottinn sig þessum unga bróður! Bróðir
Ekkehard, þú ert saklaus eins og dúfa og
vitur sem höggormur. Fyrir þá sök skalt þú
sjálfur fullnægja þessu ráði. Þér einum skal
þetta úthlutað.”
Ekkehard roðnaði í framan. Hann
hneigði sig til vitnis um hlýðni sína.
“En hvað er um fylgdarkonur hertoga-
frúarinnar?” hélt ábótinn áfram.
En um það varð öll ráðstefnan sammála,
að hversu liðlega sem reynt væri að túlka
reglurnar, þá væri þó ókleift að leyfa þeim
inngöngu.
Sindolt stakk samt upp á því, að þær
skyldu á meðan heimsækja hinar helgu konur,
sem bjuggu í einveru á Iren-hæð.
“Því það er ekki nema sanngjarnt,” sagði
hann, “að Wilborad fái sinn skerf af plágunum,
þegar þær sækja St. Gallus-klaustrið heim.”
Ábótinn ráðfærði sig nú hvíslandi dálitla
stund við Gerold, brytann, um kveldverðinn,
en síðan reis hann upp í sæti sínu og gekk út
með munkum sínum til þess að taka á móti
gesti sínum.
Gestirnir höfðu þegar riðið þrisvar sinn-
um umhverfis kiausturmúrana og stytt sér
stundir með glensi og gamni. Þeir staðnæmd-
ust nú aftur frammi fyrir hliðinu og hlýddu á
tilbreytingarlausan söng munkanna, sem fóru
með lofgjörð til St. Benedikts við lagið “Justus
germinavit” um leið og þeir gengu fram garð-
inn. Það brakaði í þungri hurðinni, ábótinn
gekk út og munkarnir á eftir honum, tveir og
tveir saman í fylkingu. Ábótinn gaf merki og
söngurinn hætti.
“Hvemig líður þér, Cralo frændi, sagði
hertogafrúin kerksnislega á hestbaki. “Það
er iangt síðan eg hefi séð þig. Ertu enn
haltur?”
þrýsti honum niður í æðandi fljótið, þar til
honum lá við örvinglun----
Ábótinn hafði skipað einum af bræðrun-
um að bera fram sérstakt dýrmætt ker með
tveimur handarhöldum, og hann bar það nú
sjálfur út að lindinni og fylti það. Þvínæst
gekk hann til frúarinnar og mælti:
“Svo er fyrirmælt, að ábótinn skuli færa
gestunum vatn, og þvo síðan hendur þeirra og
fætur, í nærveru bræðranna—”
“Vér þökkum yður, en kærum oss ekki
um það,” sagði hertogafrúin og var full alvara
í rómnum.
hefir fundið vínbrúsa í herberginu sínu, þegar
hann hefir komið heim, ha, Romeias?”
Það lifnaði nokkuð yfir ásjónu Romeiasar
við þessa ræðu, og hann gekk ofan í garðinn
og slepti hundunum. Veiðihundarnir hlupu
upp að honum og litli loðhundurinn gelti a£
kátínu, og reyndi líka að komast að honum,
en hann rak hann frá sér með fyrirlitningar-
orði, þri að veiðimaðurinn skiitir sér ekki að
íiskitjórnum og þvl sem í þeim er. Og Rom
eias hélt út úr garðinum með allri þvögunni.
Praxedis og hinar þjónustustúlkurnar
höfðu farið af baki og sezt á grasið í sólskininu
oð voru að rabba um munka og munkahettur
og voru að rabba um munka og munkahettur
innar, þegar Romeias var alt í einu þar kominn
og sagði —
“Komið þið!”
Praxedis leit á þennan vilta veiðimann og
vissi ekki hvað hún átti um hann að halda.
“Hvert, vinur minn?” spurði hún kank-
víslega.
En Romeias gerði ekki annað en lypta upp
spjóti sínu og benda yfir hæðarnar framundan.
Annað svar gaf hann ekki.
En Praxedis sagði —
"Eru viðræður svo dýrmætar í St. Gall,
að þú getir ekki gefið neina frekari skýringu?”
Hinar stúlkumar hlógu, en Romeias saði
með mikilli alvöru —
“Megi jarðskjálpti hirða ykkur allar, og
grafa ykkur í sjö feta dýpi!”
