Heimskringla - 30.09.1931, Síða 3

WINNIPEG 30. SEPT. 1931.
HEIMSKRINLA
ske aldrei í ljóg, e,f ekkert er
gert til að vekja þá. Svo er
eins og vaknaður áhugi og öfl-
ug útþrá byggi svip á andlitin,
bjóði beinum að vaxa, vöðvum
að þykna, auka landnám sitt
og þyngjast. Hefði eg 1881
þekt forfeður Þorleifs á Hólum.
eins og eg þekti þá seinna per-
sónulega, svo sem Eirík á Brú,
og fyrir afspurn, þá hefði eg
leitað að plássi á andlitinu á
Þorleifi fyrir þann svip sem
upphefð hans krefðist.
Þorlieifur er faðir >Jóns Þor-
leifssonar listmálara.
Eg hefi ómótstæðilega til-
hneigingu til þess að gera hér
dálítinn útúrdiir, þó eg eigi
hinsvegar nokkuð eftir að minn
ast á skólabræður mína og ým-
islegt annað í sambandi við
skólavist mína á Möðruvöllum.
Eg er nú í huganum staddur
í Reykjavík, og vissi þar fyrir
víst af 9 skólabræðrum mín-
nm, sem allir voru meira og
minna áberandi menn. Áður
en eg fór að heiman, var mér
vel kunnugt um þingsetuna í
Reykjavík, meðan eg stæði þar
við, og vel gunnugt um þessa
vini rnína á þinginu. Stefán og
Þorleif sérstakiega. Hafði eg
mikið hugsað um þá á leiðinni
yfir höfin og hiakkað til að
finna þá og fræðast af þeim um
marga hiuti viðvíkjandi land-
inu og þjóðinni, sem eg þráði
altaf að samferðast í huganum,
þó að örlögin hefðu sparkað
mér út úr hreiðrinu. Matthías
Ólafsson þekti eg mikið minna
að fornu fari; hann var í öðr-
um bekk en eg, einn af þeim
sem útskrifuðust um vorið, og
við höfðum ekki verið neinir
sérstakir kunningjar. Svo kom
eg til Reykjavíkur, og ’við
fyrsta tækifæri smeygði eg mér
prúðbúinn inn í þinghúsið og
bað um sérstakt leyfi til að
mega standa við opnar dyrnar
á þingsal neðri deildar, því all-
ir voru á fundi og eg þekti svo
marga þar inni, en eg þóttist
of fjarri á áheyrendapöllunum
Eg fékk ásamt fleiri að standa
þarna og naut því góðs útsýn-
is. Þingmennirnir gengu nm
gólf stund og stund, þegar þeim
þótti lítið til koma þess sem
fram fór. Eg sá það strax að
Matthías þekti mig, þó við
hefðum ekki sést í 38 ár. enda
fann hann strax tækifæri til að
koma fram að dyrunum, og
heilsa mér eins og beata bróð-
ur. Hann sat og oft hjá mér á
kaffíhúsum og bauð mér heim
tii sín, þann tíma sem eg var
í Reykjavík, en það voru fimm
vikur. Aldrei gleymi eg sum-
um stundum, sem eg hafði með
honum.
Þegar nú þingfundurinn var
á enda, þá komu þeir Stefán
og Þorleifur til mín og heils-
uðu mér vingjarnlega, en aldrei
gáfu þeir mér tækifæri til að
sitja einslega með sér eða rifja
upp æskuviðburðina og endur-
nýja og treysta vináttuböndin.
Kanske þeir hafi felt verð á
mér fyrir það að eg fór til Ame-
ríku, en það gerðu margir á
þeim árum, að lá þeim sem
fluttu af landinu, einkum þo
þeir, sem höfðu borið gæfu til
að þurfa aldrei að taka þátt í
harðasta tilverustríðinu, og
þéir sem aldrei gerðu sér grein
fyrir því að jörðin öll er bygð
og lánuð af sama höfundi; að
það er aðeins útvíkkuð hreppa
pólitík, að kannast ekki við
mennina og málefnin, ef það
liggur fyrir utan landamæri
þjóðarinnar. Eins fyrir því þó
maöur hafi reynt að breyta til
og fært sig yfir flóann, þá er
ekkert eðlilegra en hann þrái
að sjá hvar vaggan hans stóð
og hvar foreldrarnir fetuðu um
og hvar æskuvinirnir ennþá
heyja stríðið, og una máske
meiri hagsæld en áður, sem alt
eykur á samfundagleðina. —
Tímarnir breytast og mennirn
ir með. Þegar við höfum verið
tvítugum manni samtíða heil-
an vetur, ekki sízt ef við höfð-
um haft með honum hugsunar-
og skilnings-æfingar næstum
daglega. þá leiðumst við til að
hugsa, að við vitum hvað í
'honum býr, hvernig maður
hann er; en þó er þessu ekki
ætíð svo varið.
