Heimskringla - 26.03.1930, Síða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. MARZ, 1930
H^ímskriitgla
(Stofnuö 1886)
Kemur út á hverjum miövikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
IS3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
íyrlrfram. Allar borganir sendist (
THE VIKING PRESS LTD.
SIGFOS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaösins:
Uanager THE VIKINO PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Helmskringla” is published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE SERVICE PRINTING CO., LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG, 26. MARZ, 1930
Arsfundur
Alberta Co-operative Livestock
Producers Limited.
Framkvæmdarstjóri “Canadian Live-
stock Co-operative Limited,” hr. I.
Ingjaldsson, þingmaður Gimlikjördæmis,
hefir góðfúslega látið Heimskringlu í té
eftirfylgjandi greinargerð fyrir ársfundi
“Alberta Co-operative Livestock Producers
Limited,’’ er hann sat nýlega, eins og vér
gátum um í síðasta blaði. Er hér ýmis-
legt er Gripasamlagsmönnum hér í Mani-
toba mun þykja fróðlegt til íhugunar.
Ársfundur “Alberta Co-operative
Livestock Producers Limited” var haldinn
í Edmonton, 5. og 6. marz. Sátu ársfund-
inn um sextíu fulltrúar og gestir.
Samkvæmt skýrslum frá stjórnar-
nefndinni, er Mr A. B. Claypool lagði fram
og frá Mr. Young, framkvæmdarstjóra
samlagsins hefir það höndlað í Edmonton
Calgary og Lethbridge gripakvíunum 4,
447 vagnfarma af gripum síðastliðið ár.
Er það 709 vagnförmum meira en í fyrra.
Hafði félagið höndlað 43.2% af öllum
gripum í þessum kvíum, og nam umsetn-
ingin alls $7,419,855.00.
Fimm ára samningstími félagsins var
á enda 31. dezember 1929. Endurnýjaðir
samningsskilmálar, er samdir voru á árs-
fundi í marz 1929 voru í sumar lagðir
fyrir héraðsdeildir. Sæmilegui^árangur
hafði orðið af endurnýjunar umleitunum;
hafa um 50% af gömlum aðilum endur-
nýjað samningana. Heldur samlagið á-
fram samningsumleitunum allstaðar.
1 hina nýju samninga var bætt á-
kvæði er heimilar fylkissamlaginu að
draga frá fyrir höfuðstól til þess að sam-
lagið geti komið á fót sláturhúsum á ein-
um stað, eða fleiri, í Albertafylki. í tveim
eða þrem héraðsdeildum hefir orðið
vart við töluverða mótspyrnu gegn slátur-
hússhugmyndinni, og bendir ýmislegt til
þess.að deildir þessar muni um stundarsak
ir segja sig úr fylkissamlaginu. Mikill meiri
hluti deildafulltrúanna er viðstaddir voru,
lét á sér skilja, að þeir óskuðu eftir því að
stjórnarnefndin héldi áfram að íhuga
möguleikana fyrir því að koma upp slát-
urhúsi og vildi fela henni alla ráðstöfun
á því hvenær hafist skyldi handa í því
skyni. Hegar til stjórnarnefndarinnar
kom, sýndu fulltrúamir ótvírætt að þeir
báru fyllsta traust til fráfarandi stjórnar-
nefndar, með því að endurkjósa hana.
Auðsætt var viðstöddum, að gripa-
bændur í Alberta gera sér fulla grein fyrir
því, að Gripasölusamlagið var ekki ein-
göngu stofnað ti þess að annast gripasölu
á markaði, og þessvegna eru þeir nú að
velta fyrir sér að færa svo út kvíarnar,
að framleiðsluafurðir þeirra nái sem bein-
astan veg til neytenda, fyrir meðalgöngu
félagsskapar, er framíeiðendur eiga og
stjórna sjálfir.
Framleiðendur í Saskatchewan hafa
látið fylkisdeild Gripasamlagsins draga
frá söluverðinu til höfuðstólssöfnunar.
