Heimskringla - 26.11.1930, Side 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 26. NÓVEHBER, 1930
l^i’tmskrínglci
(StofnuO 1SS6)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
653 og S55 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: S6537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Ailar borganir sendist
THE VTKING PRESS LTD.
Vtanáskrift til blaðsirs:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
S53 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til riistjórans:
EDITOR HEIKSKRINGLA
S53 Sargent A je„ Winnipeg.
‘‘Heimskringla'’ is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Snrgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG 26. NÓVEMBER, 1930
Sjálfstœðismál Indiands
i.
EStt eftirtektarverðasta málið, sem nú
er á dagskrá — ekki aðeins innan hins
brezka veldis, heldur og um heim alian —
er sjálfstæðismál Indlands.
Ein fjölmennasta þjóð heimsins, er síðan
1857 hefir lotið einu og sama erlendu
stjórnarvaldi, rís nú upp sem einn mað-
ur, að því er virðist og krefst sjálfsstjórn-
ar.
íætta má heita einn af stórviðburð-
um sögunnar, og fundurinn, sem nú stend
ur yfir um þetta mál í Englandi, verður,
hvernig sem um málið fer, skráður þar
stóru letri á sínum tíma.
Indland er eitt af auðugustu löndum
heimsins frá náttúrunnar hendi. Bómull,
kryddjurtir, gimsteinar, silki, te og fíla-
bein; er þar óþrjótandi, og hefir svo öldum
skiftir verið verzlunarvara út um allan
heim. Þegar allsherjarríkið sundraðist á
7. öld eftir Krist, og þjóðin sem heild mátti
heita sem höfuðlaus her og varnarlaus
gegn útlendri ásælni, varð landið fyrst að
bitbeini viðskiftaþjóða heimsins, þó mest
kvæði auðvitað að því, eftir að Vestrænu
þjóðimar fóru að leggja leið sína þang-
að á síðari öldum.
Auk þess sem landið er auðugt, er það
víða töfrandi fagurt. Kasimírhéraðið hef-
ir t.d. verið nefnt “hin jarðneska para-
dás” sökum hins unaðslega landslags þar.
Og Paradís má Indland ef til vill einnig
heita í eldri merkingu þess orðs, þar sem
það er nú orðin mjög ríkjandi skoðun vís-
indamanna, að þar hafi vagga mannkyns-
ins staðið.
Einhverjar allra elztu leifar af mönn-
um, sem fundist hafa, koma úr þeirri átt.
Og á eyjunum suður af Indlandi, eru menn
enn á lægra menningarstígi en nokkrir
eða flestir núlifandi mannflokkar, og ætla
margir þá einna líkasta frumstofni mann-
kynsins.
Um uppruna Indverja vita menn ógerla,
en þetta er skoðun margra um það, að þeir
muni af fyrstu eða frumstæðustu mann-
verum jarðarinnar komnir, er á Indlandi
hafi stöðugt haldist við, þó greinar af þeim
stofni breiddust út, og þeir blönduðust
þeim svo aftur, svo sem Aríönum, er að
vestan komu til Indlands, og Mongólum
að norðan miklu síðar, og þá á hærra
menningarstígi heldur en frumþjóðin ind-
verska. Af þessum stofni er þá nútíðar
Indverjinn kominn. Prumbyggjar lands-
ins voru komnir á það menningarstig, er
aðrar þjóðir komu til landsins, að þeir
vou farnir að vinna sér klæði úr bómull
og stunduðu ýmsan annan iðnað. Þeir
þekktu eir og voru farnir að gera sér
ýmsa muni úr þeim málrni, en járni ekki.
En ritmál sitt, sanskrit, fengu þeir frá
Persum og Grikkjum.
