Heimskringla - 02.10.1929, Qupperneq 1

FATALrrVV OO HRBlMSlTlf
Slml 87244 — tvær llnnr
Hnrtar hrelnaatSlr og endnrnýJaVlr.
Betrl tarelnnun Jafnðdýr.
A*»tustu nýtizku iitunar og fatahralnn-
unarstofa i Kanada. Vark unntS 4 1 átL
r
cJVWti
,Rev. R- WtuiMon *
I 45 Hom1^ and SIMCOB STR.
Winnlpeg —*— Man.

XLHL ARGANGUR
-.777'.-
HELZTU FRÉTTIR
*-----------------------'*
KANADA
*—----------------------*
í Brandon fóru fram almennar bæj-
arkosningar á laugardaginn til þess,
að ákveða, hvort bærinn skyldi kaupa
raforku af rafvirkjun fylkisins, eða
af einkafélögum. Fóru kosningarnar
svo, að samþykkt var með 2,386 at-
kvæðum gegn 921, að kaupa orkuna
af fylkinu. Voru 402 atkvæði greidd
með því fram yfir nauðsynlegan
rneirihluta (þrjá fimmtunga atkvæða).
Eru þessi úrslit í algerðu samræmi
við almenna atkvæðagreiðslu í ágúst-
mánuði 1925, þegar Brandonbúar vís-
aðu á bug samningi við “Canada Gas
and Electric Co.,” er hefði bundið
bæinn við afskifti við það félag
næstu tuttugu árin. Cater borgar-
stjóri í Brandon hefir barist mjög
fvrir því, að bærinn keypti orkuna af
fylkinu, og hefir því í ]>essum kosn-
ingum unnið glæsilegan sigur.
Frá Saskatoon var símað á laugar-
daginti var, að forsætisráðherrann
nýi, dr. J. T. M. Anderson, hefði
sagt í ræðu er hann flutti þar í mið-
degisveizlu, að Sask.-fylki yrði nú
mjög bráðlega að taka ákvörðun um
það, hvort það ætlar að halla sér að
fylkisrafvirkjun framvegis, eða hvort
það ætlar að hjakka í sama farið
og áður, nefnilega að leyfa
einkafélögum að festa kaup á hverri
raforkustöð bæja og héraða á fætur
annari, að því er dr. Anderson sagði.
Ef slíkt ætti að haldast einkafélög-
unum uppi, kvað hann að ómögulegt
myndi verða að koma nokkurri mynd
á opinbera virkjun í fylkinu. Hefði
átt að vera búið að ráða fram úr
þessu fyrir ári síðan.
Á föstudaginn var flutti A. J. Mc-
Phail, forseti Hveitisamlagsins, er-
indi í Regina, er víðvarpað var það-
an, þess efnis, að aldrei hefði sam-
lagið sýnt eins vel og í ár, hvers það
væri megnugt. Fyrsta árið hafði
Samlagið höndlað 81,000,000 hveiti-
mæla; annað árið 187,000,000 mæla;
þriðja árið 180,000,000; fjórða árið
210,000,000, og fimmta árið 245,000,-
000, og þar að auki 35,000,000 mæla
af grófkorni. Arið 1925 hefði
samlagið starfrækt 89 kornlyftur og
ihöndlað um 20 pro cent. . af öllu
hveiti í Sask.-fylki, er til markaðs
hefði verið sent. En í ár starfrækti
samlagið 1,028 kornlyftur og höndl-
aði um 90 pro cent. af öllu markaðs-
bæru hveiti innan fylkisins.
“Fyrir hér um bil ári síðan,” sagði
Mr. McPhail, “komust hveitisamlögin
að þeirri niðurstöðu, að kornnefndar-
fúlltrúarnir (board of grain commis-
sioners) gegndu ekki svo starfi sinu,
að til nokkurs gagns væri bændurn
í Kanada. Öhætt er að fullyrða,
að fyrir áhrif samlagsins var þessum
mönnum vikið frá starfi innan átta
til tíu mánaða og kornnefndin skip-
uð, allt öðrum mönnum, er vestur-
fylkjabændur gátu fýllilega treyst.”
Mr. McPhail andmælti algerlega
þeirri staðhæfingu, að Hveitisamlagið
hefði ekki haft nein áhrif á verðlag
liveitisins frá Kanada.