Fer sú upphæð sívaxandi og er nú orðin
rúmlega $100,000. Sama markmið er
með þessari höfuðstólssöfnun sem í
Alberta; þeir ætla sér að koma sem fyrst
upp sláturhúsum. Fulltrúarnir, er sátu
síðasta ársfund, er haldinn var í júní, 1929,
fólu stjórnarnefndinni að íhuga frekar
möguleikana á þessu, og leggja ítarlega
skýrslu fyrir næsta ársfund.
Lítum nú til Manitoba. Hér hefir
ekki verið rædd hugmyndin um sláturhús.
Menn verða að minnast þess, að Mani-
tobadeildin er yngst allra deildanna og að
stjórnarnefndin hefir einbeitt sér að því,
að efla sem mest félagsskapinn. Þar
sem framleiðendur eiga sjálfir Gripasölu-
samlagið og stjórna því, erum vér þess
fullvissir, að griparæktarbændur í Mani-
toba muni íhuga möguleikana á því að
koma upp sláturhúsi í sem nánastri fram-
tíð, þar eð ég er með sjálfum mér sann-
færður um það, að þeir muni eigi lengi una
því að staðnæmast sem umsvifamikið um-
boðssölufélag.
Hásætisræðunni svarað
fyrir hönd stjórnarflokksins á fylkisþingi Mani-
toba, að settu þingi, 1930 af
I. Ingjaldsson
þingmanni Gimlikjórdœniis
Niðurlag.
Jarðarafurðir
Sökum þess, að akurjörð er nú eigi
svo frjósöm sem áður, og einnig sökum
ryðsýki, vilihafra og annars illgresis, hafa
akuryrkjubændur reynt sem flestar hveiti-
tegundir, allt að tuttugu. Sama máli
gegnir um bygg og hafra. En þrátt fyrir
það, fer hveitirækt stöðugt fninkandi. Er
nú svo komið, að í fylkinu er því nær jafn
mikið framleitt af byggi sem hveiti.
Framleiðsluvöndun er auðveldust með
því að velja algjörlega hreint eða skrásett
útsæði. Á þeþta við um allar jarðaraf-
urðir.
• Að því er kvikfjárrækt snertir, er
frameiðsluvöndun eitt fyrsta og helzta
skilyrðið henni til viðgangs. Og megin-
áherzluna verður þó að leggja á flokkkun
til framleiðsluvöndunar. Svín hafa nú
verið flokkuð í allmörg ár, og er því kom-
in á allsherjar staðfesti um flokkun svína-
kjöts. Er reykt svínsflesk kanadiskt nú
viðurkennt sem fyrsta flokks verzlunar-
vara.
ítrustu tilraunir er nú verið að gera
til þess að flokka nautakjöt á sama hátt.
Hefir alveg nýlega verið hafist handa í
því efni og því erfitt að segja fyrir hvenær
því ínáli verði komið í æskilegt horf. En
víst er um það að samvizkusamleg flokk-
un allra afurða, er frumskilyrðið til þess
að tryggja sér ábatasöm markaðsskilyrði
hvernig sem slæst.
Sauðfjárstofn fer vaxaiidi í fylkinu.
Er framleiðsluvöndun þar jafn nauðsyn-
leg sem annarstaðar.
En á nautgriparæktinni veltur meira
en á flestu öðru. Og þó er minna skeytt
um framleiðsluvöndun þar, en á flestum
öðrum afurðum, að minnsta kosti á sum-
um stöðum í fylkinu. Er hin mesta
nauðsyn á því, að menn sjái að sér í því
efni. Ættu einmitt heil héruð að reyna
að verða samtaka um gagngerðar kyn-
bætur á nautgripum, með því að nota
eingöngu naut af hreinræktuðu kyni til
þess að auka stofn sinn. Rennur manni
til rifja að sjá, er til markaðs kemur, hve
margir bændur hafa notast við úrgangs-
skepnur til þess að auka með nautgripa-
stofn sinn.
