Heimskringla - 29.07.1931, Qupperneq 2

2. BkAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 29. JÚLÍ 1931
| Hctmskringla
StofnuO 1886)
Kemur iIt á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
»53 og 865 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
VerS blaðsins er $3 00 árgangurinn borgist
fyrlríram. AUar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
RáðsmaÓur. TH. PETURSSON
Vtanáskrift til btaðsirs:
Uanager THE VIKING PPESS LTD.,
853 Saraent Avp Wnninen
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Vtanáskrift til rKstfórans:
EDITOR HEIV SKRINGLA
853 Sargent A je., Winnipeg.
| ' •Heimskrirgla" ls published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
i 853-855 S'rrgent Avenue. Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG 29. JÚLÍ 1931
SKILNAÐARSAMSÆTI
Síðast liðið mánudagskvöld, var Sigfúsi
Halldórs frá Höfnum haldið skemtilegt
skilnaðarsamsæti af vinum hans hér í
Alexandra-gistihöllinni í Winnipeg. Var
um 50 manns þar saman komið. Og
ræður héldu að minsta kosti um tuttugu
manns. Kom það ótvíhætt í ljós, að flest-
um var það hugleikið, að láta nokkur
árnaðar orð og óskir fylgja handtakinu
á þessari kveðjustund.
Eins og frá var skýrt í Heimskringlu,
kom Sigfús Halldórs vestur fyrir rúmum
mánuði. Kom hann til að sækja farangur
síns, svo sem bækur og annað, því þegar
'hann fór heim á þúsund ára afmælis-
hátíðina á íslandi s. 1. sumar, gerði hann
ráð fyrir, að verða kominn vestur aftur
eftir þrjá mánuði og skyldi við alt í hasti.
En þegar heim kom bauðst honum skóla-
stjórastaða við gagnfræðaskólann á
Akureyri og sló hann ekki hendi á móti
svo virðulegri stöðu. Kendi hann því s.
1. vetur heima, en er sumarhvíldin hófst-
brá hann sér vestur. Leggur hann nú af
stað heim aftur upp úr næstu mánaðar-
mótum alfarinn. Var það tilefni til skiln-
aðarsamsætisins.
I»ó Heimskringlu væri kært að skýra
frá efni ræðanna er fluttar voru í sam-
sætinu, verður því ekki komið við að
sinni. Ein ræðan, sú er dr. Rögnvaldur
Pétursson flutti, verður birt í næsta
blaði. Ef til vill birtist eitthvað eða
ein eða tvær af hinum síðar. Þó skal
það ekki fullyrt því þær voru fæstar
skrifaðar.
Forseti samsætisins, hr. Ásmundur P.
Jóhannsson afhenti heiðursgestinum staf,
silfurbúinn og allgóðan grip, að minning-
argjöf.
Þó þarna væri eftir ástæðum saman
kominn allstór hópur kunningja, ar óhætt
að fullyrða að hann er smár hjá þeim sæg
vina er kosið hefði sér að vera þarna við-
staddur — en átti þess ekki kost og
minningin hjá lifir, og mun lengi lifa um
Sigfús Halldórs, ef ekki sem persónu-
legan kunningja, því hann er hinn liprasti
og viðkvnningar bezti- þá samt sem rit-
stjóra Heimskringlu.
Sá er þetta ritar mintist nokkuð á rit-
stjórn Sigfúsar Halldórs, einkum að því
er snertir stíl hans og val orða. En með
því að það var alllangt mál, verður það
ekki birt hér. í þess stað skal hér tekin
upp stuttur kafli um sama efni, úr á-
gripi því af sögu Heimskringlu, er birtist
í hátíðar númeri hennar s. 1. sumar. Þar
stendur meðal annars:
‘‘Er nú sögu þessari þar komið. er síð-
asti og núverandi ritstjóri, Sigfús Halldórs
frá Höfnum, sezt við stýrið. Síðasti,
segium vér, en ekki sá sízti. Við ristjórn-
inni tekur hann með blaðinu, sem dag
sett er 5. maí 1924. Er styzt frá að segja,
að á þeim sex árum, sem hann hefir haft
ritstjórn Heimskr. með höndum, hefir
hann áunnið sér óskift álit lesendanna.
