Heimskringla - 29.05.1929, Blaðsíða 1

FATAliITUJf OO HRBIN9UN
KIII«« Ar». and Simaoa 8tr.
9Íml RTX44 — ív»r llnur
Hattar brrlnMiðlr og endurnýjatlir.
Betri hreinann Jafnódýr.
NÚMER 35
Agætustu nýtízku litunar og fatahreins
unarstofa í Kanada. Verk unniö A 1 degi.
ELLICE AVE., and SIMCOE STR.
Winnipeg —*— Man.
Dept. H
XLm. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 29. MAÍ, 1929
aocoeccccgcoaoaooi&ooosooo&ooaoocooogoogccqioooeoooigooqq
C D t T T I R |
y xesðooðeðsðoðsseoððððððöc
wcooococc
líov. u. Pétuisson
•>•> Horníe St. _ oit
KANADA
VeSrátta hefir verið óvenju köld
* vor hér í Manitoba, en i vikulokin
síðustu skifti mjög um, til mikilla
Viita og stórfeldra rigninga. Hefir
gras þotið upp og tré laufgast á ör-
fáum dögum, svo að nú er algrænt
um allt, þar sem áður var kalið og
gróðurlaust. Var þetta hin mesta
blessun, ékki sizt um miðbik fylkis-
•ns norðanvert og þar norðuraf, þar
sem í mestu vandræði var komið
^iða, sökum bit'hagaleysis.
Eldsvoðar urðu allmiklir hér í
Winnipeg nú um helgina. A sunnu-
’daginn síðdeigis kom upp eldur í
■stórgripakvíunum í St. Boniface, og
«r skaðinn metinn til $50,000. Um
150 gripum varð nauðulega bjargað.
Aðfaranótt mánudagsins kom upp
eldur í veitingaskála bæjarins í
-Vssiniboine skemtigarðinum. Br(arín
■skálinn til kaldra kola á tæpri klukku
’stund, án þess að eldliðið fengi að
gert. Skálinn var byggður 1908—
1909 og kostaði þá um $200,000.
Mun hann hafa verið vátryggður að
fullu.
Á mánudaginn um miðjan dag
kom upp eldur í Woolvvorth bygg-
ingunni er áður var, 262 Portage
Ave. Manntjón varð ekkert, sem
betur fór, og lá þó nærri, með því
nð tveir eldliðar urtV.i yfifkonmir
•af reyk og varð nauðulega bjargað.
Var farið með þá á almenna sjúkra
húsið og eru þeir á góðum batavegi,
þetta er ritað.
Eylkiskosningar fara fram í Sask.
^nnan fimmtudag, 6. júní. Er sagt,
að kosningin sé sótt með heitasta
roóti. Hafa liberalar nú setið að
völdum i samfleytt 24 ár, og mun
andstæðingunum þykja timi kominn
til að þeir víki. 134 þingmannsefni
v«ru auglýst í kjöri í lok síðustu
viku. Að sögn conservatíva standa
Örir ráðherrarnin tæpt, sénstaklejra
Álr. Latta í Last Mountain kjör-
'dæmi, en þar hefir conservatív fram
bjóðandi dregið sig í hlé fyrir fram-
bjóðanda framsóknarmanna. I 11
Ejördæmum aðeins eru þrír fram-
bjóðendur hver frá sinum flokki.
