Heimskringla - 01.05.1929, Blaðsíða 1

Agætustu nýtlzku litun&r oc f»t&kr«lm»-
unarstofa í Kanada. Vork annl'O 4 1 i«(L
Wlnoipeg —Man.
Dept. H.
A5

— rruir og hrbhvsubt
Vrt. «b4 Slatwe Str.
x yl f
véuo'^Vrvv.
Ifau STS44 — trasr Ilanr
Hattar ferelnaaSlr oK enduraý]aSlr.
Betrt hrelnauu Jofnftdýr.
XLm. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVHKUDAGINN 1. MAÍ, 1929
NÚMER 31
FRÉTTIR
xoesoðððsoðssððoseosessðooQeeðsoðððeeeseseseeððSðeðsc
KA N A DA
Nýlega var stofnaS hér í Winni-
Peg “The Manitoba Livestock Credit
Conipany, Limited,” niest fyrir for-
göngu fylkisstjórans Hon. J. D.
McGregor, sem á sæti í stjórnarnefnd
félagsins, ásamt fleiri þekktum mönn
um> til dæniis Hon. T. A. Crerar qg
VV • A. Kingsland. yfirráösmanns C.
N. R. hér.
Markmiö sitt kveöur félagið vera
aÖ efla sauöfjárrækt í Manitobafylki,
tneð því aÖ létta undir meö þeini
öændum, er erfiöasta aðstööu hafa,
að kaupa smáhópa af úrvalsfé gegn
þeim skilmáhim er kaupþol þeirra
'eyfir.
HöfuðstóDsréttur féílagsins nemur
$ÖU0,000 og eru þegar greiddir $250,-
®Ö0. — Var ákveöiö á stofnfundinum
að kaupa 10,000 kindur í ár og koma
þeint í hendur væntanlegra kaup-
enda fyrir septemberlok. Allar
e,ga þessar kindur að vera vetur-
gamlar, og verður hvert héraö aö
geta keypt 225 ær; annars þýðir ekki
Úrir einstaklinga i því héraöi aö
snua sér til félagsins um ærkaup.
Skilmála setur félagiö þessaí'
^yrst veröur aö senda umsókn til
Iréraösnefndar, er skipuð skal banka
sL°ra, viðskiftamanni og bónda —
íjárbónda, ef völ er á — allt héraös-
rt'ónnum. Senda þeir svo umsókn-
,na til Winnipeg, þar sem sérstök
nefnd afræöur hvort veröa skuli við
Oenni eða éigi. Þaö sem kindin
kostar fram yfir $10.00 verður kaup-
ar>di aö borga út í hönd. 30% af
^fganginum fyrsta árið, önnur 30 %
a tveim árum og afganginn, 40 %,
3 þrem árum, gegn veði i ull og
'ömfeum, og um *7% vöxtum á ári.
Únnfremur 50 cent fyrir skrifstofu-
kostnaö og ábyrgö. Búist er viö
að meðal verð kindanna verði undir
?15.00, sennilega um $14.50.
^rá Nevv York hefir sú fregn bor-
rst hingað, aö Ford ætli mjög að
kera út kvíarnar hér í sléttufylkjun-
um og hafi jafnvel í ráði, aö byggja
$8,000,000 verksmiöju hér í Winni-
Peg. Er helzt getið til, að þessi
’öygging muni verða reist í St. James,
til kemur. Forstjóri félagsins
kér í Winnipeg kveðst ekkert ákveðið
Vlta unt þetta, en ekki kæmi sér al-
'gerlega á óvart, þótt úr þessu yrði.
C,æti verksmiöjan, sem hér er nú,
°g smíöar 135 bíla á dag alls ekki
fullnægt eftirspruninni hér vestra.
