Heimskringla - 26.12.1928, Blaðsíða 7

Heimskringla - 26.12.1928, Blaðsíða 7
WINNIPEG, DES. 26., 1928 HCI I 7. HJk«S£DA MASARYK for.seti Tékkóslovkíu. Efeir: G. Sarolea. M;tsaryk forseti Tékkóslovakíu er jeinhver merkasti stjómrnálA- maSurinn, sem uppi er á vorum dögXim. Þaö má meö sanni segja aÖ hann hafi “bygt npp” tékk- neska lýöveldið, endurreist hiö forna þjóðveldi Tékka, sem var eitt af lýðveldum þeim, sem risu upp úr rústum heimsstyrjaldar- innar. I gTeinum þeim, sem hér birt- asi, lýsir G. Sarolea, professor við báskólann i Edinburgh, Masaryk og æfistarfi hans. Þykir honum Masaryk líkjast einna mest Abra- hani Lincholn, forseta BandariScj- anna, af stjórnmálamönnum lif- andi og liönttm. Greinarnar eru lauslega þýddar úr ensku. I. pf" v mjepvKfs** m| Þegar heimsstyrjöldin stóö sem hæðst veturinn 1916, var þaö dag nQkkurn í ljó<saskiftunum, aö erlend- an ferðamann bar aÖ garði mínum met> kveldlestinni frá London. maö- urinn var viö aldur og var hann þegn ^inaríkis. Hann var flóttamaöur, flúiö haföi valdssviö dómstólanna ^ settlandi sínu. Hann var ekki mik- ’il fyrir manni að sjá, er hann stóö ^ dyraþrepunum viö hús mitt. Hann v'ar magur og beinaber og drættir ^fjúpt mótaöir í andliti hans, virtist ^eyttur og áhyggjufullur út af því hafa gleyrnt feröabréfi sínu í ^ondon og mundi þess vegna aö i'kindum veröa fyrir óþægindum frá hálfu lögreglunnar. ÞaÖ var og, lög- áttaði sig ekki á hinum er- lenda gesti mímim og varö eg kvelds morgna aö gefa yfirvöldunum *kýrslu um dvöl hans á heimili mínu. Fimm árum síÖar var eg gestur ^óttamannsins frá því veturinn 1926. var hann orðin aeðsti stjórnandi forns og sögulegs rikis, var seztur í valdasessi konunganna í Bae- ^eimi. Masaryk, háskólaprófessorinn Var orðinn stjórnarforseti. Faöir og andlegur leiðtogi fátaekra háskóla- sfudenta var orðinn faöir og and- kfctir leiötogi heillar þjóöar. Eg heitnsótti hann í Hrodeany-höHinni, hittum forna aöseturstaö Habsborgar- anna. Þegar eg kom þangað, var hann nýstiginn upp úr langaerum *jukleika, en þó ekki alveg laus viö rumiÖ. HafÖi einni stjornarskrif- ^ofunni veriö breytt í sjúkraher- hergi, og lá hatm þar meö baakur og hloö allavega í kringum sig. Hann h*f#i ekki breyst tiltakanlega mikiö, hó virtist hann vera ungfegri J’fir- hfnm, þýöari í hmd en á ófriöar- art*num. En hann var jafn yfirlsetis- ^*us og ljúfur i viömóti og áöur. ^f'rlaetisleysi hans og ljúfmenska ^akk i stúf viö alt þaö skraut og aha þá viðhöfn, sem var í kringum h^nn, en jafnframt varð manni hugs- lil þeirrar breytingar, sem oröið hafði á högum hans þessi ár. II. Eftir dvöl Masaryks i Edinburgh, Sern eg hefi drepið á, hafði eg náiö ^mband viö hann, þangaö til hann hóf ferðir sínar um Evlópu og Amer- 'hu. A meðan hann dvaldi á Stóra ®fetlandi áttum við oft tal saman Unt ráöageröir hans og fyrirætlanir. ^aS féll í hluta minn, að verja stjórn- "talastefnu hans og skýra frá fyrir- ^'unum hans og hugmyndum í blaði mi"u “Evcry»kin,’J sem síðar varö meöal aöalmálsvara tékknesku h'elsishreyfingarinnar á Bretlandi. ^íánuð eftir mánuð reyndi Masaryk vekja enska stjórnmálamenn til ""thugsunar um yfirvofandi hættur, Sem ógnuðu málstað bandamanna. ^íánuð eftir mánuð skrifaði hann al- Var'eg aðvörunarorð til bandamanna gerði upp reikninga stefnunnar, tekin var í stjórn- og hernaðar- maIunum. En það var eins og hann aer' að