Heimskringla - 01.05.1929, Qupperneq 5

WINNIPBG, 1. MAt, 1929
HEIMSKRINGLA
5. BBAÐSlÐA
jafn heiSarleg. Og þeir láta nú
Lögberg “stika” út meS allan þennan
ófögnuS til Vestur og Austur Islend-
inga. Annars er mér huli'S hvers
vegna er veriS aS guma af afreks-
verkum hr. Bergmans í Ingólfsmál-
inu. HefSi honum tekist aS fá
manninn sýknaSan, þá var öSru máli
aS gegna. Og úr því hann er aS
dylgja um, aS ÞjóSræknisfélagsnefnd
in hafi vanrækt skyldu sína í mál-
mu, þá finnst mér alveig eins rétt-
mætt aS væna hann sjálfan um,
aS hafa legiS á liSi sínu.
Og þegar öllu er á botninn hvolft,
þá hefir eiginlega enginn grætt neitt
á málinu, nema Bergman. Sérnii
þjóSarinnar er jafnt ataSur meS
fangelsisvistinni, eins og þó aS dauSa
dóminum hefSi veriS fullnægt. Spurs-
mál hvort Ingólfur ekki betur af, aS
vera líflátinn, og eiga á hættu þaS
sem tekur viS hinumegin, heldur en
aS dúsa í æfilöngu fanigelsi viS harSa
vinnu og samvizkubit. Hvers virSi
er manni lífiS í þesskonar vistar-
veru'? Og margur mikilhæfari maS-
ur hefir veriS hengdur fyrir brot
gegn þjóSfélaginu, en þaS þjóSfél-
ag, sem hann tiIheyrSi, staSiS jafn
rétt eftir, sem áSur, aS vegsemd og
virSingu, í augum alheimsins.
Eg hefi ekki veriS kaupandi Hkr.
nógu lengi til þess. aS igeta dæmt J
um hver hefir veriS hennar “bezti”
ritstjóri, en ég get hiklaust lýst á-
nægju minni og velþóknun yfir rit
stJóra starfi þínu. ÞaS hefir ætíS
veriS heiSarlegt og þróttmikiS, og
allt, sem þú hefir lagt til opinberra
mála lýsir viStækri þekkingu, skarp-
skyggni og einlægri umbótaþrá. Og
haminigjan veit aS viS eigum helzt
til of fáa umbóta-“hrópendur i eySi-
mörkinni.”
Eg býst viS að ég hafi veriS bú
settur hér í Bandarikjunum töluvert
lengur en þeir hr. O. T. Johnson og
G. T. Athelstan. I þaS minnsta er
ég búinn aS greiSa atkvæSi hér í
liðug 40 ár, þó ég satt aS segja hafi
oftast nær veriS i minni hluta. Og
eg held aS ég unni landinu og þjóS-
>ni fullt eins vel og þeir. Eg ann
henni svo vel, aS ég vildi vita hana
fremsta allra annara þjóSa; ekki aS-
eins að véla og auSmagni, heldur og
aS allri þjóSlegri menningu. Samt
hefi ég ekki, herra ritstjóri, enn sem
komiS er, fundiS neina ástæðu til
þess aS stökkva upp á nef mitt fyrir
nokkuS af því, sem þú hefir sagt um
menn og málefni hennar. Eg hefi
jafnvel stundum óskaS eftir meiru
af sama tagi. “Vinur er sá er ti!
vamms segir.”
Ekki get ég heldur fundiS neina
ástæSu til aS kasta hnútum a'S H.
K. Laxness fyrir þaS, sem hann hefir
ssgt um menningarstig þjóSarinnar.
Eókaútgefendur hérna megin línunn
ar eru býsna þefnæmir á lestrar-
smekk alþýSu. Og þeir væru ekki
a8 demba þessum kynstrum af viku,
hálfsmánaSar Qg mánaSar skáld-
sagna tímaritarusli á markaSinn ef
þaS væri ekki keypt og lesiS af al-
þýSu. Sannleikurinn er, að þetta
lélega skáldsagnarusl er mest ein-
göngu lesiS af alþýSu. Og svo á-
téttir hún þennan andlega fróSleik,
er hún fær í þessum tímaritum meS
því aS lesa auSvaldsfréttablöSin. og
þá helzt ekki annaS í þeim, en hnefa-
°g knattleikafréttirnar og skrípa-
myndablöSin. Meirihlutinn hefir
a.Idrei heyrt Upton Sinclairs getiS,
þvi
siSur 'lesiS nokkuS af ritverkum I
hans. AuSvaldsblöSin nefna hann
aldrei á nafn, nema ef hann væri i
þann veginn aS skrifa eitthvaS, sem
þeim þætti liklegt aS mætti setja
hann í fangelsi fyrir. Þau eru ekki
aS hvetja fólkiS á aS lesa til dæmis
The Goose Step,” “The Goslings,”
eSa "The Profits of Religion,” o. s.
