Heimskringla - 01.05.1929, Síða 6

6. HLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. MAl, 1929
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
“'Burkard horfði í viðureignina þar til
hér var komið, þá flýði hann og náði heim í
hæiið okkar. Vér urðum sárhryggir við
þessar fregnir, og um nóttina lagði lítill flokk-
ur á stað, til þess að grenslast eftir hvað hefði
orðið um Thieto. Allt var hljótt á hæðinni,
þar sem einsetukonurnar höfðu hafst við, er
þeir læddust að. Tunglið skein á dauða
skrokka Húnanna og meðal þeirra sáu bræð-
umir ...... ’’
1 iPrásögumaðurinn þajgnaði því að nú
heyrðist djúpt andvarp. Praxedis hélt fast
um stólbak hertogafrúarinnar og grét beisk-
lega.
“Þar fundu þeir,” hélt ábótinn áfram,
“limlestan líkama Romeiasar. Fjandmenn-
irnir höfðu höggvið af honum höfuðið og farið
með það. Hann lá á skildinum, en hægri
hendinn var kreft utan um visinn blómvönd
inn, sem hafði skreytt hjálm hans. Guð gefi
honum frið! Sá á sanharlega skilið að ganga
beint inn til fagnaðar himnaríkis, er lætur líf
sitt fyrir að gegna . skyldu sinnar. Þeir
börðu árangurslaust á hlera Wilborad. Þak-
hellurnar voru rifnar frá og einn bræðranna
klifraði upp og leit ofan. Einsetugonan lá
fyrir framan altarið, alblóðug, og þrjú sverð-
sár á höfði hennar. Drottinn hefir talið hana
verðuga þess að vinna píslarVættiskórónu,
undan höggum heiðingjanna.”
Áheyrendurnir mæltu ekki orð, svo þótti
þeim til um þessa frásögu. Jafnvel Heiðveig
hertogafrú gat ekki dulið hvemig henni var
innanbrjósts.
‘‘Eg kom hingað með slæðu hins bless-
aða píslarvotts,” bæbtti ábótinn við, “sem nú
er heilög orðin vegna blóðsins úr sárum henn
ar. Þú getur hengt það upp í kapellu kast-
alans. Thieto blindi varð ekki fyrir neinum
miska. Fantarnir höfðu aldrei orðið hans
varir, og við fundum hann sofandi friðsam-
iega í litla kofanum við klettinn. Mig
dreymdi að kominn væri eilífur friður á jörðu,
sagði hann við bræðurnar, er þeir vöktu
hann.
En friðurinn entist ekki lengi, jafnvel í
afskeftum Sitterdalnum, því að Húnarnir
fundu leiðir til okkar; og nú hófst sá hávaði og
hvinur og læti, sem greniskógurinn hafði aldr
ei áður orðið vottur að. Veggir voru sterk-
ir, og hugrekkið var mikið, en hungruðum
mönnum þykir umsátur óskemtilegt og í
fyrradag var síðasta bitanum lokið, og um
náttmál sáum við reyk gjósa upp frá klaustr-
inu, og vissum að það var að brenna. Vér
ruddum oss því veg í gegnum óvinina um mið
nætti; drottinn var með oss og greiddi leið
vora. Góð sverð vor voru oss einnig til
hjálpar, og þess vegna erum við nú komnir
til Hohentwiel.” Ábótinn laut hertoga-
frúnni — “heimilislausir og einstæðingar, eins
og fuglar loftsins, er eiding hefir iostið nið-
ur í hreiður þeirra, og ekkert getum við fært
með okkur, nema fréttirnar um, að Húnarnir,
sem drottinn ljósti með reiði sinni! séu á hæl-
um okkar.’’
"Þess fyr sem þeir koma, því betra!”
hrópaði ábótinn frá Reichenau og hóf upp
bikar sinn.
‘‘Og sigur fylgi hermönnum drottins!”
sagði hertogafrúin og skálaði við hann.
“Og hefnd fyrir dauða hins hrausta Rom-
eiasar!” bætti Praxedis hljóðlega við, og voru
tár í augum hennar er hinn magri Fridinger
skálaði við hana.
Það var orðið framorðið. Úr neðri
skálanum heyrðist glamur og hersöngvar.
Ungi munkurinn, sem komið hafði frá Modena
í ítalíu til Reichenau hafði hafið varðsönginn.