Á Indlandi var allsherjarríki stofnað á
fjórðu öld fyrir Krists fæðingu, og sátu
keisaraættir þar að völdum ein eftir aðra,
þangað til á 7. öld e. Kr. Um veldi þess-
ara keisara ber það nokkurn vott, að einn
þeirra hafði níu rnílna langan hallargarð
gerðan um bústað sinn, og voru 750 tum-
ar á honum og 64 hlið. Hann hafði og
700,000 hermenn undir vopnum, 9000 fíla
(til hernaðar) og 8000 hervagna. En þess
ar keisaraættir misstu þó völdin um síð-
ir, og tóku þá um stund Múhameðstrúar-
menn, er vestan að komu, við og síðar
Mongólar. En ríki Mongólanna liðaðist
í sundur á 16. öld og var landið þá brytj-
að upp í smáríki, hvert öðru óháð, er
prinsar réðu yfir, og var þannig ástatt í
landinu, er Evrópumenn korou þangað.
Portugálsmenn voru fyrstir allra Ev-
rópuþjóða til að seilast í viðskifti Ind-
lands. En litlu seinna feta Hollendingar,
Danir, FYakkar og Englendingar í fótspor
þeirra. En viðskiifti þessi voru rekin af
einstökum mönnum, og án nokkurrar í-
hlutunar frá stjóraum Evrópulandanna.
A milli þessara Blvrópukaupmanna byrj-
aði nú hin grimmasta verzlunarsamkepni,
og notuðu þeir hver um sig landsmenn til
að gera keppinaut sínum allan þann ó-
skunda, er þeim gat hugsast. Loks var
Indlandsfélagið brezka stofnað upp úr
1600. Eflist það brátt svo, að það stjak-
ar hinum Evrópuþjóðunum til hliðar. Við-
skifti þess breiðast út um smáríkin, og
gengur allt sæmilega milli þess og Ind-
verja í fyrstu.
En er fram liðu stundir fór Indverjum
að þykja nóg um viðskiftin, enda hugs-
aði félagið ekki um annað en að græða.
Og þá gengu Frakkar á lagið með að æsa
Indverja upp á móti Englendingum, því
þeir þóttust eiga þeim grátt að gjalda, fyr-
ir það hve halloka þeir fóru í viðskiftun-
um. Og á óeirðum og uppþotum fór nú
að bera, og kom loks að því, að brezka
Indlandsfélagið þóttist ekki án hermanna
mega vera og var því leyft að hafa þá á
sinn kostnað til varnar og verndar eign-
um sínum, sem þá voru orðnar gríðar
miklar, bæði í löndum, er það hafði keypt,
og í öðru gózi.
Svo liðu sem næst tvær aldir, og Eng-
land skifti sér ekki af því er fram fór á
Indlandi. Kaupmennirnir rökuðu saman
fé og rúðu landsmenn miskunnarlaust. —
Hinir indversku prinsar, er ríkjum réðu,
sáu ekki sjálfir við kaupmönnum og urðu
oftast að sitja og standa eins og kaup-
menn buðu þeim, þótt þeir sæju og skildu
óréttlætið og fyndu meira að segja sár-
an til þess, hve verzlunarkúgunin gekk
langt og þrengdi að landsmönnum. Reynd-
u þeir þó annað veifið að ná sér niðri á
kaupmönnum, en af höndum sér gátu
þeir ekki rekið þá. Einn indverskur prins
tók t. d. eitt sinn með hervaldi 146 Eng-
lendinga og skaut þeim I svartholið í Kal-
kútta, er svo var pestnæmt, að aðeins -23
voru lifandi næsta morgun. Þannig
gengu óeirðirnar og óskundinn á báðar
hliðar hvern áratuginn af öðrum, unz ár-
ið 1857, að uppreisn varð svo mikil og
manndráp svo gífurleg, að brezka stjórnin
varð að skerast í leikinn, og tók stjórn
landsins, eða þann hluta þess, er kaup-
mennirnir höfðu undir sig lagt, í sínar
hendur og hefir síðan verið stjóraandi
landsins.
II.