Auðvitað getur Regina og Saskatoon
e' til vill komiö til mála, engu siður
en Winnipeg. en iðnaðarráðið hér
a')tí að Winnipeg myndi bera sigur-
lnn Úr býtum, ef. til kæmi sökum
agæátrar vatnsveitu, ódýrrar orku,
góðra vega umhverfis og stööugrar
aðsóknar verkamanna. Aftur á
móti hefir Wallace R. Campbell for-
stjóri “The Ford Motor Company of
Canada, Ltd.,” lýst yfir því, að þessi
'regn muni tilhæfulaus. Fylgdi
Fenni sú saga, að meðfram væri
þetía gert til þess, aö lækka flutnings
gjald á bílum til Bretlands, og drátt-
arvélum félagsins frá Cork á Ir-
landi hingaö, en Ford félagið kana-
diska hefði enga umsýslan með send-
lngu Ford bila til markaðar á Bret-
landi, heldur væri það í höndum Ford
félagsins í Michigan og þar að auki
væri verið að byggja stóra Ford-
verksmiðju nálægt London á Eng-
: landi.
Dr. Horace Westwood
fyrrum prestur við All Souls
kirkjuna, en nú útbreiðsluprédikari
fyrir Laymen's League Unítara í
Norður Ameríku var staddur hér í
bænum um helgina, á embættisferða-
lagi, og kom hann hingað vestan af
Kyrrþhafsströnd. Gengust meðlim
ir All Souls kirjtjunnar fyrir því að
hann flutti bæði hádegis- og kveld-
messu i kirkju Sambandssafnaðar á
Banning stræti á sunnudaginn var.
Voru ræðuefnin “Miracle of Person-
ality” og “The Coming Religion,” og
þótti Dr. Westwood segjast með af-
brigðum vel, enda var hann talinn
einhver mestur ræðusnillingur meðal
presta meðan hann þjónaöi embætti
sínu hér í Winnipeg.
* * *
A laugardaginn var Dr. West-
wood haldið samsæti við kveldverð
að Hudson’s Bay, að tilhlutun Al!
Souls safnaðarins og þangað boðiö
ýmsum fornkunningjum hans, ensk-
uni og íslenzkum. Samsætinu stýrði
Mjr. Ransome prentverkstjóri The
Columbia Press. Fór samsætið á-
gætlega frarn, og mæltu fyrir minni
heiðursgestsins þeir Mr. Ransome.
prófessor W. H. Smith, Stubbs dóm-
ari, Mr. Bailey fyrverandi fylkis-
þingmaður á Manitobaþimgi og af
hálfu Islendinga Mr. Hannes I’éturs-
son, er forseti Sambandssafnaðar dr.
M. B. Halldórsson hafði orðið að
yfirget'a samsætið. Aðalræðuna
hélt Dr. Westwood, er þakkaði með
snjöllum orðum fornvinum sínum hlý
lntg og hollustu og lýsti söknuði
sínum, að hafa orðið að • yfirgefa
starf sitt í Winnipeg þótt á hinn bóg-
inn fyndi hann huggun í því hve
auðsær væri viðgangur frjálslyndra
trúarskoðana, bæði í Bandaríkjunum
og Kanada, svo að hann fyndi að
því leyti fullnægingu í starfi því,
er hann hefði nú með höndurn. Á
milli ræðuhalda var sungið, og söng
þar Mrs. Brown enska söngva, og
ungfrú Rósa M. Hermannsson og hr.
Sigfús Halldórs frá Höfnum sungu
með aðstoð ungfrú Þorbjargar
Bjarnason lög Björgvins Guðmunds-
sonar “Kvöldbæn” “Serenade” og
tvísönginn “The Wilderness,” úr
kantötunni “Adveniat Regnum Tu-
um,” eftir að hr. Sigfús Halldórs frá
Höfn'um hafði skýrt lögin og að
tiokkru leyti lýst æfiferli og tón-
smíðastarfseml Björgvins Guð-
mundssonar. Gerðu áheyrendur
hinn ágætasta róm að söngfólkinu og
þökkuðu margir viðstaddir þeim per-
sónulega á eftir fyrir að hafa flutt
þessi fögru lög, en áður voru þeint
ókunn. Var Dr. Westwood sérstak
lega hrifinn af “Kvöldbæninni,” er
ungfrú Hermannsson söng, og kvað
það eitt hið fegursta helgiljóð í tón-
um, er hann hefði heyrt. Var álið-
ið kvelds er veizlugestirnir gátu
slitið si'g lausa frá þessu ánægjulega
samsæti.
