Heimskringla - 11.06.1930, Qupperneq 3

WINNIPEG, 11. JONÍ, 1930.
HEIMSKRINGLA
35. BLAÐSÍÐA
ur sinnar, sem bjuggu þar þá í fyrsta
húsi Haraldar Þorlákssonar, og vor-
um við þar um nóttina i góðu yfirlæti.
Sagði Pétur sonur Nikulásar mér
ttargt, sem mér þótti tíðindum sæta,
°g fannst mér mikið til um, hvað hann
var orðinn fróður um allt, sem Ame-
ríku varðaði. En mest fannst mér
um, hvað hann var orðinn “góður í
ensku”. Var það lengi vel að eg öf-
undaði pilta, sem fyr höfðu komið
til Ameriku og töluðu ensku betur
en eg, því eg var bæði málstirður og
tregur að læra. Man eg eftir í
hvaða vandræðum eg var með að ná
g-hljóðinu enska, einnig “j” og “h”
hljóðinu, býst eg við að líkt hafi
farið fyrir öðrum. En á endanum
tókst það, og fór svo, að enskan varð
baér tamari en íslenzkan.
Morguninn eftir bjö eg mig til
ferðar og sagðist ætla út í Vík.
Þórunn húsfreyja leiðrétti mig, og
sagði að eg hefði átt að segja Moun-
tain. Eg var hálf hissa. Eg hafði
heyrt talað um Vík og Víkina, jafn-
vel norður í Winnipeg, sem aðalstöð
hýlendunnar í Dakota. Ferðinni dag-
inn áður hafði verið heitið suður í
Vík frá Hallson. Byggðin var nefnd
Víkurbyggð, en nafnið Mountain
hafði eg varla heyrt nefnt. Stóð svo
á því, að byggðin fékk nafn af slétt-
unni fyrir neðan Mountain-brekkuna
og sem vel mátti kallast “Vík”, því
þá var sinn skógartanginn hvoru
megin að norðan og sunnan, þó sá
syðri sé nú að mestu eyðilagður. En
þegar pósthús var þar stofnað, var
það nefnt Mountain, og náði það
nafn smám saman yfirhöndinni, svo
Víkurnafnið heyrist nú vist mjög
sjaldan.
A Mountain voru þá þessar bygg-
ingar: /
Stórt bjálkahús aftan við búðina
rétt á brekkubrúninni, kent við séra
Pál, en þar bjó nú séra Hans Thor-
grimsen, prestur byggðarinnar.
Myndastofa Sigurðar Jósúa Bjarna-
sonar, í fornlegu bjálkahúsi austan-
verðu við strætið, skamt fyrir norð-
an búðina.
Smiðja Baldvins Helgasonar vest-
anverðu við strætið, rétt norðan við
gilið.
Kirkjan, sem enn stendur, byggð |
þá um sumarið.
Ibúðarhús Þorláks Jónssonar aust-
anverðu við strætið sunnarlega.
Allt í kring var þá risavaxinn eik-
arskógur, sem lítið var byrjað að (
höggva, nema hvað járnbrautarstæði ^
hafði verið rutt í gegnum hann
skamt fyrir vestan þorpið. Ætlaði
Noiithern Pacific járnbrautarfélag- |
ið að leggja járnbraut norður í gegn-,
um byggðina, og alla leið til Wal-
halla; en það fórst þvi miður fyrir.
Þennan dag hitti eg á Mountain
Sigurjón Gestsson og Kristlaugar
móðursystur minnar. Kom hann og
kona hans, Þóra Jóhannesdóttir,
Torfasonar, með son sinn, Jóhann,
fárra mánaða gamlan, til að láta
taka mynd af honum. Mynd sú
varð hálfgerð ómynd hjá Sigga
Jósúa, þykkt loft og tæki slæm. En
niyndin, sem eg fékk af þeim hjón-
um þann dag varð góð og er ómáð
enn. Enda hafa þau bæði verið mér
ástúðlegir vinir ætíð síðan.
Þessum degi lauk þannig, að eg
réðist sem vinnumaður eða vika-
drengur, til Jóns Þorlákssonar, bróð-
Ur Haraldar kaupmanns, fram að
jólum. Fór eg heim með honum um
kvöldið, en foreldrar mínir og Hall-
dór bróðir héldu áfram suður á
Park, sem Garðarbyggðin þá var
kölluð, til Grims móðurbróður míns,
og voru þar um veturinn.
