Heimskringla - 12.03.1930, Side 7

WINNIPEG, 12. MARZ, 1930
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSÍÐA
Sigmund Freud
og sálarfrœði og lífsskoðun
nútímans
Fáar eða engar hreyíing’ar í vís-
índaLífi nútímans hafa vakið eins
nnkla atthygli og jafnframt eins miklar
deilur og hin svonefnda sálrakning
eða '‘psyohoanalysa,” sem kend er við
Frófessor Sigmund Frjbud. Þessi
hreyfing er ekki nerna 30 — 35 ára
gomuj og var upplhaflega einutngis
Vggð á rannsóknum og lækninga-
Þlranum á sérstöku sálsýkisfyrirbrigði
(hysteri), en hefir smámsaman orðið
íyrir auknar rannsóknir og reynslu,
að yfirgripsmikilli kenningu um allt
saiarlif og eðli mannsins, sjúkt og
heilbrigt, þar sem fengist er við efni
cins og þau, að lækna væga eða mikla
astsýki, að skýra ýmsar hneigðir
ntanna og lífsskoðun, að ráða drauma
°- s. frv. og hafa kenningarnar því
Wrið notaðar og háit áhrif á ým!
svæði menningarlífsins og visindanna,
s- s. á sögu, bókmentir og uppeldis-
nral og ekki sist á trúarrannsóknir
°g mannfræði.
Höfundur og höfuðsmaður þessarar
stefnu er Sigmund Freud prófessor
' Wien, fæddur 6. mai 1856. Hann
varð taugaveikiskennari við háskól-
ann i Wien 1885 og fyrstu rannsókn-
'r sínar viðvíkjandi sálrakningu gerði
hann í félagi við Breuer, sem áður
hafði fengist við þessi efni. Upp-
haflega var einungis um að ræða
læknisfræðilega atthugun og vöktu
kenningarnar í fyrstunni ekki mikla
atthygH, enda var það framan af nokk-
"8 óljóst hvert Freud stefndi. Ög
e«ginlega var það ekki fyr en 1905 að
hann seíti kenningar sínar fram
íullibúnar að heita má í bók
un: kynferðiskenningar slínar
(Brei Abhandlungen zur Sexualthe-
orie). Fimm árum áður hafði samt
komið út bók hans um draumráðning-
ar og vakti hún síðan mikla atihygli
og deilur. Freud hefir annars skrif-
að mesta fjölda rita um þessi efni og
tekið til rannsóknar fleiri og fleiri
svið sálarliífs og þjóðlifs og stefnan
hefir færst mjög í aukana. Fyrsti
fræðimannafundurinn um Iþessi efni
var haldinn í Salzburg 1908, fyrir at-
beina svissneskra sálsýkisfræðinga,
Jungs og Blenders og árið eftir var
þeim Freud og Jung boðið til Ameniku
ti! fyrirlestrahalds um kenningar sínar
og eftir þetta fer athyglin á málun-
um hraðvaxandi bæði í Ameríku og
F.vrópu meðal fræðimanna, sem
rannsökuðu málin og meðal almenn-
ings, sem venjulega hafði þó einungis
yfirborðs,þe)kkingu á þessíu, einkum
fyrst í stað. En á seinni árum hefir
margt verið að því unnið í flestum
menningarlöndum, að auka þekkingu
almennings á iþessum málum. Fylgis-
menn sálrakningarinnar hafa stofnað
með sér alþjóðafélag, sem hefir stöðv^
ar í Bandaríkjum Ameníku, í Lon-
don, Berlín, Budapest, Moskva, Kal-
kutta og viðar. Þrjú timarit að
minsta kosti, tvö á þýzku og eitt á
ensku, fást eingöngu við það, að
flytja rannsóknir og fróðleik um kenn-
ingar sálrakningarmanna. Árið 1921
stofaði dr. Eitingtton fyrstu opinberu
lækningastofuna fyrir sálrakningar og
var þar einnig jafnframt einskonar
skóli fyrir þá, sem kynnast vildu þess-
um efnum. Annari slíkri stofnun
var seinna komið á fót í Wien.
En auk þess sem kenningar Freuds
hafa orðið fyrir miklum árásum and-
stæðinga, hafa gamlir fylgismenn
hans og samherjar einnig snúið baki
við kenningum hans. Kunnastur
þeirra er Jung, sem myndað hefir sér
sínar eigin kenningar á svipuöum
grundvelli og skýrir ýms fyrirbrigðin
öðruvísi en Freud og það i sumum

Now is the Time
to prepare for
a better position
and higher salary

Enroll Now
in the
Day or Evening
Classes
of the
DOMINION
Business College
THE MALL-WINNIPEG
Branches
Elmwood, St. James and The Pas
aðalatriðunum. Honum fylygja
einnig aHmargir. Dr. Adler í Wien
hefir einnig skorist úr leik og farið
sínar eigin leiðir.