Tíminn til alvarlegra starfa var kom-
inn.
13. KAPfTULI
Heribald og gestir hans
Allt var kyrt og hljótt í Reichenau eftir
að kiausturbúar voru farnir. Hálfvitinn Heri-
bald var skilinn eftir sem drottinn og höfðingi
yfir eyjunni. Honum féll einveran vel. Hann
sat stundum saman við vatnsborðið og fleitti
kerlingar með smásteimim. Sykkíju þeir
strax lét hann skammirnar dynja.
Hann gaf alifuglunum í garðinum reglu-
lega og átti við þá miklar samræður. ‘‘Ef
þið eruð góðir,’’ sagði hann, ‘‘og bræðurnir
koma ekki aftur, skal Heribald prédika fyrir
ykkur.” í klaustrinu fann hann margt sér
til skemtunar — manni getur dottið margt
nytsamt í hug í eins dags einveru. Brytinn
hafði móðgað hann með því að neita honum
um skóleður. Hann fór þess vegna inn í
klefa brytans og braut stóra vatnsbrúsann
hans í mél og þar á ofan blómsturjottana
þrjá. Því næst skar hann strádýnuna upp
og setti brotinn inn í hana. Svo lagðist hann
niður á beðinn og brosti ánægjulega er hann
fann harða oddana og eggjarnar undir sér.
Þá hélt hann til kynna ábótans pg brosti enn
með sjálfum sér.
Hann bar kala til ábótans, því að hann
átti honum marga hirtinguna að launa, en hér
hafði allt verið tekið burt og lokað niður, svo
að hann gat ekki fundið upp á neinu betra
en að saga einn fótinn undan hægindastóln-
um. ‘‘Þetta ætti að verða allra laglegasta
fall, þegar hann kemur og ætlar að hagræða
sér í stólnum. Þú átt að aga holdið, segir
St. Benedikt. Það var ekki Heribald, sem
sagaði fótinn af, — það voru Húnarnir,” sagði
hann við sjálfan sig.
Hann sinti bænum sínum, sálmasöng og
öðrum helgum iðkunum með mestu sam-
vizkusemi, samkvæmt fyrirmælunum. Stund-
irnar Sjö voru vandlega haldnar, eins og hann
væri hræddur við að verða fyrir skyndilegri
refsingu ef út af einhverju væri brugðið í
þeim efnum, og um miðnætti stóð hann á
fætur til þess að flytja óttusöng í kirkjunni.
/
Á sömu stundu sem bræður hans voru að
skemta sér með munkunum frá St. Gall í
kastalanum, stóð Herfbald inni í kómum.
Draugaleg dimma hvíldi yfir framkirkjunni
og ljósið, sem aldrei mátti slökkna, logaði
dauflega. En Heribald hóf byrjunarorðin ó-
kvíðinn og óskelfdur: “Drottinn, ljáðu eyru
máli mínu! Drottinn, flýt þér að bjarga mér!’’
og hann söng þriðja sálminn, er Davíð orkti er
hann var á flótta undan Absalon syni sín-
um. Þegar hann kom að þeim hluta, er
svörin áttu að koma, hætti hann af gömlum
vana, en það var þögn. Hann brá hendinni
upp að enninu.
“Æ, já!” sagði hann; ‘‘þeir eru farnir og
Heribald er einn!”
Næst reyndi hann að syngja tuttugasta
og fjórða sálminn, sem fyrirskipaður er við
næturþjónustu, en ljósið, sem aldrei mátti
slökkna, slökknaði allt í einu ■— leðurblaðka
hafði slökt það með vængjum sínum. Storm-
ur og regn hamaðist úti fyrir. Þungir drop-
ar skullu á þaki kirkjunnar og gluggum. Það
fór nú hrollur um munkinn.
“Heilagur St. Benedikt!” hrópaði hann,
‘‘gerðu svo vel að taka eftir því, að það er
ekki Heribald að kenna, þótt messusvörin séu
engin.”
Hann fór út úr kórnum og gekk fram
dimm göngin milli bekkjanna. Vindurinn
gnauðaði við litla gluggann á kompunni und-
ir háaltarinu. Þegar Heribald gekk fram
þreif vindgustur í skikkjuna hans.
