Heimskringla - 12.03.1930, Síða 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. MARZ, 1930
Hettnskringlei
(StofnuO 1S86)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlrfram. Allar borganir sendist
THE VTKING PRESS LTD.
SIGFÚS HALLDÖRS frá Höfnum
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til rltstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla" is published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE SERVICE PRINTING CO., LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG, 12. MARZ, 1930
Barnaskapur
Lögreglan í Toronto vakti á sér bros-
lega eftirtekt í haust er hún réðist með
oddi og egg á nokkra kommúnista, er
annaðhvort stóðu á sykurkössum á götu-
hornum og skröfuðu, eða ætluðu sér í
skrúðgöngu eða fylgisöflunargöngu, eða
höfðu eitthvað álíka merkilegt fyrir stafni,
— vér höfum satt að segja gleymt því
hvert tilefnið nákvæmlega var. En
víðast hér vestra og nálega allstaðar á
Englandi gerðu menn gys að þessari sefa-
sýki Torontolögreglunnar, um leið og
menn áfelldust hana fyrir þessa tilraun til
þess að banna mönnum málfrelsi, er um
langan aldur hefir þótt einhver sjálfsögð-
ustu réttindi brezkra þegna, að minnsta
kosti á Bretlandi sjálfu, en þangað er
mönnum í nýlendunum jafnað vísað til
fyrirmyndarinnar, sem eðlilegt er. ,
Yfirleitt mun mönnum hér í Winnipeg
hafa fundist þessi kommúnistahræðsla
lögreglunnar í Toronto. frekar barnaleg.
Það hefir ekki borið sérlega á því, að þeir
væru þar svo voldugir, að stórháski staf-
aði af þeim.
En nú er röðin komin að oss hér vestra.
1 vetur ætluðu þessir kommúnistar, sem /
Winnipeg eru saman komnir, að efna til
fylkingargöngu um aðalstræti borgarinn-
ar, suður að þinghúsi, í atvinnuleit. Leyfi
þarf að fá hjá lögreglunni til þess að ganga
fylktu liði um göturnar. Kommúnistar
sóttu um leyfið, en fengu ekki. Eigi
varð þó kunnugt hvað lögreglan óttaðist;
eigi kunnugt, að kommúnistatetrin ætluðu
með stórskotahríð eftir götunum, eða
neitt þvílíkt; eigi kunnugt, að hundi eða
ketti gæti mein af þessari spásseringu
stafað, hvað þá heldur æðri húsdýrum
eða mönnum. Lögreglan vildi bara hreint
ekki horfa á kommúnista æfa sig í göngu-
lagi á götum Winnipegborgar. Og þar
við sat.
Þangað til á fimtudaginn. Þá fundu
kommúnistar hér, er telja máske eitt eða
tvö þúsund manns alls, af þrjú hundruð
þúsund borgarbúum, hvöt hjá sér til þess
að viðra sig í fylkingargöngu, í blessuðu
vorloftinu, í minningu einhvers merkis-
dags í sínu almanaki; frá ráðhússtorginu,
þar sem þeir ætluðu fyrst að tala þeim til
hita, sem yfiihafnarlausir eru; um aðal-
stræti borgarinnar, eitthvað út í buskann.
En nú var ekki sótt um leyfi til lögregl-
unar, því álitið var, að hún hefði í vetur
svarað þeim í eitt skifti fyrir öll. Það var
eins og þeir vildu segja við lögregluna.
Okkur langar til þess að sjá hvað barna-
legir þið getið verið.
Og ekki stóð á svarinu. Lögreglan
fylkti liði á ráðhústorginu. Og það lið
réðist á kommúnista, er þeir tóku að
fylkja sér til göngunnar og tvístruðu þeim
með bareflum. Nokkrir kommúnistar
fengu blátt auga og kúlu á höfuðið,' og
nokkrar konur æptu hátt, meðan stall-
systur þeirra, þrjár eða fjórar klifruðu
upp eftir tröllstórum lögreglumanni til
þess að klóra hann svoh'tið í framan.
