Heimskringla - 30.01.1929, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEIM8KRINCLA
WINNIPEG, 30. JAN. 1929
Upton Sinclair fimtugnr
Eg býst kannske við, aö þaS sé
eftir dúk og disk að geta fimtugsaf-
mælis Sinclairs í Alþýöublaöinu.
Líkl. búiS aö því fyrir löngu. Hann
er, eins og allir vita, einstæSur meöal
rithöfunda í Bandarkjunum, vegna
þess aS hann hefir gengiö fram fyrir
slcjöldu og barist fyrir mannlegum
hugsjónum í mörg ár, en það gerir
hér um bil enginn rithöfundur i
þessu landi. Þeir eru allir útvaldir
og leigðir af verzlunarvaldinu. Næst
síöasta bók Sinclairs heitir Money
writes, þ. e. Peningarnir skrifa, og
»r það rannsókn á nútíðarbókmennt-
um Bandaríkjanna, og setur Sinclair
þar fram hin stórviturlegu ^gthugun
á vali því, er auöurinn igerir á höf-
undum. Vali þessi er svo háttaS,
að öll umtalsverS blöð og tímarit eru
i hondum stórauSsins, og prenta ekk-
ert, sem fer í bága viS hugSarefni
hans. I sömu höndum eru bóka-
útgáfufélögin. Þannig hefir enginn
rithöfundur í Bandarí|kjunum neitt
ækifæri til aS koma ritum sínum á
prent, nema því aSeins aS hann semji
í þágu auSsins. Hér er því ekki um
beinar mútur aö ræSa, heldur val,
selection.
SíSasta bók Sinclairs er BoSton
og fjallar um aftöku Sacco og Van-
zetti og allan aSdragenda hennar
I>essir saklausu verkamenn voru
drepnir í fyrra eftir óslitnar pisiir og
meiSingar í 7 ár,og hefir þessi réttar
farsglæpur vakiö andstyggö alls hins
siSaSa heims. Boston er tvö þykk
bindi — allt ritaö í heilagri bræöi út
af ranglæti og kúgun. Því miSur
hefi ég ekki tíma tií aS geta hennar
What will
you be doing
one year
from today?
A course at the Dominion
Business College will equip
you for a well paid position
and prepare you for rapid
promotion.
Enroll Monday
DAY
The “Dominion”
and its branches
are equipped to
render a complete
9ervice in busi-
ness education.
BRAJíCHES:
ELMWOOD
210 Hespeler
Ave.
ST. JAMES
1751 Portage
Ave.
AND EVENING
CLASSES
Dominion Business Gollege
CThe'Mall. WlNNIPEG.
i
“WHITE SEAL
BruggaS af æfSustu bruggurum úr úrvals malti
og humli. — Eins og bjórinn sem þú varst
vanur aö drekka.
BEZTI BJÓR f KANADA
TIL HEIMIUSNOTA A JOLUNUM
Fluttur beint til leyfishafa gegn pöntun
BiSjiS um hann á bjórstofunum >
Sími 81 178, -817fi
KIEWEL BRE\4 ÍVG
CO.,LTD.
St Boniface, Man
frekar sem stendur, en mikil freist-
ing aS rita um hana langt mál. Eg
leyfi mér aSeins aS mæla sterklega
meö henni viS íslenzka enskulesendur.
Betri heimildir um Ameríku en bæk-
ur Sinclairs eru hvort sem er ófáan-
legar. enda hefir hin mentaSa Ev-
rópa löngu séS þaS, þar sem þar er,
svo til, enginn ameriskur höfundur
lesinn, nema hann. ÞaS er einkum
til marks um mentunarleysiö í Am-
eriku, hve grandgæfilega fólki er
varnaö aö afla sér nokkra upplýsirugu
um þjóöfélagsmál. I þeim efnum
er hver 100 pro cent. AmeríkumaSur
hreinn bjálfi. Allar þær barnalegu
og úreltu hugmyndir, sem fólk hér
hefir um þjóSfélag og stjórnmál, gera
þaö aö verkum, hve Evrópumönnum
hættir til aö líta niöur á Ameríku-
manninn og álíta hann fífl. En þar
sem skýrar og tímabærar skoöanir í
stjórnmálum eru grundvöllur flestrar
annarar nýtilegrar þekkingar nú á
dögum, þá er ekki aS furða, þótt
margt sé reikult og fáránlegt í am-
erískum skoSunum yfirleitt. Þessari
heimsku og fáfræöi landa sinna hef-
ir Upton Cinclair veriö aö berjast
gegn alla sína æfi, og orSiS meira
agengt en nokkrum einum manni.