Mig langar til að minnast á
einn skólabróður minn ennþá,
bóndann Guðmund Guðmunds-
son á Þúfnavöllum í Hörgárdal.
Han nvar bróðir brytans Jóns
Guðmundssonar, en mikið yngri
maður. Oft hefir hann hlotið
að eiga bágt í okkar hópi um
veturinn, að heyra alt það ilt,
sem um bróður hans var talað
í sambandi við matarmálin, og
láta það þó altaf afskiftalaust.
Hann var oft grunaður um
græsku og beinlínis brígslað
um að hann bæri sögur á milli,
en hann neitaði þrí ávalt með
hógværð, en afsakaði sig aldrei
neitt ákaft. Seinna komst það
upp hver var mest sekur um
slúðursagna milliburðinn.
Á aldamótahátíðinni sá eg
Guðmund og dáðist að honum,
þótti sem hann mundi vera
sönn bændaprýði, tilgerðarlaus,
háttprúður og vingjarnlegur;
mjög fallega til fara, vandlega
þveginn og greiddur, með Ijós-
rauðleitt skegg ofan á brjóst.
Maður fann hjá honum fúsléik1
til félagslegrar þáttöku, og í
eitt skifti ætluðu Eyfirðingar
að kjósa hann fyrir þingmann
sinn, þó annar yrði yfirsterk-
ari.
Líkast til hefir enginn gaman
af þessum endurminningum
nema eg sjálfur, og þeir af
skólabræðrum mínum, sem enn
þá lifa og kunna að rekast á
þessi blöð, en ekki get eg syo
yfirgefið þetta mál, að eg minn
ist ekki á minsta og jafnframt
stilta skólapiltinn, ólaf Torla-
cius. Hann var víst 10 til
12 ára gamall; eg lék mér að
honum eins og gulli; hann
var svo fallegur og rólegur.
brosti aðeins, hvernig sem eg
fór með han. Höfuðið á hon-
um var svo hnöttótt og rúm-
mikið, að eg hélt að hann yrði
heimspekingur, meir en í vana-
legri merkingu, en þá val á-‘
litið, að stórt höfuð væri skil-
yrði fyrir miklu viti. Og það
héldu lærðustu mennirnir líka;
þess vegna viktuðu þeir heil-
ann úr Jóni landritara Jónssyni,
en þeim hafði svo mikið blösk-
rað hvað hann var vitur, þó
hann væri nú *naumast skrif-
andi. Jæja. Ólafur Torlacius
varð héraðslæknir í Suðurmála-
sýslu, og sjálfsagt alltaf sami
góði drengurinn, því fyrir þrem-
ur árum sá eg, eða frétti af
blöðunum, að honum var haldið
afar fjölment kveðjusamsæti
af hans starfssviði, þegar hann
var að flytja sig alfarinn burtu.
Á nýárinu efndum við til
mikillar álfagleði. Við skutum
saman heilmiklu fé, og send-
um mann með hest og sleða inn
á Akureyri; Jón minnir mig
hann héti á Spóastöðum, vizku
samur og snúningalipur karl;
okkur var sagt að hann drykki
ekki, og við mættum reiða
okkur á han».