Rjómabúaafurðir
Framleiðsla rjómabúasmjörs hefir
verið vönduð svo í Manitoba síðustu sex
til átta árin, að smjör héðan úr fylkinu er
nú allstaðar í Kanada viðurkennt sem
fyrsta flokks vara.
Vil ég nota þetta tækifæri til þess að
þakka einlæglega Mr. Gibson, yfirumsjón-
armanni rjómabúa, og aðstoðarmönnum
hans fyrih það ágæta verk, er hann og
þeir hafa unnið, með því að koma fótun-.
um undir rjómabúastarfsemina.
Eg mætti ef til vill geta þess hvern
skerf ég og sveitungar mínir höfum lagt til
þess að koma rjómaflokkun í það horf sem
hún er nú. Mun einhver fyrsta tillagan
í þá átt hafa komið frá héraðsdeild “Unit-
ed Farmers of Manitoba” í Árborg, og
samþykkt þar. Var hún síðan lögð fyrir
ársfund “U. F. M.,” og var þar einnig sam-
þykkt. Varð þetta til þess, að ég vann að
því í nánu samstarfi við rjómabúadeild
landbúnaðarráðuneytisins, að héfjast
handa til þess að koma á rjómaflokkun,
eða rjómaskoðun, og af því leiddi aftur,
að ég hefi unnið að sama marki, í nefnd-
um með fuHtrúum frá Saskatchewan og
Albertafylkjum. Virðist. því máli, sem
betur fer, nú vera að öllu borgið.
Alifuglarækt
Hér er um að ræða álitlega aukatekju-
grein fyrir bændur, svo áiitlega, að ein-
mitt af alifuglarækt hafa einstaka bænd-
ur meginið af tekjum sínum.
Að svo er komið ber að þakka skipu-
lagðri fylgisöflun og eggjaflokkun, er átt |
hefir sér stað um nokkurt skeið að undan
förnu, auk þess, sem kalkúnar (turkeys)
eru nú einnig flokkaðir.
Endurbætt markaðsskilyrði
Þá kem ég að markaðsskilyrðunum.
Er nú allstaðar vaknaður hinn mesti áhugi
og skilningur á því hvílík lífsnauðsyn sé
á því fyrir bændur að kynna þau sér sem
bezt og endurbæta. Hafa framleiðendur
vorir hér í fylkinu yfirleitt sannfærst um !
það, að heilbrigðasta aðferðin sé að; koma |
betur fyrir sig samvinnuaðferðinni, til þess
að koma afurðum sínum á markað með
sem mestum ábata.
Tel ég eigi nauðsynlegt hér, að rekja
í æsar vegna hvers samvinnustefnan
greiði mönnum auðveldastan veg að því
marki. Nægir að segja það, að með þeirri
aðferð fá menn endurgjald afurða sinna,
að frádregnum aðeins beinum kosnaði
við það að koma þeim á markaðinn, og
spara sér því það fé, er annars gengur til
milligöngumanna milii framTeiðanda og
neytanda, sem ekki er neitt smáræði; eins
og auðskilið er, er menn athuga hvílíkur
fjöldi hefir haft uppeldi sitt af þessu milli-
göngustarfi.
Hér er um a8 ræöa eittihvert yngsta j
samvinnufélagiö, er !hóf starfsemi
sína fyrir réttum fjórum árum, og
höndlar nú um 30% af öiluni gripum,
er víðsveig'ar úr Mánitolbafyl!ki eru
sendir til markaðs í gripakviarnar í
St. Boniface. Þessum samtökum
bundust félagsmenn i ,því skiyni að
kcma gripum sínum til markaðs
á samvinnuvísu, heldur en að
selja Iþá heima hjá sér til umferða-
kaupmanna og umboðsmanna einka-
I félaga ,er mökuðu stórkostlega krók-
inn á kostnað griparæktarbænda.
Uiiuboðssölustarfsemi Gripasam-
samlagsins nær nú um al.lt sambands-
ríkið. Eru þessi félög í samtökun-
um :
Alberta Co-op. Livestock Producers
Limited.