Kvað hann órækar sannanir fyrir
því, að sökum þess að samlagið hefði
höndlað meir en helming alls hveitis,
er til markaðar hefði komið frá
Kanada síðustu fimm árin, þá hefði
starfsemi þess borið þann árangur,
að hærra meðalverð hefði fengist
fyrir hveiti frá Kanada, en frá noklc
uru öðru landi, er hveiti hefði flutt
til útlanda á þessu tímabili. —
“T. Eaton Co., Ltd.,” hefir efnarann-
sóknarstbfu, þar sem að greindur er
ýmiskonar varningur út í yztu æsar.
Nýlega hefir þessi efnarannsóknar-
stofa rannsakað Tyndall byggingar-
steininn, sem svo mikið er af hér í
Manitoba, og flestir kannast við, til
dæmis frá þinghúsinu hér. Kom þessi
rannsókn til af því, að fyrirhugað
hafði verið, að nota þessa steinteg-
und i hina miklu nýbyggingu Eaton
féalgsins í Toronto, en þegar til átti
að taka sætti þetta mótmælum úr
ýmsum áttum, er fregnað höfðu að
steintegund þessi væri eigi sem heppi-
legust til bygginga. Var þvi rann-
sóknarstofan látin skera úr. Komst
hún að þeirri niðurstöðu, að Tyndall
steinninn myndi vera bezti og traust
asti byggingarsteinn, sem völ væri
á í veröldinni, en áferðarfegurð hans
kannast allir hérlendir menn við, þar
sem notkun hans til bygginga hefir far
ið sívaxandi hafanna á milli undan-
farin ár. Á skurðfleti þessarar stein
tegundar kemur fram líkt og dregin
væri mynd af neti, eða öllu heldur
eins og horft væri á frumvef í gegnum
smásjá. Eru æðar þær er sjást í
steininum úr harðara grjóti en fyll-
ingin á milli þeirra, en eru allar sam
auhangandi, eins og frumveggir í
jurtablaði, og gerir það steininn þvi
nær svo traustan sem stálbent stein-
lím væri. Hefir Eaton félagið af-
ráðið að nota hann í hina nýju Tor-
onto-byggingu, en til hennar þarf 1,-
000,000 teningsfet af steini.
Á sunnudaginn varð Hon. George
Casimir Desaulles, öldungaráðsmaður
frá Rougemont í Quebec, 102 ára
gamall. Er hann lang elzti maður
þeirrar virðulegu stofnunar og flug
ern ennþá. Karlinn fæddist að St.
Hyacinth í Quebec 29. sept. 1829 og
hefir búið í þeim bæ alla sína æfi.
Hann var skipaður öldungaráðsmaður
1907.
Á miðvikudaginn var gerði einhver
tilraun til þess að kveikja í vall-
hnattarskálanum í Kiklonan. Sá
gæzlumaður garðsins eldinn svo
snemma, að hann fékk slökkt. Er
þetta án efa sami brennuvargurinn og
sá er kveikti í vallhnattarskálanum í
Windsor í sumar, og veitingaskálanum
í bæjargarðinum í vor, er báðir
brunnu til kaldra kola, sem menn
muna. Ekki hefir lögreglunni tek-
ist að hafa upp á bófanum.
C h i c a go miljónamæringurinn
Kresge opnaði á fimmtudaginn var
eina af stórbúðum sínum hér í Win-
nipeg. Er verð á öllum vörum sem
þar eru á boðstólum, tuttugu og fimm
cent og þaðan af minna. Búðin er
á Portage Ave., milli Carlton og Ed-
monton. Er það falleg bygging en
ekki geypistór, og mun hafa kostað
um $200,000.
Forstjóri efnarannsóknarstofu korn
nefndárinnar, dr. F. J. Birchard efna-
fræðingur, segir að hveitið hér úr
vesturfylkjunum sé í ár að miklum
mun betra til brauðgerðar og mann-
eldis yfirleitt, en verið hafi um mjög
langt skeið undanfarið. Af mörgum
vagnförmum hveitis er skoðaðir hafa
verið til flokkunar, eru um 4 per cent.
1 allra fyrsta flokki, “No. 1 hard,”
sem vart hefir sézt í niörg ár; 49 per
cent. No. 1 Northern; 39 per cent. No.