-----------x-----------
Mr. og M;rs. Thorsteinn Stone,
719 William ave., urðu fyrir þeirri
sorg, að missa dóttur sina, Solveigu
Pearl, 12 ára gamla og tæpum þremur
mánuðum betur. Lézt hún snögg-
lega kl. 6.30 í gærkveldi.— Heims-
kringla vottar aðstandendum dýpstu
hluttekningu sína.
Lesendur Heimskringlu í Nýja
Islandi eru beðnir að setja það á sig,
að leikurinn “A Utleið” verður sýnd
ur að Gimli, af leikflokk Sambands-
safnaðar, á inánudaginn kemur, 6.
maí, kl. 8.30.
HiN MIKLA
OPINBERUN
Dr. B. J. Brandson hefir haldið
hátíðlegt ársafmæli ófriðar þess, sem
liann kom á stað i þetta mund síðast-
liðið ár, með því að birta bréf, sem
farið hafa á milli forseta Manitoba-
fylkis og formanns Heimfararnefnd-
arinnar. Þá fylgir og ennfremur
bréf, sem hann ritaði sjálfur til for-
sætisráðherrans 9. júní í fyrra.
Einhverjum hefði ef til vill dott-
ið í hug, að formaður sjálfboðanna
hefði getað áttað sig á því á þessu
ári, að tilefnið til afmælisfagnaðar
væri ekki svo tiltakanlega mikill.
Baráttan frá þeirra hálfu hefir verið
frá öndveröu svo sóðaleg, að dæmi I
munu naumast vera til annars eins I
í íslenzkum opinberum deilum, en
hefir þó náð hámarki sinu í skrifum
þeim, sem komið hafa síðustu vik-
urnar — persónulegum brigslyrðum
hinnar ósæmílegtiistu tegundar, sem
vakið hefir hina megnustu óbeit
allra betri ntanna. En sýnilega hef-
ir þetta farið fram hjá formanni
sjálfboðanna, því honttm þykir vel I
við eiga að evða hátt upp i helnt-
ingnttm af blaðinu í afmælisfagnað-
inn. Þetta er þvi eftirtektarverð-
ara, settt blaðið hefir þótzt í sliku
hraki með rúm, að það hefir upp á
síðkastið með öllu neitað þeim mönn
um, seni sætt hafa' hinum óviður-
kvæmilegustu ummælum, að bera
hönd fyrir höfitð sér i dálkum þess.
Stafar sú -jægla að likindunt at’
þeirri trú útgéfendanna, að ef nógu
'en'g'i sé mokað óhreinindum, þá
muni eitthvað festast við, ef girt sé
fyrir tækifærið að þurka það út.
Það er mörgu að svara i þessu
langa máli læknisins. Svo ntikið
skal haft við hann sjálfan hér. að
gera fyrst að umtalsefni bréf það,
sem hann hefir ritað forsætisráðherra
fylkisins í því skvni, að leiða hann
í allan sannleika um deilumál Is-
lendinga út af héimfararmálinu.
Bréf þetta er ritað. eins og áður
ltefir verið bent á, 9. júní -í fyrra.