^rv- Þau vita, aS ef alþýSa læsi
þesskonar rit, þá myndi hún brátt
rata út úr þokunni, sem þau, vald-
hafar þjóSarinnar og kirkjan vill
halda henni í.
Nu rétt nýlega sátu 1,800 upp
fræSslumálastjórar úr fjórum ríkjum
norSvesturlandsins sitt 31. þing í
Spofkane, Wash. Forseta farast
þannig orS í þingsetningarræSu:
Hjverjir eru þaS sem eru aS æpa og
kvarta yfir háum skattaálögum til
uppfræSslumálanna? ÞaS eru ekki
verkamennirnir, sem búa í leigSum
Hin mikla opinberun
(Frh. frá 1, bls.
er dr. Brandson nú birtir. Fyrir-
sögnin fyrir þeim nær þvert yfir
alla fyrstu síSu blaSsins. Mætti
fyir þá sök vænta þess, aS um ein-
hver veruleg stórtíðindi væri aS
ræSa, einhverja stórfelda opinberun,
sem ylli straumhvörfum í málinu. En
sannleikurinn er sá, aS í þeim er ekk-
ert nýtt, ekkert sem Heimfararnefnd-
in hefir ekki marg skýrt frá aSur.
HiS eina markverSa viS bréfin er
þaS, hvernig þau eru fengin.
Sú saga er á þá leiS, aS einn af
þingmönnum liberala flokksins, Dr.
MdKay, kom á stjórnarskrifstofurn-
ar Qg bað um leyfi til þess aS lesa
bréf þau, sem fariS hefSu á milli
stjórnarinnar og Hejmíararnefndar-
innar. Þetta var veitt og hélt þing-
niaSurinn á burtu meö bréfin, ti!
þess aS hafa næSi viS lesturinn.
F.kkert leyfi var beðiS um né heldur
veitt tii þess að fylla dálka Lög-
bergs meS þessu. Er þessi kurteisa
aSferS í fullu samræmi viS aSrar
gerSir sjálfboðanna. En fullkom-
inn óþarfi var þessi krókaleiS, því
aS velkomiS var fyrir dr. Brandson
aS lita á þessi bréf hjá skrifara
Heimfararnefndarinnar.
Eins og bréfin bera meS sér, eru
þau öll rituS á árinu áSur en deilan
hófst, og þau segja til þess, hvað
i huga nefndarinnar hefir verið, er
l'.ún fyrst hreyföi þessu máli viS
stjórnina. Henni hefir ávalt verið
þrö kappsmál aö ríkisvaldiS, þar
sem flestir Islendingar hérlendis
bua, léti hátíöaefniö til sín taka.
Sem dæmi þessa má benda á þessa
málsgrein úr fyrsta bréfinu:
“Mjög mikils er um atburS þenn-
an vert, ekki einungis fyrir hina ís-
lenzku þjóö og fólk af íslenzkum
ættum í Ameriku og annarsstaS'ar,
heldur ag einnig fyrir þá er leggja
stund á stjórnskipuleg fræSi um all-
an heim..”