Þá var sennan úti og lögreglan hélt heim
við frægan sigur og hæfilegan orðstír.
Þetta virðist satt að segja í meira lagi
barnalegt. Kommúnistar eru hér ákaf-
lega liðfáir, eins og áður er sagt, og nauða
lítið útlit fyrir það, að þessi fylgis-
öflungarganga þeirra hefði nokkurr;
manneskju bætt í fylkinguna, eða svo að
segja nokkur utanflokksmanneskja af
henni vitað, ef lögreglan hefði ekki látið
svo barnalega, sem hér væri hinn ógur-
legasti háski á ferðum fyrir land og lýð.
Englendingar hafa manna bezt skilið,
að ekkert dregur fremur sprengimagn úr
óánægju manna en að lofa þeim áð viðra
hana sem bezt. Hér hafa yfirvöldin auð
sjáanlega ekki slitið barnsskónum í því
efni. Frá örófi ára hefir ekkert unnið
óvinsælum málstað öflugra fylgi,
en einmitt allar ofbeldistilraunir til þess
að kefja umræður um hann. Að berja
á mönnum og fangelsa þá fyrir það eitt,
að þeir vilja þreyta raddböndin og labba
svo sem mílu vegar málstað sínum og skoð
uunm til dýrðar, hefir ætíð og allstaðar
vakið töluverða samúð með formælend-
um hans. Sé eitthvað lífseigt í honum,
er kúgunin honurn hinn bráðvirkasti lífs-
elixír; sé lítið lífrænt í honum er hún
gjörsamlega óþörf; hann lognast þá út af
sjálfu sér. Kúgunin getur meira að segja
blásið nýju lífi í lélegt efni; því hún knýr
óhjákvæmilega fram allt það bezta, sem í
hverjum manni býr, er mannsblóð hefir í
æðum, en fellir burtu það sem soramest
er og ómerkilegast.
Það á að heita svo, að menn læri mann-
kynssögu í skólunum frá blautu baras-
beini. En flestir virðast ekkert af henni
læra. Og lögreglumenn þá auðvitað
ekki frekar en aðrir.
Kjánalegt siðleysi
“Það mátti nú svo sem nærri geta, að
“Lögberg’’ gæti ekki horft á eftir séra
Rögnvaldi heim til íslands, svo að það
þyrfti ekki að grípa báðum lúkum í skarn-
ið, til þess að skvetta á eftir honum,’’
varð einum lesanda Lögbergs að orði um
daginn. Hann átti auðvitað við grein-
arpíslina, þar sem reynt var eftir vizku
og viljamagni blaðsins, að sneiða að heim-
ferð séra Rögnvaldar í sambandi við fyrir-
hugða íslándsferð Heimfararnefndarinnar.
“Mátti-----nærri geta,’’ sagði maður-
inn. Oig er orð að sönnu. Því það er
ekki ný bóla í “Lögbergi,’’ að geta helzt
ekki minnst á það, að maður, andstæð-
ingur þess í skoðunum, bregði sér bæjar-
leiö, eða taki sér eitthvað fyrir hendur,
án þess að um leið sé reynt að sneiða að
honum, ófrægja hann eða tortryggja.
Og þó liggur við, að maður “undrist
slíka fúlmensku,’’ eins og Skarphéðinn
sagði við Þorkel hák forðum, undrist
jafnmikið í hvert skifti á ný, sem blaðið
leitar útrásar þessari tilhneigingu sinni.
Því þetta er svo einfeldningslegúr rudda-
háttur, svo einstaklega kjánalegt sið-
leysi.
