Heimskringla - 24.12.1929, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. DES., 1929
I____________
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
-----eftir-
SIR EDWARD BULWER LYTTON
I. BÓK
konur, er almenningur tók með óttablandinni
lotningu, jafnvel konungar og heilar þjóðir,
er þær sögðu fyrir um óorðna hluti og réðu
afbragðsmönnum heilræði. Er mikill fróð-
leikur um þær til vor kominn úr norrænum
sögum. Voru þær oft konur tiginbornar og
stórauðugar, og fóru um með þjónustuliði fjöl-
mennu. Leiddu konungar þær til öndvegis,
er þeir leituðu spásagna þeirra. Var á þeim
helgi mikil, sem á hofgoðum.
Eigi þarf því að undrast þótt Hildur, svo
tiginborin kona, er taldi ætt sína til Óðins,
hefði mikinn hluta æfi sinnar lagt stund á
þessa fræði. Töfrabrögð þau, er hlutskifti
almennings varða til heilla eða miska, og seið-
konur tömdu sér, hafði hún í fyrirlitningu.
Snérist öil hennar ástundun um örlög konung-
manna og þjóðlanda, og stóð öll þrá hennar til
þess að vera forsjón þjóðkonungsætta, er falin
skyldu yfirráð óborinna kynslóða. 1 æsku
hafði hún verið dramblát og metorðagjöm —
en það var skaplöstur margra þjóðsystra henn-
ar — end flutti hún með sér hleypidóma og
ástríður margar úr þeim Ijósheimum er þá
lifði hún í, inn í þá dvalarstaði dulheima, er
hún nú í mörg ár hafði búið sálu sinni.
Allt það ástríki, sem hún mátti mannlegum
• verum í té láta, beindist nú að Edith dóttur-
dóttur hennar, er var síðasti afspringur kon-
ungmanna í báðar ættir. Hafði henni borið
það í sýnir, að líf og dauði þessa fagra barns
væri samtvinnað örlögum konungs nokkurs, og
bentu véfréttir allar á dularfullt og órjúfanlegt
sambands miili ættleggs hennar sjálfrar, er nú
stóð mjög á enda, og ættlegg Guðina jarls, er
nú stóð með sem mestum blóma, bónda Gyðu,
frændkonu hennar, og tengdi því hjátrú henn-
ar hana jafn fast við þá ætt og blóðtengdirn-
ar. Hafði hún í fyrstu lagt mesta elsku og
rækt við Svein, elzta son Guðina jarls, og
hændist hann því fúslegar að henni, sem hann
var draumlyndastur og auðsveigjanlegastur
allra þeirra bræðra. En svo ógiftusamlegur
og illslysinn hafði ferill Sveins orðið, eins og
síðar mun sagt verða, að enginn maður bað
honum blessunar, þótt samúð allrar þjóðarinn-
ar og gremja yfir hlutskifti þeirra feðga, fylgdi
óskift í útlegð Guðina jarli og sonum hans.
En eftir því sem þroskaðist Haraldur, ann-
ar son Guðina jarls, óx umhyggja Hildar fyrir
honum, svo að slík hafði aldrei fallið Sveini
í hlut. Höfðu stjörnur og rúnir sannfært
hana um þá tign og ríki er hans biði, enda
staðfestu hæfileikar og skaphöfn hins unga
jarls alla þá spádóma. Því annara varð henni
og um Harald, sem allar véfréttir um framtíð
dótturdóttur hennar bundu hana við örlög Har.
alds, og þá h'ka fyrir þá sök að öll kunnátta
hennar hrökk ekki til þess að hún mætti til
fulls sjá fyrir þau örlög, er þeim voru sameigin-
lega ásköpuð, og var hún því jafnan milli
vonar og ótta um það hversu úr þeim myndi
rætast. Þó hafði hún allt að þessum tíma
engan bilbug unnið á hinni þróttmiklu og
sjálfstæðu lund hins unga jarls. Hafði hann að
vísu gert sér tíðkvæmt í hús hennar áður en
hann hlaut í útlegð að fara, en jafnan brosað
með nokkrum þótta, að óljósum spásögnum
hennar og látið þær sem vind um eyrun þjóta,
enda vísað á bug öllum boðum um aðstoð ó-
sýnilegra máttarvalda, og jafnan svarað með
stillingu: “Æðrulaus maður þarf eigi töfra-
bragða að leita til þess að rækja skyldur sín-
ar, og góður maður metur að engu þau ráð,
er vildu hindra hann í því!”