Forsætisráðherrann féllst á skilning
nefndarinnar um mikilvægi atbitrð-
arins og hann lét þaS í ljós við nefnd-
ina, að hann væri þeirrar skoöunar,
aS ef ferS kanadiskra Ixtrgara af
islenzkunt ættum heim til Islands viS
þetta tækifæri yröi myndarleg. þá
tnyndi athygli heimsþjóðanna einnig
dragast aS landinu, sem þeir kænut
frá. Fyrir þá sök kvaSst hann vilja
létta undirbúning fararinnar meS
fjárframlagi. Hann kemst sjálfur
svo að oröi:
“Oss er það áhugamál að auk.t
kynninguna á Manitoba í Banda-
ríkjunum, á Stórbretlandi, Norður-
löndum Evrópu og á Islandi. Eg
hefi komist aS þeirri niSurstöðu.
eftir aS hafa lesiS bréf ySar, aS
þetfa fyrirtæki muni vera mjög
hentuigt tækifæri til þess að auka
kynninguna á Manitobafylki.” Og
siSar i sama bréfi segir ennfremur;
“ÞaS verður að vera greinilega skil-
iS, aö er vér föllumst á þetta, þá
má ekki líta á þaS sem árlegan styrk
til félags yöar, heldur/sem fjárveit-
ingu til þess sérstaklega aS kynna
Manitoba á Islandi, t Bandarikjun-
um og óbeinlínis í öörurn heimshlut-
um, er sagan um hcimsókn samferða-
mannanna til œttlandsins frá Kanada
og Bandaríkjumim verSur birt.”
Þetta, sem hér hefir veriö bent á,
et mergurinn málsins í öllum bréfun
um. Heimfararnefndin lét þaS
veröa sitt fyrsta verk, er opinberar
umræður hófust um máliS, aS skýra
frá því, sem farið heföi milli sín og
Manitobastjórnar. Og jafnvel áð-
húsum og lifa á litlum launum. Nei,
þaö er herskár, ötull, efnaSur minni-
hluti, sem lítur svo á, aS þeir, þessir
útvöldu hafi einkarétt til aS mennt-
ast, og berjast hnúum og hnefunt
fyrir því, aS halda alþýðu rétt fyrir
ofan takmarkalínu þess aS vera
stautandi og klórandi (above illiter-
acy).
Ætli Laxness liafi ekki rétt aS
mæla?
Markham, Wash., apr. 1929
Sv. Björnson
ur en umræSur hófust verulega, var
frá þessu sa:gt í s'kýrslu Heimfarar-
nefndarinnar á þingi ÞjóSræknisfél-
agsins 1927. Þar segir svo meSal
annars:
“Nefndin fann stjórnarformann
Mattitobafylkis aS máli, og skýrði
honum frá öllum ástæSum. Hvers
vegna henni fyndist sjálfsagt að
Vestur-Islendingar tæku þátt í þessu
hátíSahaldi, hvaSa þýSingu þaS heföi
fyrir Manitobafylki út á við, ef
Vestur-Islendingar fjölmentu á há-
tíðina, minnti hann á að fylkiö
legði fram stórfé árlega til þess aS
auglýsa sjálft Sig fyrir alheimi, en
engin auglýsing 'gæti veriö tilkomu
eða áhrifameiri en þessi för til Is-
lands 1930.”
Skemst er því frá því að segja,
að þessi nýja, stórfelda opinlterun í
Lögbergi, sem svo nauösynlegt var
aS almenningur fengi vitneskju um,
aS tilvinnandi þótti að nota bréf,
sem léð voru í trúnaöi, hefir vcrið
kunnug öUum lescndum blaðanna i
mcira cn citt ár. Allar hugleið-
ingar dr. Brandsons um “skort á
hreinskilni” af hálfu Heimfararnefnd
arinnar eru því ekki aöeins fásinna
heldur og hlægileg fásinna. En
annars látum vér almenning um þaS,
aS dæma um hvort þessi ag aSrar
rangfærslur af hálfu sjálfboöanná
stafi af “misskilningi, fákunnáttu,
skilningsleysi eSa illgirni,” svo viS-
haft sé hið fjöIskrúSuga orðalag
læknisins sjálfs.
Heimfararnefndin hefir margoft
yfir því lýst, og gerir þaS enn, aS
því fer svo fjærri, aS hún teiji van-
virSu aö því ef Manitoba eöa öörum
stöðum, sem ferSamennirnir kynnu
aS fara frá, hlotnaSist eitthvaS gagn
af förinni, aS hún telur þaS einmitt
hina mestu sæmdj ForsætisráS>-
herrar Manitoba og Sask. hafa báðir
haft trú á því, að ef vel væri í garS-
inn búiS, þá gæt-i för Islendinga orð-
iö fylkjunum til sóma. Þeir hafa
þózt sannfærSir um, aS þaö sem
sagt yrði um för þessara kanadisku
bongara út um víSa veröld, myndi
frekar hækka en lækka álitiö á fylkj
unum. 0|g vér veröum að láta í
Ijós undrun vora yfir þeim ein-
kennilega og rangsnúna hugsunar-
hætti, sem getur lagt ofurkapp á að
varna því aS til þess geti komiö, aS
litiö verði á Islendinga sem einskon-
ar fulltrúa fylkjanna, sem þeir hafa
tekið sér bólfestu i. Allar menn-
ingarþjóSir verja stórfé árlega til
þess að auka kynningu á sér og vel-
vilja til sín erlendis. Bandarikja-
menn eySa miljónum í því skyni.