Þótt Upton sé langmerkasti maSur
Ameríku sem stendur, þá hefir fim-
tugsafmælis hans ekki fremur veriö
getiö hér en þótt hann væri hundur.
nema í hinum földu og bönnuöu
blööum umbótamanna. Sem stendur
er U. S. í New; York aö undirbúa
sýningu á Singing Jailbirds á leik-
sviSi og hjálpa til aS gera leikrit úr
Oil, — hinni nafnkunnu bók sinni,
þriSju síöustu í röSinni. Sinclair
á annars heima hér í Long Beach
rétt hjá LosAngeles. Eg hefi orS-
iö fyrir þeirri heppni aS kynnast
honum, og hann hefir gert mér meiri
greiöa en nokkur annar maöur ó-
þektur og óvandabundinn. Hann er
fjörlegur eins og unglingur, alveg
einstaklega ljúfmannlegur Qg hógvær,
andlit hans er hið göfugasta og mann
vænasta, sem ég h'efi séS í Amer-
íku og hiS lang tignarlegasta. I
litarhætti er hann svipaSur Þorbergi
Þóröarsyní. Skrífarar hans em
klæddir eins og borgarar, en sjálf-
ur er hann klæddur í hvít verka-
mannaföt, — ég held alltaf heima-
fyrir. Hann er ákaflega léttur í
spori. ÞaS sem einkennir Upton
Sinclair mest í mínum auigMm, bæöi
sem mann og rithöfund, er, hve ger-
sneyddur hann er allri yfirnáttúrlegri
hygS. ÞaS hefir gleymst aS skapa
í hann hiS trúarlega skilningarvit.
En hatur hans gegn fjendum mann-
kynsins er sterkara en hjá öllum ver-
aldarinnar trúarhetjum saman IögS-
um.
Fyrirgefiö flaustriS.
Los Angeles, 15. nóv. 1928.
Halldór Kiljan Laxness.
—AlþýSublaSiS
Hkr. leyfir sér aS taka traustataki
á þessari igrein og vonar aS jíiöf. mis-
virði ekki.
auki hefir á flestum málum komiS
út urmull af allskonar “alþýðubók-
um” um þessi efni, undir meira eSa
minna vísindalegu yfirskini. En
mikið af slíkum ritum sem fjalla um
hjónaástir, heilsufræSi, leyndardóma
lífsins og þessháttar er einber hé-
gómi og fánýtur vaSall, þótt innan
um séu einnigj sæmilegar bækur.
Ástamál og hjúskapur
á Rússíandi
StofnaS 1882.
Löggilt 1914.
L
D.D. Wood& Sons, Ltd.
KOLA KAUPMENN
Vér þorum að h»tta mannorði voru og1 valgengni
á við»kiftin
SOURIS—DRUMHELLER
FOOTHILLS, SAUNDERS CREEK
POCAHONTAS, STEINKOL,
KOPPERS, SOLWAY EÐA FORD KÓK
ALLAR' TEGUNDIR ELDIVIÐAR.
Not - Gæði - Sparnaður
Þetta þrent hafið þér upp úr því að sklfta við ow
SÍMI: 87 308 Ross Ave. and Arfington 8tr.
Vér færum yður kolin hvenær sem þár víljið
Astamál og hjúskapur hafa frá
fornu fari veriö eitt af erfiöustu
viöfangsefnum löggjafar og ríkis-
valds, aS svo miklu leyti, sem þaö
hefir náö til þeirra. Eins hafa líka
þessi mál um langan aldur verið eitt
af lielztu yrkisefnum skálda og lista-
manna. Á siöustu tímum eru einn-
ig' fræðimenn, einkum sálarfræöing-
ar og læknar, farnir aS gefa málum
þessum vaxandi gaum, til þess aS
finna einhver lögmál eða leiöbein-
ingar til þess aö fólk geti öðlast sem
almennasta og mesta heilbrigöi og ham
ingju í ástum sínum. Og loks eru
ættgengisfræSingar farnir að veita
þessum málum vaxandi athygli í
viðleitni sinni og ráögerSum til kyn-
bóta á æðstu skepnu jarðarinnar, en
þeirri einu, sem þeir segja aö alvar-
legar kynbætur hafi ekki veriS reynd-
ar viS, þótt hvergi sé þörfin meiri
en þar. Um margvíslegustu viS-
fangsefni þessara mála fara nú víöi
um menningarlönd fram merkilegar
rannsóknir og umræSur, hvað sem
úr þeim kann aS verða. Þar aS
En þessi mál eru enganveginn nýtt
umræSuefni og ýmislegt af því, sem
nú er talaö um sem “nýtízku” skoöan-
ir, eru æfagömul umræöuefni. Þeir,
sem kunnugir eru rússneskum skáld-
sögum frá síSastliöimii öld munu t.