Sask. Co-op. Livestock Producers
Limited.
Manitoba Co-op. Livestock Pro-
I ducers Limited.
United Farmers Co-operative Co.
Oo-operative Federee de Quebec.
Maritime Marketing Board Inc.
Alifu glasamlagið
Og hér langar mig þá til þess að
minnast nokkuð á þann samvinnufélags-
skap, sem nú er á fót kominn hér í fylkinu.
Hveitisamlagið
Fyrst skal þá talið Hveitisamfegið,
sem umsvifamest og víðfeðmast er af öll-
um samlagsfélögum í Kanada. iHéfir
það með höndum, sem kunnugt er, alls-
herjar samlagssölu á korntegundum fyrir
Alberta, Saskatchewan og Manitoba fylki.
Höndlar það um eða yfir 60% af öllu korni
er til markaðs fer frá Kanada.
Hér í Manitoba höndlar Hveitisam-
lagið um 50% af öllu korni. Vinnur það
að endurbótum á sáðkorni, í samvinnu
við landbúnaðarháskólann og “Dominion
Seed Branch.” Hafa “Drengja og stúlk-
na klúbbar” gengist fyrir því að koma
víða upp tilraunareinum fyrir sáðkorn
árið 1929. Eru þessar tilraunastöðvar á
víð og dreif út pm héruð.
Þetta árið verður aðaláherzlan lögð
á tilraunir með áburð, en einnig verða
ýmsar markverðar tilraunir gerðar i þá
átt að endurbæta búskaparlag á ýmsan
hátt.
Hið fjórða tel ég “Alifuglasamlag
Mianitoba” (Manitoba Co-operative
Poultry Producers Ltd.).
Þetta er eitt elzta samvinnufélaigið
í fylkinu. Það var stofnað í Lauder,
Man., og hefir tekið stöðugum vexti
og viðgangi frá því að það var stofn-
að. Höndlar það nú um 75% af öll-
um alifuglaafurðum í fylkinu.
Þessi félagsskapur mun senn ná um
allt sambandsr.íikið. Félagsskapurinn
nær nú um British Columbia, Alberta
Saskatchewan og Manitoba fylki, og
er nú allt útlit fyrir að eystri fylkin
muni sameinast félagsskapnum þegar
á þessu ári.
Áður en “Alifuglasamlag Manitoba-
fylkis var sett á laggirnar, var allt
t hinni niestu óvissu um alifuglarækt
hér i fylkinu — hér var aldrei um
vissan markað að ræða. Síðan sam-
lagið var stofnað, ihefir geysimikil
breyting- orðið á Iþessu ; er nú komin
á allsherjar flokkun á eggjunt og ali-
fuglum, er komið hefir alifuglarækt-
inni í ákveðið, skipulagsbundið horf,
svo að hún er nú orðin verulegur
þáttur í árlegri framleiðslu bænda.
r D.ODDS '
KIDNEY
k PILLS
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hia
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
framleiðandinn hefir sjaldnast haft
nokkra hugmynd um það hvert verð
hann rrnyndi fá fyrir gripi sína, er þett
eru sem bezt fallnir til sölu, eða a
niarkað sendir.
Fast skipulag á alifuglarækt ihefir
að langmestu leyti fengist við sam-
lagssölu aðferðina.
Smjörgerðariðnaður er nú vel skipu-
laigður, og þar hefir nokkurnveginn
jafnt fram'boð fengist með rjóma-
flokkun og fyrir áhrif samvinnufélag-
anna.
Höfum vér þá ekki, er á allt er litið.
býsna gilda ás æðtt til þess að ætla.
að það verði sanivinnufélögin, í sam-
bandi við landbúnaðarráðuneyti vort.
er einna lengst ntuni komast t þá átt.
að vinna bug á Iþeint e’rfiðleikum, er
framleiðendur vorir eiga við að etja ?
* * *
En áður en ég lýk máli mínu, vildv
ég enn á eitt ntinnast, í áheyrn þings-
ins.