Nýlega hefir veriS frá þvi skýrt í
Literary Digest, aS Þjóöverjar hafi
eytt 380,000 dollurum í sama augna
miði á siöastliönu ári. Hvoruigt
IandiS æskir innflytjenda, en öllum
heimsins löndum er það kappsmál.
að viröingin fyrir þeim sé sem al-
mennust og þekkingin víötækust. Vér
teljum þaS sóma fyrir þjóðflokk
Vort
^gæta
Urval
á þessum árstíma er betra
en nokkru sinni áður. —
Sniðið úr innfiuttu skozku,
ensku og írsku klseði, sam-
kvæmt nýjustu fyrirmynd-
um, gegn verði, sem allir
hljóta að vera ánægðir
með. Verðmætið er fyrir-
tak.
Föt $23111 $55
“$45
■ Lítið á vort geysilega úr-
val af öðrum karlmanns-
H búnaði og höttum.
I STILES &
1 HUMPHRIES
1261 Portage Avenue
“Winnipcg’s Smart Men’s Wear
Shop”
Ncxt to Dingwalls’
Yfirhafnir
$21
vorn, ef fylkisstjórnirnar vilja sam-
vinnu viS hann urn slíka starfsemi
fyrir sína hönd.
Um formálsorS dr. Brandsons
fyrir bréfunum er ekki ástæða til
þess aS fjölyrða. I þeim er heldur
ekkert nýtt. Þau eru endurtekning
á því, sem mjög hefir reynt á þraut-
reynda þolinmæði lesenda Lögbergs
síðastliSiS ár. En sumt er þar ekki
ókátlegt í augum þeirra, sem kunn-
ugir eru. Til dæmis er þaS ekki
óskemtilegt aS heyra formann sjálf-
boSanna hælast um, aS þeir hafi
ekki fengiö lakari samning um skipa
kost heldur en Heimfararnefndinni
hafi tekist aS fá. Ef til vill munu
men minnast þess, aö fvrst er Cun-
ardfélagiS svaraSi fyrirspurnunum
um þaS, fyrir hvaða verS það ætl-
aði aö flytja sjálflxiðana og þá, sem
kynnu að vilja fara meö þeim, þá
var upphæSin nákvæmlega sú sama,
sem allir igeta farið fyrir til íslands,
samningslausir meS öllu. Og eftir
öllum 9Ólarmerkjum aS dæma eru
sjálfboöarnir ekki farnir aö semja
um neitt enn þann dag í dag. Þeim
hefir einungis veriS sagt, aS þeir
fengju ekki verri kjör en aSrir, er
bezt kjör fengju hjá öðrum félög-
um. Heimfararncfndin hcfir ein
Jrrýst verðinu það niffur, sem komið
er, og Cunard-félagið neyðst til þess
að haga sér eftir J)Z'í, sem samið
var við annað félag. Yfirleitt verS-
ur ekki sagt, aS sjálfboöarnir hafi
enn gert handarvik, sem nokkurum
manni gæti nokkuru sinni að gagni
komiö. Þeir hæðast aS því i Lög-
bergi, er Heimfararnefndin hefir leit
aS samvinnu viö menntamenn Is-
lSnds um aS rituð yröi vönduö igrein-
argerS fyrir íslenzku þjóSinni, sem
sérstaklega yröi ætluS hinum ensku-
mælandi þjóSum. Sumar þær rit-
gerðir eru þegar koninar hingaö, en
um sama leyti, sem þær berast hing-
aö, er fariS um þær þeim oröum í
Lögbergi, sem helzt minna á þaö
oröbragö, er óknyttadrengir rita
stundum á afvikna staði.
Menn hafa leitt getum aö þvú,
hvernig á því hafi staSiS, aS dr.
