Heimskringla - 03.06.1931, Blaðsíða 5

WINNIPBG, 3. JÚNÍ 1931.
Hinsvegar sagði Matthías:
Heill þín enn í lofti líður,
iifir enn í bygð.
Mér mundi líða illa, ef eg
hefði ekki von um, að andi áe
gætustu manna lifði stöðugt á
landinu.
Mér hefir orðið það hálf-
vegis óvart, að minnast hér
talsvert persónulega á tvo
gamla kunningja mína, áður
en eg sleppi almenningi heim
af kjörþinginu. Eg vona þó að
fá tækifæri til að minnast á
einstaka menn seinna, og í sam
bandi við önnur mál.
f»að sem mér á þessum fundi
þótti sérstaklega og yfir höfuð
einkenna Sléttunga, Þistilfirð-
inga og Langnesinga, voru dugg
arafrakkarnir, sem þeir skrýdd
ust, öklasíðar yfirhafnir af lA-
um og sverum, frönskum og
enskum kafteinum og stýri-
mönnum, í sjálfu sér ljómandi
góðar. Yfirhafnir þessar voru
í sjálfu sér ljómandi föt úr lag-
legu efni, fóðraðar vandlega
og stoppaðar víða með bómull,
en sniðið var hvergi nærri lagi
á mörgum og flestum, sem
þessu klæddust, og líklegast
ekki hægt að sníða þær upp j
svo vel færi. Seinna komst eg
að raun um það að þeir sem
við sjávarsíðuna búa og eiga
sífelt kaup við erlenda fiski-
menn, þeir geta oft fengið þess-
ar yfirhafnir fyrir mjög lítið
verð, en þá ræður oftast kylf-
an kasti, hvort fatið passar
kaupandanum eða ekki, og þá
gat það hægiega komið fyrir
að axlir kápunnar stæðu góðan
spöl iít af öxlum mannsins, og
löfðu því ofan á upphandlegg-
ina, og þar af leiðandi héngu
þá ermarnar fram yfir gómana,
og þá var þetta ekkert sparifat
lengur, hvað fallegt og verð-
mætt sem það var í sjáifu sér.
Eg hafði nóg að hugsa um
á leiðinni heim og marga daga
á eftir. Eg þarf sérstaklega að
minnast á einn mann, sem eg
sá þarna, og svo aldrei framar
né áður. Það var bóndinn Gunn
lögur Sigvaldason, lengst af á
Gunnarsstöðum í Þistilfirði, en
á þessum árum hættur við bú-
skap og var hjá syni sínum
Birni í Skógum. Hann leit út
fyrir að vera mikið á áttræðis-
aldri, hvítur fyrir hærum, stór
maður og hafði mikið við sig.
Hann var rösklegur í öllum
hreyfingum, háreistur og hátal-
aður, því hann heyrði orðið
mjög illa, en var sjáanlega vel
skemt með þenna mannfjölda
í kringum sig, og hefir hann
sjálfsagt þekt flesta.
Eg skal virða eins og skyldan
býður,
öldungur, þín silfurgráu hár.
Mér var í æsku innrætt það
eins og skylda, að virða menn
fyrir hærurnar, og þegar amma
mín eitt sinn uppáiagði mér
þessa skyldu, þá spurði eg hana
hvort eg ætti líka að virða hær-
urnar á Kristjáni Brynjólfssyni.
en hann var drykkjumaður og
ruddamenni, sem enginn hélt
upp á og var hiegið að mér fyrir
þetta, en amma mín sagði, að
það væri lífsreynslan, sem lægi
á bak við hærurnar, sem æfin-
lega væri umhugsunarverð og
innihéldi þýðingarmikinn lær-
dóm fyrir þá yngri. — Jæja, mér
gekk ekkert illa að virða
gamla Gunnlög mikils; eg
glápti á hann með aðdáunar-
augum margra hluta vegna;
hann bar sig svo vel, þessi
gamli maður, og fagnaði öllum
sem hann heilsaði, svo fallega.
Svo fór hann að segja eitt-
hvað, sem honum þótti vel við
eiga, og hélt áfram með það
þangað til hann var búinn, og
tók ekkert til greina af því,
sem við hann var sagt, af þvf
að han nheyrði ekki nema kall-
að væri í eyra honum. Hann
var greindur maður og fljót-
| ur að álykta, og ætla eg að
segja hér eina sögu af honum,
sem eg hafði áður heyrt, og
sem var mér stöðugt í huga á
meðan eg horfði á liann og
virti hann fyrir mér.
Það voru kallaðar gagnsemis
og hlunnindajarðir, er höfðu
einhverjar sérstakar tekjugrein
ar sér tilheyrandi, svo sem æð-
arvarp, selalátur, silungsveiði.
trjáreka eða eitthvað þvíum-
líkt. Gunniögur hafði búið á
slíkum hlunnindajörðum, fyrst
á Gunnarsstöðum í Þistilfirði.