Siðtts'u dagana i júní i sumar fer
fram einstök ihátíð á Islandi. Þa
verða liðin þúsund ár frá því að lög-
gjafarþin,g þjóðarinnar kom fyrst
saman á íslandi.
Allar iðngreinir fylgja með athygli
starfsem; Hveitisamlaganna. Er ekki ó-
sennilegt að eitthvað markvert gerist í
s^mbandi við för þá, er 3 fulltrúar samlag-
anna eru nú að takast á hendur til Bret-
lands, til þess að ræða sameiginleg hags-
munamál við viðskiftavini samlaganna á
Bretlandseyjum. Auk þess éry á víð og
dreif um fylkið um 1000 komlyftustjórar
og farmstjórar í þjónustu samlagsins, er
annast um viðskifti 153 korniyftufélaga.
Þessir menn eiga fund með sér átta til tólf
sinnum á ári, og ræða frá viðskiftalegu
sjónarmiði um allt það er lýtur að mark-
aðssölu á korni, og önnur þau mál, er
landbúnaðinn varða mestu. Miðar öll
þessi starfsemi að því að auka skilning
manna á því hver viðfangsefni bændum
nauðsynlegust til íhugunar.
“Samlagsrjómabú
Þá tel ég næst “Samlagsrjómabú
Manitobafylkis” (Manitoba Co-operative
Dairies). Er hér um að ræða annan
samvinnufélagsskap, er gefur bændum
í aðra hönd allt gjald fyrir afurðir sínar
að frádregnum framleiðslu og sölukostn-
aði.
Þessum félagsskap hefir stöðugt vax-
ið fiskur um hrygg síðan hann var stofn-
aður fyrir hérumbil átta árum síðan. Hefir
hann komið sér upp þremur verksmiðjum:
í Winnipeg, í Brandon og í Dauphin. FYam-
leiðir hann nú um 15% af öllu smjöri, er
framleitt er í fylkinu. Gefur hann með-
limum sínum í aðra hönd svo þúsundum
dala skifti á ári hverju. í ár hefir það
numið um l^ c. á hvert smjörfeitipund.
eiga starfsmenn þessa félagsskapar hinar
mestu þakkir skilið fyrir þann orðstír er
framleiðsla samlagsrjómabúanna hefir
getið þeim hvarvetna á sýningum hér og
þar.
Þegar litið er aftur í tímann og þess
minnst, hvílíkar verðbreytingar voru þá
sífellt á smjörfeiti, þá hlýtur maður að
gleðjast yfir þeirri breytingu, sem nú er
orðin á frá því að smjörfeiti var reiknuð
um 3 til 5 centum lægra en smjör er nú á
líku verði.
•
Gripasamlagið
í þriðja lagi vil ég til nefna “Gripa-
sölusamlag Manitoba,” (Manitoba Co-op.
Livestock Producers Limited).
* X X
Sennilega eru þessi fjögur samlög,
er nefnd hafa veriö, einna ákvæða-
mest i bagsmunalegu tiJliti fyrir land-
búnaöinn.
Fn aúk þeirra eru enn ónefnd ýms
félíög, ibyggö á samvinnuglrundvellli,
svo sem “Wawanesa Mutual Fire In-
surance Co.,; Manitoba Co-op. Wbole-
sale” ; “Fiskisamlag Manitoba” (Mani-
toiba Co-op. Fislheries Ltd..), log Mani-
toba Co-op. Hay Growers Ltd.”, er
öll ihafa þýðingarmikiÖ verk aö vinna,
þótt eigi gefist mér hér tómi til þess
aö drepa nánar á starfsemi þeirra.
Og síöast, en eigi sízt, skal nefna
“ManitobaCo--op. Conference.” Sá
félagsskapur samanstendur af öllum
samvinnufélögum í fylkinu, er senda
fulltrúa á allsherjarmót einu sinni á
hverjum tveimur mánuöum, til þess
aö ræöa með sér hin ýmsu vandamál
og viöfangsefni, er samvinnufélögin
skiftir mestu.