Mleðhaldsmenn Freuds halda þvi
oft fram, að andstaðan gegn kenning-
u/n hans spretti að miklu leyti af
blygðunarsemi manna eða jafnvel
hræsni í einum málum sérstaklega, s.
s. kynferðismálum. En Freud legg-
ur mikla áherslu á það — og að áliti
ýmsra fræðimanna of mikla — að
hvatir eða einkenni í kynferðisLífi
manna Hggi til grundvallar fyrir mjög
ntörgu í orðum þeirra og æði og hafi
gagngerð áhrif á allt sálarlífið. En
oft sýnist sumum svo, sem ýms ein-
kenni andlegs lífs og helstu hugsjóna
manna í t. d. trú og listum, séu óvirt
með því og líti’llækkuð, að ætla þeim
uppruna af svo lágum hvötum mann-
legs eðlis, sem þeir telja k|)'nferðis-
lifið. Þessi áhrif ástar- eða kynferð-
islifsins, Eros-áhrifin, kallar Freud
einu nafni libido. Máttur þessara
áhrifa miðar að því að koma sífelt
á nánari einingu og meira samræmi í
huga og Hfi mannanna, en jafnframt
starfar i manninum annað afl, afl
eyðingarinnar, sem lei‘ast við að
sundra því sem lifandi er.
Freud leggur mikla áherslu á gildi
undirvitundarinnar og rannsókn henn-
ar. eða þeirrar hugar- eða sálarstarf-
semi sem fram fer í mönnum að þeim
óvitandi, en ræður í raun og veru oft
mestu um sálarástand þeirra. Með
rannsókn á henni má oft lækna ýmsar
tegundir sálsýki og hefir sá þá'tur í
‘starfi og kenningu Freuds náð mikilli
viðurkenningu, einnig þeirra, sem ann-
ars eru ótrúaðir á hinar almennu eða
heimspekilegu kenningar, sem hann
dregur af rannsóknum sínum.
Draumráðningar
í nánu sambandi við skoðanir
Freuds á undirvitundinni stendur á-
hugi hans á rannsóknum draumlífsins.
Draumarnir, eða að minsta kosti viss
tcgund af draumum, er sem sé voúur
um ákveðið undirvitundarlíf, sem ekki
verður komist að í vöku, þeir eru í-
myndir sérstaks sálarástands og sami
draumur ber sífelt vott um samskon-
ar ás‘and og þar afleiðandi á að vera
hægt að ráða draumana og um það
efni hefir, Freud sett fram heilt kerfi.
En á það draumráðningakerfi hans
hafa margir ráðist harðlega. En
margir eru líka sammála honum um
það að draumana sé ekki unt að slcoða
öðruvisi en sem ímyndir sálrænna
krafta, sem huldir séu að baki hinni
venjulegu meðvitund, þó að þeir séu
annars ósammála Freud um það
S I
hvers eðlis þessir frumkraftar sálar-
lifsins séu. Adler er t.d. á sömu
skoðun og Freud um þetta, þó að hann
tiúi ekki á kenningar Freuds um áhrif
kyniferðislífsins á sál^rlífið og þar
með á draumana. Hann álítur sem
sé að meginkrafturinn í íífi manna
sé viðleitni þeirra til að sigrast á sín-
uir eigin lítilmótleik eða magnleysi.
Kenningar Freuds um þessi efni
öll eru annars flóknari en svo, að þau
verði rakin í stuttri grein, enda kemur
margt til greina og bætast oft við
nýjar athuganir, sem Freud leitast við
að nota til fullkomnunar á loerfi sínu.
Eðli mantlsins og hvötum hans rná
skifta á ýmsan há‘t (t. d. “ego” og
‘%uperego”) og þótt hvatirnar og lífs-
krafturinn eigi í fyrstu allur að vera
aí líkanileguni uppruna, en koma mis-
jafnlega fram fyrir ýmsar mismun-
andi hömlur, þá geta átt sér stað ýms
hvataskifti og- margvislegar hvata-
göfganir og af því ekki síst sprettur
hið mikla gildi, sem Freud og fylgis-
nienn hans telja að kenningarnar geti
haft fyrir alla siðfræði og þjóðfélags-
fræði. M,eð hjálp þeirrar rakningar
á sálarlífinu, sem Freud hefir fundið
á sem sé að vera unt að finna og
fastákveða þær hvatir eða þá eðlis-
eiginleika, sem bestir séu og skynsam-
legast sé að þroska og þeim á svo
að vera hægt að halda við og efla þá.
Sálrakningin á með öðrum orðum að
geta verið meðal til þess að hér skap-
ist 'betri, 'heilbrigðari og hamingju-
samari menn en áður.