Þetta, sem hér að framan hefir verið
minnst á, getur nú í sumra augum álitist
óviðkomandi fundinum, sem nú stendur
yfir á Englandi um sjálfstæðismál Ind-
lands. En á tvennt er samt vert að benda
þar, er sjálfstæðismálinu kemur talsvert
við. Það virðist mjög almennt litið svo
á, sem England hafi með vopnum lagt
Indland undir sig. En engu slíku er til að
dreifa. Það gerist verndari indversku
þjóðarinnar gegn ásælni og miskunnar-
leysi viðskiftahöldanna evrópisku
þar. Það bjargar landinu úr ráns-
fuglaklóm. Og svo mikil eru umskiftin,
sem verða við það, á hag þjóðarinn-
ar indversku, að hún hefir á þeim
tíma, s e m h ú n hefir lotið stjórn
Englands, verið hafin að talsvert miklu
leyti upp í tölu menningarþjóðanna. Eng-
land lætur þar undireins byrja á opinber-
um störfum, sem hag íbúanna bætir til
muna. Það kemur þar á fyrstu 10 eða 12
árunum upp 25,000 skólum með 800,000
nemendum. Efnahagur landsins batnar.
Hungur og drepsóttir, sem drápu landslýð-
inn niður miljónum saman, er upprætt. Og
ýmsir heimskulegir siðir, eins og það t. d.
að konur yrðu að ganga á bál brennandi
og enda á þann hátt líf sitt um leið og eig-
inmaðurinn dó, var með öllu aftekið. —
Lærdómsmenn enskir tóku að kynna sér
af kappi sögu landsins, af hinum rykugu
fornu handritum, og sneru þeim af sans-
krit á enska tungu. Vissu menn lítið um
áður en hafist var handa á þessu verki,
áður en hafist var handa í þessu verki,
eða um gullaldar tímabilin í hinni fornu
sögu Indverja. En þetta allt var nú far-
ið að rifja upp fyrir æskulýðnum. Má
nærri geta, hvort það hefir ekki styrkt
þjóðræknis- og sjálfstæðismeðvitund
hans. Það var sagt í blaði einu nýlega,
að Bretland væri sá óframsýnasti nýlendu
drottnari, sem nokkurntíma befði þekkst,
því það héldi frelsi og sjálfstæði sem
æðsta hugsjónatakmarki að nýlendulýð
sínum, sem svo stæltist á ótrúlega stutt-
um tíma á móti því sjálfu. Þetta á fylli-
lega við um ástandið á Indlandi. Indverj-
ar hafa drukkið í sig vestræna menningu
í svo stórum teygum, síðan Bretar tóku
þar við völdum, að hinn uppvaxandi lýður
landsins er nú orðinn í fáu ólíkur æsku-
lýð enskumælandi landa, enda hefir hann
tugum þúsunda saman á síðari árum, sótt
menntun sína til EJnglands og Ameríku,
auk þess sem henni hefir verið haldið að
þeim heima á Indlandi sjálfu. Kenning
Kiplings um það, að austrið og vestríð
myndi aldrei verða eitt og hið sama, virð-
ist ekki við neitt hafa orðið að styðjast.
Annað atriði, sem einnig mjög kemur
til greina í sjálfstæðisbaráttu Indlands,
er það að Bretland hefir aldrei stjóraað
öllu Indlandi. Það tók aðeins við því landi
sem Indlandsfélagið hafði undir sig lagt,
en allt að því einn fjórði Indverja hefir
aldrei lotið Bretlandi. Þessum óháðu rík-
ishlutum er stjómað af indverskum prins-
uni (rajahs eða maharajahs, sem gæti ver
ið sama or/iið oé ræsir á íslenzku), og
Bretland hefir aldrei neina tilraun gert
til að innlima þau í brezka hlutann. Það
lætur mjög að líkum, að þeir Indverjar,
sem hinum brezka hluta landsins heyra
til, líti ekki á sig sem neitt óhæfari til að
stjórna sér sjálfir, en þessir þjóðbræðui
þeirra í óháðu ríkjunum, og hafa eflaust
nokkra ástæðu til þess.