Það hefir að vísu nokkuð lengi þótt við
brenna, meðal íslendinga, að sá héldi sig
vinna sínum málstað mest gagn, er sem
oftast gripi tækifærið til þess að varpa
hnútum upp úr þurru til andstæðinga
sinna, í tilefni af öllum sköpuðum hlut-
um, eins þeim, er í raun og veru enginn
ágreiningur væri um, né gæti verið um.
eins og t. d. ferðalög, og þessháttar. En
hafi þetta verið þjóðlöstur, þá er þó víst,
að íslendingar eru ekki skynskroppnari en
svo, að þeir hafa það numið af samvist-
um sínum hér.við brezka menn, að slikt
er í rauninni aðeins ósnotra manna hátt-
ur og lítt siðaðra. Enginn almennilegur
íslendingur mun sakna þess, né telja það
lýti á ritstjórnargreinum eða almennum
fréttum í “Free Press’’ og “Tribune,’’ þótt
þar sé eigi sagt frá á þá leið, t. d. að
“Mr. Woodsworth hafi í gær farið til Tor-
onto, í því skyiji sennilega að ærlsast þar
með Bolshevíkum,” og “Mr. Bennett í
fyrradag til Calgary til þess að unga þar
út nokkrum “konsum,” og “Mr. Mac-
kenzie King komið til Winnipeg í dag, til
þess að þvo af sér flokkssorann í hinu
tiltölulega tæra vatni Rauðárinnar.” Því
þessu líkur rithátur sver sig einmitt ná-
skyldan þeim rithætti, er Mark Twain setti
ódauðlega grafskrift með “Blaðamennska
í Tennessee.” En ritstjóri “Lögbergs”
heldur lífi í eina teinungnum, er enn mun
vera til hér vestra af þeim stofni — nauða
kyrkingslegum teinungi að vísu. En öllu
mun mega finna einhverja afsökun.
Ritstjóri Lögbergs fór nýlega lofsam-
legum orðum um mann, er stendur hon-
um aðeins örlítið framar í allri ritmennt,
hr. Jóhannes Stefánsson, er nú mun vera
ritstjóri “Framtíðarinnar,’’ og kallast J.
S. Birkiland. Þessi maður nýtur hins
mesta álits í herbúðum “Lögbergs,” gem teljaþáupp. En í Gimli kjördæmi er
sjá má af því, að einhverjir hinir nafn- sá maöur fæddur, er sennilega er
kunnustu afreksmenn í þeirri sveit vitn- nafnkunnastur allra Kanadamanna.
uðu til ummæla hans, sem skyldi ríða á j Eg á viö Vilhjálm Stefánson, land-
smiðshöggið, þá er þeir ætluðu sér að i könnuðinn og ritihöfundinn.
ganga á milli bols og höfuðs á Heimfarar-
nefndinni í fyrra.
Þessi ritstjóri “Franitíðarinnar,” hefir
nýlega látið blað sitt flytja hinn andstyggi-
legasta óhróður um mjög mætan mann,
er gisti ísland síðastliðið sumar, forseta
kirkjufélagsins lúterska í Vesturheimi, haldanna fyrinhuguöu i tilefni af
séra Kristinn K. Ólafsson, svo að fiesta | ^'“safmæli þess að Mamtoba.hlaut
mun hafa furðað, er lesið hafa. En | nýja afstoSu
á hinu furða menn sig minna, er litið er
til þeirrar liðveizlu, er ágætir samherjar ]afc hvarfla lil baka ti! þeirrar ein
ritstjóra Lögbergs sóttu nýlega til Jóhann-1stoku so?u- er Islendingar e.ga sér
esar Stefánssonar í heimferðarmálinu,
þótt ritstjórinn hafi í Jóhannesi séð sína
fyrirmynd, og þá eðlilega að hans dæmi
reynt að hrista úr klaufunum að heim-
ferðarnefndinni og dr. Rögnvaldi Péturs-
syni.
Aftur á móti leikur töluverður vafi á
því hvort nokkrum sæmilega siðuðum og
viti bornum Vestur-íslending muni þykja
noltkur prýði að “fyrirmyndinni” og “eft-
irlíkingunni.’’
í Gin.li kjördaemi leggja menn stund j
á ýmislegan landbúnað. En auk
þess stunda menn 'þar skógarhögg og
sérstaklega fiskiveiöar, sem íslend-
ingar eru nafngetnir fyrir.