prédi'ka í eyðimörkinni, mál hans heyrðist ekki fyrir heniaöþr- ^ýnum. En er byltingin hófst í ússlandi fékk hann tækifæri, sem aim lét ekki ónotað. Þá lagði hann af stað í hina frægu för sína, sem síðar átti eftir að hafa stórkostleg áhrif á stjórnmálahorfiö í álfunni A þessu ferðalagi var honum til að- stoöar ungur maður, vinur hans og fyrri lærisveinn Benes, sem nú er í utanríkisráðuneyti Tékkoslóvakíu. Þessi maöur er búinn miklum stjorn- málahæfileikum og duglegur, og er hann einn af þeim fáu hæfileika- mönnum á þessu sviði, sem fram komu á sjónarsviðið á ófriöarárun- um. A skömmum tíma tókst þeim félögum með atorku sinni að efla málstað Tékkoslóvakiu fylgi alls þorra manna í Frakklandi, en þaðan fór Maisaryk til RússlancL, sííöan kyrrahafsleiðina til Aineríku og það- an aftur til Frakklands, en hvarvetna er hann kom náði hann hylli manna, leiöbeindi stjórnmálamönnum, fékk viðurkenningu ríkja á sjálfstæöi lands síns, vann aö skipulagi hers Tékka m. a. með því að stofna til hinnar einstæðu farar í hernaöarsög- unni, sem Tékkneskir herfangar Rússa fóru þvert í gegnum Síberíu og Rússland á styrjaldarárunum. Og þannig varö þessi 70 ára gamli maöur einn af helstu viöreisnarmönnum hinnar nýjn Noröurálfu, sem reis upp úr rústum hernaöaráranna. III. Þaö er eftirtektarvert, hve tiltölu- lega fá mikilmenni komu fram á sjónarsviðið á ófriöarárunum. Það er engu li'kara en að hin ráðandi öfl í þessum risaleik hafi lagt al'la áherslu á að leiöa í ljós magn fjöldans en smæð hinna fáu leiötoga". Á skapa- stund stórveldanna reis ekkert nýtt mikilmenni upp, er leitt gæti þjóð sína í gegnum raunirnar, sem s'eðj- uðu að. Jafnvel i Frakklandi varð 78 ára gamall hermaður til þess að taka upp forystumerkið, tígrisdýrið í frumskógi franskra stjórnmá'la, sá eini, er eftir lifðri af útdauðri kyn- slóð. En reyndin varö nokkuð önnur hjá smáþjóöunum, sem þátt tóku í ófriön- um. Hjá þeim komu fram ýmsir merkir menn og dáðaríkir. Belgir igætu bent á konung sinn^er reyndist vel, þegar i raunirnar rak, Venezelos •kom fram í Grikklandi og siðast en ekki sízt, Masaryk kom fram í Tékkó- slóvakíu. IV. Það er oft erfitt erfitt fyrir sam- tíðarmenn aö dæma um mikilhæfa stjórnmálamenn. ÞaÖ er hægara aÖ veröa þeirra var en lýsa hæfileikum þeirra. Stundum getur miölumgs- maður eins og Metternich-Mitternacht legiö eins og mara á öllu mannkyni herlan mannsaldur. En á hinn boginn verða afburöamenn eins og Parnell og Venezelos, aö flýja land og sjá alla drauma sina og hugsjónir troÖast undir fótum. En eg held að sjálf-! rátt hljóti allir, sem kynna sér æfi- starf Masaryks, að viöurkenna, að hér hafi verið að verki mikill stjórn- vitringur, skapandi afburðamaður, sem var kjörinn til þess að gerast leiðtogi þjóðar sinnar. ffiCOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOeOOOOOOSOOOBOOOOOOOOOOOOOOC Orðin Stór Frá Islandi Islenzka bygðin í Norður Dakota KvcðiS 1. júlí, 1928. Auðnusveit af farsæld frjó, fóstran góða íslands barna! Einhver heilög heilla stjarna þau að brjóstum þínum dró. Þú hefir móðurmissir bætt þeim, marga þunga byrði létt. Hollráð það í huga glætt þeixn, horfa fram og stefna rétt. Margur lífsins iukku gróf landneminn úr skauti þínu, sem með elju og afli sínu velmegunar vef sinn óf. öilum gnóttir gæða þinna gafst og engann settir hjá. Hverjum sem að vildi vinna, verkalaun þú greiddir