Ennfremur eru trúarbrögðin. Búddha-
trúin hefir ’eflaust náð langmestu og var-
anlegustu haldi í hugsunum fjöldans á
Indlandi, enda er hún einn sá merkileg-
asti siðalærdómur, er mönnum hefir verið
boðaður. Eins og öllum er kunnugt, er
til sögunnar þekkja, er það frelsis- og
jafnréttis hugsjónin, sem þar yfirgnæfir
allt. Hún útrýmdi hinni eldgömlu Brahma
trú þar ekki sízt vegna þess, að þar voru
allir gerðir jafnir, en hin stranga stétta-
skifting í Brahmatrúnni hlaut að skoðast
allt annað en réttlát í augum hinna lægri
og fyrirlitnu stétta. Þótt Búddhatrúin
blandaðist seinna ýmsum kreddum úr
Brahma og Múhameðstrúnni, og sé þess
vegna mjög oft misskilin af mönnum hér,
er hún í eðli sínu allt annað, og ef til vill
ekki til þess ætluð, að vera beint trú,
heldur sem skynsemishugsjón. Sjálfur
trúði Búddha á einn guð, en kenning hans
laut meira að því, að glæða hreinar og sið-
betrandi hugsanir hjá lýðnum. En út í þá
sálma skal hér ekki lengra farið.
III.
Sá maðurinn, sem næst stendur hugs-
unarhætti indversku þjóðarinnar nú, er
eflaust Mahatma Gandhi. Sjálfur er hann
vel menntaður maður, og er útlærður lög-
fræðingur. Hann hefir á Englandi, í
Bandaríkjunum og Afríku verið, og er
hinni vestrænu menningu gagnkunnug-
ur. En hann er eigi að síður Indverji í
húð og hár. Og í sjálfstæðisbaráttu Ind-
lands e^ hann andlegi leiðtoginn og hefir
verið mörg undanfarin ár.
Á fundinum, sem nú stendur yfir á Ehg-
landi um sjálfstæðismálið, er það þegar
ljóst, að ful*trúarnir indversku fylgja skoð
unum hans í því máli. Og af því að ekk-
ert af þeim skoðunum kom fram í upp-
kasti því, er Simon-nefndin samdi, er send
var út af örkinni frá Englandi til að íhuga
breytingar á stjórnarfarinu, fékk uppkast-
ið enga áheyrn hjá sjálfstæðismönnum
á Indlandi. Og það sem fulltrúarnir fara
fram á, sem á fundinum eru, er að Ind-
landi sé veitt sjálfsstjórn með fullri á-
byrgð. Og ábyrgarfull er sú stjórn í aug-
um Indverja, sem alla meðgerð hefir sinna
mála. Til þess að skilja hvað í þessu
felst, nægir að benda á frumvarp það er
Indverjinn S. N. Haji bar upp á þinginu á
Indlandi árið 1928, en það fór fram á að
Indverjar sjálfir önnuðust alla. strand-
flutninga með skipum. Kvað hann óhaf-
andi ágengni koma fram í rekstri þessa
starfs nú í höndum útlendinga, eða Breta.
og auk þess hefði það aftrað Indverjum
sjálfum frá að k: ma sér upp skipum. —
Þegar til atkvæðagreiðslu kom, var frum-
varpið fellt, en Indverjar greiddu allir at-
kvæði með því, en brezku þingmennirnir
á móti því.
Stjórnarskrá Indlands var rýmkuð og
bætt árið 1920, þannig að Indverjar fengu
meiri yfirráð sinna sérmála en áður. —
Frekari rýmkun, eða sú rýmkun, sem nú
er farið fram á, felur í sér umráð allra
verzlunar -og siglingamála. Játa Indverj-
ar hreinskilnislega, að þessi sjálfstæðis-
krafa þeirra, sem þetta felst í, skerði mjög
eða hnekki verzlun Breta, sem annara
þjóða svo sem Japana, Bandaríkjanna, ít-
alíu, Belgíu og Þýzkalands, sem skæðir
keppinautar Breta eru nú á Indlandi.