Eftir margra ára þjark og þret'
hafa báðar málstofur sambandsþings
ins í Ottawa nú loksins samþykkt
frumvarp um að endurgjalda póst-
þjónuni i Winnipeg, er þátt tóku í
verkfallinu 1919 þau laun, er þeir
hafa síðan farið á mis við af þeim
ástæðum. Nær þetta aðeins til
þeirra, er gengu í póstþjónustu aft-
ur eftir verkfallið. Var þeirn
hegnt með þvi að þeir voru settir á
lægstu laun, (aðstoðarpóstþjóna),
hversu mörg ár sem þeir höfðu '
póstþjónustu áður verið, og hafa laun
þeirra síðan verið miðuð við það, að
þeir hefðu allir byrjað póstþjónustu
sína eftir verkfallið. Samkvæmt
þessum nýju lögum á nú að greiða
þeim mismuninn á þeim launum, —
hafi þeir gegnt ábyrgðarmeira starfi
—og þeim »er þeir liefðu úr býtum
borið, ef þeir hefðu einskis misst af
embættistíma sinum. M,un þeim
verða greiddur sá mismunur fyrir
öll árin, er liðin eru síðan þeir aftur
tóku til starfs eftir verkfallið. —
Eins og áður er sagt, var þetta frum
varp samþykkt í báðum málstofum
þingsins og bíður því aðeins kon-
ungsstaðfestingar. I>ess er þó vert
að geta, að Mr. Glen “prógressívi”
þingmaðurinn frá Marquette kjör-
dæmi i Manitoba, mótmælti því, að
nokkurt tillit væri tekið til starfs-
íranna í stjórnarþjónustu, er tekið
hefðu þátt í verkfalli. Yrðu slíkir
menn sjálfir að ábyrgjast afleiðing-
arnar.
Frá Ottawa var símað 20. þ. m.,
að sennilega yrði þingi slitið föstu-
daginn 7. júni. — I fyrra var þvi
slitið 14. júní. — Fróðir menn hafa
reiknað út. að í umræðunum um fjár-
lögin, er vöruðu 14 daga, hafi hátt-
virtum þingmönnum orðið um 1,200,-
000 orð ■ á munni. Eru það 537
blaðsíður í þingtíðindunum. Gteta
þeir, er þau fá þá reiknað út, hve
mikið verði komið í orðabelginn í
þinglok.
-----x------
BANDARÍKIN
Flugmaðurinn frægi, Charles A.
Lindbergh ofursti og unnusta hans,
Anne Morrow, dóttir DWight W.
MorrOw, sendiherra Bandarikjanna í
Mexico, voru gefin i hjónaband i
Ertglewood, N. J., á mánudaginn var.
Eitt helzta ágreiningsmálið er uni
•alþýöuskóla fylkisins. Hefir Gar-
diner forsætisráðherra verið brugðið
Urn það, að hann dragi um of taum
Tk»?pól(skra manna; leyfi þeim sum-
staðar að hafa kirkjutákn sín (krossa
°g annað) á skólaveggjunum, og
l>alda skóla í samkunduhúsum sín-
l,ni. Hafa conservatívar og fram-
sóknarnienn Iíka í stefnuskrá sinni
að breyta skólalögunum svo að þetta
bannað. — Forsætisráðberra hef-
lr svarað því til, að einurtgis tólf
hennarar i fylkinu af hverjum hundr
að séu kaþólskir, þótt 19 af hverju
bundraði fylkisbúa játi kaþólska trú.
Sé svo langt frá því, að stjórnin hafi
ívilnað þeim, að ef hún þyrfti nokkra
trúflokka afsökunar að biðja á því,
þeir hefðu orðið heldur útundan
en hitt, að þá myndu það verða ka-
þólskir menn. Ætlaði hann, að í
engum íylkjum í Kanada væri minna
OHit tekið til kaþólskra manna en í
Sask., ef til vill að undanteknu Mani
toba og British Columbia. En ann-
ars 7rSi auðvitað jafnt yfir alla trú-
flokka að ganga, og væri ekkert
báskalegra en óþol og ofstæki eins
truflokks gagnvart öðrum.
A. Soucek, liðsforingi í flotaflug-
liði Bandarikjanna, setti nýtt. met í
hæðarflugi 8. maí, er hann náði 39,-
140 feta hæð, 722 fetum hærra en
landi hans, C. C. Champion liðs-
foringi komst, er hann setti metið
1927, er staðið hefir síðan fram
að þessu.
Pulitzer verðlaunin fyrir 1928—29
hefir fengið fyrir skáldsagnagerð frú
Júlia Peterkin; fyrir leikrit Elmer
Rice; fyrir sagnaritun Fred Albert
Sliannon; fyrir ljóðagerð Stephen
Vincent Benet ? fyrir æfisagnaritun
J. Burton Hendrick; fyrir beztu blað
fréttagrein Paul Scott Mowrer, frá
“Daily Newis,” í Chicago; fyrir bezta
ritstjórnargrein Louis T. Jaffe, frá
“Virginian Pilot” í Norfolk; fyrir
fregnritarastafsemi Paul Y. Ander-
son, frá “Post Dispatch” i St. Louis
(ritar • einnig stjórnmálafréttir í
‘ The Nation”) ; fyrir bezta háðmynd
Rollin Kirby, frá “World” í New
York, (mynd af oliumökuðum re-
públíkum er í kosnipgunum síðustu
fórna höndum til himins í hneykslan
sinni yfir "Tammany); og fyrir'
blaðastarfsemi, bezt af hendi leysta’
í þarfir almennings, blaðið “Evening
World” i New York.