Nú skyldi Mangi drýgja dáð og
læra bændavinnuna amerísku.
Fyrst var að gefa hestum. Það
gekk vel. Þá að moka hesthúsið.
Not so good. En út yfir tók, þegar
eg átti að leggja á hestana. Eg dró
aktygin ofan af uglunni, breiddi þau
út á gólfinu og settist á fötugarm
á hvolfi, til þess að reyna að reikna
út, hvernig eg ætti að fara að þessu;
og á hestana voru aktýgin komin,
þegar Jón kom út til þess að sjá
hvemig mér gengi.
Jörð var frosin, þegar hér var
komið, svo ekki var um plægingu að
tala, en eftir að flytja hveiti til
markaðar. Næsta járnbrautarstöð
var St. Thomas, um 22 mílur svo að
segja beint i austur. Var nú lagt af
stað í eina slíka ferð nokkrum dög-
um eftir að eg kom, með tvö vagn-
hlöss. Var Jón með annað, en eg
með hitt. Um kl. 12 um nóttina fór-
um við af stað og vorum komnir til
St. Thomas nokkru eftir sólarupp-
komu. Nú, það gekk nokkurnveg-
inn slysalaust fyrir mér, en syfjað-
ur var eg þá nótt, og bjart skein sól-
in i augunum á mér, þegar hún kom
upp um morguninn.
Fymin öll af hveiti voru flutt til
St. Thomas og allra annara bæja
meðfram járnbrautinni þetta haust.
Engin jámbraut var þá vestar, og
komu menn því svo langt að, sem
byggðin náði vestur, en það voru 40
mílur eða meira. Það voru þrjár
kornhlöður (elevators), sem keyptu
hveiti, og var strax um sólarupp-
komu breiðan af vögnum í kringum
hverja þeirra. Voru vagnamir núm-
eraðir, svo reglu mætti hafa við söl-
una, og vorum við númer 37 og 33
þennan morgun. Seint gekk líka að
afferma, því allt hveitið var í pok-
um. Voru þeir tæmdir í “hopper”,
sem svo var vigtaður, í staðinn fyr-
ir að vigta vagninn með öllu sam-
an eins og nú er gert. Það var því '■
komið hádegi, þegar við loksins vor-
um búnir að afferma, en þó kom-
umst við heim um kvöldið, og varð
eg feginn að komast í rúmið.
Nokkrar fleiri ferðir fórum við
með hveiti, og voru þær allar hver
annari líkar.
Þá fómm við loks eina og höfðum
aðeins einn vagn, en uxa-ok höfðum
við með í förinni, og vissi eg ekki
til hvers það var. Þetta var seint
í nóvember, en veður var enn bæði
milt og stillt. Vorum við nóttina í
St. Thomas hjá norskum gestgjafa,
sem Eriksen hét. Kynntist eg þá
fyrst Gísla Goodman, sem lengi var í
Hensel og Edinburgh, en nú í Sask-
atchewan, og systur hans, Mrs.
Magnús Snowfield, er síðar varð; og
fleira var þar íslenzkra drengja,
sem eg hafði ekki áður séð.
I Um morguninn fékk eg að vita,
hvernig á okinu stóð. Voru þá fram-
leiddir uxar tveir, sem canadiskur
einbúi átti og hafði beðið Jón fyrir
meðan hann skryppi heim til for-
eldra sinna í Ontario um jólaleytið.
Var vist gjald fyrir þá ferð $40 á
þeim dögum, en það myndi þykja ó-
dýrt nú.
Var okið látið á uxana og þeir svo
spentir fyrir gamla sáðvél, og eg svo
sendur á stað með þetta heimleiðis.
Þótti mér þetta ekki mikið afreks-
vark og var hinn sperrtasti. Slæmt
þótti mér samt, að keyrið var mjög
lélegt, en, eins og allir eldri menn
munu muna, var góður pískur hin
mesta nauðsyn, ef við uxa var að eiga.
Það leið og ekki á löngu, þar til eg
var tómhentur orðinn, og fór þá ferð-
inni heldur að seinka. Þó bætti það
úr um tíma, að Jón náði mér og færði
mér annað keyri; en það var lítið
Þér sem
notið
TIMBUR
KAUPIÐ
AF
The Empire Sash<sDoor
Co. Limited
Birgðir: Henry Ave. East
Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ
ANÆGJA.