En þegar vér hugsum til ihátíða-
i ríkinu með fylkis-
stjórnarskránni, þá hlýtur hugurinn
Hásætisræðunni svarað
fyrir hönd stjórnarflokksins á fylkisþingi Mani-
toba, að settu þingi, 1930 af
I. Ingjaldsson
þingmanni Gitnlikjördœtnis
Eftir að hafa borið fram tillögu um að
samiþykkja hásætisræðuna, sem hún var lesin, og
eftir að þingið hafði samlþykkt þá tillögu mœlti
Mr. Ingjaldsson á þessa leið:
Hæstvirti forseti, iháttvirtir þingmenn: —
Síðan vér slitum þingi í fyrravor hafa ýms-
ar 'breytingar orðið meðal vor.
Vér óskum til hamingju Hon. W. .J. Major,
en endurskipaður hefir verið dómsmálaráðherra,
og Hbn. W. R. Clubb, er í einu íhljóði ihefir kos-
inn verið ráðherra opinberra verka.
Auikakosning hefir fram farið í Turtle
Mbuntain kjördæmi, til þess að skipa það sæti
er autt varð, þá er lézt R. G. Willis þingmaður.
Bjoðum vér velkominn vor á meðal eftirmann
hans, Mr. A. R. Welah frá Boissevain.
Þá viljum vér votta aðstendendum hins ný-
látna þingmanns Mountain kjördæmis, dr. Cleg-
horns, dýpstu samúð vora. Á þar bráðlega fram
að fara aukakosning til þess að fylla það skarð,
er varð við fráfall hans.
Og loks viljum vér óska til hamingju leið-
toga liberala í Manitobafylki og fylkisþinginu,
Mr. Robson, með dómarastöðuna, er ihann ný-
lega ihefir verið skipaður til að gegna.
-— Dcmantsafmæli verður hátiíðlegt haldið í
höfuðborg vorri, 15. júlí 1930. Verða þetta ein-
hver hin merkustu hátiðahöld í sögu fylkis vors.
Verða þá liðin 60 ár frá því að fylkið gekk í
ríkissamhandið. Og enn markverðari verður
þessi Ihátiíðisdagur fyrir þá sök, að þá verða
auðsuppsprettur Manitobafylkis opinberlega fylk-
inu í hendur fengnar til fullra og æfinlegr* um-
ráða. Á það við, að hér séu þakkir færðar
fylkisstjórninni fyrir að hafa þetta afrekað t
þágu Vor allra, eftir margra ára samfleyttar
málaleitanir. /
En meðan vér dveljum við demantsafmæli
fylkisins, er á .hönd fer að sumwi þá á vel við að
ég minnist á Gimli kjördænti, er sýnt hefir mér
þann heiður að kjósa mig sem fulltrúa sinn.
Gimli kjördæmi, eða hluti þess, er eitt elzta
landnámið.
Frumbýlismenn í því landnámi voru íslend-
ingar.
Þangað komu þeir 22. okt. 1875. En frá
Islandi fluttu þeir 1874, og dvöldu eitt ár í Ont-
ario, 60 mílur norður af Torontoborg.
Þeir áttu langa leið og erfiða fyrir höndum.
Á járnbraut fóru þeir til Sarnia; þaðan með
gufuskipi til Duluth, og þaðan með járnbraut
til “Fisher Landing” við Rauðá.
stjórnarfarslega hér í fylkinu, þótt
í hér verði aðeins drepið á örfá at-
riði.
Arið 1875 voru þeir utan landa-
mæra Manitoba, þar sem ihét Kee-
watin í þann mund.
Stefndu íslendingar þá fyrst til
allsherjarmóts, til þess að kjósa sér
stjórn, og kusu fimm menn árið 1876
til bráðabirgða. En í janúar 1877
voru kosnir fimm menn til þess að
annast stjórn landnámahéraðsins, er
skift var í fjórar ibygðir. Voru 4
byiggðarstjórar, einn í hverri byggð,
en hinn fimmti iþingráðsstjóri, en
ö!I nefndin kallaðist þingráð. Voru
í fyrsta þingráð kosnir:
* Björn Jónson frá Viíðirnesbyggð
(GimliJ. i
Bjarni Bjarnason frá Árnesbyggt5.