Knecshcnv dómari hciðraður
Héraðsbúar í Pembína hafa tekið
höndum saman til þess að heiðra
hinn aldraða góðvin allra N. Dakota
Islendinga, W. J. Kneeshaw dómara,
við hátíðlega athöfn, er fram á að
fara í Cavalier, miðvikudaginn 26.
júni, og hefst um hádegi, í sam-
bandi við ársmót “Old Settlers’ As-
sociation,” og með þátttöku lögfræð-
ingafélags N. Dakota.
Kneeshaw dómari hefir verið bú-
settur í héraðinu meira en hálfa öld
og gegnt dómaraembætti í 28 ár.
Hefir hann reynst Islendintg,um frá-
munalega vel, og þeir honum senni-
lega lika, af því er ráða má af þvi
er hann oft hefir sagt, að hann teldi
sig eiginlega fremur vera orðinn is-
lenzkan en brezkan. En yfirleitt er
hann maður stórum vinsæll og vel
metinn. Enda kemur ritstjórinn
George F. Shafer til þess að mæla
fyrir minni hatis við þetta tækifæri,
ásamt Jaines Mori*fs dómsmálaráð-
herra N. Dakota, og fleiri merkis-
mönnum.
Þessir Islendingar eiga sæti i und-
irbúningsnefndum héraðanna, er
kosnir hafa verið í tilefni af þessari
athöfn: Bjarni Dalsteð, Backoo;;
A. F. Hall, Walhalla; John K. Ol-
afson, Jónas Hall og Sig. Sigurðs-
son, allir frá Garðar; Paul Johnson
Mountain; B. J. Austfjörð og John
Norman, Hensel.
-----x-----
BRETAVELDI
Nú er kornið að “dómsdegi” hinna
pólitízku flokka á Bretlandi. Telja
allir þeirra sér visan sigur, en í
raun oig veru hefir enginn hlutleys-
ingi trevst sér til að spá nokkrtt um
úrslitin. Víst er um það, að Lloyd
George hefir fengið miklu hetri und-
irtektir en búist var við i fyrstu, og
því liklegra að fjölgi þingsætum
liberala. Að úrslit eru svo óviss,
stafar niest af hinunt mörgu miljón-
unt kvennaatkvæða, er nú bætast við.
Er þó helzt talið að þau muni flest
falla í vil jafnaðarniönnum og kon-
servatívum. Mil^la eftirtekt heflir
vakið framboð Sir Charles Trevelyan
í Newcastle af hálfu jafnaðarmanna.
Er hann aðalsntaður af beztu ætt-
um, kunnur mannvinur og uppeldis-
fræðingur. Telur hann heintsku að
óttast byltingu, þótt jafnaðarntenn
nái yfirráðum; sé hrezk alþýða of
róleg og íhugunarsöm til þess; íhuigi
vandlega hvað framundan er áður
en hún tekur nýtt skref í einhverja
átt, enda hafi það tekið hana mörg
hundrqð ár að komast það áleiðis i
lýðfrelsisátt, sem hún er nú kontin.
---------x---------
F/á íslandi.
Kartöflum sáS.—
Sagt er að á Seyðisfirði hafi Jón
bóndi í Firði sáð kartöflum 27. ntarz
og er sagt einsdænii að svo snenima
sé sáð.
Björgunarbátur er nú kominn
hingað til Slysavarnarfélagsins, vand
aður og góður að sögn, og kostaði
12 þúsund kr. Hann á að vera í
Sandgerði. Slysavarnarfélagið ætl-
aði að kaupa bátinn, en frú Guðrún
Brynjólfsdóttir og Þorsteinn skip-
stjóri í Þórshamri hafa tekið af fél-
aginu þann bagga að borga bátinn,
þvi unt leið og hann kom í land til-
kynntu þau félagsformanninunt, G.