Og síöast en eigi sízt, skal nefna
“Manitoba Co-op. Conference.” S4
félagsskapur samanstendur af öUum
samvinnufélögum í fylkinu, er senda
fulltrúa á allsherjarmót einu sinni á
hverjum tveimur mánuöum, til þess
aö ræða meö sér hin ýmsu vandamál
Qg viðfangsefni, er samvinnufélögin
skiftir mestu.
Jafnara framboð
Sem jafnast fram’boö afuröa vorra
á heimsmarkaðinum er eitt aðal skil-
yrðið fyrir slinjrulausri velgengni
vorri.
Kiorn vort verðum vér að skera og
þreskja á sama tíma nákvæmlega ár
hvert. En meö öflugum samvinnu-
félagsskap getum vér svo í haginn
búiö fyrir oss, aö vér þurfum ekki aö
selja eftir hendinni, heldur getum
haldið korninu um óákveöin tima og
selt það sem jafnast á heimsmarkað-
inti mestan hluta ársins, svo að síöur
sé hætt viö snöggum og stórkostlegum
veröibreytingum.
Gripir eru til markaös sendir áriö
urr kring, en s'öðugt framboð getum
vér aöeins tryggt oss meö sæmtlegri*
verðfestingu. Að þessu hefir kveð-
iö svo ntikið að verðbreytingunni, aö
í þúsund ár hefir ísland átt sér lög-
gjafarþing !
Búist er við, aö allmargir Kanada-
menn af íslenzkum ættum veröi viö-
^staddir þessa hátiö.
Islenzka stjórnin hefir boöið Mani-
tobastjórn að senda fulltrúa frá fylk—
inu til hátíðarinnar. Er það í all»
staöi viðeigandi, að slíku Jxtði sé tek-
ið með þökikum, þegar litið er til þessr
að í Manitobafylki eru fleiri íslend-
ingar húsettir en i nokkru fylki í sam-
bandsrikinu, eða í nokkru fylki eð»
ríki á nteginlandi Ameríku.
Sambandsstljórnin mun senda tvo
fulltrúa á ihátíöina. Saskatchewatt
stjórnin mun og senda þangað einn
fulltrúa, og liefir veitt fé til stuðnings-
Heimfararnefndinni, er samkvæint
ósk hátíðarnefndarinnar íslenzku und-
inbýr þátttöku Vestur-Islendinga í há-
tiðinni. Og Bandarikin senda fulltrúa-
nefnd er skipa finim menn, til hátíðar-
ir.nar og færa íslenzku þjóðinni aö
gjöf styttu af Leifi Firíkssyni, er af-
hent verður á hátíðinni. Og Minne-
sota og North Dakota ríki senda einn-
ig sérstaka fulltrúatil hátiöarinnar.
Lýk ég því máli mínu, herra forsetb
í þeirri fullvfssu, aö stjórn vor og hið-
háa Iþing muni hæfilegar ráðstafanir
tii þess gera, að vér vottum opinber—
lega samúð vora, er upprennur Iþessi
merkisdagur í lifi íslenzku þjóðarinnar
og í þingsögu hins menntaða heims.
FJÆR OG NÆR
Föstudaginn 7. marz lézt aö heimilí
sinu við Churehlbridge, Fa.sk., öld-
ungurinn Sigurður Jónsson, nær 78
ára að aldri. Hann var eyfirzkur
að ætt og uppruna; fluttist til Ontario
1874; var einn í fyrsta hópnum, er
fluttist til Nýja íslands, í vetrarbyrj-
un 1875 og einnig i hóp fyrstu ís-
kndinganna, er byggöu Þingvallaný-
lenduna 1886. Hann var tvígiftur
og lifir hann seinni. kona hans og sex
börn, þrjú af hverju hjónaibandi.
Hann var jarðsunginn þriðjudaginn
11 marz, af séra Jónasi A. Sigurðs-
syni frá Selkirk, er kallaður var vestur
í þeim erindagjörðum.