þar sem var hvorttveggja sela-
látur og silungsveiði, og seinna
við sömu kosti á Skógum í
Axarfirði. Selalátur voru frið-
lýst eins og æðarvörp, á vorin
og frameftir öllu sumri, en á
haustin gat ábúandi jarðarinn-
ar aflað selinn í net eða nætur
sem svo er kallað. í skifti var
það, að Gunnlögur var í ár-
ósi að draga selanætur að
landi, en það var fullorðinn sel-
ur í þeirn enda nótarinnar, sem
hann dró að landi, og sér hann
að selurinn er að sfeppa iir
nótinni. Hann hafði ekkert bar
efli með sér, og það var ekk-
ert árennilegt að ráðast á sel-
inn, því að þeir hafa stórar víg
tennur og sækja fast á að bíta
ef nærri þeim er komið; en
það var heldur ekki gott að
missa selinn. Ekki veit eg hvað
þið hefðuð gert, en eg hefði
ekki gert það sem Gunnlögur
gerði. Hann óð að selnum, sem
kom með gapandi kjaftinn á
móti honum, og rak hnefann
úpp í hann og fylgdi með öllu
afli á eftir hnefanum ofan í
kokið á selnum, svo að hann
gat ekki bitið eða komið afii
við í kjálkavöðvunum; en sner-
ist á þá meira að því að losast
og ná andanum; en þá réðist
Gunnlaugur með fullu fylgi á
selinn, og passaði að halda
hnefanum stöðugt í kverkum
hans, þangað til selurinn var
steindauður, en Gunnlögur
hafði handlegginn óskemdan.
Þetta er líklega einsdæmi, og
hefði líklega heldur ekki verið
þeirra meðfæri, er ekki kunnu
að álykta rétt.
Sigurveig hét kona Gunn-
lögs. Það minnir mig hún væri
systir séra Sigurðar Gunnars-
sonar á Hallormsstað. Vel fór
á með þeim hjónum Gunnlögi
og'Sigurveigu.
Það var snemma á búskap-
arárum þeirra hjóna, að óbrent
kaffi fór að flytjast til Norður-
lands; og eitt vor var Gunn-
laugur staddur í kaupstað, þeg
ar hann verður þess var, að
þessi nýja vara er á boðstplum
hjá kaupmanni, og ræðst hann
í að kaupa eitt pund til reynslu
og færir nú Sigurveign sinni
þetta með greinilegri fyrirsögn
um það hvernig eigi að mat-
reiða þetta. Og hún kemst fljótt
og vei upp á að búa'til kaffið.
og öllum líkar þessi drykkur
Ijómandi vél, og Gunnlögur, er
var gestrisinn, nær nú í alla
sem um veginn fara, til að
koma inn og smakka þetta ný-
næmi, sem fáir höfðu ennþá
vogað að kaupa. Svo líður alt
sumarið og Gunnlaugur býður
mönnum inn upp á kaffi. En
þá fer# einhver gestur, sem
staddur er hjá honum, að tala
um það, hvort það sé ekki dýrt.
“Jú, dýrt er það, skömmin sú
arna, en drjúgt er það; eg
keypti eitt pund af því í vor,
og þa ðer þó oft búið að
smakka á þvi í sumar, og eg
hefi eki kspurt Sigurveigu mína
að því, hve mikið sé eftir af
því ennþá, en hún hefir ekki
kvartað um það að það sé að
verða búið. En Sigurveig sendi
ullarhnoðra með hverjum manni
sem fór í kaupstað, og bað um
kaffibaun fyrir. En þau hjón
grunuðu ekki hvort annað um
græsku.
Til þess að komast hjá því að
endurtaka mikið sömu við-
HEIMSKRINQuA
5. BLAÐSTL>A
burðina, þá verð eg eins mikið
og mér er hægt að binda mig
við ártölin, sem viðburðirnir til-;
heyra. En þetta getur þó ekki j
verið ófrávíkjanleg regla, því;
á mörgurn árum þekkir maður
sama manninn, og verður þó |
að segja af honum í einu lagi, >
svo hans frammistaða njóti1
sín; og fyrir blindan er ekki j
hægt að grenslast eftir því,
sem áður er sagt, nema að hafa
þá, sem þó eru önnum kafnir.
í þjónustu sinni.
Nágranni okkar Jón Metú-
salemsson í Víðirdal, var lærð-
ur og góður smiður. Kona hans
var Stefanía Stefánsdóttir frá
Stakkahlíð í Ldðmundarfirði,
frænka mín og mér sem önn-1
ur móðir. Hjá Jóni þessum var |
eg að læra að smíða, þegar j
hann hafði eitthvað slíkt með
höndum.