2 Northern; 6 per cent. No. 3 Nor-
thern, og afgangurinn þar fyrir neð-
an.
--------- Hockey snillingurinn góðkunni,
Ef til vtll vita fæstir af lesendum Frank Frederickson, hefir tekið að
vorum, að hið mikla verzlunarfélag, sér ráðsmennsku og fyrirliðastarf
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 2. OKTÓBER, 1929
Hockey-leikfélagsins Pittsburgh Pi-
rates í vetur. Leggur hann bráðlega
héðan bílleiðis til Pittsburgh, og mun
fjölskylda hans flytja með honum
þangað. Fylgja Frank beztu óskir
allra landa hans um hamingju og
framgang í þessu nýja og ábvrgðar-
mikla starfi.
Samkvæmt yfirlýsingu frá forseta
og ritara framsóknarflokksins i Sas-
katchewan, R. M. Johnson og Geo.
W. Thorn, ætlar flokkurinn nú að
hefja sem ötulasta fylgisöflun mnan
fylkisins, sér til styrks. Ennfremur
segja þeir að það sé einróma vilji
flokksmanna, að styðja dr. J. T. M.
Anderson og stjórn hans meðan hún
gangist fyrir löggjöf og umbótum,
sem framsóknarflokkurinn geti að-
hvllst, og stjórni fylkinu óhiutdrægt,
með tilliti til hæfileika manna fyrst
og fremst en ekki til flokkstrúarjátn-
ingar þeirra.
Samkvæmt skýrsum frá Ontario-
stjórninni hafa fundist gríðarmiklar
lignite-námur við Abutibi fljótið, um
90 mílur norður af Cochrane. Lig-
nite er linkolategund, sem þó má selja
með góðum hagnaði fyrir $5—6 tonn-
ið að frádregnu flutningsgjaldi, sé
ekki of langt flutt. Geít er ráð fyrir
að þarna sé um 7,000,000 — 10,000,-
000 tonn af lignite í jörðu.
öldungaráðsins Clintön L. Bardo, for-
seti “New York Shipbuilding Co.,”
en það er ein grein “American Brown
Boveri” félagsins, sem er eitt af þrem
ur þeirra félaga, er Shearer stefndi
um ógoldið kaup, eins og Heims-
kringla skýrði frá um daginn. Ch.
M. Schwab, stálkóngurinn mikli og
Eugene Grace, formaður “Bethlehem
Shipbuilding Corporation,” neita því
gagnvart að þeir hafi nokkra hug-
mynd haft um starfsemi Shearers í
þágu félagsins, og er ekki talin ástæða
að efa framhurð þeirra, þótt hitt sé
víst, að félagið hefir ráðið Shearer
til Genf-fararinnar, eða Samuel W.
Wakeman, varaforseti, fyrir þess
hönd, því hann kveður Mr. Shearer
hafa “jazzað undan sér fæturna,” eða
með öðrum orðunt komið sér í skiln-
ing urn það, að Genf-förin væri fél-
ögunum nauðsynleg!
Einn fellibylurinn enn hefir geisað
um norðurhluta Vestur-Indía og
Floridaskagann. Hefir óveðrið víð-
ast staðið yfir í tvo sólarhringa.
Mest tjón varð í Bahamaeyjum, og
er talið að urn 20 manns hafi farist
þar, en skemmdir af stormi og sjó-
gangi afar miklar þar og víða á
Floridaskaganum kringum Miami, þó
ekki hafi veður þetta verið nálægt
því eins voðalegt og þau sem áður
hafa komið, í fyrra og hittifyra.
Sunnudaginn 8. sept. lögðu 2 flug-
vélar nteð 8 mönnum innanborðs, frá
stöðvum þeim við Chesterfield Inlet.
norðarlega við Hudsonflóa, er þeir
hafa dvalið á um tíma í sumar við
landkönnunarferðir þar nyrðra. Síð-
an hefir ekkert til flugvélanna né
mannanna spurst, annað en það, að
á sunnudagskveldið tóku þeir sér
náttstað við Beverley vatn. I fyrstu
voru menn alls óhræddir um þá, þótt
þeir hefbu fyrir löngu átt að vera
kontnir í áfanga, því talið er að þeir
hafi verið vel búnir að vistum og
klæðum. En upp úr miðjum rnánuð-
inum fóru menn að verða órólegir um
þá, og tóku að búa sig í leitarferðir
á flugvélum. Siðan hafa æ fleiri
flugnienn bætzt í hóp leitarmanna, en
ekki hafa þeir fundið hina týndu.