Björnsson, landlækni, að þau gæfu
félaginu bátinn.
Frá Islandi
Pétur Jónsson
Eins og mönnum er kunnugt, hef-
ir Pétur Jónsson síðustu fjögur ár-
in verið aðalsöngvari óperunnar
í Bremen, en þess utan hefir hann,
þegar tími gafst til, sungið sem gest-
ur við ýms söngleikhús í Þýzkalandi
og nálægum löndum og þá til dæmis
nýlejga í Rotterdam, er hann söng
hlutverk Sigmundar í Valkyrjunni
eftir Wagner. Lofa blöðin Pétur
mjög fyrir meðferð hans á hlutverk-
inu, hljómfegurð raddarinnar og góð-
an leik, og eitt blaðið bætir við, að
sjaldan eða aldrei hafi þeir i Holl-
andi heyrt hlutverk þetta sungið með
álíka styrk og hljómfegurð.
I Hamborg hefir Pétur oft sung-
ið í vetur, til dæmis Othello, Tann-
hauser og Radames í “Aida,” og ávalt
fengið mikið lof fyrir. Og af þeim
erfiðari hlutverkum, er hann hefir
sursgið í Bremen i vetur, má sérstak-
lega geta Tristans, er hann nýlega
söng með læztu Wagner söngkonu
Þýzkalands, Eugenie Burkhardt, sem
Isolde. Segir gagnrýnandinn, dr.
Kurt Zimmermann, að þótt þeir hafi
oft í Bremen heyrt Tristan vel sung-
inn, þá skari Pétur langt fram úr
fyrirrennurum sínum í þessu hlut-
verki. Hljómur, innileiki og styrk-
ur raddarinnar virðist enn alltaf
vera að aukast, og njóti það sín ekki
ist í Tristan. Þetta afarerfiða
hlutverk sé hæði líkamlega og and-
Iega (physisch wie psychisch) eitt
af hans allra beztu, og endar með
að segja, að hetri Tristan leikur sjá-
ist ekki í Bayruth, Berlín, Munchen
né Dresden.
—Mbl.
Stjórn Sambands íslenskra karlakóra
hefir kosið Jón Halldórsson, ríkis-
féhirði aðalsöngstjóra á væntanlegu
söngnnóti sambandsins 1930, bæð:i
hér í Revkjavík og á Þingvöllum.
—Alþýðublaðið.
l>egar togarann “Jón forseta” braut
á Stafnesrifi og 15 menn fórust, en
margar konur urðu ekkjur og börn
munaðarlaus, vaknaði allmikill áhugi
manna um að finna ráð, til þess að
tryggja hag ekkna á Islandi. —
Mtðal annars birtust þá hér i blað-
inu tvær ritgerðir um málið, önnur
eftir J. J. ráðherra og nefndist;
"Hver horgar manngjöldin?” Hin
nefndist “Mannfallið og Ekknasjóð-
ur tslands.” ‘— Nú hafa konurnar
látið þetta mál til sín taka. Héldu
þær fund um þetta mál i Nýja Bíó
21. þ. m. Töluðu þar ýmsar af
fremstu konum i félagsmálum af
miklum áhuga um þetta stórfelda
velferðamál þjóðarinnar. Fer vel!
á því, að konur hafi forgöngu um
þetta mál, en hljóti samúð og stuðn-
ing allra góðra manna og félaga svo
og ríkisvaldsins sjálfs.
Sláttur.—
Fyrsti túnbletturinn í Reykjavík
var sleginn 22. apríl, bletturinn fyrir
framan hús frú Katrínar Magnússon
t Suðurgötu og eru fá dæmi þess, að
slegið hafi verið fyrir vetrarlok.
Dr. Helgi Pjeturss. hefir sótt um
20 þúsund kr. styrk til þingsins, en
hefir um 4 þúsund kr. á ári. 238
menn í Reykjavík hafa sent Alþingi
áskorun um að verða við beiðninni,
en neðri deild sinti henni ekki.
—Lögrétta.
Kosningin í Wynyard-
kjördæminu
Sem kunnugt er, fara fram fylkis-
kosningar í Saskatchewan 6. þ. m.