Það var og sannast að segja, að þótt eigi
væri kunnátta Hildar byggð á svartagaldri, og
þótt hún leitaði aðeins véfrétta goða en eigi illr-
a anda.þá var það eftirtektarvert að allir þeir.er
áhrifum hennar höfðu verið ofurseldir, höfðu
fengið snöggan dauðdaga, og fyrir aldur fram,
eigi aðeins bóndi hennar og dótturmaður, er
báðir höfðu verið sem vax í höndum hennar,
heldur aðrir höfðingjar og stórmenni er tign og
metorögirnd höfðu komið til að leita ráða hjá
hennú Naut hún mikillar virðingar, sökum
ætternis síns, af öllum höfðingjum Dana, er
fúslega vildu veita henni þjónustu sína, af
ræktarsemi við forndanska konungaætt og
ekkju hinnar ástsælustu hetju. Gestrisin var
hún, umburðarlynd og velgerðarsöm við fá-
tæka og hin mildasta húsmóðir þrælum sínum,
og hefði öll alþýða aðstoð og vernd viljað
henni veitt hafa þótt menn að vísu óttuðust
hana eigi all lítið. Erfiðlega myndi hafa geng-
ið að sanna á hana kunnáttu hennar, því allir
myndu svarið hafa af sér vitneskju um hana,
og þótt henni hefði verið dæmdur járnburð-
ur,6> hafði hún gnægt gulls til þess að múta
prestum þeim, er nóg ráð vissu til þess að firra
hana meiðslum af þeirri skýrslu. Enda hafði
hún.með því heimshyggjuviti, er sjaldan skortir
snilligáfað fólk, hversu veraldarfjarlægt sem
það annars kann að vera daglega, til orða og
athafna, séð sér farborða undan öllum ofsókn-
um kirkjunnar, með því að gefa stórgjafir öll-
um klaustrum í nágrenni sínu.
Hildur var, í stuttu máli, gædd háleitum
þrám, og stórfenglegum gáfum, en var þó sem
mótstöðulaust verkfæri í höndum þeirra
skapa, er hún sjálf ákalláði, og blés mönnurn
í brjóst lotningu, blandinni ótta, og dulrænni
meðaumkvun. Hún var enginn miskunnar-
laus kvendjöfull, magnaður illsku, heldur
þvert á móti mannlynd út í æsar, jafnvel er
hún seildist lengst eftir leyndarmálum guð-
anna. Setjum svo, að mögulegt kunni að
vera manneskjum með yfrið mögnuðu ímynd-
unarafli, og sérkennilegar tilfýsingar tauga og
skaphafnar, að ná einhverjum dularfullum sam
böndum á einhverjum yfirskilvitlegum til-
verusviðum, svo að erfitt sé að afneita með
öllu töfrabrögðum og huliðsmætti fornaldar-
innar, þá er það þó víst að kyngiskuggar þeirra
valda hjúfruðu sig ekki um neinn fúlan né
þrástækan stöðupoll í sál Hildar, glætulausan
um daga, girtan banvænú náttjurtastóði, heldur
svifu þeir þar yfir lifandi straumi, laufkringd-
um, í titrandi stjörnuljósi.
Þannig lifði Hildur í öryggi, undir ægis-
hjálmi. Og í skjóli hennar rann upp dóttur
dóttfr hennar Edith, guðdóttir Englandsdrottn.
ingar, eins og rós undir sedrusviði í kirkju-
garði.
Það hafði verið innileg ósk Játvarðar og
meydrottningar hans, er engu síður guðhrædd
var en hann, að forða þessu foreldralausa
barni frá spillingu þessa húss, er meira en
lítill grunur lék á að fylgdi heiðnum sið, og
skjóta klausturskjóli yfir hana, þegar á bams-
aldri. En þetta varð ekki að lögum gert á
móti samþykki lögráðanda hennar, enda hefði
hún þá líka sjálf orðið að æskja þess. En að
þessu hafði Edith aldrei látið í ljós minnstu
löngun til þess að brjóta í bág við vilja ömmu
sinnar, er virti algerlega að vettugi hugmynd-
ina um klausturvist hennar.