sem einn af færari ritstjórum blaðsins. Á
öllu- sem hann skrifar, er menntablær, og
á það jafnt við um hinar harðsnúnustu
ádeilugreinar hans sem önnur efni, er
hann skrifar um. Stíll hans er allajafna
þróttmikill og oft efldur, og með svo
góðu valdi ,sem hann hefir á íslenzku
máli, verður frásögnin sterk og hrífandi,
svo að því skeikar varla. 1 greinum, er
hann hefir ritað um allerfið viðfangsefni,
kennir óvanalega glöggs skilnings. Allir
þessir rithæfileikar hafa nú orðið til þess,
að fæstir neita sér um að lesa nokkuð
af því, er hann skrifar. Oss er næst að
halda, að fram hjá færra sé gengíð að
tiltölu af því, sem hann ritar, en nokkur ;
annar hér vestra.”
Þó mörgu mætti nú við þetta bæta,
verður það að bíða betri hentugleika. En
þess skal þó getið, að Heimskringla mun
lengi minnug verða vegs þess og gengis
er hún naut á ritsjórnartfmum Sigfúsar
Halldórs frá Höfnum. Og kveðja hennar
að skilnaði eru hlýar heilla og árnaðar-
óskir til fyrverandi ritstjóra síns.
SÍÐASTA ORÐIÐ
Næstkomandi laugardag er Islendinga-
dagurinn í Winnipeg. Er’nú nefndin að
leggja síðustu hönd á undirbúning há-
tíðarinnar. Hún hefir verið á þönum
síðustu dagana til þess að koma hlutun-
um svo fyrir, að fólk megi sem mesta á-
nægju hafa, þegar á hátíðina kemur. Að-
eins eitt er það, sem skyggir á vonarljós
hennar og hún ber enn nokkurn kvíðboga
fyrir. En það er að íslendingadagurinn
verði ekki eins vel sóttur og æskilegt
er. Hefir hún verið á það mint, að enda
þótt reynslan hafi ekki verið sem bezt
með sóknina að deginum síðustu árin, þá
sé nú ekki ástæða til að láta sig vera að
dreyma illa. Minningin um ísland er nú
betur vakandi í hugum manna en nokkru
sinni áður og er hátíðinni miklu heima
s. 1. sumar það að þakka. Útlendingum
hér er ísland ofar í huga en áður vegna
þess viðburðar. Því skyldi hann ekki
vera íslendingum minnisstæður?
En íslendingadagsnefndinni er vor-
kunn. Hún veit ósköp vel, að skemtun
hátíðarinnar fer mjög eftir því hve fjöl-
menn hún er. Með lélegri þáttöku í henni
getur svo farið að mikið af verki henn-
ar sé unnið fyrir gíg, Fyrir það starf,
sem búið er að leggja í undirbúning
þessa þjóðminningardags, skorum vér
á Winnipeg-íslendinga að vakna nú af
þjóðræknisdvalanum og fjölmenna á ís-
lendingadaginn.
íslendingadagsnefndin ber ekki á-
hyggjur út af hátíð þessari eingöngu sín
vegna. Hún gerir það eins mikið eða
meira vegna þín og mín. Verkið sem hún
leggur sér á herðar endurgjaldslaust, er
unnið í þágu allra Winnipeg-fslen ^nga
og er þeim í heild sinni meira í hag,
en henni sjálfri. /
Fyrsta atriðið á stefnuskrá Fjölnis-
manna hljóðaði svo: “íslendingar viljum
vér allir veraÞeim, sem ekki sækja
fslendingadaginn í ár, finst eflaust fara
eins vai á því að einkunnarorð þessi
væru þannig: “íslendingar viljum vér
ekki vera!’’
AMERÍKU ÞÆTTIR
10.