há. Sólskin bjart þig sveipar títt. Sólheimar, þú áttir heita: sem var frumnafn fríðra reita, áar land þá námu nýtt. Þó ei skreytt sért fögrum fjöllum, faðm þinn—eins og broshýr snót breiðir út í öldu hjöllum árdags-sólar geislum mót. Skemtlega skiftast á skógarlundar, blómskrýdd, rjóður —Lífsábyrgðar sveitasjóður— iðgræn sléttan út í frá. Sagt er vetrar stormur stundum strjúki fast um vanga þinn, oftar þó í þínum lundum þeyrinn leikur blítt um kinn. F'rjóseminnar andi æ yfir þínum svífur löndum þegar leysir líf úr böndum sól í mildum sumarblæ. Einnig frækorn andlegs gróðurs eitthvert dulmagn til þín ber; rækt og söfnun sálarfóðurs sýnist takast vel hjá þjer. Marga nefna mætti ljett, —mentafólk ef væri talið— menn, er hefir átt og alið. hjer, sem prýða hverja stjett; sem í öllu garð þinn gera giftufrægann langa tíð. Nokkrir stærstu nafnfrægð bera nú af öllum frónsku{u lýð. Okkar feðra foldin kær, Fjallkonan í austurvegi, virðir mikils, þó að þegi, barna sinna fóstru fjær. Henni sízt hið sanna leyndist saknaðar þó bæri keim, hve þú veittir vel og reyndist veglynd móðir gestum þeim. Traust þig hka tengdust við, trútt er efni slíkra viðja, óðal því ert þeirra niðja, verksvið þeirra og vona mið. Yfir þína akra og haga, ársæld breiði dögg og sól. Vertu enn,—og alla daga auðnu- og menta gróðrarskjól. I síöasta Tímanum er meÖal ann- ars þessi klausa: ‘‘En um og eftir aldamótin siöustu gerast mikilvæg umskifti í sögu Is- lendinga. Þá gerist það tvent aÖ til urslita dró í sjálfsstæöis baráttu land- manna og aö atvinnurekstur viö sjó- inn tekur á sig stóryöju brag. Þar meö fengum viö hvortveggja: stór- atvinnurekendur og burgei.sa á aöra hönd, en öreigalýö á hina.” Mikil eru vísindin. Ekki veröur annaö séÖ en aö fátæklingar hafi ekki veriö til hér á landi fyr en stór- útgeröin kom til sögunnar. Þaö sem menn hafa lesið um örbyrgö og hung- ur landsmanna á undanförum öldum er líklega tóm lygi. Þeir sem fóru vestur um haf á siðasta hluta nítjánd u aldarinnar, hafa vist flúiö auö og allsnæktir til þess aÖ brjóta sér braut í framandi landi. Verkalýöurinn í kauptúnum 'landsins hefir eflaust lifaö í ‘‘vellystingum praktuglega” þangaö til atvinnan jókst til muna. ‘‘Gullöld Islendinga” endaöi uni alda- mótin! — Nú er þaÖ svo, aö enn er mikil fátækt manna i þessu landi. En þrátt fyrir þaö hefir alþýöa manna á seinni öldum liklega aldrei búiö viÖ betri kjör en nú. Og þetta má þakka hinum stórfeldu framförum sem orö- iö hafa á sviÖi atvinnuveganna, eink- um viö sjóinn. 'Verkkaup alþýöu hefir hækkaö, eti ekki einungis aÖ krónutali heldur og aö kaupmætti. Merkur jafnaöarmaöur lét svo um- m*lt fyrir fáum árum, aö kaupgjaid- ið heföi hækkaö svo síðan fyrir striÖ. aÖ verkatnaðurinn ynni nú fyrir þeim nauösynjum á tveim dögum, sem áöur heföi þurft þrjá daga til aÖ afla. Þetta hlýtur aÖ gleöja alla góða menn og aö þvi ber aö stefna aÖ rekstur atvinnuveganna komist í þaö horf, aÖ kaupgjaldið geti oröiö sem ríf- legast hæöi til sjávar og sveita. En baö veröur aðeins gert meÖ því, aö atvinnurekendur færi sér í nyt þekk- ingu og vinnubrögö nútimans. Framsóknarblööin hafa mjög hald- ið aö mönnum þeirri kenningu aÖ fólksstraumurinn úr sveitunum hafi byrjaö meö stórútgerðinni. En þetta Getur það verið — að þú sért ‘orðinn stór’? Það er sem í fyrra þú sendur varst til mín. Var það ei í gær að minn