“Vér þökkum þér ástsamlega fyrir óskina
vinur minn,” sagði Praxedis, og með því að
samræöur höfðu nú hafist á viðeigandi hátt,
þá tilkynti Romeias hvað honurn hefði verið
falið, og stúlkurnar fóru fúsar með honum.
Romeias áttaði sig smátt og smátt á því,
að það var ekki svo erfitt verk að vera fylgd-
armaður þessara gesta, og þegar gríska stúlk-
an tók að spyija hann um verk hans sem va:ð-
manns, þá losnaði um tungu hans og hann
sagði henni hinar æfintýralegustu sögur um
birni og villigelti. Hann sagði henni jafnvel
hina furðulegu sögu um villigöltinn mikla,
sem hann hafði hitt með spjóti sínu beint í
síðuna, en ekki hefði særst. Því að fæturnir
á kvikindinu voru eins og vagnshjól að um-
máli, bustin eins og flurutré í skógi og tennurn-
í r tólf álna langar. Hann gerðist mikið kurteis-
ari eftir því sem viðræðurnar urðu lengri.
Þegar gríska stúlkan nam staðar til þess að
hlusta á þrastarsöng, þá nam hann h'ka þolin-
móður staðar, þótt honum fyndist söngfuglar
vera svo auðvirðilegir, að þeim væri ekki
gaumur gefandi. Og þegar hún beygði sig
niður til þess að taka upp fallega gullna bjöllu,
þá var hann svo kurteis að ýta henni til hennar
með fætinum. Og þó hann merði hana með
fætinum, þá var það als ekki ætlunin.
Hópurinn litli sneiddi upp hæðarslóða,
en Schwarza-áin rann þar framhjá, síðan
yfir klungur og loks niður í dalinn. Hér var
það, sem Gallus helgi hafði eitt sinn fallið
ofan í beð af netlum, en þegar félagar hans
ætluðu að reisa hann á fætur, þá mælti liann:
“Látið mig liggja hérna kyrran, hér ætla
eg að dvelja það sem eftir er.”
Þau komu eftir skamma stund inn í rjóð-
ur milli furutrjánna. Og hér var dálítið bæna-
hús bygt, í skjóli við klettana. Rétt hjá því
var ferhyrndur steinkofi, og á honum einn
gluggi með hlera fyrir. Ekki voru neinar dyr
sýnilegar né nein leið, sem fær væri manni
til þess að komast inn í kolann, nema gat á
þakinu, rétt við klettana. Gengt þessum kofa
var annar, einnig með aðeins einum glugga.
Það var algengt á miðöldum, að þeir, sem
tilhneigingu höfðu til munkalífs og fanst þeir
vera, eins og St. Benedikt komst að orði,
nógu sterkir til þess að halda uppi baráttu
við djöfulinn án þess að hafa styrk af guö-
hræddum félögum, létu byrgja sig þannig inni
í kofum. Þessir einsetumenn áttu mikið sam-
merkt, hvað nytsemi snertir og lífsstefnu,
við súlubúana — menn sem höfðust við æfina
alla uppi á háum steinsúlum — á Egyftalandi
Að vísu girti vetrarvindar og snjókoma fyrir
það, þarna norðan megin við AJpafjöllin, að
unt væri að haldast við stöðugt undir berum
himni. En einlífistilhneigingin var sú sama
og jafnsterk. Og innan þessara fjögurra vegg-
ja í Irenhæð bjó systir Wilborad, fræg einsetu-
kona þeirra tíma.
Hún var fædd í Klingau í Aargau, og
hafði verið kaldlynd, þóttamikil stúlka, en vel
að sér í mörgu er kvenmann má prýða. Bróð-
ir hennar, Hitto, hafði kent henni að mæla
fram Sálmana á latinu. En hún var því ann-
ars ekkert mótfallin að veita einhverjum prúð
um svein yndi og samvistir í hjúskap. En
henni fanst lítið koma til æskumannanna í
En ábótinn svaraði alvörugefinn—
«* »
“Betra er að hirðirinn sé haltur en hjörð-
in. Hlýð á reglur bræðrasamkundunnar! Og
nú las hann yfir henni skilmálana, sem hún
yrði að sætta sig við, til þess að fá að koma
inn. Heiðveig hertogafrú svaraði brosandi—
“Mér hefir aldrei verið gert sh'kt tilboð,
síðan eg tók við ríkjum í Svabíu. En ekki
skal eg verða til þess að brjóta reglur yðar.