I Wynyard kjördæminu hafa þrír Is-
lendingar boðið sig fram. Eru ekki
líkindi til að framboð verði fleiri, og
þá vissa fyrir því, að islenzkur verð-
ur þingmaðurinn hér, hver sem það
verður, fer líka vel á því.þvi Islend-
ingar eru allfjölmennir i kjördæmi-
mt. Eins niá segja, að sætið verði
sæmilega skipað, hver þeirra sem
kosinn verður, þvi öll eru þingmanns
efnin valinkunnir sæmdarmenn. Þó
hika ég ekki við, að mæla fastlega
með endurkosningu núyerandi þing-
nians, W. H. Paulsons. Hann hefir
um langt skeið , verið þingmaður
þessa kjördæmis, og flestir kunnugir
munu viöurkenna, hvar sem þeir ann
ars standa í fylkispólitíkinni, að þing
störf sín hafi hann leyst af hendi, af
fráhærri lipurð og samviskusemi,
sem annars einkennir öll hans störf,
hvar sem hann leggur hönd að verki.
Er þvi ekki nema sanngjarnt, að
kjósendur sýndu honum það traust,
fyrir vel unnið verk á undanförnum
árum, í þágu þessa kjördæmis, að
fylgja honttm einhttga, við þessar
kosningar, og það því frekar, sem
þetta mun verða í síðasta skifti, að
hann leitar kosninga.
Að engintt af vinum Mr. Paulsons
héðan úr hyggðinni hefir mælt opin-
berlega i blöðunum með kosningu
hans, stafar sjálfsagt af því, að þeir
álíta honttm sigurinn svo vísan, að
óþarfi sé að gera slíkt að blaðamáli.
Þo það kunni rétt að vera, þá er var-
hugavert að sýna of mikið tómlæti,
þegar ttm kosninigar er að ræða.
Margttr frambjóðandi hefir fallið
fyrir þá sök, að of margir stuðnings
menn hans hafa talið honunt kosn-
ingu svo vissa, að hvergi þyrfti
nærri að koma. Vil ég því alvarlega
leyfa mér að minna vini og stuðn-
ingsmenn Mr. Pattlsons á: ekki að-
eins að sækja kjörstað og greiða
honttm atkvæði sitt, sem er sjálfsagt,
heldur einnig að beita áhrifum sin-
ttm að því að hann verði kosinn með
meira atkvæðamagni en nokkurntíma
fvr.
Leslie, Sask., 23. mai 1929.
X’h. Guðmundson.
Heimboðin 1930
Hér í blaðinu hefir áður verið
skýrt frá því, að forsetar Alþingis
buðu þingum ýmissa ríkja að senda
hingað einn eða þrjá fulltrúa á þús-
und ára hátíð Alþingis 1930. Meðal
þeirra þinga, er slíkt heimboð fengu.
var hið fornfræga þing á eynni Mön.
Hefir þing það staðið ómunatíð og
hefir verið háð nteð svipuðu fyrir-
komulagi og Alþingi hið forna. Það-
an var boðið einum manni. Er ný-
lega komið svar frá þinginu. Þakk-
alðii jJað kurteislega heimboðið, en
spurði hvort það mætti ekki senda
þrjá fulltrúa. Hafa forsetar Al-
þingis svarað á þá leið, að þeir teldu
landinu lieiður að því, ef þingið í
Mön vildi senda hingað þrjá menn
á Alþingpshátíðina. — Mbl.
Strandvarnarskipið “Ægir”
Strandvarnarskipið íslenzka, sent
nú er í smíðum hjá Burmeister and
Wain hljóp af stokkunum á sumar-
daginn fyrsta. Kona Jóns Svein-
björnssonar konungsritara skýrði
skipið og hefir því verið gefið nafn-
ið “Ægir.” Mælti hún jafnframt
til þess, að skipið mætti verða landi
og lýð til blessunar. Bondegaard
forstjóri mælti fyrir minni Islands,
en Jón Krabbe skrifstofustj. fyrir
minni ski pasm íðastöð vhrinnar. Gert
er ráð fyrir að skipið verði tilbúið
til reynslufarar í ’.ok júnímánaðar.