Menning Mayjanna, sem getið var um
í síðasta þætti, má heita undirstaðan að
siðmenningu Indíánanna. Aðrir Indíána
flokkar lærðu af þeim. Siðmenning
sumra þeirra flokka átti sér þó ekki
langan aldur. Að minnast á þá menn-
ingu hér. er ekki nauðsynlegt, nema
þeirra flokkanna, er eitthvað bættu við
hana og um menningar framför var að
ræða hjá.
Sá Indíána fiokkurinn sem aiment er
talað um að tekið hafi við af Mayaflokk-
inum, er Toltees flokkurinn. Nafn hans
er sagt að þýði “maðurinn frá Tollan”,
eða Tula, sem var ein af þeirra stærstu
borgum í Suður-iIV^xlco. Aðrir segja
að nafnið þýði “hinn mikli handverks-
maður”. Þeir settust að í Suður-Mexico
þar sem Maya-menningin var lengst kom-
in norður. Og þar ríkti þessi fiokkur
frá því á sjcfundu öld e. k. þar til á 13
öid. Á níundu öldinni verður sá maður
einvaldur yfir honum. er síðar varð guð
þeirra, en hann hét Quetzaicoatl. Er
sagt að hann hafi iift þjóðinni úr villi-
mensku til algerðrar siðmenningar. Vís-
indamaður einn segir, að rústirnar af
byggingu einni í stærstu borginni í rík-
inu, borginni Testihuccan, um 30 mílur
suður af borginni Mexico, sé í alla staði
eins merkilegar og rústimar af Laby-
rinth höllinni á eyjunni Krít. Garðurinn
umhverfis byggingu þessa er 100,000
fer metra að stærð. Er hann úr steini.
í miðju garðsins er aðal byggingin eða
hofið er bygt er með sama lági og pýra-
mídanir egipsku. Umhverfis það eru fleiri
smærri hof og hallir. Er hof þetta helg-
að guðinum Quetzalcoatl. Skamt þar frá
er annað hof, helgað sólarguðinum; er
það 200 feta hátt og hiiðar þess, sem eru
4, hver um 600 fet á lengd niður við
jörðu. Feikna stór stytta er í því af
sólarguðinum.
Vegna þessarar pýramídalögunar á
hofum þessum, er haldið. að þau eigi eitt-
hvað skylt við pýramídana egypsku. En
óvíst er þó, að þar sé um nokkurt sam-
band að ræða. Mexico hofin eru ekki
grafir, heldur nokkurskonar undirstaða
aðal hofsins, er hér og -þar rís upp í
háar byggingar, skreyttar og prýddar
yfirfljótanlega. Hefir herteknum mönn-
um eflaust veri ðfórnað sólarguðinum í
þessum hofum, eins og Mayarnir gerðu.
Uppi í hofum þeirra ristu prestarnir þá
sem fórnað var á kvið með steinhnífum
og skáru úr þeim hjartað. Þetta var hið
. eina er eftir mátti heita að væri hjá
þeim af villimensku. En Toltecarnir
höfðu þó mjög breytt ef ekki lagt með
öllu niður þennan sið á 13 öldinni. Virð-
ist sem þeir hafi þá verið orðnir ráð-
andi yfr allri Suður-Mexico og Yucatan
eða öllum þeim ríkjum er áður heyrðu
til Maya-flokkinum. Um 250,000 íbúar
ætla menn að verið hafi í höfuðborg
þeirra eða nærri því eins margir oe nú
eru í Winnipeg. , En hvað sem til kemur
fer öll þessi menning þeirra í rústir um
þessar mundir. Og af henni sáust ekki
nema rústirnar þegar Spánverjar komu
til Mexico eftir aldamótin 1500.
11.
Næsti Indíánaflokkurinn sem vart
verður við menningu hjá, eru Aztecarnir.
Og þeir voru mennirnir sem Cortes frá
Spáni komst fyrst í kynni við. Er hald-
ið að þeir hafi að norðan komið, er Tol-
tec-menningunni hnignaði og að þeir hafi
tekið við menningu þeirra. En mikið
spursmál er þó hvort þeir hafi nokkuð
bætt hana. Sumir efast jafnvel um, að
þeir hafi nokkru sinni verið eins mikil
menningarþjóð og þeir. Þeir voru her-
skáir og uppivöðslusamari en Toltecarn-
ir. Enda munu þeir hafa verið villimenn
er þeir fyrst kyntust menningu þeirra.