‘‘Ertu kominn aftur, helvískur freistar-
inn?” hrópaði hann; ‘a ég að þurfa að berj-
ast við þig aftur?”
Hann snéri óskelfdur aftur að altarinu og
þreif viðarkross, sem ábótinn hafði skilið eft-
ir.
“‘í nafni heilagrar þrenningar!” hróp-
aði hann, ‘'komdu þá, djöfuli! Heribald er
tilbúinn að taka á móti þér.”
Hann beið fullur hugrekkis á altarisþrep-
unum; vindurinn hvein og regnið lamdi, en
enginn djöfull sýndi sig.
“Hann hefir ekki gleymt því, hvað hann
fékk seinast!” sagði hálfvitinn hróðugur við
sjálfan sig.
Hinn illi óvinur hafði birst honum árinu
áður í líki stærðar hunds og hafði gelt grimmi
lega að honum; en Heribald hafði ráðist á
dýrið með stöng og lamið svo hraustlega að
stöngin brotnaði.
Heribaid hélt áfram að þeyta ókvæðis-
orðum þangað, sem vindurinn var að reyna
að brjótast hveinandi inn, en þegar ekkert
kom í ljós, setti hann krosinn aftur á sinn
stað, kraup enn einu sinni á kné frammi fyr-
ir altarinu, hélt svo til klefa síns og söng um
leið “Kyrie eleison.”
Hann svaf svefni hinna réttlátu langt
fram á næsta morgun.
Sólin var komin hátt á loft þegar Heri-
bald kom út og gekk ánægður fram og aft-
ur fyrir framan klaustrið. Hann hafði
aldrei haft tækifæri til þess að slæpast frá
því að hann var drengur að aldri. ‘‘Letin er
sálarinnar mesti óvinur!” hafði St. Benedikt
sagt, og hann hafði mælt stranglega svo
fyrir, að lærisveinar hans skyldu vera við
nytsöm störf þann tíma, sem ekki var varið
til guðrækilegra iðkana. Heribald kunni
enga iðn eða list og hafði þess vegna verið
látinn fást við að höggva eldivið og annað
nytsamt af því tagi. En í dag gekk hann
með krosslagðar hendumar frammi fyrir við-
arhrúgunni og leit fyrirlitningaraugum upp í
einn klausturgluggann. “Komdu ofan, fað-
ir Rudimann!” kallaði hann, ‘‘komdu ofan og
láttu Heribald höggva við! Þú, sem hélst svo
dyggilegan vörð fyrir bræðrum þínum og kall-
aðir Heribald gagnsiausan þjón drottins, ef
honum varð það á, að líta upp í loftið í stað
þess að hamast með öxina, hvers vegna gerir
þú ekki skyldu þína?”
Hann fékk ekki einu sinni bergmál að
svari.
Heribald laut niður og kippti nokkurum
neðstu kubbunum undan, svo að öll hrúgan
féll saman með braki og brestum.
. “Fallið niður!” hélt hann áfram eintali
sínu. Heribald hefir frí í dag; hann ætlar sér
ekki að reisa þetta við aftur. Ábótinn hefir
strokið, bræðumir hafa strokið — þeim er
ekki nema mátulegt þótt allt falli niður.”
Heribald hélt inn í klausturgarðinn, er
þessu frægðarverki var lokið. Honum hafði
dottið nýtt í hug. Hann ætlaði að skera fá-
ein falleg kálhöfuð fyrir miðdegisverð og
smyrja þau þykkar með góðu smjöri en mat-
reiðslumaðurinn hafði nokkru sinni gert, með
an hann hafði hér stjórn. Hann sá þetta allt
svo freistandi fyrir hugskotssjónum sínum —
hann ætlaði ekki að spara olíuna úr brúsan-
um, en skera hinsvegar fáeina stóra lauka
handa sér til smekkbætis.
En rykský á ströndinni hinumegin, og
ríðandi menn, sem komu út úr skýinu, skaut.
loku fyrir þessa drauma.
‘‘Eru þeir þá strax komnir?” sagði munk-
urinn. Hann gerði krossmark fyrir sér, og
varir hans hreyfðust, er hann baðst fyrir í
skyndi, en eftir augnablik var aftur kominn
á andlit hans sami glaðlegi svipurinn og áð-
ur.