Eg held eg hafi verið einn
í framkvæmdarnefndinni því eg
hafði svo mikið með karlinn
að gera. Eg mab að hann
hafði snjóhvíta vetlinga á hönd
unum, en hann átti að sækja
tjöru og steinolíu og júfertur;
Jón fór og var kominn aftur
hæfilega fljótt; eg átti að taka
á móti honum og sýna honum
hólinn. þar sem brennan átti
að fara fram, og ækið að leggj-
ast niður. Eg rauk út og karl-
inn heilsaði upp á mig löngu
áður en eg var kominn til hans
og var svo mælskur og kátur
að han hlaut að vera fullur
og eg sá, að vetlingarnir höfðu
óhreinkast jafnvel meira en
nauðsynlegt var. Eg fór að
sPyrja hann eftir prísum og
reikningslokum; já hann dróg
upp hjá sér viðskiftaseðla yfir
hvaðeina og alt stóð heima, og
áður en eg kvaddi hann, þá
komst eg að því, að hann hafði
ekki smakkað brennirín, en
var svona glaður yfir því hvað
honum hafði lukkast að Ieysa
þetta erindi þolanlega af hendi
Við reystum upp tvær 12
álna júfertur og negldum styttri
tré á milli þeirra svo hlóðum
við svarðarhlaða langt upp með
trjánum og löðruðum allt í tjöru
Og olíu, og hengdum svo olíu-
fat og tjörukjagga efst á topp
inn, en Páll Árdal og Hannes
Blöndal sátu inni og ortu álfa-
söngva. Svo þegar dagurinn
Qg stundin var komin þá stóð
lím við prúbúnir hjá sinni for-
kunnar fríðri og gullskreyttri
álfamærinni hver, og sungum
Og dönsuðum lengst fram á
nótt. Svo neitum við því núna
dð hafa nokkum tíma látið
éins og unga fólkið gerir á
þessum dögum.
Kristjana hét hún Magnús-
dóttir, ráðskona skólastjórans
Jóns A. Hjaltalín. Hún var
skínandi falleg stúlka, um tví
tugt, eða rúmlega það. Hún
þafði eitthvað svo mikið við
Sig og var svo aðlaðandi, að
hún hefði getað vali úr okkur
þann hentugasta ,en hún var
engin glopra og vissi hvar hún
ætlaði sér; hún giftist 62 ára
gömlum smíðameistara, Jóni
Stefánssyni á Akureyri; sumir
sögðu að hann væri mikið eldri.
en han átti eitt fínasta og
fallegasta húsið á Akureyri og
var vinur allra stórhöfðingja.
Með þessa dýrmætu fyrirhyggju
vona eg að hún hafi gifst
kornungum úrvalsmanni seinna.
Sjálfur var eg á þeim dögum
ekkert farinn að hugsa um
stúlkur. þó eg sæi eina fallegri
en aðra; eg skrifa því engar
endurminningar um þær, nema
þar sem eitthvað sögulegt er
í sambandi við það, eins og
þegar kornung fyrirtaks stúlka
giftist gömlum karli. Margir
merkir menn komu að Möðru-
völlum um veturinn; bar auð-
vitað margt til þess. Jörðin
hafði ávalt ; verið hö;fðfngja-
setur og höfuðbýli; og
ennþá seinna konunglegt
ríkis&etur hans hátignar, full-
trúa amtmánnanna, og þá á
morgni menta lífsins, orðið að-
setursstaður fyrsta norðlenzka
gagnfræðaskólans. En það
var máske fleira en þetta; eftir
því sem fréttirnar báru með
sér, þá bólaði þarna á nýrri
Sturlungaöld og hvað sem það
þoðaði þá hafði um allan Hörg-
ardal eins og líka austan og
vestan Eyjafjarðar sézt ógur-
legt bál á Möðruvöllum á
gamlársdagskvöld; það hafði
teygt sig upp jafnt við fjalla-
brúnir, og hlaut að tákna áður
óþekta atburði. Allir ferðamenn
vildu sjálfir sjá og heyra hvað
væri að gerast á Möðruvöllum.