d. minnast margra lýsinga á hjóna-
böndum og “frjálsum ástum.” En
jafnvel hugmynd eins og “þjóönýt-
ing á konum,” sem stundum er nú
nefnd í gamni og alvöru. er aö vissu
leyti eldgömul hugmynd. Plató ræS-
ir um áþekkt skipulag í riti sínu
um ríkið. Hann gerir ráS fyrir
því, aö barneignir og uppeldi verSi
háS ríkiseftirliti og ríkiS velji úr
hinar hæfustu konur og menn til
þess aS eiga fyrirmyndar borgara
framtiSarinnar og séu upphafin venju
leg íhjónabönd og heimilislif, en
börnin alin upp í opinberum stofn
unum og foreldrarnir lifi í frjálsum
ástum, innan vissra takmarka, sem
ríkiS setur, og á veguin þess. Slikar
hugmyndir hafa kommunistar allra
alda fengist viS.
Eftir byltinguna á Rússlandi hefir
hinn ráöandi flokkur þar einnig tekiS
ásta- og hjúskaparmálin til endur-
skoðunar. Ut á viS hefir mönnum
orðiS mjög tíörætt um afstööu bol-
shevíka til þessara mála. Til þess
aS gefa nokkura hugmynd um ástand
þeirra þar nú verSur skýrt frá frá
sögn dansks manns, Anker Kirkeby’s
sem nýlaga var á ferS í Rússlandi.
Hann segir meðal annars:
Nýji rússneski sifjarétturinn er
gott dæmi um hugsunarhátt nýja
tímans. Menn hugsa sem svo: Lög-
in eiga aö benda á reglurnar fyrir
lífinu, svo lifaS sé eins fagurlega og
siðlega og auöiS er. En þau mega
ekki fjarlægast um of hiö raunveru-
lega ástand, svo aS IífiS verði eitt
Qg lögin annaS. AS því er til ásta-
lífsins kemur eru sífellt geröar til-
raunir til þess aS finna lög, sem á
I sem beztan hátt styöji mennina i
þrá þeirra eftir hamingju. Hjóna-
bandslögin eru þess vegna sífelldum
breytingum undirorpin í flestum lönd
um, en eru óneitanlega endurskoS-
uö æriö oft í Rússlandi.
I Rússlandi getur fólk gengiS í
hjónaband á tvennan hátt. Þar eru
til skrásett og frjáls hjónabönd, en
hafa bæði sania bindandi lagagildi.
Skrásettu hjónaliöndin eru i því
fólgin, aS aöiljarnir fara fyrirvara-
laust til yfirvaldanna ogi lýsa því
yfir, að þau óski aS gifta sig. Yfir-
völdin spyrja þá aöeins einnar spurn
ingar: Veiztu hvort mannsefniö
(eSa konuefniSJ er heilbrigt? SíSan
er hjónabandiS skrásett og eru hjóna-
efnin þar með gift.
Frjálst hjónaband er í því fólgiS,
aö hjúskapurinn gerist án skrásetn-
ingar yfirvaldanna, aöiljarnir gifta
sig blátt áfram sjálf. En maður-
inn ‘eöa konan) hafa sömu fram-
færsluskyldur eins og í lögskráöu
hjónabandi. ÞaS er sífellt hægt aS
sanna þaö, aS þau hafi veriö {jift,
þau hafa búiö saman, eða tjáö sig
þriðja manni sem hjón.
ÞaS var algengt áöur fyr í Rúss-
landi, aö fólk gifti sig mjög ungt,
cinkum voru sveitastúlkur oft giftar
þegar þær voru orönar 15 ára. 'Þær
áttu börn undir eins og unnu jafn-
framt erfiöa útivinnu (viö heyskap
eSa uppskeru) og þess vegna uröu
þessar ungu óþroskuöu bændastúlkur
'tslitnar eftir fárra ára hjónaband.
Nú má engin kona giftast yngri en
18 ára. Fyrir rétti í Moskva kom
þaö nýlega fyrir, aö ung bóndakona
sagöi igrátandi: “Eg fæ ekki leyfi til
þess aö gifta mig, af því aS ég er
of ung. En ég hefi veriS gift einu
sinni áður eftir gömlu lögunum.”