Jón Baldvin Jóhannesson
bóndi í Stakkahlíð átti fyrir
konu Ingibjörgu systur Ste-
faníu konu Jóns í Víðirdal. —
Þeir voru frændur og vinir,
svilarnir og var Jón í Stakka-
hlíð líka góður smiður. Hann
hafði skrifað frænda sínum og
beðið hann að útvega sér ung-
lingspilt, sem vildi læra að
srníða, sagðist hafa svo mikið
að gera að sig vantaði hjálp.
Þá réðist svo, að eg færi til
bans um sumarið 1879. Eg átti
að koma að Mýrnesi í Eiðaþing
há, þar sem hann byrjaði að
byggja. Á tilteknum tíma var
eg reiðubúinn og slóst í för
með austanpóstinum, sem þá
var Benedikt Jóhannesson kunn
ingi minn, nú nýlega dáinn í
Wii .íipeg. Það var um mán -
aðamótin júní og júií. — Það
hafði vorað vel og öli jörð var
vel sprottin.
Nú lá fyrir að kanna nýja
stigu, en þó minnir mig að það
væri hálfgerður kvíði í mér að
vera svo lengi burtu frá for-
eldrum mínum og systkinum.
Fyrst^a daginn á ferðinni bar
ekkert nýstárlegt fyrir augu
mín né eyru; eg var aðeins á
leið út úr gamla sjóndeildar-
hringnum mínum. En áð kvöldi
næsta dags, þegar við sluppum
ofan á bak við Skjöldólfsstaða
hnjúk á Jökuldal, þá var kom-
inn annar þrengri og óþektur
sjóndeildarhringur, en fuilkom-
inn samt og fagur. Frá Skjöld-
ólfssstöðum sér lítið eitt inn
Efra-Jökuldal, af því hann snýr
öfugt við eins og hálfboginn
handleggur; en þár inn á enda
voru þó heimilin tvö, sem hug-
ur minn þráði mest að sjá. Þar
inn til öræfa standa bæirnir
Eiríksstaðir og Brú. hvor gagn-
vart öðrum með Jökulsá á Brú
á milil sín í gínandi hamra-
gljúfrum, svo að ekki verður
á milli komist nema í svoköll-
uðum kláf, sem dreginn er á
öðlum milil hamraveggjanna.
íargar mannhæðir ofan við
vítfyssandi árstrenginn. En á
essum heimilum bjuggu kunn-
ígjar mínir, forfeður Mrs. Jón
ífldfell í Winnipeg. Á Eiríks-
böðum voru systur tvær, þær
árprúðustu sem eg sá á «ís-
indi, náðu flétturnar þeim í
nésbætur.
Næsta dag fórum við norður
eðri Dal í glansandi sólskini.
)g þvfflík búsældarheimdli á
áðar hliðar við beljandi ána!
►ar var ekki illgresið í ökrun-
m; túnin voru silfurlituð af
axinu á hinum þróttmikla og
reina vallarpunti; og bændurn-
r þessir stórlaxar á hverri jörð.
>ó við riðum fyrir neðan tún-
n, þá fanst mér eg þurfa að
>eita öxlunum til þess að kom-
ist framhjá þeim. Og þeir hétu
ón Skjöldur, Guðmundur Hnef
11, Kristján Kröyer, og allir
æru- þeir ríkisstjórar í Trans-
val. Rjúfkindur heita árnar, er
'alla ofan úr fjallshlíðunum
íorðan megin dalsins, niður á
nilli bæjanna ofan í Jökulsá.
Þær eru hér um bil þurrar á
sutnrin en vatnsmiklar í leys-
ingum á vorin, og svo brattar
eru þær, að ef vatnið snertir
kviðinn á hestinum, þá fossar
það yfir bakið og skellir hest-
unurn.
Við riðum eins og langferða-
menn, aldrei seinagang og
aldrei á harða spretti. Þá voru
hestarnir úthaldsbeztir, þegar
riðið var hóftölt og valhopp og
létt brokk, en hestarnir aldrei
látnir stökkva. Þetta reiðlag
leiddist mér æfinlega, því að
þá var aldrei friður og ekki
einu sinni hægt að njóta fögru
blettanna, sem maður reið
hjá. Alt í einu var eg í hugsun-
arleysi farinn að kveða þessa
vísu:
Signa og Hörgá fluttu fregnir
fram að Ægi,
ölduslátt með lofsöngslagi.
En þessa vísu gerði séra Björn
í Laufási, þegar Pétur amtmað-
úr Havsteen dó, en á sama tíma
fréttist iát Napóieons Frakka-
keisara, og báðir þóttu þeir
harðstjórar, svo Björn lætur
þær Signu á Frakklandi og
Hörgá á íslandi gera sér glaðan
dag við fráfall þessara mikil-
menna, og líkast til hefir Jök-
ulsá á Dal, sem rann þarna við
hliðina á niér, heillað mig til
þess að kveða þenna lofsöng
systra sinna. — En þá spyr
Benedikt mig hvort eg kunni
erfiljóðið, sem séra Björn hafi
búið til eftir PétUr amtmann.