Þannig óx þessi fagra mær upp undir á-
hrifum tveggja togstreitandi trúarbragða. Hún
var því harla reikul í þeim efnum. En geðslag
hennar var svo tállaust, milt, blátt áfram, við-
kvæmt og auðsveipið, að allar hugkvæmdir
þessarar síleitandi sálar miðuðu upp á við í
enn bjartara ljós, í enn hreinna andrúmsloft.
í háttum og hugsunum og að skapþroska var
hún ennþá sem barn, en í hjarta hennar hafði
þegar búið um sig æðsta þrá konuhjartans.
er beindi öllum geðþótta hennar, án þess að
hún sjálf að vísu vissi, til sterkari andúðar
gegn æfilöngum eiðum og ófrjóu klausturlífi,
heldur en jafnvel beiskasta spott og óvirðingar
orð Hildar voru um megnug.
III. KAPÍTULI
Meðan Játvarður konungur rakti fyrir her-
toganum allt um æfi Hildar er hann vissi, eða
hélt sig vita, riðu þeir áfram leiðar sinnar um
skóglendi svo mikilfenglegt sem lægi höfuð-
borg Englands í liundrað mílna fjarlægð. Má
enn þann dag í dag sjá þess merki á stöku
stað nálægt Norwood, hvílíkur stórskógur, full-
ur'af villibráð, hefir á þeim dögum legið heim
undir úthverfi Lundúnaborgar; hin ákjósan-
legustu veiðilönd konunga og frjálsborinna
manna. Enda var svo um búið, jafnvel á dög
um Játvarðar hins góða, að skógar þessir,
veiðilönd konungs, voru svo gersamlega frið-
lýstir fyrir öllum, er óæðri voru þegnum eða
ábótum, að kallast máttu jafnvel friðaðir og
verið höfðu helgilundar Drúðanna, enda skyldu
veiðimenn óæðri stétta engu fyrir týna nema
lífinu, ef þeir brutu þá friðun.
Veraldlegar skemtanir, aðrar en veiðiferð-
ir rækti Játvarður konungur ekki. En sjaldan
leið svo dagur til enda, að ekki færi hann, að
sungnum tíðum, út með hauka og hunda
Reið hann þá jafnan með ungan hauk á armi
til tamningar, þótt haukaveiðar byrjuðu eigi
fyr en með októbermánuði, eða tók með sér
einn af eldri haukum sínum til viðrunar. Og
rpí bar svo til, einmitt er Vilhjálmur var tekinn
að þreytast á málalengingum konungs, að
hundar konungs gullu, og flaug upp stjörnu-
hegri, af sefkringdri tjörn rétt við veginn.
“Heilagur sánkti Pétur!” hrópaði konung-
ur, keyrði hest sinn sporum og leysti hinn
fræga pílagrímsfálka sinn sér af armi. Vil-
hjálmur gerði slíkt hið sama og reið nú allur
flokkurinn þétting í gegnum skóginn, yfir
stokka og steina og horfðu eftir bráðinni og
fálkunum er hnituðu hvem hringinn á fætur
öðrum til þess að komast í færi. Uggði kon-
ungur því eigi að sér og hafði hestur hans
því nærri varpað honum til jarðar er hann
6> Að sanna sakleysi sitt með því að bera hvít-
glóandi járn tiltekinn veg; nokkur skref; án þess að
særast.—Þýð.
stakk snögglega við fótum
og staðnæmdist fyrir framan
hátt hlið, er var rambyggi-
lega gert á garði úr ótil-
höggnu grjóti og tígulstein-
um, er nú var nokkuð af sér
genginn. Á liliðinu sat liús-
karl einn, mikill vexti og lét
sér hvergi bregða, en fyrir
innan grindurnar stóðu aðrir
húskarlar, í bláum stökkum.