Hefir leitarveður heldur ekki verið
hagstætt. Er nú farið að frvsta að
þar nyrðra, og snjóa. En nú er sem
ötulast gengið að því að koma flug-
vélaskíðum norður til þeirra flug-
véla, sem leita, svo að mögulegt verði
að halda áfram leitinni til hins ítr-
asta.—
*------------------^-------*
BANDARIKIN
*--------------------------*
Svo ntikið er þó komið á daginn við
vfirhevrslu þeirra Shearers og frani-
kvæmdarstjóra skipafélaganna, að
fullsannað þykir, að starfsemi Shear-
ers í Genf og aðstoð sú er ýmsir yf-
liðssjóforingjar Bandaríkjanna veittu
honum þar, hafi orðið til þess, öllu
fremur, að gjörónýta allar samninga-
tilraunir Breta og Bandarikjamanna
í þá átt, að takmarka vígskipabygg-
ingar árið 1927 og þaðan af. Enn-
fremur hefir það komið í ljós, að
auk þess, er skipasmíðafélögin borg-
uðu Shearer og öðrum fyrir fylgis-
öflun á móti vígskipatakmörkun, að
þá hafa þau varið $143,000 til þess
að tryggja sér samþykkt Jones-W]hite
laganna um kaupskipabyggingar.
(Jones-White lögin, er staðfest voru
af Coolidge 22. maí, 1928, mæla svo
fyrir, að létt skuli undir kaupskipa-
byggingar með stofnun $250,000,000
sjóðs, er veiti prívat félögum lán,
með löngum gjaldfresti og lágum vöxt
um, til kaupskipabygginga, og má lána
allt að þrem fjórðungum skipsverðs
til byggingar skipa, er séu í hafför-
urn, en allt að helmingi skipsverðs
þeirra, er notuð skulu til strandsigl-
inga). Þetta sagði rannsóknarnefnd
Frá Sitka í Ahaska var símað á
mánudaginn, að þangað væri kom-
in yfir Kyrrahaf og Aleutaeyjar,
ílugvélin “Sovjetland,” er fyrir
skömmu lagði í hnattflug frá Moskva,
yfir Síberíu. Fjórir flugmenn rúss-
neskir eru innanborðs. Ætla þeir nú
suður Kyrrahafsströnd, til Seattle, að
minnsta kosti, og síðan austur yfir
Ameríku þvera til New York. En
þangað er 12,000 mílna flugferð frá
Moskva.
--------------------------*
BRETAVELDI
*--------------------------*
Frá New York var símað 28. sept.,
að heimskautakönnuðurinn og flug-
maðurinn frægi, Sir Hubert Wilkins
ætli enn í leiðangur til Suður-íshafs-
ins. Annar flugstjóri hans verður
að þessu sinni flugmaðurinn Al.
Cheeseman héðan frá Winnipeg. A-
form Sir Huberts er að mæla og
dráttmerkja um 2,000 mílna strand-
lengju í Suðurheimskautslöndum.
Svo miklir þurkar og hitar hafa
gengið á Bretlandi í septembermánuði
að dæmalaust hefir verið i meira en
70 ár. 29. september kom regn í
London eftir að ekki hafði komið
dropi úr lofti þar í 36 daga samfleytt,
sem er í meira lagi óvenjulegt. Marg-
ar ár á Englandi hafa þornað upp;
búíénaður og gripir þjáðst mjög af
vatnsskorti; því nær allt grænmeti á
Austur-Englandi skrælnað; og mörg
þorp og bæir svo illa stödd, að flytja
hefir orðið vatn þangað á járnbraut-
um. En hafi bændur og garðyrkju-
menn tapað á þessari þurkatíð, þá
liafa baðstaðir grætt því sem það
svarar, því aldrei hefir í manna niinn-
um fólk hrúgast svo að sjávarströnd-
inni á Englandi sem í surnar og
haust.