‘‘Gestum og pílagrímum á að heilsa á
kristilegan hátt við dyrnar á guðshúsi,” sagði
hann í hljóði. ‘‘Eg skal taka á móti þeim.”
Honum datt önnur hugsun í liug; Hann
strauk sér um ennið.
‘Lærði ég ekki í klausturskólanum, þegar
ég var að kynna mér sögu fyrritíðarmanna,
hvernig rómverskir senatorar biðu eftir Göll-
unum, sem réðust inn? Þeir vörpuðu af
sér skikkjum sínum, tóku sér fílabeinsstaf í
hönd, og biðu hreyfingarlausir í stólum sín-
um, eins og þeir væru skurðgoð. Ekki skal
latínukennarinn hafa að ófyrirsynju kent læri
sveininum að þetta sé virðuleg og rétt aðferð.
Heribald ætlar að gera hið sama.”
Stundum kemur það fyrir að barnaskap-
ur sýnist vera hin ágætasta gáfa. Leiðin,
sem hálfvitinn velur, getur verið krókótt og
snúin, en hann tekur ekki eftir höggorminum,
sem læðist í grasinu, og hann getur kröngl-
ast yfir hætturnar án þess að neitt beri út af,
þar sem vitur maður myndi bíða tjón; hann
kemst hjá hættunni af því að hann hefir ekki
hugmynd um að hún sé til.
í klaustrinu var enginn ‘‘goðastallur.”
Heribald velti þess vegna stórum eikarbol að
hliðinu inn í klausturgarðinn.
‘‘Að hvaða gagni kemur það að hafa kynt
sér sögu fornaldarinnar, ef ekki skal nú að
haldi koma?” sagði hann við sjálfan sig, um
leið og hann settist makindalega upp á viðar-
bútinn og beið eftir frekari tíðindum.
Lítill hópur ríðandi manna hafði stað
næmst á ströndinni fyrir handan — forystu-
flokkur Húnanna. Þeir höfðu brugðið taum
unum um annan handlegginn og spent ör á
streng og haldið af stað til þess að njósna um
landið. En er ekki var skotið á þá úr runn-
unum við ströndina, námu þeir staðar stutta
stund, til þess að lofa hestum sínum að kasta
mæðinni. En nú settu þeir örvarnar aftur í
mælina, bitu með tönnunum utan um sverð-
sigðina, keyrðu sporana í kvið hestanna og
hleyptu út í vatnið. Hestarnir syntu frá-
lega í gegnum bláar öldurnar — sá fyrsti var
þegar kominn yfir til eyjarinnar og hristi sig
þrisvar sinnum, eins og loðhundur, sem feng-
ið hefði kalt bað. Flokkurinn litli rak upp
hátt öskur, er hann komst allur á land.
Heribald sat í sæti sínu eins og hann
væri höggihn í klett, og aðgætti óskelfdur að-
farir þessara einkennilegu gesta. Hann
hafði aldrei orðið andvaka af umhugsun um
fegurð mannlegs líkama. En honum virtist
þó þessir náungar, sem komnir voru, vera
svo andstyggilega ljótir sýnum, að hann gat
ekki varist að fram á varir hans brytist langt
andvarp: ‘‘Miskunna þú oss, drottinn, eftir
þinni miklu miskunn!”
Aðkomumennirnir lágu alveg fram á
makkana á hestum sínum, og voru stuttir búk
arnir klæddir dýraskinnum. Langt, strítt hár
hékk niður með ferhyrntum hausum þeirra.
Það glitraði á gul, ólagleg andlitin, eins og
tólg hefði verið smurt á þau. Einn fremsti
reiðmaðurinn hafði stækkað á sér varaþykkan
munninn með því að skera út úr munnvikun-
um, svo að þau námu næstum við eyrun.
Lítil augun, langt inni í höfði, horfðu tor-
tryggnislega á tilveruna.
“Til þess að búa til Húna þarf ekki ann-
að en að hnoða leirkögg í ferhyrning, skella
smærri kökk á hann fyrir nef, og sneiða svo
af, þar sem hakan á að vera,” hugsaði Heribald
með sjálfum sér, er hann horfði á þá. Hann
skildi ekki eitt orð í hvæsandi tungumáli
þeirra og hélt áfram að brosa í mestu rósemd,
eins og honum kæmi allur hópurinn ekki vit-
und við. Húnarnir störðu litla stund for-
viða á þessa sjón. Loksins tók einn þeirra
eftir rakaða blettinum á höfði Heribalds og
benti á hann með sverð-sigðinni. Hinir fpru
að skellihlægja og einn þreif til boga síns og
örfa og miðaði á munkinn.