Þegar Spánverjar komu til Mexico, voru
um tvær aldir liðnar frá því er Axtecam-
ir komu þangað. En jafnvel þó að sið-
menningartímabil þeirra væri ekki orðið
lenga en þetta, þykir hitt nú víst, að
þeir hafi ekki verið neitt líkt þvi eins
ósiðuð þjóð og Spánverjar lýsa þeim.
Vegna þess að þetta eru Indíánamir.
sem Evrópumenn áttu fyrst saman við
að sælda, og eru eiginlega stofn þjóð
Indíanna. sem menningar áhrifin hafa
borist frá til Indíánanna í Bandaríkiun-
um og Canada, er hér þýddur stuttur kafli
eftir fræðimann ejnn um Aztecana og
menningar-ástand þeirra í Mexico, er
Spánverjarnir komu þangað. Er þar
þessum orðum um það efni farið:
“Á tuttugu tonna stórum steini, er
ártalið eða skifting ársins skráð eða
höggvin. Ber það ekki aðeins vott um
listfengi, heldur einnig hitt að Aztecam-
ir hafa talsverðir vísindamenn verið. Það
getur verið að stjörnufræði sína hafi
þeir lært af Maya-flokkinum. En hún
sýnir þá eigi að sfður, a ðþeir hafi yfir
hæfiieikum búið, sem móttækilegir voru.
fyrir menningu.
Höfuð-borg þeirra var þar sem Mexico-
borgin nú stendur og vom í henni um
hálf miljón íbúar. Og borginni var skift
í deildir (wards). Það er vanalega talað
um Moctezuma sem hinn síðasta kon-
ung þeirra. En rannsóknir hafa leitt f
ljós, að þarna var um sameinaða lýð-
veldis-flokka að ræða, er hver um sig
naut talsverðs frjálsræðié. Aðal herfor-
inai þeirra er SpánveHor kölluðu konung,
var kosinn með þjóðar"tkvæði, og honum
mátti víkja úr stöð ’ sinni ef ástæða
bótti til. Ríkar f’ölskyldur munu þó
hafa ráðið mestu. Kaupmenn þeirra voru
vandaðir menn og heiðvirðir. Gjaldmið-
illinn var gull-duft og kókóa-baunir. Bók-
mentir þeirra vom furðu fjölskrúðugar
og skáldskap iðkuðu þeir nokkuð. Ýmsa
muni skreyttu þeir gulli eða silfri og
gimsteina allhreina áttu þeir. úr fjöðr-
um gerðu þeir ýmsa mjög skrautlega
muni. Og leirkera smíði og ullar vefn
aður var hinn bezti hjá þeim. Sönghneigð
ir voru þeir mjög 0g unnu blómum
mikið.
En Spánverjar upprættu með rándýrs
grimd allar minjar höfuðborgarinnar og
bókmentir Azteeanna. í stað þess skrif-
uðu þeir sjálfir langa sögu af fmm-
þjóðinni. Af henni má að vísu margt
læra, en yfirleitt er talið að þeir geri of
lítið úr menningu* Aztecanna. Nú hefir
það verið grafið upp, að lög þeirra og
réttarfar var að mörgu leiti aðdáunar
vert. Með drykkjuskap var strangt eftir-
lit. Áfengadrykki mátti enginn bragða
undir þrjátíu ára aldri. Og menn á bezta
osccoscosocococðoosoeososoosococcoQosoocoooeoooosiooðr
RobiníHood
Rðpiá Odts
Bctra því það er
PÖNNU ÞURKAÐ
OCCOOOOCOCOCOOOCOOCOOOCOSOOCOCOCOCCCOOCOCCOOSOOOCOCOi.
aldri máttu ekki hafa það um
hönd, nema við sérstök tæki-
færi. Aðeins allra elztu og
gætnustu mönnum var leyft að
neyta þess eftir vild. En þegar
Spánverjar höfðu náð þarna
yfirráðum byrjaði hóflaus
drykkjaskaur.