Andstæðingar Freuds láta sér fátt
um finnast flest þetta. En aðrir eru
þess fullvissir, að kenningar Freuds
séu upphaf nýrra vísinda og nýrrar
lífsskoðunar, sem eigi eftir að móta
allt mannkyn og setja mark sitt á lífið
á tuttugustu öldinni, að sínu leyti eins
og kenningar Darwins höfðu gagn-
gerð áhrif á síðastliðna öld, þó að
einstök atriði í kenningum beggja geti
reynst hæpin eða röng.
Nýtt tímatal
13 mánaða ár — 5 daga inka
Það er langt síðan þánægjuraddir
fóru að heyrast út af tímatali því,
sem nú hefir lengi verið notað af
vestrænum þjóðum og út af því, að
margskonar óþægindi hlytust af því,
hve tímatalið væri margvíslegt í heirn-
inum.. Evrópumenn og Amerikumenn
notuðu eitt tímatal, Rússar annað.
Miúhamedsmenn víða það þriðja,
Kinverjar það fjórða o. s. frv. Svo
kont að þvíj að þjóðbandalagið lét
mál þessi til sín taka og beitti sér
fyrir rannsókn þeirri. Fyrir áeggjan
þess var nefnd sett í Bandaríkjunum
1927 til athugunar á þessum málum
og hefur aðalmaður hennar verið East-
man sá, sem er helsti maður Kodak-
félagsins. Oig í Ameríku er miklu
nieiri áhugi á tímatalsbreytingunni en
í Evrópu, einkum meðal ikaupsýslu-
manna.
Ameríkunefndin ((he National
| Committee on Calendar Simpilfica-
I tion) hefir nýlega gefið út skýrslu
; um má'lin og gert er ráð fyrir því, að
að koma á alþjóðafundi um þau bráð-
lega. Nefndin leggur til, að árinu
verði framvegis skift í 13 mánuði.
alla jafna að dagatölu, með 4 sjö daga
vikum eða 28 dögum í hverjum mán-
uði og byrji hver mánuður á sunnu-
clegi og endi á laugardegi og yrði
þvi komið á með því að tímatalið
gengi í gildi 1. janúar 1933 sam-
kvæmt núgildandi reikningi, en þá
er sunnudagur. En samkvæmt þessu
yrðu 1 eða 2 afgangs dagar á hverju
ári, ef það yrði nákvæmlega reiknað,
scgir nefndin og þeim vill hún láta
bæta inn í aukalega og hafa að almenn-
um fnídögum. Annar dagurinn kæmi
í lok hins nýja viðbótarmánaðar, sem
skotið yrði inn á mi'lli júní og júlí
og héti sá dagur hlaupdagur (sbr.
júní hlaupár), en hinn yrði árlegur
viðbótardagur við síðas‘a mánuð árs-
ins (29. des.) og kallaður friðardag-
ur eða ársdagur. En þessum auka-
dögum ihafa sumir trúarflokkar mót-
mælt. Og aðalerfiðleikar þess, að
koma á nýju timatali eru trúarástæður
eða hjátrúar (t.d. í þessu tHfelli ó-
trúin á tölunni 13.). Enskur fræði-
maður, sem um þetta hefir skrifað
gerir einnig heldur lítið úr vísinda-
legu gildí eða nauðsyn slíkrar tima-
talsbreytingar, segir að þetta sé alt
einfalt mál og einnngis trúarlegt og
hagnýtt samkomulagsatriði. En það
eru seni sagt einkum kaupsýslumenn,
sem lærjast fyrir breiytingunni, vegjna
iþess, að hún mundi gera alt viðskifta-
lífið reglubundnara og auðveldara en
ný og reikningshald einfaldara fyrir
kaupendur og seljendur og sé það
niikils virði, þvi lífið sé annars altaf |
að verða flóknara og flóknara.
Rússar hafa nýlega breytt nokkuð
tímareikningi sínum til hægðarauka
við vinnu og viðskifti. Þeir skifta
árnu í 5 daga vikur og komi 1 hvild-
ardagur á eftir hverjum 4 vinnudög-
um. En hvi’ldardögunum er þannig
hagað, að einungis fimtungur starfs-
manna hvílist í senn á sama tíma,
r.æsti fimtungur annan daginn o. s.