GÆBI
betra en hitt, og var eg svo stórhögg-
ur, að eftir stutta stund var það líka
brotið upp til agna; og efir það réðu
uxamir ferðinni, en eg gerði ýmist
að rorra á sáðvélinni eða að rölta á
eftir henni. Allt ggkk nú samt vel
meðan bjart var; en dagur var orðinn
stuttur, svo eg var lítið meira en kom-
miðja vega, þegar tók að dimma. Þá
blossuðu upp strástakkabál í öllum
áttum; þau voru hver öðru lík, og
áður en minnst varði, fannst mér eg
vera að fara í norður í staðinn fyrir
vestur. Eg mundi nú ekki eftir því
að hafa breytt um stefnu, en það
hlaut að vera, því endilega fannst
mér eg vera að fara í norður. Eg
vissi ekki, hvað eg skyldi taka til
bragðs, því eg vissi að hvergi var Is-
lendinga að finna nema i vestri. En
þó eg færi fram hjá húsi þá og þá,
var það ekki til neins, því ekki kunni
eg orð í ensku, og var þar að auki
óframfærinn, þar sem eg var ókunn-
ugur. Og nú tók ekki betra við.
Mér fannst eg vera að fara í austur,
og fór að hugsa um, hvert eg myndi
vera kominn, þegar loksins birti af
degi. En eg sá ekki til neins að
snúa aftur, því eg væri jafn viltur
fyrir því.
En allt í einu lötruðu uxarnir upp
dálitla brekku, og þar þekkti eg inig.
Voru nú aðeins tvær mílur eftir, og
hefi eg aldrei orðið öðru fegnari en
því um dagana. Allt mitt hugar-
angur hafði stafað af þvi, að eg vissi
ekki að þó eg villtist, þá rötuðu ux-
arnir og fóru aldrei fótmál út af
réttu brautinni. Eg kom heim um
klukkan tólf um nóttina, eftir 15
klukkutíma “practical” lexiu í þeirri
list að keyra uxa.
Eftir þetta var eg ekki í ferðalög-
um, enda þess þá ekki langt að bíða,
að mikil frost kæmu og snjóar. Var
þá ekki annað aðhafst en að afla
eldiviðar og hirða hesta. Bar þá og
fátt til tiðinda, nema eg man eftir
því, að einn dag kom maður og sagði
þær fréttir, að Björn Brynjólfsson
hefði vaðið upp á “Thoroddsen”*
með voða skömmum, og þótti það
meira en litil ofdirfska. Var talað
um þetta í hálfum hljóðum eins og
mannsmorð, og talið sjálfsagt að
Björn yrði ekki lengur á Mountain.
Enda varð það. Björn fór þá til St.
Thomas, og átti ekki eftir það heima
í íslénzku byggðinni.
Annað, sem varð til tíðinda um
þetta leyti, var bruni búðar Eiríks
Bergmanns á Garðar. Þóttu það
miklar fréttir, því sú verzlun var tal-
in stærst, af þeim, er Islendingar áttu
í þá daga. Var mikið talað um, hvort
hann myndi byggja aðra og halda á-
fram, og var mönnum það töluvert
mikið spursmál, því ekki var í annað
hús að venda með að fá nauðþurftir.
Það varð og úr, að Eiríkur byggði
aðra búð, en seldi hana sumarið 1886,
að mig minnir, Guðmundi Davíðssyni
og Gunnlaugi Péturssyni. Hefir Guð-
mundur haft verzlun á Garðar síðan.
Komu nú jól, og fór eg heim á að-
fangadaginn. Kalt var þann dag og
hriðarveður, enda kólu á mér stóru-
tærnar. Það skeytingarleysi gekk al-
veg fram af móður minni, að “láta
krakkann fara út í þetta veður svo
illa útbúinn til fótanna, að hann kæli”.
Aftur lá mér við að þykjast góður af
meiðslinu, enda var það aðeins skinn-
kal.
Grímur frændi tók mér tveim hönd-
um og skoðaði mig í krók og kring,
til að sjá hverjum eg væri líkur —
sýndist ánægður með systursoninn.
Auk heimilismanna, níu alls, og
mín, var þar þá kominn frændi okk-
ar, Hjörleifur Stefánsson, með konu
sína Guðrúnu, frá Grafton, og voru
þau fram yfir hátíðarnar. Má nærri
geta, að áskipað hafi þar verið í litlu
húsi; en engan heyrði eg kvarta um
þrengsli.