En alt ber þó með sér að af sjálfstæðis
kröfunum verði ekki slegið af hálfu' Ind-
verja. Og sú mótbára, að þeir séu ekki
færir að stjórna sér sjálfir, eða að þeim
sé hætta af því búin, að verða öðrum þjóð-
um að bráð, ef Bretar sleppi af þeim hendi,
er nú ekki skoðuð eins veigamikil og fyr.
Indverska þjóðin er auðsjáanlega vö/knuð
til fuílrar meðvitundar um sín þjóðlegu
verkefni. Og þó að krafa þeirra á fundin-
um á Englandi verði nú ekki veitt til fulls,
næsta líklegt, að ekki líði mörg
ár þar til að henni verður að
sinna. Viðskiftum eða fram-
komu brezku stjómarinnar þarf
ekki að vera um það að kenna.
Indverjar hafa sjálfir eflaust
þroskast svo, að verzlunar- og
stjórnar farslegum hæfileikum,
að þeir sjá sér fært, að leggja
sér ábyrgðina sem kröfunni er
samfara á herðar. Og rétt sinn
til að búa að sínu eins og hver
önnur þjóð.virðast þeir orðið
fyllilega skilja. Engin þjóð sem
ekki er sér alls þessa meðvit-
andi, æskir sjálfstæðis síns eins
ákveðið og einlæglega og Ind-
verjar gera.
Hveiti frá Rússlandi
Það virðist sem mönnum hafi
til þessa ekki verið það fyllilega
ljóst hver áhríf að útflutningur
hveitis frá Rússlandi til Vestur-
Evrópulandanna hefir haft á
hyeiti markað heimsins. En eng -
inn efi er þó á því, að þau áhrif
hafa bæði mikil verið og ill, og
eiga þó, eftir síðustu fréttum
að dæma eflaust eftir að koma
alvarlegar í ljós.
Fyrir stríðið voru um tvö
hundruð miliónir mælar af hveit:
fluttir árlega úr Rússlandi. Að
vísu er hveiti sala Rússlands
ekki enn orðin nærri því eins
mikil, en mikil hætta vofir þó
vfir með að hún verði það innan
tiltölulega skamms tírna og ef
til vill Tneiri en hún hefir nokkru
sinni áður verið.
Og svo.áfiáðir eru Rússar nú
í hveiti markaðinn, að þeir hafa
sent menn í þeim erinda-gerð-
um til Efiglands, að semja við
brezku stjórnina um sölu á hveiti
þangað með þeim skilmálum að
Bretland veiti þeim fimtíu milj-
ón dala þeninga lán til viðreisn-
ar iðnaðinum heima fyrir í Rúss-
landi. Hvað af þessu verður, er
ennþá ekki ljóst, en það eitt er
víst að Bretiand virðist gefa
þessu viðskifta tilboði Rússlands
binn mesta gaum og á blöðun-
um er að heyra að undirtektirn-
ar séu yfirleitt góðar.
Hvað af því leiðir fyrir Cana-
da, ef af þessum samningum
verður, er auðráðið. Sala á
canadfsku hveiti er há úr sög-
unni á Bretlandi að minnsta
kosti, ef ekki víðast um Evrópu.
Menn kunna að spyrja sem svo
hvað Bretland siái sér í þessu og
hversvegna að það snúi sér
greiðlegar að því að gera samn-
inga við Rússland um hveiti
kaup en nýlendurnar.
Að einhverju leyti kemur ef-
laust verðið til greina. Með því
fyrirkomulagi sem framleiðslan
er rekin á Rússlandi, er eflaust
hægðarleikur fyrir það að selja
hveiti sitt á lægra verði en nokk-
urt annað hveiti-framleiðslu-
land getur gert. Stjórnin sér um
framleiðsluna og það sem hún
borgar vinnulýðnum á ekkert
skilt við kaupgjald annara hveiti
ræktarlanda. Að öðru leyti er
sagt, að um einhverja endur-
greiðslul á gömlum skuldum
Rússa sé að ræða. Sé nokkuð
til í því er ekki ólíklegt, að það
sé stærsta atriðið í þessu, ef af
samningi verður.