Sá dagur er á marga Iund ekki ó-
merkilegur i sögu þessa máls. Heim-
fararnefndinni hafði verið heitið, að
þann dag skyldi verða tekin til yfir-
vegunnar miðlunartillaga, sem mið-
aði að því að koma á sættum um
deilumálin. 'Dr. Brandson hafði
látið á sér skilja, að honum væri það
hjartfólgið áhttgamál, að deilur gætu
niður fallið og Iausn fundin, er allir
mættu vel við una. Heimfararnefnd
in gekk ».ð ölltt, setn henni var skýrt
frá aft sjálfbofðar myndu krefjalst.
En að kveldi þess santa dags, varð
læknirinn fyrstur manna til þess að
lýsa þvi yfir á fundi sjálfboðanna,
að hann afsegði allar sættir eða
miðlun, og hann notaði tækifærið til
þess að vísa fjórunt mönnum úr
nefndinni, sem ékki kunnu við Jtessa
stefnu hans.
Santa kveldið gerist ennfremur sá
atburður, að Cunard-félaginu er
simað og það beðið að taka að sér
flutning á fólki héðan, sem forystu
sjálfboðanna vilji hlíta, með þeim
kjörum, sent skipafélaginu þvki hent-
ug. Virðist sú ráðstöfun ekki hafa
verið gerð í öðru skyni en því, að
girða fyrir fullt og allt fyrir þann
möguleika, að samkomulag gæti
náðst, eða heimfarendur farið allir
samskipa.
En allt er þegar þrent er. Fyr
urn daginn hefir dr. Brandson leyst
af hendi þriðja stórvirkið. Hann
hefir — einmitt sama daginn, sem
verið er með þennan grímuleik og
skrípaleik, að látast vilja samkomu-
lag og sættir — sent forsætisráðherra
fylkisins bréf, sem svo er furðulega
samið, að nauniast er hægt að segja
að Itann skýri ráðherranum rétt frá
um nokkurt það efni, er minnst er
á.
Hann skýrir frá því, að það muni
"vekja illan hug á Islandi,” ef fé
væri veitt til Heimfararnefndarinn-
ar. Þar næst er sagt frá almennum
íslenzkum borgarafundi um málið
(fundinum í St. Stephens kirkjunni)
og þar hafi þetta gerst:
1. Að fttndarboðendur og þitigheim-
ur hafi af vorkunnsemi við nefndar-
mennina látið undir höfuð leggjast
að samþykkja tillögu er sært gæti
tilfinningar þeirra.
2 Að nefndin hafi látið það í Ijós
við dr. Brandson og félaga hans,’ að
hún myndi að öllum líkindum skila
aftur þeim peningum, er hún hefði
t hendur fengið og öll frekari styrk-
beiðni yrði dregin til baka.
Vér verðum að halda því fram. að
allar þessar fullyrðingar sétt tnjög
langt frá sannleikanum og oss ftirð-
ar á því, að læknirinn skyldi Iáta
kappsentina hlaupa svo alvarlega með
sig í gönur, að hann gat feng-
ið sig til þess að skýra æðsta ntanni
| fylkisins frá öðru eins og þessu.
Hjnn “illi hiigur á Islandi” er
vitaskuld hvergi til nerna í heila
1 bréfritarans. Hann hafði ekki feng
ið hið allra niinnsta tilefni til þess
að íniynda sér þetta, og þvi minni
ástæðu til þess að flana nteð þessa
fjarstæðu til ráðherrans. Frá önd-
; verðu hefir það verið ljóst. að uppþot
sjáilfboðanna ltefir eklki haft hin
allra minnstu áhrif á leiðandi menn
á Islandi og hafa atburðir síðustu
vikna styrkt þá skoðun svo greini-
lega, að um hana verður ekki villst.
En slíkar getgátur um “hug”
manna á Islandi eru vitaskuld lítils-
virði í samanburði við hitt, sem frá
er skýrt Vísvitandi öðruvísi en rétt
er.