Á jóladaginn komu þrír menn,
ungir og gervilegir. Kallaði Grímur
þá Melstaðarmenn, og hældi mikið
dugnaði þeirra og mannskap. Reynd-
ist hann líka sannorður í því, sem
fleiru — þeijr voru á leið til kirkju.
Líka kom þangað þann dag Jónas
Hall. Var þá strax orðinn góður
kunningi föður míns. Reyndust lika
þau ágætishjón, Jónas og Sigríður,
honum hinir tryggustu og beztu vin-
ir, svo lengi sem hann lifði.
Ekki var farið til kirkju þenna
dag, en faðir minn las jólalesturinn
í Helga postillu, og var sunginn jóla-
sálmur á undan og eftir. Voru
sunnudaga húslestrar stöðugur siður
á heimili foreldra minna frá því að
eg fyrst man eftir. Hældi faðir minn
mikið þessum lestri, en þó meira
nýárslestrinum. Hann hélt mikið upp
á þá biskupana, Helga og Pétur Pét-
*) Harald Thorson frá Elbow
Lake, Minnesota, sem var hesta-
prangari og peningaokrari meðal Is-
lendinga í Dákota á fyrstu árum
byggðarinnar. Var hann hinn mesti
brjótur og hrappur, og áttu margir
iim sárt að binda fyrir hans aðgerð-
ir. Hann hélt til á Mountain, og var
sagt að Haraldur Þorláksson væri
lonum mjög skuldugur, eins og fleiri.
Kom svo síðast, að hann varð svo
llla þokkaður, að hann fór að verða
hræddur um líf sitt á Mountain, og
setti hann þá mann fyrir sig, og
kom ekki oftar. Hvernig á þvi stóð,
að íslendingar yfirleitt kölluðu hann
Thoroddsen ,hefi eg aldrei fengið að
rita.
ursson, fyrir mannúð þeirra og um-
burðarlyndi. Heyrði eg hann segja
frá því, þegar Pétur biskup, þrátt
fyrir mjög ólíkar trúarskoðanir,
bauð Magnúsi Eiríkssyni móðurbróður
hans eitthvert bezta branð Islands
(Hólmar minnir mig það væru). En
Magnús gat ekki þegið vegna skoð-
ana sinna. Dáðist hann að báðum
fyrir framkomu sína í þvi máli. Enda
stingur það mjög í stúf við fram-
komu sumra þeirra manna, er miklir
þykjast vera nú á dögum.
Eftir hátíðirnar fór eg til Jakobs
Lindals og konu hans Helgu Bald-
vinsdóttur, Helgasonar. Bjuggu þau
þá “í Króknum”, sem kallað var,
neðst í fjallabrekkunni, þar sem Ás-
mundur Eiríksson bjó lengi siðan.
Hafði Björn bróðir minn, sem kom-
ið hafði frá Winnipeg fyrir nokkrum
vikum, verið hjá þeim einhvern stutt
an tíma fyrir jólin, en af einhverjum
ástæðum skifti eg við hann og var
þar það sem eftir var vetrarins og
fram eftir vorinu.
Hjá þessum hjónum undi eg mér
vel, enda hafði eg eigi mikið að gera,
aðeins nokkra nautgripi að hirða
og sjá um að eitthvað væri til í eld-
inn. Var eg snemma búinn að þessu
á degi hverjum, og sat þá inni og
hlustaði á það sem talað var. Þar
bar líka margt á góma, en mest þó
um pólitík, skáldskap og trúarbrögð.
Stephan G. Stephansson var næsti
nágranni, rétt uppi á fjallabrekku-
brúninni, og Kristinn mágur hans
Kristinsson skamt fyrir norðan neð-
an við brekkuna. Voru þeir dag-
legir gestir og enn fleiri nágrannar,
og var þá setið og skrafað. Lengi
vel átti eg bágt með að áttst mig á
pólitíkinni. Þó vissi eg snemma, að
forsetinn hét Cleveland og að hann
var demókrat. Hann gifti sig um
þetta leyti og hafði eg lesið um
það í “Decorah Posten”, sem faðir
minn hélt, og var þá mikil fræðilind
margra Islendinga. Mér þótti de-
mókrat-nafnið fallegt og gat fljótt
nefnt það, en bágra átti eg með að
nefna Republican, en það var faðir
minn þá þegar ,og ætíð síðan meðan
hann lifði. 73 ára hélt hann hvatn-
ingarræðu um að kjósa Roosevelt;
og á nítugasta árinu, fáum dögum
áður en hann dó, þá fyrir löngu
blindur og nærri heyrnarlaus, vissi
hann að nú fóru kosningar í hönd,
og hvíslaði því að mér, að hann dæi
ánægður, ef hann aðeins vissi að
Republican yrði kosinn! Eg verð að
geta þessa þó það sé útúrdúr, bví það
sýnir, eins og margt annað, hvernig
í þá var spunnið, landnemana í Da-
kota.