Brezk blöð halda því fram, að
sala á Rússnesku hveiti til Bret-
lands verði með þessu reglulegri
og komi í veg fyrir að mark-
aðurinn verði of-fyltur. En jafn-
vel þó þetta hafi síðast liðið ár
eyðilagt eanadn'ska markaðinn.
fáum vér samt ekki betur séð,
en að meina bót sé lítil í þessu
fólgin og aðmmmælin miði að-
eins að því að vera Canada og
hinum nýlendunum í þess stað
ofurh'till raunaléttir í viðskifta-
mótlæti þeirra.
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
En hvað sem því líður, verður
Bretland samt sem áður að
leggja peninga fram til þess að
af viðskiftum þessum geti orð-
ið. Og þá er það eflaust orðið
alveg eins og liberalar hér vilja
hafa það, en það er að Bretland
kaupi hveiti af Rússlandi fyrír
gull, en líti ekki við viðskiftum
nýiendanna.
ENDURMINNINGAR.
(Frh. frá 1. sí5u).
sínu; og eftir það gekk nú allt vel.
Það gekk hálf stirt að fá landshöfð-
ingjann til að borga hestinn; þótti
honum sem hesturinn hafa verið í
ábyrgð fylgdarmannsins, sem -þó
þurfti að teyma hest þann, sem lands-
höfðinginn sat á, yfir hættuna. Þeg-
ar landshöfðinginn skildi við fylgdar
manninn og hafði borgað honum
kaupið, þá bauð hann honum, að koma
við hjá sér, þegar hann kæmi til
Reykjavíkur; og þetta tilboð notaði
Snædal ,þegar hann einu eða tveim
árum seinna varð að skreppa til
Reykjavíkur; og þegar hann var bú-
inn að afla sér upplýsingar um það,
hvar landshöfðinginn byggi, því fyr
hafði hann ekki komið til höfuðstað-
arins, þá skundaði hann þar heim og
bankaði rösklega á dyr að íslenzkum
sveitahætti, og bankaði aftur og enn-
þá; þá kom eldhúsmey til dyra og
spurði á bjagaðri dönsku, hvað svo
sem hann vildi; en Snædal sá hvar
fiskur lá undir steini, að stúlkan var
íslenzk, og hafði bara gleymt því, að
hún var ennþá ekkert búin að vinna
til þess að kunna dönsku, en það eitt
að ^hafa komist sem vinnukona í þetta
danska hús. Þá gerði Gunnlaugur
ljósa grein fyrir sér ,og bað stúlkuna
að skila til landshöfðingjans, að sig
langaði til að finna hann. Stúlkan
hvarf inn og var nógu lengi i burtu
til þess að reka erindi hans greini-
lega. Þegar hún kom aftur, bauð
hún honum inn og lagði honum til stól
i eldhúsinu hjá sér og gaf honum
kaffisopa. Lauk svo heimsókn þess-
ari, að hann fékk ekki að sjá hús-
bóndann. Eg varð að segja þessa
sögu til þess að bregða ljósi á mann-
félags stéttaskipulagið á þeim ár-
um. Eldhúsþerna landshöfðingjans
hefir numið það af tíðarandanum, að
henni sé ekki aðeins óhætt, heldur
nauðsynlegt að lita niður á sveita-
bónda, sem þó ber með sér allra
mannkosta samsafn, eins og svipurinn
á Gunnlaugi Snædal. Hitt er og líka
umhugsunar vert, hvað hátt settir
embættismenn ætluðu sér að vinna
með því, að marka bilið sem breið-
ast milli sín og alþýðumanna þeirra,
sem þó báru með sér að þeir voru
stórhugsandi, og margir sjálfum þeim
FRED H.
DAVIDSON
KJÓSIÐ
FRED H. DAVIDSON
SEM BÆJARFULLTRÚA
FYRIR
2. KJÖRDEILD
Hann er yður að góðu kunn-
ur, sem fyrverandi bæj-
fulltrúi og borg-
arstjóri
SETJIÐ TÖLUNA 1 GEGNT
NAFNI DAVIDSON