—Tíminn.
Opið bréf
til hr. G. T. Athelstan, Minneapolis.
Portland, Ore.,
14. maí, 1929.
Kæri Mr. Athelstan:—
Eg sé, niér til leiðinda, að þér
hafið komist í uppnám út af nokkr-
um meinlausum og hversdagslegum
athugasemdum, sem ég setti fram í
bréfi til ritstjóra Heimskringlu. Eg
held að þér takið yður þetta allt of
nærri. Eg leg'g þann dóm á, sam-
kvænit beztu samvizku, að Sigfús
Halldórs frá Höfnum hugsi ljósast
og sé læzti ritstjórinn, þeirra manna,
er komið hafa fram i islenzkri blaða-
mennsku vestanhafs. Þér eruð mér
ósammála, en hvers vegna að rífast
um það ?
Eg játa, að ég sé ekki mikið að-
dáunarvert við ‘’booster-sálinaj’
eins og ég sé hana vanalega hegða
sér. F.g ber langt um meiri virð-
ingu fyrir manninum, sem leitar sann
leikans í einlaagni, og segir hann
æðrulaust, heldur en fyrir þeim
manni, er eilíflega gengur hipp-hipp-
húrrandi. um það, að þetta sé bezta
landið í læztu veröldinni, er nokkurn
tíma hafi verið til. Sannleikurinn
vinnur aldrei mein. Ef illa e r á-
statt, ættum vér að vita það, svo vér
getum kippt þvi í lag. Ef vel er á-
statt, þá ættum vér samt að reyna
að bæta það enn meira.
Ekki dáist ég heldur að þeim
anda, seni einkennir 100% manninn.
Eg hygg í einlægni, að af þessu
100% sálarástandi séu 98% hræsni
og faríseaháttur. Sannur föður-
landsvinur stendur ekki á strætis-
liornum, galandi um föðurlandsást
sína, fremur en góð móðir rásar um
allt til þess að stæra sig af því hve
mikið hún elski börnin sín. A hinn
bóginn hefir óþokki aldrei leitt
stúlku í glötun, án þess að sverja -
fyrst að hann elski hana. Ojg hef-
ir ekki hrópið um “100% Atneri-
kana” verið notað sem hjúpur yfir
hverja hugsanlega tegund opinberrar
óráðvendni, og af þeim sterkari til
^ þess að rýja hina veikari ? Reið
ekki William Hale Thompson, við-
bjóðslegasti óbótamaður, er það sæti
hefir skipað í Ghicago, aftur til
valda við herópið: “Ameríka fyrst!”?
Er ekki sama hræsnisópið grenjað á
móti hverjum hugsjónamanni, sem
berst gegn hervaldsstefnu og fyrir
heimsfriði, eða á móti því að sálar-
lausir prangarahagsmunir nái ýfir-
ráðum í landinu? Föðurlandsást-
in er ekki lengur síðasta hæli þorp-
aranna. eins og Samuel Johnson
sagði, heldur leita þeir nú þangað
fyrst.
Það virðist hafa íengið töluvert á
yður að ég fæ ekki aðdáunarkrampa
yfir vélamenningu ntitímans. Það
skortir illa ýmsar frekar nauðsynleg
ar skilgreiningar í mál yðar, og þér
blandið sumum atriðunum býsna ó-
heppilega. Sérstaklega slysalegt er
það, að þér skulið ráðast svo á upp-
fræðslu í sömu greininni er þér há-
lofið vélamenninguna. örlítil í-
hugun, sem ég býst við að þér séuð
fær um, myndi hafa jgiert yður ljóst,
að án tæknifræðslunnar, er menn
öðlast í skólunum, sérstaklega við
hinar æðri mentastofnanir, gæti véla
menning vor ekki staðið degi leng-
ur. Eg játa það, að þau ummæli
mín, að engin vél hefði verið fund-
in upp, er skapaði i oss dyggðir,
voru mjög hversdagsleg, —
svo hversdagsleg, satt áð
segja, að hver meðalgreindur 12 ára
drengnr hefði átt að skilja við hvað
ég átti. En úr því að það virðist
hafa farið fram hjá yður, skal ég
endurtaka það með öðrum orðum.
(Framh. á 5. bls.)