Frá Höfðaborg (Cape Town) í
Suður-Afríku er símað nú um mán-
aðamótin, að samkvæmt yfirlýsingu
frá “Ons Land,” blaði þjóðernissinna
í Suður-Afriku, sé ákveðinn stjórn-
málaflokkur að myndast uni þá kröfu
þjóðernissinna, að Bretar sleppi yfir-
ráðum í Suður-Afríku. Vilji leið-
togarnir konta á lýðveldi í Suður-Af-
ríku, er nái jafnt til brezkættaðra
manna þar, sem Búa. Fyrsta spor-
ið í þá átt vilja þeir stíga með þvi að
krefjast af Bretum endurskoðunar á
stöðulögunum, en vilja þó halda fullri
vináttu við þá og ekki grípa til vopna
NÚMER 1
gegn þeirn. En flokkur þessi telur
þegnhollustu við Bretakonung "binda
Suður-Afríku erlendu ríki þeim bönd-
um, er valda innlendis ágreiningi
meðal vor og þjóðaríg, svo að vér
stöndum jafnan berskjaldaðir fyrir
þeim háska er stafar af miður æski-
legri afskiftasemi erlends valds.”
Vill flokkur þessi ekki að Suður-
Afríka sé háð brezkunt samveldis-
böndum, er neyði landið til sameigin-
legrar þátttöku í utanríkismálum
Breía og stórveldisstefnu þeirra;
enda sé slíkt Suður-Afríku ónauðsyn-
legt til framtíðarþroska og öryggis.
Svo er að skilja á blaðinu, að
þessi hreyfing hafi Hertzog forsætis-
ráðherra að bakhjalli, og séu flestir
elztu og helztu flokksmenn hans,
þjóðernissinnarnir, einna öflugustu
stuðningsmenn þessarar hreyfingar.
Er svo að sjá á blaðinu, að margir
þeirra muni hafa litla trú á því, að
nokkuð vinnist með samningstilraun-
um við Bretastjórn i þessa átt, og
því muni auðveidasta og sjálfsagðasta
leiðin að markinu vera sú, að Hertzog
yfirhershöfðingi, lýsi því yfir, hrein-
skilnislega og afdráttarlaust, að Suð-
ur-Afríka algerlega sjálfstætt riki,
laust við öll samveldisbönd, þótt
fyrst um sinn skilji það ekki að öllu
leyti utanríkismálin frá utanríkismál-
um Breta. En eitthvert spor verði
að stiga í þessa áttina og það sem
fyrst, því stjórnin sé óðum að missa
hemiltökin á Búunum, svo að ef hún
hefjist ekki bráðlega handa, þá sé
hætt við þvi að þeir rísi allir upp sem
einn maður og krefjist algerðs skiln-
aðar skilyrðislaust.
*------------:---------------------*
Frá ýmsum löndum.
* *
Frá Tokio, höfuðborginni í Japan,
er símað 30. sept., að þar hafi lát-
ist af hjartaslagi daginn áður, Giichi
Tanaka barón, forsætisráðherra Jap-
an, 66 ára að aldri. Bar lát hans
m
að höndum mitt í pólitizkri orrahríð,
Chicago, 111.,
21. sept., 1929.
Herra Ritstjóri Heimskringlu I
Eg sendi yður hér með mynd af
ungfrú Viola R. Barnes, ungri ís-
lenzkri stúlku, dóttur hinna góðkunnu
hjóna, Mr. og Mrs. Gudmund
Barnes, 942 N. Fairfield Ave., Chi-
cago. Þessi efnilega stúlka útskrif-
aðist frá Tuley High School hér í
borg í júní, þ. á. Var hún ein af
fjórum nemendum, sena hæst stóðu í
hóp af hér um bil 160 ungmennum,
sem útskrifuðust með henni, og flutti
Miss Barnes vjð útskrifunina sérlega
snjalla ræðu. Auk þessa hefir Miss
Barnes lagt sérlega rrtikla stund á
músík, útskrifaðist einnig í vor frá
Mendelsohn Conservatory of Music,
og hlaut Bachelor of Music stig.
I haust innritaðist hún í Crane Junior
College og heldur víst ennþá áfram
pianonámi. Foreldrar hennar eiga
hrós og heiður skilið fyrir uppeldi
hennar og tveggja bræðra, Sigurðar
og Edwins, sem báðir hafa lokið
háskólanámi.