Við ósiðferði var lögð dauða-
hegning hjá Aztecunum og
gengu lögin í því efni jafnt
yfir karlmenn og konur. Með
þræla sína fóru þeir vel og ekki
mátti selja þá, nema með þeirra
eigin samþykki. En þrælarnir
voru annaðhvort glæpamenn
eða herteknir menn. Dæmi
voru þó til. að þeim væri fórn-
að ef almenn þörf þótti á því.
Þó skrítið sé höfðu Axtecarnir
eins og hinir fornu Rómverjar,
eina galum og gleði hátíð (sat-
umalia) á ári, er stóð yfir einn
dag. En þá lefðist hverjum að
lifa og láta eins og honum gott
þótti- án þess að verða brotleg-
ur við lögin. Það var undan-
þágudagur allra refsinga, (day
of free license).
NÝJAR RADDIR
Frh. frá bls.
bækuraar. Skoðanir þess'ara
manna á sínum helgu bókum
eru yfirleitt nákvæmlega þær
sömu, sem kristnir menn hafa
lengst af haft á biblíunni.
Trúin á kraftaverkin, sem
skýrt er frá í ritningunni, er
heldur ekki á nokkurn hátt
einstæð fyrir kristindóminn.
Því nær öll trúarbrögð segja
frá sams konar atburðum f
sambandi við sína mérkismenn.
í þessu sambandi er ekki á-
stæða til þess að rekja það
neitt, hvort trúin á krataverk-
in muni vera sameiginlegur
misskilningur hjá öllum trúar-
brögðum, eða hvort einhver
veruleiki kunni að vera að baki
þeim sögnum. Sem stendur er
þess eins að minnast. að hvað
sem er um veruleika krafta-
verkanna, þá eru þau ekki að
nokkuru leyti einkennandi fyr-
ir kirstindóminn. Eftir sjálf-
stæðum einkennum hans verð-
ur lengra að leita.
Þá er það heldur ekki eins
dæmi, að trúað hafi verið á
stofnanda eða upphafspersónu
trúarfélagsins sem guðdómlega
veru, ekki heldur trúin á, að
hann hafi fæðst í heiminn á
annan hátt en aðrir menn.
Miklu frekar má segja, að ein-
mitt þetta atriði komi fram
svo að segja í öllum trúarbrögð
um á einn eða apnan hátt.
Hinu sama er trúað um Búd-
da, Zóróaster og Lao-Tse. Yfir-
leitt má segja, að í allri sögu
mannkynsins sé ávalt gripið til
þessarar skýringar. þegar gera
á grein fyrir þeim mönnum eða
persónum, sem að einhverju
leyti báru af eða skáru sig úr
almenningnum. Og eftirtekt-
arvert er það, að þegar einn af
kirkjufeðrunum var að verja
söguna um fæðingu Jesú til
forna, þá benti hann á, að eng-
in ástæða væri til þess fyrir
Grikki að efast um söguna, því
A Thorough School!
The “Success’’ is Canada’s Largest
Private Commercial College, and the
finest and best equipped business train-
ing institution in Western Canada. It
conducts Day and Evening Classes
throughout the year, employs a large
staff of expert teachers, and provides
sufficient individual instruction to per-
mit every student to progress according
to his capacity for study.
In; twenty-one years, since the founding of the “Suc-
cess” Business College of Winnpeg in 1909, approxi-
mately 2,500 Icelandic students have enrolled in this
College. The decided preference for “Success’’ train-
ing is significant, because the Icelanders have a keen
sense of educational values, and each year the number
of our Icelandic students show an increase.
Dav and Evening Classes
OPEN ALL THE YEAR
The SUCCESS BUSINESS C0LLEGE, Ltd.
PORTAGE AVENUE AT EDMONTONSTREET.
PHONE 25 843
i