Errginn maður, sem staddur var á
fundinum í St. Stephens kirkjunni
og hlustaði á Mr. Hjálmar Bergman
lesa upp það ódrengilegasta skjal,
sem flutt hefir verið fram fyrir Is-
lendiga opinberlega, nntn hafa þózt
verða var við mikla vorkunnsemi við
tilfinningar nefndarinnar af hálfu
fundarlxtðenda. Sannleikurinn er
vitaskuld sá, að eftir að fundarmenn
tóku <að átta sig á málinu við um-
ræðurnar, féll meirihluti þingheims
frá sjálfboðum. Liðið riðlaðist og
sjálfboðarnir fengu við ekkert ráð-
ið. 'Mr. Bergman reyndi að bjarga
við málinu með því að heita þvi
að draga tillögu sína aftur, ef Heim-
fararnefndin og stjórnarnefnd fél-
agsins lýsti því yfir á fundinum, aft
skilaö myndi verða aftur öllu fé, er
þegið væri, og afturkölluð beiðni ttm
annað. Forseti Þjóðræknisfélagsins
lýsti því yfir, að hann lofaði engu t
þessa átt fyrir hönd stjórnarinnar,
því hún hefði alls ekki ttm ntálið
rætt né tekið til þess afstöðu. Hins-
vegar gat hann þess, að stjórnarnefnd
in niyndi láta uppi sína skoðun á
málinu innan hálfs mánaðar. Að
svo mæltu stakk hann upp á að fundi
væri slitið. Séra Björn B. Jónsson
gekk þá fram og sagðist vera með
tillögu, setn allir myndu vel við ttna,
og bað forseta Þjóðýæknisfélagsins
að draga aftur tillögu sína um fund-
arslit, svo að sín tillatga kæmist að.
Við þeim tilntælum var orðið og
var þá tillagan þess efnis, að skora
á Heimfararnefndina að afþakka
allan styrk fenginn og ófenginn.
Enginn fékkst til þess að gerast
stuðningsmaður þessarar tillögu og
forseta Þjóðræknisfélagsins hefir
víst ekki virzt tillagan vera nákvæm-
lega eins og búast hefði mátt við eftir
VIÐURKENNING frá MINNES0TA
A Concurrent Resolution extend-
ing to the Government and the people
of Icelattd, the cordial, well-wishes
and felicitations of the people pf
M’innesota.
Whcreas, the government of Ice-
land has. through the officials of its
Parliament. extended the folilowing
invitation to the Governor of Minne-
sota:
Althingi.
Reykjavik, 5. febr., 1929
To fhc Honourablc, Tlic Govcrnor of'
thc Statc of Minnesota:
Honourable Sir,
The Presidents of the Legislative
Assenvbly of the Kingdom of Iceland,
the Altlting, hereby take exceptional
pleasure ín requesting the honour
that your Government will kindly
and considerately honour an occasion
which ntarks an epoch in the history
of oitr nation, viz., the celebration
of the One Thousandth Anniversary
of the Althing, the National Parlia-
ment of Iceland, by appointing and
sending a special representative to
take part in this celebration on be-
half of the people of the State of
Minnesota. This occasion will be
celebrated about the end of June
1930, at Thingvellir, its ancient meet-
ing place. The festivities, a pro-
grant of which will be forwarded to
you later, will probably last three
days. All informations you may
require in connection therewith, we
shall be pleased to supply.
Iceland was colonized during the
Viking Age; and when the countrv
had become fulty settled, these in-
dependent colonists established here
a republic in 930, at the same time
providiivg for a general assembly for
the whole country, the Althing, which
possessed both legislative and judi-
cial powers. Front 930 upwards
the Althing assembled at Thingvellir
regularly everv year till about the
close of the 18th century, when its
meetings wet*e temporarily suspen-
ded; but thev were soon resumed in
Revkjavík, the capital of Iceland,
where the Althing has met ever
since.