frv. uns allir hafa hvílst j þegar 5j
daga vikan er á enda, en jafnframt
halda hinir fjórir fimtu 'hlutar starfs-
mannanna vinnunni áfram óslitið alla
dtiga ársins. T*etta skipulag miætir
mótspjyrnu margra húsmæðra og á
heimili getur vel staðið svo á, að
engir tveir fái sama hvíldardag og
sé þvi t senn altaf hvíldardagur og
altaf vinnudagur á heimilinu. En
forráðamenn þjóðfélagsins telja skipu-1
lagið hafa þann kost, að vinna þurfi
aldrei að stansa, en hver einstakling-
ur fái meiri hvíld en ella, fimta hvern
dag, aðsókn að skemtistöðum og
söfnum dreifist jafnt á alla daga og
loks af því, að 5 daga vikan dragi úr
atvinnuleysi, opni starfsmöguleika
fyrir fleira en áður þar sem fimtungi
fleiri menn þurfi til að reka fyrirtæk-
in þegar þau- eru aldrei látin stansa,
en fimtungur starfsmannanna sífelt
látinn fá frí i einu. í ýmsurn starfs-
greinum er þegar farið að fram-
kværna þetta nýja skipulag, og smám-
saman á það að ná um alt þjóðlíf.
FRÁ fSLANDI
VISS MERKI
Dr. Finnur Jónsson hefir nýlega
verið kosinn varaforseti “Det kgi.
Nordiske Afskriftsselskap” í Kaup-
mannahöfn fyrir árin 1930—32. Hann
yar einnig kjörinn ritari forerita-
deildar félagsis. — Mgbl.
Siglufirði, 5. febrúar
Slys. — Klukkan hálf fjögur í dag
varð ?lys hér með þeim hætti, að
reykháfur húss, sem verið var að rífa,
féll á einn verkamannanna. Malað-
ist á honum höfuðið og dó hann sam-
stundis.- Hét Jón Ólafsson, tré-
smiður, miðaldra maður, dugnaðar og
reglumaður, einhleypur. Vel látinn
og allvel efnaður. —Mbl.

um nýrnaveiki eru bakverkir, þvag-
teppa og þva|gsteinar. GIN PILLS
lækna nýrnaveiki, með því að deyfa
og græða sjúka parta. — 50c askjan
hjá öllum lyfsölum.
131
*SflSíiiviiá
V ýr.'t
grýCMGARÝ *
at>.
, ‘Fhird
yreðf West
Canadian
FOLKDA.NCE
FOLKSONG
handIcóafts
tes tival
CALGAKV
WARfHIMÍ
1 fjóra daga samfleytt, gefst þér tœkifœri a»
hlýfta á söng ogr sjá alla þá list, sem hinir ýmsu
þjóöflokkar í sléttufylkjunum til einka sér.
í»jóödansar, söngvar og hljóöfœrasláttur hinna
mörgu þjóöbrota veröur um hönd haft og sýn-
ing þjóöbúninganna, sem ávalt vekur mikla
eftirtekt. v
Listamenn sem staddir veröa á þessari sýn-
ingu eru meöal annara: Isabelle Burnada,
Selma Johansen de Coster (svenski nætur
gralinn) og Charles Marchand, fransk-canadisk-
ur þjóösöngvari.
ListiÖnaÖur, undir umsjón Canadian Handlcráft
Guild (Alberta deildinni), og hljóöfæra spil
og þjóödansar undir umsjón Canadian Pacific
Railway.
N. B. —V t>eir sem óskuöu aö sýna listiönaö
sinn, gera vel í aö snúa sér til Mrs. J. J.
Anderson, ritara Alberta deildarinnar af Can-
adianHandicrafts Guild, Le Marchand Apts.,
Edmonton, eöa Palliser Hotel, Calgary, Alta.
Litiingur meö myndum fæst meö því
aö skrifa til:
Palliser Hotel
( nnndinn Paclflc HotclIÖ 1 Calgary Alta.
SÉRSTAKT VERÐ
Þetta premíu tilboð
er ÓVIÐJAFNANLEGT
Við sendum þér þessa yndislegu
60 Þuml. Festi
af fögrum og sterkum
PERLUM
sem hver er hnýtt annari, og kosta
vanalega $1.00, fyrir aðeins
TVO MIÐA AF
af
ROYAL CROWN LYE
og 25 cent
KaupiÖ frá matvörusala yöar
tvær könnur af Royal Crown
Lye — takiö miöana af þeim
og sendiö oss meö 25c póst
nótu, og þessi óviöjafnanlega hálsfesti veröur send
þér meö næsta pósti, buröargjald goldiö af oss.
PRENTIÐ NAFN YÐAR EINS LÆSILEGA OG
UNT ER.
í>egar þér kaupiö Royal Crown Lye til þess aö fá
þessa hálsfesti, geturöu reitt þig á, aö þu færö
bezta lyeiö sem ér á markaöinum — hreint 100V
Viö erum meö þessu aö kynna yöur þaö. Ef þér
reyniö þaö einu sinni, munuö þér ávalt nota þaö.
Kaupmnöur yttnr heflr l»nö eön getur ðtvegnö.
The Royal Crown Soaps Limlted
Winnipeg