Jóhann Briem frá Fljótsbyggð.
Jón Bergvinsson frá M'iklayjar-
byggð.
Var aíðan haldinn aðalfundur kos-
irina fulltrúa 21. febrúar 1877, til
þess að kjósa þingráðsstjóra, og
hiaut kosningu Sigtryggur Jónasson,
er síðar átti sæti á fylkisþingi Mani-
toba sem liberal þingmaður.
En áður en þingráðið væri kosið
sömdu landnemar lög fyrir landnáms-
héraðið, og kölluðu allt lögsagnar-
umdæmið einu nafni Vatnsþing. Er
löggjöf þessi harla merkileg fyrir þá
tíma og svipar í mörgu til sveitarlaga
þeirra er vér eigum nú við að búa.
Voru 'þar lagafyrirmæli um sáttagerð;
skýrslur um hjónabönd og fæðingar
og dánarskýrslur; skipun forráða-
roanna dánanbúa, og fastákveðin þókn
un þeirra. Önnur grein lagabálks
þessa fjallar um ákvæðisvinnu í þarf-
ir hins opinbera, og fimmta greinin
um styrk til ekkna og annara munað-
arleysingja. Skýldi þar til leggja
hver maður eftir því sem meiriíhluti
hverrar bygðar var samþykkur um.”
* * *
En svo vér víkjum aftur að auðs-
uppsprettum fylkisins og endurheimt
þeirra, þá vitum vér allir, að í því
sambandi, er þörf á margvíslegri lög-
gjöf 'hér á þinginu. Er þess að
vænta að þar leggi allir hv. þingmenn
sig fram til þess að leggja fyrir þing-
ið sem ítarlegastar tillögur í því efni.
Að fylkisstjórnin fær nú í sínar
hendur öll náttúrufríðindi fylkisins,
leiðir til þess, að hún verður að koma
sér niður á ákveðna stefnu um það
hvernig hver auðsuppsprettan fyrir
sig skuli fylkinu bezt nytjuð.
Að rekja framþróun hverskonar
námaiðnar í fylkinu yrði hér of langt,
mál; en engum kunnugum getur ihu'g-
ui m það iblandast, að þar er stórkost-
leg þroskatíð fiyrir höndum. Þarf eigi
því til sönnunar til annars að líta en
þeirra náma, er þegar hafa uppfiyllt
allar vonir, svo sem Flin Flon og
Sherritt Gordon, norðurfrá; Central
Manitoba og Gem Lake námurnar, og
Sanantonia námurnar austan Winni-
pegvatns.
Um skóga skal það eitt sagt að
sinni, að stjórninni er það ljóst, að
áður en 'langt um líður verður að
gera alvarlegar ráðstafanir til þess að
varðveita þá og nýtimgargagn þeirra
í framtíðinni. Virðist nú vafalitið
DODDS ty
KIDNEYJ
’ti. PILLS iÆ
L TRO<J
JheumaTÍÍ
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —-
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Ofan Rauðá fóru þeir á flatbytnum niður
i árósa, en þaðan dró þá eini gufuibáturinn er , að það verði frekar gert með því að
til var á Winnipegvatni norður þangað sem nú J stillla til hófs með skógarhögg í þeim
er Gimli þorp. I skógum sem enn eru lítt eða ekki
Þar voru engar byggingar fyrir; urðu þeir , hogfínir’ hddur en meS heinn' sk°g'
Fiskiveiðar í fylkinu stunda um
fjögur til fimm þúsund manns. Til
damis um veiðina í Manitobafylki ma
nefna, að
,2000 manns fiskuðu árið 1921 —
18,147,540 pund.
2,200 manns fiskuðu árið 1922 —
16,542,780 pund.
4,000 manns fiskuðu árið 1927 —
32,291,600 pund.
Árið 1927 var veiðin metin á $1,
979, 866.
Er maður íihugar að ihelmingi meira
var veitt 1927 en 1922, þá skilst manni
nauðsynin á því að rannsaka sem ítar-
legast ihvort hætta er á því að fisk—
urinn muni ganga til þurðar í þessum
veiðivötnum, og koma í lög nauðsyn-
legustu ráðstöfunum til þess að sporna
við því að svo fari.