Hölluöust þeir fram á orf sín
og þusta,7> og horfðu forvitn-
isaugum, en þó all þrjósku-
legir og þungbúnir á nor-
mönnsku riddarana. Voru
húskarlar þessir engu síður
búnir að klæðum en stéttar-
bræður þeirra eru á vorum
dögum. Voru þeir þrekvaxn-
ir og rjóðir yfirlitum svo að
vel mátti sjá að matur myndi
ekki við þá sparaður. Voru
verkamenn á þeim dögum, að
ánauðugustu þýjum og þræl-
um kannske undanteknum,
ef til vill betur að sér líkam-
lega en nokkurntíma síðar á
Englandi, að minnsta kosti
þeir, er voru á vist með auð-
ugum þegnum af óblönduðum
saxneskum kynstofni, enda
ber titill sá er þegnar fengu .lá
varður, það með sér, að þeir
voru brauðveitendur8> al-
þýðu manna. Höfðu þessir
menn verið húskarlar Haralds
Guðinasonar, er nú var útlægur af Englandi.
“Opnið hliðið, opnið fljótt, góðir drengir,”
sagði hinn mildi Játvarður,—og mælti nú á
saxneska tungu, og þó með mjög útlendum
hreim — eftir að hann hafði rétt sig í söðlin-
um. Gerði hann krossmark fyrir sér þrisvar
sinnum og muldraði um leið nokkur blessunar-
orð. Hreyfði sig þó enginn af húskörlum.
“Engir hestar skulu traðka akra þá er vér
höfum sána til uppskeru Haraldi jarli,” sagði
húskarlinn einþykknislega, og hreyfði sig
hvergi af hliðinu. Gerðu húskarlar góðan
róm að máli hans.
Þykknaði nú meira í Játvarði konungi en
hann áður mitndi til; keyrði hann hest sinn
sporurn fram að húskarli og lyfti hendi sinni.
Að því merki gefnu blikuðu þegar tuttugu
sverð á lofti á bak við hann, um leið og hinir
normönnsku riddarar sporuðu hesta sína
fram til konungs. Bandaði konungur við
þeim annari hendi, en ógnaði Saxanum með
hinni. “Þræll, þræll,” hrópaði hann, ég
skyldi meiða þig ef ég gæti!’’
Það var eitthvað i þessum orðum, er lifa
skyldu í sögunni, bæði hlægilegt og hjartnæmt
í senn. Normannarnir komu einungis auga á
hið fyrra, en snéru sér undan til þess að dylja
hlátur sinn; Saxanum rann hið síðara til
rifja og auðmýktist þegar. Hinn voldugi kon-
ungur, er hann nú bar kennsl á, með öll þessi
sverð á lofti að baki sér, gat ekki meitt hann;
þessi konungur hafði ekki brjóst í sér til þess.
Húskarlinn hljóp ofan af hliðinu, opnaði það,
og laut konungi djúpt um leið.
“Ríði fyrst Vilhjálmur greifi, frændi vor,’’
sagði konungur stillilega.
Saxneski húskarlinn horfði leiftrandi aug-
um á riddarann, er hann heyrði nafn hans
nefnt á normannska tungu, en hann hélt opnu
liliðinu, unz allir voru inn riðnir. Játvarður
konungur fór síðastur, stöðvaði hest sinn og
mælti lágt:
“Þú ert all djarfur, er þú talar um Har-
ald jarl og kornakra hans, eða veizt þú eigi,
að bú hans hafa verið af honum tekin, en hann
sjálfur í útlegð, og að eigi munu húskarlar
hans skera honum korn í hlöður?’’
“Með yðar leyfi herra minn og konungur,’
sagði húskarlinn blátt áfram, “akra þessa, er
átti Haraldur jarl, á nú Klápur frelsingi hans,
og skutum vér, húskarlar og þrælar jarlsins,
saman því lausafé er hann skorti til þess að
greiða kaupverðið. Höfum vér nú þegar í dag
drukkið kaupölið. Heldur því Klápur þessum
löndum, ásamt oss, ef Guð og hin heilaga mey
lofar. Getur Haraldur jarl þá hér að minnsta
kosti gengið að sínu er hann kemur aftur, sem
víst mun verða.’’