Brandson hafi nú lagst svo lágt, er
hann gerir í síöasta Lögbergi. Ef
til vill verður sú gáta helzt ráSin
meS því að minna á orðtækiS, aS
drukknandi menn grípa jafnvel til
háímstrásins. Allt hefir veriS
reynt á þessu ári sem hugsanlegt var
til þess aS eySileggja áhrif þeirra,
sem hugsuðu til veglegrar og eftir-
minnilegrar ferSar Vestur-lslendinga
heim. Ingólfsmálinu hefir veriS
riðið til húöar. Persónulegar mann
skemmingar notaðar svo, aS mönn-
um hefir risiö hugur viS. Allt hefir
komiö fyrir ekki. Þeir, sem mest
hafa ritaö í Lögberg hafa hlotiS ai
því óvirSing,, en Heimfararnefndinni
aukist vinsældir. SíSasta háim-
stráið er aS gleiSletra þaS yfir allt
blaSið, sem almenningi hefir veriS
kunnugt um á annaö ár. Vissulega
er sú líkn engum of góö.
Staddir í Winnipeg, 29. apr.,
J. J. BíldfeU,
AsmungHr P' Jóhannsson,
Árni Eggertsson,
Ragnar E. Kvaran,
Sigfús Hfdldórs frá Höfnutn,.
Jakob F. Kristjánsson,
Rögnvaldur Pétursson. .
♦:♦♦>♦>♦>♦$♦♦>♦>♦>♦>♦>♦>♦>♦$►♦$* ♦♦♦♦!♦♦♦♦♦!♦♦♦♦ ♦Mf4*K*****M^
f
f
T
❖
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
V
l
f
f
f
♦:♦
Mesta Hijómleika
Samkoma Arsins
TVÖ KONSERT — SAMA DAGINN
AMPHITHEATRE, eftir hád., og kveld þriðjud.
7. MAf
MINNEAPOLIS
SYMPHONY
ORCHESTRA
Henri Verbrugghen, stjórnandi
70 HLJÓMLEIKENDUR
Soloisti (að kveldinu) George Meader, Tenor,
(Metropolitan Opera Co.)
Barn^.kór 500 raddir við síðd. samkomuna
Aðgöngumiðar eru til sölu hjá
WINNIPEG PIANO CO., LTD.
Sími 88 693
Að kveldinu—$2.50, $2.00, $1.50, $1.00
Eftir hádegið—$1.00 (börn 25c.)
f
f
x
f
T
T
T
T
T
T
f
f
f
t
T
f
♦>
£
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦^♦♦^♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦tM
TILKYNNINO
til þeirra er brúka mótor-bíla
-vagna eða -dráttyélar.
british American
Super-PoH’er
Orkugjafinn mikli .................
Eftir 1. maí næstk. geta menn í Vest-
urlandinu átt kost á beztu gasolíu
kaupum í Canada
SÆcr) (ETHYL
encine
c77te british american Oil Co. Limited
'v*.' Super-Pow'er and B. A. ETHYL Gasolenes Autolene Oils
British American
ETim
Taktu eftlr Bre*k-Amerlsku
merkjuniim. — I*au eru tAkn
2.‘t ftra HamvlnkusamleKrar
]>jftnu»tu f ]>arflr bllelprenda.
Oss er mikil ánægja aö því, aö hafa
reynst þaS kleift, aS gefa þeim er
mótor-tæki hafa kost á þessu. ÞaS
þýöir aS hægt er aS fara fleiri míl-
ur á einum mæli en nokkru sinni fyr
í sögu landsins.
Fyrir krattvélar
Hve Tetraethyl of Lead reynist vel
sem eldiviður í bílnum, fer eftir þvi
hve gasolínið er gott sem brúkaS er.
HiS brezk-ameriska Ethyl er aS því
er gasolíniö snertir, búiS til eftir sér-
stöktim reglum, er að því lúta, aS
framleiða ntikla orku um leið og þaS
sameinast Tetraethyl of Lead.
Vér höfum gert samning við The
Ethyl Gasolene Corporation í Ne\v
York um aS fá þaS sem vér þörfn-
umst af Tetraethyl of Lead, og höf-
um því um 1. maSí breák-amerískt
Ethyl igasolín.
LífgjaFi
Casolíu
véla