Yðar einlægur,
J. S. Björnson.
* * *
er staðið hefir yfir í þinginu síðustu
daga. Voru þungar sakir bornar á
stjórnina fyrir stórkostlegan fjár-
drátt. Ekki var þó Tanaka barón
að minnsta leyti sakaður um f járdrátt-
inn, heldur ýmsir ráðherrar hans og
handgenglar þeirra, og er sagt að hér
niuni vera um að ræða eitt hið mesta
fjármálahneyksli er orðið hefir i
Mr. Barnes er sonur merkishjón-
anna Bjarna bónda Snæbjarnarsonar
(af hinni kunnu SnæbjarnarættJ í
Þórormstungu í Vatnsdal og Guðrúnar
Guðmundsdóttur frá Gilhaga. En
fyrri maður Guðrúnar var stjörnu-
spekingurinn nafnkunni, Jón Bjarna-
son i Þórormstungu.—Ristj. Hkr.
Japan.
Tanaka barón var, til þess að gera,
nýlega tekinn að skifta sér af stjórn-
málum. Var hann upprunalega her-
maður; einn af nafnkenndustu her-
foringjum Japana, og átti sæti í yfir-
herforingjaráðinu í ófriðnum milli
Rússa og Japana 1904 og 1905. Eft-
ir ófriðinn fór hann að taka þátt í
stjórnmálum og hafði verið hermála-
ráðherra í þremur ráðuneytum, áður
en hann varð forsætisráðherra. Mjög
einráð þótti stjórn hans og íhaldssöm,
svo, að hann var oft uppnefndur
Mhissólíni Japana. — Hanaguchi bar-
ón hefir tekið við forsætisráðherra-
embættinu.
Frá Berlín er nýlega símað, að þar
sé verið að lögleiða nýja uppfynd-
ingu, er ketnur í veg fyrir það, að
ógætnir bílstjórar haldi leiðar sinn-
ar eftir að hafa valdið slysum. Þessi
uppfynding gerir það að verkunt, að
ef bíllinn, sem ógætilega hefir verið
ekið, rekst á eitthvað, annan 'bíl, eða
fótganganda, þá lokast fyrir vélina.og
unt leið er ljósi varpað á töluspjald
bilsins og að auki hraði hans, þá er
áreksturinn varð, prentaður á miða,
svo að lögreglan hefir nægileg sönn-
unargögn til þess að átta sig á, er
hún kemur á vettvang. Svo er um
þessi sönnunargögn búið í bílnum, að
bílstjórinn getur ekki numið þau
burtu og ekkert gert til þess að
breyta þeim.
Frá Vínarborg er símað nú um
mánaðarmótin, að þrír frægir gerla-
fræðingar, Edelmann, Schoenbauer og
Schloss, hafi að nákvæmunt rannsókn-
um loknum komist að þeirri niður-
stöðu, að prófessor Eiselberger í
Vínarborg muni hafa uppgötvað blóð-
vatnstegund. (serum), sem mjög lik-
leg sé til þess að geta að fullu lækn-
að krabbamein.
Samkvæmt tilraunaskýrslunum, er
seyði af mjög þunnsneiddum og
smámuldum (triturated) holdvef bland
að í venjulegt kjötseyði, og látið
standa unt vikutíma við útungarhita
(hérumbil samsvarandi blóðhita).
Myndast þá gerð, er leysir upp allar
nýmyndaðar krabbameinsfrumur.
Fylgir það fréttinni, að visindalega
rétt ntuni vera að álíta að nota megi
þetta efni með fullum árangri til
þess að lækna krabbamein í mönnum,
og muni þessir vísindamenn þegar
hefja tilraunir í þá átt, en að þessu
hafa tilraunirnar auðvitað allar verið
gerðar á dýrunt.
Takið eftir!
Skcmtun á Gimli:
Athygli Gimlibúa skal vakin á sam-
kowiu, scm efnt vcrður til í samkomu
húsinu á Gimli föstudaginn 4. okt.
Aðstoð á skemtiskránni hcfir lofað
úrvalsfólk bceði úr byggðarlaginu og
•Bofiuui^ gaf