En nú var þolinmæði Heribalds lokið.
Hið þýzka stolt blossaði upp í honuni er hann
horfði niður á skrílinn.
‘‘í nafni krúnuskallans á St. Benedikt!”
hrópaði hann upp fyrir sig og stökk á fætur,
‘‘ekki skal neinn heiðinn hundur vanvirða
krúnuna á mér.” Hann þreif í taumana á
hesti eins fremsta riddarans, kippti sverðinu
af honum og rétti sig upp á hinn vígamann-
legasta hátt, þegar Húni nokkur brá við eins
og elding og fleygði kaðalshönk um hálsinn á
honum og skelti honum hastarlega til jarð-
ar. Hinir stukku jafnskjótt á hann og bundu
hendur hans fyrir aftan bak. Það hvein þeg-
ar í sverðinu, er átti að veita honum bana-
höggið, er hávaði heyrðist úr fjarska og undir
gangur, er dró athygli reiðmjannanna frá hálf-
vitanum, munkinunx. Þeir fleygðu honum
frá sér ofan á eikarbolinn einsi og hann væri
pokadrusla, og hleyptu aftur til strandárinn-
ar á stökki.
Allur Húnaskarinn var kominn á strönd-
ina fyrir handan og njósnarliðið hrópaði til
þeirra og skrækti að allt væri örugt. Þeir
höfðu tekið eftir því að vað myndi vera yfir
sundið við þann endann á eyjunni, er mest
var vaxinn sefi, og mátti þar komast nærri
þurt yfir. Og þeir bentu nú félögunum á
landi á þetta vað. Herfylkingin öslaði nú
yfir með miklum hávaða, enda voru reið-
mennirnir mörg hundruð að tölu.
Skörð höfðu fallið á eggjar þeirra, er
þeir hönvuðust gegn múrum Ágsborgar og
bænum biskupsins, en nú voru þeir búnir að
skifta sér í flokka og fóru rænandi um land-
ið. i ásjónu, í vaxtarlagi og reiðlagi virtust
þeir allir vera eins — ómannaðar þjóðir sýn-
ast jafnan steyptar í sama rnótinu.
Nú blikaði á vopn Húnanna í aldingörðun-
um og blómagörðunum, þar sem munkarnir
voru vanir að ganga um með bænabók í
hendi. Bumbur voru barðar og fiðlur strokn
ar og allskonar kliður heyrðist meðan reið-
mannahópurinn var að komast yfir mjótt vað-
ið, er skildi eyjuna frá meginlandinu. Hljóðin
voru hvell og ámátleg. Eyrun á Húnum
voru löng en ekki viðkvæm og engir aðrir
fengust við hljómlist en þeir, er á einn eða
annan veg voru óhæfir til hermensku.
Hátt yfir fylkingunni blakti fáninn —
grænn köttur á rauðum grunni. Foringj-
arnir riðu undir honum og gnæfðu hinir há-
vöxnu Ellak og Hornebog yfir alla aðra.
Móðir Ellaks hafði verið frá Circassiu og
frá henni hafði hann erft fölt andlitiö og svip
mikil og skörp augun. Hann var vitmaður-
inn í hernaði þessum. Það var haft eftir hon
um, að fyrst plægja þyrfti heim þennan enn
einu sinni með sverði og eldi, þá væri betra að
vera plógurinn heldur en áburðurinn, og í þeirn
ummælum var fólgin lífsstefna hans.
Hornebog var grannur maður og horað.
ur, og hékk dökt hár hans í tveimur lokk-
um sinn hvoru megin við andlitið. Skínandi
hjálm hafði hann á höfði og voru tveir út-
þandir arnarvængir sitt hvoru megin á honum.
Reiðmaður var hann með afbrigðum góður.
Hnakkurinn var honum heimili, tjald og
höll. Hann gat skotiö fugl á flugi þótt hann
riði á harðastökki og sneitt höfuðið af fjand-
manni af bolnum. Sexþætt hnútasvipa hékk
frá söðulpoka hans og var hún tákn fram-
kvæmdavaldsins.