fugl úr hreiðri fór? —Furðar nokkurn þó ég sakni þín? Var það ei í morgun þú vildir eignast bók, —Vita hvernig stafirnir töluðu við mig Dáðist þá að mömmu — ‘sem ætíð er svo klók’! —Er það furða þó ég muni þig? Var það ei í dag að þú veikur háðir stríð? —Vildir mega lesa svo þrautin liði frá. iMamma sýndist hörð þó hún vildi vera blíð. Vissi nokkur hvað við liðum þá? Svo var það einn morgun þú vildir ‘verða stór’, —Velta ‘stóru’ bjargi úr götunni frá mér. Þráin Mkt og eldur um þreyttan huga fór, Þung og heit — að geta leiðbeint þér. Svo þú ert orðinn stór — æ ég fann það raunar fyr, Fann að þróttur streymdi, þó mjúk sé röddin þín, Hvenær sem þú mæltir að bráðum gæfi byr. Barnið mitt var ætíð stoðin mín. Jakobína Johnson. er hin mesta hlekking. Fólksstraum- urinn hófst aö minnsta kosti mannsaldri áöur en útgeröin breytt- ist til nútimahorfs. Og eflingu sjáv- arútvegsins má þakka það ööru frem- ur, að þúsundir manna vinna aö inn- tendum iönaöi er aö öörurn kosti hefÖi orðið aö hrekjast í út- legð, vinna erlendum mönnum bg glata þjóöerni sínu vestan viö hafiö. Æöi magnaöan afturhaldsanda þarf til aÖ harma þaö aö okkur hefir þann- ig haldist á ýmsum nýtum sonum og dætrum ættjaröarinnar. SHkur aft- urhaldsandi er hvergi til nema i her- búöum Framsóknar. Einn af fram- bjóöendum þess flokks lýsti þvi yfir á framboðsfundi í fyrra, að hann tel- di þaÖ niikiö mein aö fólksstraum- urinn úr sveitunum heföi á síðari árum beinst til kauptúnanna á Is- landi í staö Ameríku eins og áöur var. Gletni lífsins hefir viljað, aö yfirgefiö blómabú, og lagt leiö sína til höfuðstaöarins, á mölina. Hin mikla vísindalega nýjung Tímans um “upphaf fátæktar á Qs- landi” byggist á álíka traustum grund- velli og uppgötvun kennslumálaráð- herrans um "dauða Rómaveldis” i "Þaö er sannaö aö Rómaveldi dó> af þvi aÖ þaÖ haföi enga sveit á bak viö sig.” Mikil er þeim Jónusunum gefin hin “andleiga speköin.” —Vörður. Capital Coal Co.Ltd- PhonM: 24512 — 24151 WboleMle and ReUO ALLAN, KILLAM A McKAY BLDG. S64 Moín Street THE B«st Gr»de Canadiftn and Anterieait COAL Elgln Lump •12.50 Elgin Stove •10.50 Elgin Nut • 9.50 Ford and Solvay Coke •15.50 Dominionj Lump • 7.00 . Black Gem Lump •11.00 Blaok Gem Stove •10.00 WE WANT YOUR ORDER MOST POWERFUL LOCOMOTIVE IN WORLD The photographs show two views of the new 2,260 H.P., oil-electric locomotive designed by motive power engineers of the Canadian National Railways and now placed in service. The locomotive weighs 650,000 pounds and is designed to operate fast passenger and freight service where speed and power are required. Simplicity of operation and economy are features of this new monarch of the rails which marks such an evolution in the his- tory of transportation that en- gineers believe it will prove to be the successor of the steam locomo- tive. It is capable of carrying longer trains for greater distances with less refueling than any type of locomotive now in use. í'he power developed by the oil engine is converted into electrical energy by tbe generator and then transmitted to the traction motors geared to the driving axles. In the cab win- dow of the lower photograph is seen C. E. Brooks, Chief of Motive Power of the Canadian National Railways, who is largely respon- sible for this new locomotive.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.