Borjð hefir á því síðustu áriri, að
veiði í sumum Ontariovöinum hefir
farið minkandi sökum þess hversu
mjöig hefir aukist eftirspurn eftir
birtingi úr Winnipegvatni.
Lögleitt hefir verið að byrja
snemma haustveiði á birtingi, og hefir
þar af leitt að sjö miljón pund af
honum hafa verið veidd á ári (1927
og 1928) í stað 3 miljón punda á ári
áður. Hafa einnig verið lögleidd
smáriðnari net, og veiðist því eðh-
lega meir en áður af ungfiski og er
ÍU'1'1 ástæða til þess að rannsaka sern
ítarlegast, hvort eigi sé hugsanlegt
að fiskiveiðunum s‘afi af því hætta.
nokkur í framtíðinni.
Um 90 % af öllum fiski veiddum
i Manitolba er flutt út úr fylkinu tit
íieyzlu, og eru því markaðsskilyrði all
aivarlegt viðfangsefni. Hafa til
skamms tíma engar tilraunir verið
gjörðar til þess að útbúa fiskinn sem
markaðsvöru, nema að flytja hann
þegar út eins og hann kemur upp úr
vatninu á vetrarvertíðinni. Er það
mikilvægt viðfangsefni, að búa svoi
um, að fiskurinn geti uppfyllt allar
rr.arkaðskröfur hvar og hvenær sem
er.
(Frh.)
V.
Glæður
(Frh.)
Um tœki listarinnar. — Tungan.
því að timlbra sér saman bjálkakofum.
Næsta ár komu um 400 manns frá íslandi,
,og tóku sér bólfestu meðfram ströndum Winnipeg-
vatns. Fyrsta veturinn geisaði bólusótt um ný
lenduna, svo að hún var sjö mánuði í sóttkví.
En nýlendan hóf sig örðugt upp úr afleið-
græðslus’arfsemi
Eins og kunnugt er, eru fiskiveiðar
ekki líti'll þáttur í framleiðslustarfsemi
fylkisbúa.
Griðarstór fiskivötn eru um mið-
bik fylkisins og í suðurhluta þess, og
í þeim álítleg fiskigengd. Norðar
ingum drepsóttarinnar og örbirgðfnni. Fjöldi eru fjölmöng fiskivötn, sæmilega stór.
þekktra íslendinga, hinna mætustu manna, eiga Ekki hefir fiskigengd verið könnuð
ætt sína aö rekja til Gimli kjördæmis, svo margir í þeim öllum, en þar sem kannað hefir
að ég hirði eigi að tefja tímann með því að verið, ihefir hún reynst all álitleg.
Lis‘amaður er skáldið þegar því
tekst að flytja öðrum boðskap fegurð-
arinnar; og getur hann gert það á
tvennskonar 'hátt: með því að skapa
Hstaverkið svo sem ritihöfundar, mál-
arar, myndhöggvarar o. s. frv. eða
með því að túlka verkið, eins og söng-
menn, leikarar o.fl. Tæki skáldsins
eru: tungan, litur, tónar og fornt.
Með þessum má einnig telja hreyfing,
t. d. fegurðardans 0g íslenzka glímu.
Að sjálfsögðn er tungan notuð mest
aí þessum tækjum; og mun ástæðan
vera sú að allir læra að beita henni,
þegar á barnsaldri; og er æfing hennar
ósjálfráð að heita má fram í andlátið.
Aftur á móti getur margt skáldefnið
fæðst sem gætt er sérstökum með-
fæddum hæfileikum til leikni í með-
ferð á litum, tónum eða formi, þó
uj-peldi hans og aðstæður synji allrar
æfingar í að nota sLík tæki, svo hann
r.eyðist til að beila tungunni, eða
þtgja.
Það er þó hvergi nærri sanni að
tungan sé þægasta tæki listarinnar.
Sá er hængur á, að sarna orðið rnerkir
ekki nákvæmlega sama 'hugtak í allra