Nei, það hafði eg nú ekki heyrt
en það hljóðar svona:
Þar skall hann Pétur, og því
fór nú betur,
úr sínu hásæti aftur á bak;
margt var hans brallið, og mik-
ið var fallið,
heyrðist sá dæmalaus hlúnkur
og brak;
var sem að græði og grund léki
á þræði,
alt skalf og nötraði aiheimsins
þak.
Þegar vicí komum noúður
fyrir Hauksstaði, sem er nyrsti
bær á Jökuldal vestan megin
árinnar, þá opnaðist mikið út-
sýni yfir jökulsárhlíð, Hróars-
tungu og Þinghárnar, þar sem
tvö meginfljót landsins falla til
sjávar í Héraðsflóa með Hró-
arstungu á milli sín. Mikið og
fagurt er þetta hérað, og marg
ir gildir og giftudrjúgir bænd-
ur hafa setið þar að góðum bú-
urn og unað vel hag sínum.
Þar er vafalaust lengst til lands
frá sjó eftir óslitnum manna-
bygðum á íslandi; annars veg-
ar upp að efstu bæjum á efra
Jökuldal og hins vegar upp að
fremstu bæjum í Fljótsdal. Þeg-
ar sú mikla menning upp rann
á íslandi, að þjóðin skyldi hafa
fjóra lækna, sem kallaðir voru
fjórðungslæknar, og bjuggu
þeir þá búum sínum sinn í
hverjum landsfjórðungi, eins og
lítið væri að gera eða lítið um
lasleika. Þeir sem bjuggu norð-
an við jöklana í Austfirðinga-
og Norðlendingafjórðungum,
var annar þeirra í þessu héráði
austan við Lagarfljót, en hinn
vestur í Húnavatnssýslu. Með
þeim farartækjum sem þá voru
fullkomnust á landinu, þá voru
8 dagleiðir á milli þessara
lækna. Þegar eg man fyrst eft-
ir mér, þá hétu þessir læknar,
Hjálmarsen á Héraðinu, en
Skaptasen á Hna*usum í Húna-
vatnssýslu. Ekki man eg nokk-
umtíma eftir því að þessara
lækna væri vitjað úr Þingeyj-
arsýslu.
Frh.
Guðsþjónusta verður haldin,
ef guð lofar, sunnudaginn 7.
júní, kl. 3 e. h., í kirkjunni að
603 Alverstone St. Ræðumaður
P. Johnson. Efni: Hvenær kem
ur guðs ríki samkvæmt faðir-
vorinu? Þessari spurningu vill
P. Johnson svara í samræmi
við guðs orð. Gerið svo vel og
fyllið húsið og takið kirkju-
sálmabækur með. — Allir vel-
komnir.
m • •
Kristján Albert, til heimilis
hér í bæ, lézt 29. apríl s.l. —
Hann var um áttrætt. — Að
heiman kom hann ásamt konu
sinni er lifir hann, árið 1882,.
og hefir búið í þessum bæ á-
valt síðan. Tvo syni áttu þau
hjón,1 Carl, sem nú er í Chi-
cago, og Albert, í Portland, Ore.
Kristján var ættaður úr Eyja-
firði.
Þetta er veður fyrir ís
\
Bíðið ekki þangað til að maturinn skemmist, að ná í
• “Arctic” ísmanninn.
Símið strax!
121/2 PD. AF fS TIL JAFNAÐAR A HVERJUM DEGI.
frá 1. júní til 30. september
AÐEINS $12.50 í PENINGUM
(Borgist að fullu með 15. júní)
VÉLFRYSTUR EÐA VETRARÍS —
v HVORT SEM ÞÉR VILJIÐ.
Símið "Arctic pöntunina strax!
SfMI 42 321
The Arctic Ice & Fuel
Co»^ Ltd*
VERÐIÐ HEFIR EKKI STIGIÐ Á
BLUE RIBBON TE, KAFFI EÐA BAKING POWDER
ÞÉR GETIÐ HALDIÐ ÁFRAM AD KAUPA ÞESSAR
UPPÁHALDSTEGUNDIR YÐAR Á HINU GAMLA VERÐI
BLUE RIBBON LIMITED
WINNIPEG :: :: MANITOBA
Það er ekkert brauð til sem tekur þessu
fram að gæðum, hreinleik og saðsemi
CANADA
BREAD
t
Pantið Butternut brauðin—sæt sem hnotur—kjarngóð sem smjör
FRANK HANNIBAL, ráðsmaður.