Sumir þessara gesta fengu
leyfi til að koma inn í bekkina
til okkar pilta þegar ekki stóð
á tímum, til þess að sjá þessa
yrðlinga. Minnisstæðastur slíkra
gesta varð mér maður sá er
Friðrik hét Jónsson, og minnir
niig að hann segðist eiga heima
á Stóra-Bakka, lengst út með
Eyjafirði. Það var fremur lag-
legur og tilkomumikill aldraður
maður, hann var glaður og við-
feldinn, og varð reglulega mæl-
skur, þegar við vorum komnir
að því málefni, sem honum var
hugleiknast. Hann hafði verið
hafskipasmiður, en eg hafði
aldrei séð eða heyrt neitt um
slíka hluti; við þurftum ekkert
á því að halda þar upp á Hóls-
fjöllunum. en eg held han hafi
farið að tala við mig af því eg
hét Friðrik einsog hann, en
samtal okkar varð mjög langt,
og eg gleymdi öllum undirbún-
ingi fyrir næsta dag. Mér fanst
þetta vera reglulegur töframað-
ur, og eg gafst ríst af undrun
þegar hann lýsti fyrir mér haf-
3. BLAÐSlÐA
skipabyggingaraðferðinni frá
upphafi til enda. Allra mest
blöskraði mér það, sem hann
kallaði dúnkraft, og þá fanst
mér nafni minn líka aukast og
þrútna allur. Já hann sagðist
geta lyft skólahúsinu með dún
krafti; ekki datt mér í hug að
trúa þrí, en lét samt ekki á
því bera; fanst líka að hann
hafa leyti til að ýkja fremur
en aðrir menn, eg var svo
hrifinn af honum. Loksins var
hann búinn að byggja skipið
og átti ekkert annað eftir en
að setja það út á sjóinn, en
þá hafði hann fulla tunnu af
grænsápu og löðraði alla stokka
og steina í henni og lyfti skip-
inu að framan með dúnkrafti
en það var auðvitað byggt fast
við sjóinn, og þá rann skipið
að mestu leyti sjálft á flot. Eg
grenslaðist eftir því seinna sjá
nágrönnum, hvaða álit þeir
hefðu á þessum manni, en allir
hrósuðu honum. Hinsvegar er
öll mín þekking á hafskipa-
smíði útleidd frá þessum fyrir-
lestri nafna míns á Stóra-
Bakka.
Séra Davíð Guðmundsson á
Reistará var sóknarprestur okk-
ar á Möðruvöllum; hann var þá
orðinn mjög við aldur, líklega
um sextugt álútur orðinn í
herðum og baki en röskur á
fæti og ákveðinn í allri fram-
komu. Ilann hafði verið frem-
ur þrekvaxinn, meðalmaður á
hæð Ijóshærður á hár og
skegg, >en var þá búinn að fá
mikinn skalla á framhöfuðið.
Hann var fínlegur og hátt-
prúður, en fáskiftinn. Hann
mun hafa verið framúrskarandi
skyldurækinn og pössunarsam-
ur með allt, sem hann tókst á
hendur, en ekki fanst mér hann
áhrifamikill prestur í kirkjunni
og eg varð ekki var við að neinn
vitnaði í hann, sem ræðumann.
Fjórir menn drukknuðu á
Eyjafirði og voru allir látnir í
sömu gröfina í Möðruvalla
kirkjugarði; séra Davíð jarð-
söng þá; við piltar vorum marg
ir við jarðarförina og, ieg man
að okkur kom saman um það,
að, presturinn hefði lítið haft
að segja frá sjálfum sér, og
lítið útlistað bókstafinn. í
mörg ár hafði séra Davíð það
starf á hendi, að semja verðlags
skrá norður og austur amtsins,
en það hefir hlotið að vera
fjarskamikið verk. Auðvitað
gáfu allir hreppstjórar árlega
skýrslur yfir gangverð á öllum
landaurum í sínum hreppi á
árinu og þær skýrslur voru
undirstaða og byggingarefni
verðlagsskráarinnar en svo
þurfti að draga þetta saman í
eitt af öllu landinu og finna
útaf því hið svokallaða meðal-
verð allra meðalverða, en það
var mælikvarði lagður á ár-
BUJERIBBtyf
SglJIH STf« ‘
Snu c.uT
BAUKUR ÞESSI HEFIR INNI AÐ HALDA PUND
AF HINU BEZTA KAFFI SEM í BAUK HEFIR
VERIÐ LÁTIЗSPYRJID VINI YDAR UM ÞAD.
Blue Ribbon Limited
117T\T\TTr»n
WINNIPEG
CANADA
væri? Það stóð ekki á svarinu.
Framúrskarandi vitur og trú-
fastur til eiginhagsmuna, svo
næði það nú heldur ekki lengra.
Og svo var mér kend bæn eftir
hann, þar sem hann bað fyrir
tíðinni í óttalegum vetrar harð-
indum. Bænin var ekki löng.
en þó hefi eg gleymt fyrri-
partinum, en hún endaði svo:
Drottinn minn, úr hvaða átt
sem þú kemur næst, þá ætla
eg að biðja þið að muna sér-
staklega eftir því, að skafa vel
af Myrkármóunum. Amen.
Myrkármóar áttu að vera beiti
land séra Arnljóts. Það væri
gott að muna þessa stuttu bæn,
til samanburðar við það sem
eg kann að segja seinna, fyrir
14 ára þekkingu af Arnljóti.