En mikil ráðgáta var mér pólitík-
in veturinn 1885, og þá ekki síður
leiðtogarnir. Hver var Blaine? Jud
La Mare? Kneeshaw? Eða Maguire?
Svörin fékk eg smám saman, eftir
þvi sem eg kynntist meiru.
Stephan G. orti ekki mikið um
þetta leyti, og ekki Helga Baldvins-
dóttir heldur, en hún var líka skáld,
eins og seinna kom á daginn, og er
Vlst ennþá, þó ekkert hafi eg séð
eftir hana í seinni tíð. En oft var um
skáldskap talað. Voru þeir Jónas og
Steingrímur uppáhald Helgu, en Matt-
hías síður. Félst eg ekki á það, hvað
Matthías snerti, en sagði lítið. Helga
kenndi mér fyrstu v'tsurnar, sem eg
lærði á ensku og lögin við þær, og er
eg henni þakklátur fyrir það. Þau
hjón, Jakob og Helga, voru að lesa
“Vanity Fair” eftir Thackeray þenna
vetur, og töluðu svo mikið saman um
söguna, að þcgar eg nokkuð löngu
seinna las hana sjálfur, voru Becky
Sharp og Jos. Sedley, og aðrir helztu
persónurnar, eins og gamlir kunningj-
ar.
Þá er nú að minnast á kirkjumálin.
Islenzka kirkiufélagið var stofnað á
Mountain i jar.úar þenna vetur, og þá
var eins og einhver hefði rekið íótinn
í býflugnabú, svo komst allt í upp-
nám. Ekki, að þráttað væri um neitt
trúaratriði. Nei, blessuð verið þið!
Allir voru lútherskir, hver upp á sinn
hátt, eins og íslendingar voru, þeg-
ar þeir komu að heiman. og engum
aatt í hug að vera neitt annað. Það
var rifist um hvort konur mættu hafa
málfrelsi og atkvæðisrétt á fundum
eða ekki. Aldrei hefi eg séð neinni
guðs skepnu eins þvælt fram og aftur
eins og Sankti Páli var í sambandi við
þetta atriði. Honum var tvímennt og
þrímennt, berbakt, i hnakk eða í þófa.
beizlislaust, með beizli eða hnýtt upp
í hann, og allt stóð í sama farinu. Enti
þetta með því, að Park-söfnuður, sem
þá var söfnuður norðurbyggðarinnar.
klofnaði út af þessu og Garðarsöfnuð -
ur var stofnaður um vorið. Varð
töluverður flokkadráttur út af þessu
sem von var, og tóku þá fljótt önnur
atriði að stinga upp höfðinu og verða
til ágreinings. Var þá oft djarflega
tekið til orða, þegar í hart var kom-
ið. Þannig man eg eftir því þá um
vorið, að eg kom inn I búðina á Garð-
ar, og var Grímur frændi þar í stæl-
um um trúmál við einn af nágrönnum
sínum, sem var ágætismaður í alla
staði, og sagði hann þá:
“Þú getur djarft talað núna, Grim-
ur, en annað muntu segja, þegar þú
ert kominn til helvítis.”
'IIIMIIIIIIIIIIIIIIIIHUHIIIIIII
iiiimiiiiiiiiiiiiniiim
Clock-Like Service
and
Best Quality Work
Constantly add new customers to
our ever growing list in both
Laundry and Dry
Cleaning Plants
Are you among them?
MODERN LAUNDRY
and Dye Works Company, Ltd.
Phones: 26 361-2, 22 029
(u^OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO^
PALM ICE CREAM
Manufactured from the
very finest of cream
and fruit procurable.
! PALM DAIRIES LTD.
| Logan and Brighton
I
PHONE 25 838 - 25 839
U
The Cream of them AIV9
BEER
An Old Chatnpion
Bows io a
New
Onel

KIEWEÍ
1