Hver af bræðrunum hefir verið til þess valinn
að bera stjórnara sinn yfir þröskuldinn ? ”
Hún rendi augum yfir þennan klerka-hóp.
Þá varð henni litið á ofstækis-andlitið á
Notker, og hvíslaði þá að Praxedis—
“Það má vel vera, að við snúum undan,
tafarlaust!”
“Það er skylda dyravarðarins,” svaraði
ábótinn, “þarna er hann.”
Heiðveig leit þangað, er ábótinn benti með
fingrinum. Ekkehard laut höfði fyrir framan
hana. Hún horfði lengi á þennan gjörfilega
mann og gáfulega andlit, sem bar með sér
merki æsku og heilbrigði.
Hún kinkaði kolli til þjónustumeyjar sinn-
ar og sagði, “Nei, við hættum ekki við það!”
og áður enn stutthálsaður ráðsmaðurinn, sem
að vísu vildi vel, en jafnan var nokkuð hæg
fara, hafði fengið ráðrúm til þess að hjálpa
henni, var hún komin af baki, gekk til dyra-
varðarins og mælti: “Gerðu skyldu þína!”
Ekkehard hafði verið með hugann við áð
taka saman ræðu á gallalausri latínu, sem átti
að réttlæta dirfsku hans við að framkvæma
það, er fyrir honum lá. En honum var varnað
málsins, er hún stóð fyrir framan hann, skip-
andi og þóttafull. En þótt hann hefði ekki
vald á rödd sinni, þá hafði hann fyrir ekki
mist hugrekkið, og hann lyfti hertogafrúnni
hiklaus upp á þróttmiklum örmum sínum!
Frúin hallaði sér örugg upp að honum og lagði
hægri hendina á öxl honum til þess að styðja
sig. Hann bar nú þessa byrði sína inn fyrir
þröskuldinn, sem enginn kvenmaður mátti yfir
stíga, en við hlið hans gekk ábótinn og ráðs-
maðurinn og fylgdarliðið á eftir. Klaustur-
þjónar veifuðu reykelsiskerum; munkarnir
komu á eftir tveir og tveir, eins og þeir höfðu
komið, og sungu það, sem þeir áttu eftir af
lofgerðinni.
Þetta var furðuleg mynd og einstæð í
sögu klaustursins. Þeir, sem gefnir eru fyrir
gagnslítil ræðuhöld hefðu mátt finna hér
texta—munkinn, sem bar drotninguna—og
heimfært það upp á samband ríkis og kirkju,
og þær breytingar sem tíminn hefir valdið.
Þeir, sem vel eru að sér um náttúrulög, segja,
að þegar lifandi líkamir snertist, þá taki ósýn-
ilegt afl til starfa, streymi áfram, blandist sam-
an og tengi þannig eikennilegt samband.
Ekki er ómögulegt að sanna megi þessa
kenningu með dæminu af drotningunni og
dyraverðinum. Hún hugsaði með sjálfri sér,
er hún hjúfraði sig við barm hans: “Kufl St.
Benedikts hefir sannarlega aldrei hulið geð.
þekkari vöxt!” Og þegar Ekkehard lét byrði
sína niður, hæversklega og með lítillæti, í
svölum klaustursgöngunum, þá var hugur
hans við það bundinn, að aldrei hefði honum
virst fjarlægðin frá dyrunum og að þessum
stað svona stutt.
Eg býst við að þér finnist eg vera þung
“Frú mín og drotnari má vel segja um
byrði,” sagði hertogafrúin lágt.
sjálfa sig með orðum heilagrar ritningar:
“Mitt ok er indælt og byrði mín létt,” svaraði
hann.
“Mér datt ekki í hug að þú gætir snúið
orðum Ritningarinnar upp í gullhamra. Hvað
heitir þú?”
“Eg er nefndur Ekkehard,” svaraði hann.
frúin og vék hendinni til með verulegum ynd-
isþokka.
Ekkehard gekk út að glugganum og horfði
út í garðinn. Var það hugarburður einn, sem
olli því að mynd St. Kristoffurs sótti á hann?
Honum hafði líka virst byrði sín létt, þegar
hann lét út í fljótið og bar á öxlum sér ókunna
barnið; en byrðin þyngdist sífelt á baki hans
Tveir af munkunum höfðu faiið á meðan
og sótt kistil, sem nú stóð opinn í göngunum.