HjónaskilnaSi er hægt að koma í
kring umsvifalaust ef annar aöili
óskar þess og er ekki krafist, aS til-
greindar séu neinar ástæSur. MaS-
urinn er þá skyldur aö sjá fyrir kon-
unni í hálft ár, ef konan er veik eöa
getur ekki unniS fyrir sér. Allar
konur, sem orðnar eru 45 ára, eru
taldar í þessum flokki. En ef þaS
er konan í hjónabandinu, sem vinnur
fyrir meiru, en maSurinn er heilsu-
veill eSa óvinnufær, þá er þaS kon-
an, sem veröur aö leggja með hon-
um eftir skilnaöinn.
ÞaS sést á eftirfarandi dæmi hversu
skilnaðurinn er auðveldur : Hjón
höföu búiS saman í 30 ár og áttu
3 syni, sem allir voru komnir á legg
og sjálfir voru orðnir fjölskyldu-
menn. Konunni var farin að þykja
sambúSin alveg óþolandi, á heimilinu
var daglega rifrikli og arg og aö
lokum hættu hjónin aö tala saman.
Þá skrifaöi konan yfirvöldunum og
óskaði skilnaöar. Daginn eftir
fékk maSurinn, sér til mikillar undr-
unar, opinbert bréf um þaö, aS hjóna
bandi hans væri slitið. Hann mald-
aöi eitthvað í móinn, en varS aö
flytjast heimanaö. Nú lifa þau
haminigjusöniu lífi hvort í sínu lagi.
Enginn munur er geröum á börn-
um, sem fædd eru í skrásettum og
frjálsum hjónaböndum. “Öskilget-
in” börn þekkjast ekki á Rússlandi.
Öll börn eru jafn skilgetin. ÞaS
veröur þar aldrei nein skömm eöa
ógæfa aS eignast barn og meS því
er loku skotiö fyrir barnamorö og
útbqrö. A dögum zarveldisins báru
ógæfusamar mæöur út 20 þúsund börn
á ári í borginni Moskva einni. I
fyrra voru aöeins borin út 600 börn.
Maður og kona eru bæSi skyld aö
gefa meS börnum sínum. ÞaS eru
börnin sem fyrst og fremst eru tryggö
meö löiggjöfinni. Ef foreldrarnir
hafa ekki sjálf efni á þvi aö borga
meS börnum sinum, eru frændur og
frænkur og jafnvel afar og ömmur
lagalega skyld til þess aS veita fjár-
hagslega hjálp. Hvernig svo sem
fer um ástalíf hinna fulloi;Snu mega
breytingar þess aldrei koma niöur á
saklausum börnunum.
1 þessu sambandi er þess aS geta,
aS fyrir tveimur árum var skipuö
opinber nefnd lækna og vísindamanna
til þess aö finna hinar hollustu og
öruggustu aöferðir til þess aS koma
í vegrfyrir barneignir. Nefndin lauk
störfum sínum núna í nóvember og
ríkið auglýsir um allt Rússland aö-
ferSir þær, sem vísindin telja beztar.
Varnarmeðölin verSa látin af hendi
ókeypis í öllum lyfjabúðum lands-
ins. Þar aS auki er fóstureySing
á fyrstu þremur mánuöum ekki hegn-
ingarverS og getur undir vissum
kringumstæSum fengist ókeypis.
ÞaS er ekki mitt aS dæma um
þessar rússnesku hjúskapartilraunir,
segir höfundurinn, sem hér er fariS
eftir. En hinn auSveldi aSgangur
aö hjónaböndum, þegar aSeins þarf
Yiss merki
am nýrnavelkl eru bakverkir, þvasr-
teppa og þvagsteinar. GIN PILL.S*
lœkna nýrnaveiki, meí því aT5 deyf»
og græía sjúka parta. — 60c askjan
njá öllum lyfsölum.
131
FORD COKE
—All Sizes—
Western Gem Coal
Lump, Stove and Nut Pea
THE
WINNIPEG SUPPLY
&FUELCO. LTD. ,
Tel. 876 15 —- 214 Ave.Bldg.
Þ J E R S E M NOT IÐ
TIMBUR
KAUPIÐAF
The Empire Sash and Doer
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Htamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
ftH
SfMI 57 348 SfMI 57 348
DOMINION LUMBER AND FUEL CO. LTD.
Verzlar með altekonar tegundir af Timbri og Efnivið
fyrir byggingar, jafnt smáar sem stórar. Hefir Jafnan
á reiðum höndum allskonar eik, furu, gluggakarma o.
s. frv.
Allur trjáviður |»ur og vei vandaður.
667 Redwood Avenue
WINNIPEC MANITOBA.
MO