While this Invitation has lveen ex-
tended to the American nation at
large through its honoured repre-
sentative in the Council of the Na-
tiorrs, his Excellency, the President
of the United States of America, we
feel it incumbent upon us as a nvost
agreeable duty to extend this invi-
tation to vou as the chief execvitive
of the Government and the citizens
of your State, realizing as we do,
that so many sons and daughters of
our nation have found a permanent
Itome within the boundaries of your
State and assunted an active and in-
fluential part affecting the general
welfare and legislation of your Conv-
monwealth.
Trusting that you may see fit to
honour the occasion by accedinig to
our request as above stated,
We beg to remain,
Honourable Sir,
Yours nvost respectfully,
ASG. ASGEIRSSON,
.The Prcsidcnt of tlic Althing.
(Both Chambers in conclave.)
JON BALDVINSSON,
Tlie Prcsidcnt of thc Vppcr
Housc.
BEXEDIKT SVEINSSON,
The Prcsidcnt of thc Lozccr
Hoiisc.
Whcrcas. it is a recognized fact
that the Parliament of Iceland is
the oldest Parliament in existence,
having been established in the year
930 A'. D„ and
Whcrcas, the fornv of goverivment
established in Iceland in the year 930
A. D„ was a republican fornv of
governnvent, which endured until the
year 1262, a period of approximatelv
tliree and one-third centuries, and
which government tliuts establiíshed
has been designated by the histor-
ians as the first republic of modern
times, and
Whcrcas, in the historical writings
«
and ancient literature of Iceland is
preserved the early story of the
Norse race as nowhere else, and
Wlicrcas, Iceland is inseparably
bound to Atnerica in tlte historic and
traditional voyages of discovery and
exploration, the story of which
comes to us through the accredited
sagas of Iceland and which carry the
story öf the so-called “Norse Discov-
eries,” and
Whcrcas. the State ot’ Minnesota
was the first State west of the Mis-
sissippi, and the first state in the
Union. barring one, in which people
of Icelandic nativity established a
colony and formed a permanent settle
ment, and
Wlicrcas, the people of Icelandic
birth and extractions that have been
donviciled within the borders of this
State have generally proven
themselves to be oí a character that
makes for good citizenship, and
have taken an active and convmend-
able part in educational, governmen-
tal and patriotic activities, now
therefore
Bc it rcsoh’cd, bv the Senate of
the State of Minnesota, the House of
Representativæs concurring, that the
people of this State, through its
Legislature, extend to the Gjovern-
nient and the people of Iceland, tlveir
cordial well-wishes and felicitations
on this important occasion, so
frought with historic interest and of
world-wide signiíicance in the his-
tory of nations, and
fíc it furthcr rcsolvcd, that the
convevance of these greetings be en-
trusted to the Governor of this
State, he to cause their transmission
in such nianner and form as nvay to
him seenv nvost appropriate and suit-
able.
MOTIONS AND RESOLUTIONS
Mr. Johnson moved tlvat the fore-
going resolution be adopted and that
the reading of sanve be dispensed
with.
Which motion prevailed.
Wlvich resolution was adopted.
Þýðinrg þessa máls birtist í næsta
blaði.
formála hénnar, þvi hann gerði aftur
tillötgu vtm fundarslit. Sú tillaga
var samþykkt nicff yfirgncefandi
meirihluta. Með þvi hafði fundur-
inn lýst því yfir, að hann vildi alls
ekki taka þá afstöðu til málsins, er
sjálfboðar fóru fram á, og það enda
þótt borið væri fram i útþyntu formi
með tillögu séra Björns B. Jónssonar.
Unv leið og vér rifjum upp þessa
sögu, viljum vér láta í ljós undrun
vora yfir því, að málsnvetandi nvað-
ur skyldi telja það sæmilegt að
skýra forsætisráðherra fylkisins svo
rangt frá nválavöxtunv, sem dr.
Brandson hefir hér gert.
Vér minnumst þess ekki, að hafa
séð eins mikið haft við nokkurt mál
upp á síðkastið, eins og þessi bréf,
(Frh. á 5. bls.)
■X