Játvarður konungur var alls eigi sljó-
skyggn, þá er tekist hafði að vekja athygli
hans, þótt hann væri svo barnslegur í lund, að
stundum virtist halda nærri óviti. Andlitið
skifti um svip við þenna óbreytta og hreinskiln-
islega vott um drottinhollustu manna þessara
við jarlinn, mág hans, í útlegðinni. Hann sat
nokkra stund í djúpum hugleiðingum og sagði
svo góðlátlega:
“Eigi ámæli ég þér fyrir hollustu þína við
þinn lánardrottinn, en þó myndu þeir finnast,

BEZT
því það er
ofn-þurkað
Þegar þér hafið fundið ofnþurkunar bragðið
af Robin Hood haframéli þá verður þá
aldrei ánægður með aðra teg md.
7> þustur—þreskistöng, eða þreskitól.—ÞýS.
8> Hlaf (engil-saxneska), hleifur, brauöhieifur)—
Hlaford (lávarðurý, brauðgefandi; Hleafdian (lafði)
kona, er gefur (veitir) brauð.—IHöf.
er það gerðu. Vil ég í bróðerni trúa þér fyrir
því að þú hættir bæði nefi og eyrum, ef þú
mælir svo opinskátt við marga.’’
“Stál gegn stáli, og hönd gegn hendi,”
mælti Saxinn djarflega, “og skal sá, er hönd
leggur á Saxúlf Álfhjálmsson komast að full-
keyptu áður en lýkur nösum.”
“Varað hefi ég þig fávís maður, og far þú
með friði,” sagði konungur, hristi höfuðið og
keyrði hestinn sporum til Normannanna, er
stanzað höfðu á nýsprottnum akri og hverfðu
hestum sínum til og frá, eins og þeir væru að
skemta sér við að trampa niður kornbrodd-
inn, meðan þeir horfðu á leik fálkanna við
stjörnuhegrann.
“Veðja vil ég um við yður, herra konung-
ur,” sagði preláti einn í hópnum, er svo var
líkur Vilhjálmi hertoga að svip og tígulegu
yfirlæti, að þar mátti glöggt kenna hinn
hrausta og drembiláta bróður hans, ódó,*
biskup frá Bayeux; “veðja vil ég fáki mínum
gegn herfálki yðar, herra, og fálki hertogans
slær fyrst hegrann.”
“Heilagi faðir,’’ sagði Játvarður, og breytt-
ist röddin það lítið, að merkja mátti að honum
var misboðið, veðjanir þessar eru leifar heið-
indóms.og eru í kirkjulögum vorum bannaðar
klerki sem múnki. Hirðum eigi um slíka
markleysu.”
Biskup tók engar ávítur, jafnvel eigi frá
bróður sínum hertoganum þótt ægilegur væri.
Hleypti hann nú brúnum og bjóst til þess að
greiða óblítt svar, er Vilhjálmur, er aldrei drap
r.iður árverkni sinni, greip fram í, svo að eigi
skyldu fylgjendur hans móðga konunginn og
sagði:
“Réttilega ávítar þú oss herra konungur.
Hneigjumst vér Normannar um of til slíkrar
léttúðar. Og sjá! Þarna fer efstur fálki yð-
ar herra, í flýti og hugprýði. Sjá, hvernig
hann svifur yfir stjörnuhegrann! Við bein
hins heilaga Valdemars, þetta er í sannleika
ágætur fugl!”
“Já, með helstungið brjóst af hegranef-
inu,” sagði biskup. Var það og orð að sönnu;
því hegrinn og fálkinn byltust nú til jarðar í
hendingskasti, og voru ýmsir ofan á; en hinn
norski fálki Vilhjálms, er var smávaxnari kon-
ungsfálkanum hnitaði á meðan hringa yfir
þeim í loftinu. Báðir voru dauðir, er niður
kom.
“Þetta skal vera mér jarteikn,” muldraði
hertoginn, “innbyrðis skulu þeir vegast á!”
Hann bar blístru sína að vörum sér og fálki
hans flaug aftur á hönd honum.
“Nú skal
konungur.
heim halda,” mælti Játvarður
*Arlotta rnóðir Vilhjálms giftist aftur eftir
dauöa Róberts hertoga, Herluin de Conteville og bar
honum tvo syni. Robert, greifa af Mortain og Odó,
biskup frá Bayeux.—Höf.