Frh.
FRA ÍSLANDI
lega tíund hvers manns á land
inu, til allra opinberra útgjalda.
Séra Davíð var einnig í stjórn
Gránufélagsins; hann mun og
hafa verið sýslunefndarmaður
af og til að minsta kosti, og
þetta allt fyrir utan prests og
prófastsstörf sín, en þetta sam-
anlagt gefur bezt hugmynd um
hvaða traust hvíldi á honum.
Þarna á Möðruvöllum átti
eg nú heima í nágreni við tvo
af merkustu mönnum norður-
lands, þó það væri nokkuð sitt
með liverjum hætti, en það
voru þeir Þorsteinn Danielsen
á Skipalóni og séra Arnljótur
á Bægisá. Það má nærri geta
eins forvitinn og eg var, að
ieg frétti margar sögur af þess-
um mönnum. Eg hefi áður
lítið á séra Arnjót í sambandi
við matarmálin, og ætla heldur
ekki mikið af honum að segja
í þetta sinn, því seinna verður
hann mér mikið umtalsefni ef
eg sit uppi við sömu heilsu. en
þó hefi eg gaman af að sýna
dálitla mynd af honum á hug-
sjónahæðum Hörgdælinga.
Þegar eg var hrifinn af fram-
komu hans í matarmálinu, þá
spurði eg, hvernig prestur hann
Líkneski Leifs hepna.
Rvík 1. sept.
Hingað kom í fyrradag á e.s.
íslandi, Mr. Lignd, fulltrúi
Bandaríkjastjómar. Erindi hans
er að sjá um að koma upp fót-
stalli undir líkan Leifs hepna,
sem stjórn Bandaríkjanna gaf
landinu í fvrra, á 1000 ára af-
mæli Alþingis. Fótstaljurinn
er hingað kominn, en líknesk-
ið kemur síðar.
Nú er frá því skýrt í Morg-
unblaðinu í dag, að líkneskið
eigi að standa á Skólavörðu-
holtinu og að varðan verði rif-
in. Þessari ráðstöfun eru marg
ir Reykvíkingar mjög andvígir,
og rílja þeir að líkneskið standi
á bersvæði, þar sem engin
hætta er á að skygt verði á
það með húsum. Hafa menn
einkum augastað á Vaihúsum
hér á nesinu, og er eigandi Val-
húsa fús til að gefa þenna stað
með nægri lóð undir líknesk-
ið. En margir mætir bæjar-
menn munu þessu fylgjandi.
bæði af því að þeir viJja ekki,
að Skólavarðan verði rifin, og
"telja hins vegar líkneskið miklu
betur komið á Valhúsahæð.
Vísir.
CANADIAN, ,ij j PACIFIC
STEAMSHIP5
LIMITED
Niðuríærzla í C.P.R. Farbréfum
Canadian Pacific eimskipafélagið hefir sett niður
fargjald á þriðja farrými frá Montreal og Quebec til
hafnstaða í. Norður-álfunni og á Englandi. Skipin hin
stærstu. Fljót í förum. Öll þægindi. Alúðar viðmót.
Canadian Pacific reglusemi í öllum efnum.
Beint samband við siglingar frá Leith til Reykja-
víkur.
Eftir fullkomnum upplýsingum leitið til C.P.R.
umboðsmanns sem næstur er, eða skrifið til:
W. C. CASEY,
Steamship General Passenger Agent,
372 Main St., Winnipeg Man.
A Thorough School!
The “Success” is Canada’s Largest
Private Commercial College, and the
finest and best equipped business train-
ing institution in Western Canada. It
conducts Day and Evening Classes
throughout the year, employs a large
staff of expert teachers, and provides
sufficient individual instruction to per-
mit every student to progress according
to his capacity for study.
In; twenty-one years, since the founding of the “Suc-
cess” Business College of Winnpeg in 1909, approxi-
mately 2,500 Icelandic students have enrolled in this
College. The decided preference for “Success” train-
ing is significant, because the Icelanders have a keen
sense of educational values, and each year the number
of our Icelandic students show an increase.
Day and Evening Classes
OPEN ALL THE YEAR
The SUCCESS BUSINESS C0LLEGE, Ltd.
PORTAGE AVENUE AT EDMONTON STREET.
PHONE 25 843