Ábótinn tók upp úr honum spánýjan munka-
klæðnað og mælti: “Eg lýsi því hérmeð yfir,
að hinn voldugi verndari klaustursins er gerð-
ur að heiðursfélaga bræðrafélags vors, og til
vitnisburðar um það færi eg hana í hinn helga
klæðnað reglu vorrar.”
Heiðveig hneigði sig lítið eitt til merkis
um samþykki sitt og tók víð fatnaðinum.
Hún varpaði kuflinum lauslcga yfir fötin, sem
hún var í, og fór vel á þessu, því að kuflinn var
víður og féll niður í breiðum fellingum, enda
var svo mælt fyrir í reglum: “Ábótanum er
skylt að gæta þess að fatnaður sé ekki of
þröngt sniðinn fyrir þann, sem bera á, heldur
fari vel.” Björt augun voru töfrandi fögur
undir brúnu hettunni
Þér verðið að fylgja dæmi frúar yðar,”
sagði ábótinn við fylgdarlið hennar.
“Veistu,” hvíslaði hann í eyra ráðsmann-
inum, “hvað það merkir, að fara í þennan
fatnað? Að þú sverjir að varpa framvegis frá
þér fýsn heimsins, og heitir að lifa framvegis
siðprúðu og hreinu lífi.”
Spazzo var kominn í hægri ermina á kufl-
inum, en dró hana í skyndi til baka og hróp-
aði: “Ekki lengra, eg mótmæli!” En þegar
Sindolt rak upp skellihlátur, þá áttaði hann sig
á, að þetta mundi ekki vera svona alvarlegt
og sagði þá: “Vinur minn, þú ert svei mér
sleipur hundur.”
Ekki leið á löngu, þar til alt fylgdarliðið
var komið í klæðnað St. Benedikts, en skeggið
á mörgum nýju munkunum náði niður í mitti,
þvert á móti öllum reglum. Ekki verður held-
ur sagt, að þeir hafi með öllum farið eftir
fyrirmælunum um að sýna hógværð og lítil-
læti með því að horfa stöðugt til jarðar.
Ábótinn lét það verða sitt fyrsta verk, að
leiða gestina í kirkju.
3. KAPÍTULI.
Wilborad einsetukona.
Einn þeirra, sem minst glöddust yfir þess-
ari óvæntu heimsókn, var Romeias varðmaður.
Hann fór nærri með sumt af því, sem biði sín,
en ekki alt. Meðan ábótinn var að taka á
móti hertogafrúnni, kom Gerold, brytinn, til
han^ og sagði —
“Romeias, bú þú þig undir að leggja af
stað! Þú verður að segja fólkinu á næstu bæj-
um, að það verði að senda fuglana, sem fallnir
eru í gjalddaga, fyrir dagsetur í dag, svo hægt
sé að nota þá til kvöldverðar. Þú verður einn-
ig að ná í eitthvað dýrakjöt.”
Romeias féll þessi skipun vel. Þetta var
ekki í fyrsta skifti, sem hann fór til þess að
innheimta fuglana, þegar gesti bar að garði,
og bændurnir og ráðsmennirnir voru orðnir
vanir því að hlýða á orð hans, því að hann
hafði lag á því að láta taka eftir því, sem hann
sagði; þá voru einnig veiðarnar hans aðal-
skemtun.
Romeias tók sér því í hönd veiðispjót sitt,
kastaði krossboganum á herðar sér, og ætl-
aði einmitt að fara að leysa veiðihunda sína,
þegar brytinn tók í ermina á honum.
“Eitt er það enn,’” sagði hann. “Þú átt
að fylgja þjónustustúlkunum hertogafrúarinn-
ar, sem ekki mega koma hingað inn, til
Schwarzatal, og segja hinni guðhræddu Wil-
borad, að hún eigi að skemta þeim til kvölds.
Og þú verður að vera mjög kurteis, og eg skal
segja þér, að það er grísk stúlka í hópnum, og
hún, hefir svo dökk augu — ”
Djúpar rákir komu í enni Romeiasar er
hann heyrði þessi orð, og hann laust spjótinu
ofan í jörðina, svo að söng í.
“Eg að fylgja kvenfólki!” hrópaði hann.
“Það er ekki verk sem sæmir varðmanninum
í klaustri hins helga Gallusar!”
En Gerold kinkaði kolli framan í hann og
sagði —
“Þú verður að reyna, Romeias. Og hefir
jiað ekki stundum borið við, að varðmaður,
sem dyggilega hefir framkvæmt verk sitt,