Heimskringla - 20.01.1932, Blaðsíða 4

4. StÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 20. JAN. 1932
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING. PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 20. JAN. 1932
SKRÍPAMYNDIR OG STÓLRÆÐUR.
I.
Við hliðina á skrípamyndunum í síð-
asta Lögbergi, eru þrjár “myndir’’ eftir
séra Sigurð Christophersson, sem hann
tileinkar unga fólkinu í söfnuðum sín-
um. Byrjar fyrsta “myndin” á því, að
lýsa búpeningnum, sem “hvílir sæll og
rólegur á básum, hlýjum og mjúkum ',
og “dreymir um angandi krásir og marg-
réttaða sumarhaga”, úlfinum, sem bæl-
ir sig í háa reyrgrasinu bak við skóg-
inn, uglunni, sem lengi hefir þreytt hljóð-
in og refnum, sem “smýgur niður í jörð-
ina eftir ótal bugðum og ranghölum,
þangað sem ektamakinn bíður í svefn-
húsi þeirra hjóna.’’ Næst er farið að
lýsa því, hvernig “menn ganga til guðs
á hinni helgu stúnd” og “guðsríki opn-
ast á ný’’. Friðarfaðmur frelsarans-
stendur öllum til boða”. “Guðsþjónustan
hefst. Hugur og hjarta hefst upp til hins
helga lands, þar sem ríkir eilíf jólahá-
tíð.” —
Þegar klerkurinn er rétt búinn að því,
að leiða mann inn í þetta nýopnaða
guðsríki, þar sem eilíf jólahátíð ríkir,
lokar hann dyrunum, og síðan heyrist
ekki orð um það mál um stund, enda
lýsir höfundurinn því bráðlega yfir, að
hættulegt sé að hafa blöðin full af löng-
um, samhangandi efnislitlum greinum.
í stað þess sé bezt að láta þær koma
smám saman í köflum, ef “endilega
þurfi að birta þær”. Höfundurinn hagar
sér hér eftir, og kemur nú annar kafli
um “blaðagerð”. Kvartar hann undan
því, að blöðin flytji langar, leiðinlegar
æfiminningar, brúðkaupslýsingar og efn-
islitlar fréttagreinir. “Út yfir tekur,”
segir hann, “þegar prédikanir og stól-
ræður prestanna eru látnar skipa blað-
síður dagblaðanna”. Þessu mun vera
beint til Heimskringlu, þótt ekki sé hún
“dagbiað” heidur vikublað. Hér kemur
skringilega falskur tónn við undanfar-
andi guðsorðasnakk séra Sigurðar um hið
“græna tré guðs” og “guðs eingetinn
son og frelsara mannanna”. Getum vér
svo sem gert klerki það til geðs, að
hafa hér kapitulaskifti í þesssari athuga-
semd.
II.
Hversu yndislegir eru fætur þeirra, er
boða fagnaðarerindið, stendur einhvers-
staðar í hinni helgu bók, og sannast
þetta betur á Heimskringlu en séra Sig-
urði Christopherssyni, ef honum finst
það ófyrirgefanleg synd, að láta “stól-
ræður prestanna skipa blaðsíður dagblað-
anna”. Reyndar er ekki hægt að hugsa
sér öllu herfiiegri andlega þrotabúsyfir-
lýsingu, eða vesaldarlegra vantraust eins
drottins þjóns á sínum eigin málstað, en
að telja það ósæmilegt fyrir “dagblöð”
að flytja við og við hugvekjur þess efnis
fyrir lesendur sína. Maður skyldi halda,
að gervöli prestastéttin mundi gleðjast
og syngja fagnaðarsöng yfir hverju því
tækifæri, sem “guðsorði” er gefið til að
berast út á meðal heiðingjanna og til
endimarka heims, enda á hið “græna
guðstré”, sem Sigurður prestur talar
um, einshverntíma að hafa fyrirskipað
lærisveinum sínum það, að boða fagnað-
areríndið öllum þjóðum. Þetta er það,
sem vér þykjumst vera að stuðla að,
með því áð birta einstöku sinnum, og þó
sjaldnar en skyldi, skynsamlegar ræður
um þessi efni, og fer það svo fjarri því,
að þetta hafi verið illa þegið af lesendum
vorum, að vér höfum fengið víða að
þakkir fyrir, og ræður þær, sem Heims-
kringla hefir flutt, hafa yfirleitt verið
taldar með því bezta, sem ritað hafi ver-
ið og hugsað hér vestan hafs. Er því
hnúta þessa guðsmanns mjög einstök í
sinni röð, og kemur úr hörðustu átt, þar
sem liann vegur beinlínis að sínu em-
bætti eða framgangi þess máls, sem
hann ætti að bera fyrir brjósti, og hétu
slík högg klækishögg á fornri íslenzku.
Er þessu því fremur þannig farið, sem
þessari hnútu er varpað fram rétt á eft-
ir hinni guðrækilegu jólahugleiðingu, sem
áður getur, en á undan hugleiðingu um
“málin á næsta kirkjuþingi”, þar sem
menn éru hvattir til að taka þau til ræki-
legrar íhugunar. Ef kirkjuþingsmál
og endalausar kirkjuþingsgerðir þykja
uppbyggilegt og nauðsynlegt lesmál í
blöðunum, hví skyldu þá stólræður vorra
andlegu leiðtoga vera “lítt þolandi”, eins
og þessi prestur kemst smekklega að orði
í krafti síns guðlega embættis? Hversu
merkilegar sem kirkjuþings-fundargerðir
kunna að vera og málatilbúnaður allur
á þeim fundum, þá virðist oss xsamt, sem
þar sé um umbúðirnar og hismið að
ræða. Félagsskapurinn, hin ytri kirkja
og skipulagsmál hennar, er að sjálsögðu
nauðsynlegur og mikils varðandi. En
kjarni málsins er hið lifandi orð, sem
sáð er í hjörtun, Við guðsþjónustu má
búast við, að hver prestur geri sér far
um að gerhreinsa láfa sinn og safna að-
eins hveiti sinnar prúðustu vizku í hlöðu.
Þannig lagaðar alvarlegar og einarðar
hugleiðingar um dýpstu vandamál manns
andans og ýms vandkvæði vorrar menn-
ingar — teljum vér hispurslaust að eigi
erindi í blöð. Að m. k., ef ræður eiga er-
indi í kirkjur, eiga þær einnig erindi í
blöð. Og að þannig er hugsað yfirleitt
meðal viturra manna í heiminum, getum
vér ráðið af því, að varla kemur út tíma-
rit, sem ekki er sérfræðilegt, að ekki
komi einhver trúmáiagrein í næstum
hverju hefti. Má í þessu sambandi benda
á ýms virðulegustu og beztu tímarit
Bandaríkjanna.
III.
Nú skulum vér ekkert dæma um það,
hvort hið lúterska “guðsorð” séra Sigurð-
ar Christopherssonar muni vera á þann
hátt, að það væri “lítt þolandi” að komast
á prent, og sé því bezt geymt hjá hans
fáu “safnaðarlinnim” — hvort þessi ami
hans á því, að sjá stólræður presta fá
víðari áheym, en unt er í litlum kirkjum
vorra strjáiu íslenzku bygða, stafar af ó-
bifandi sannfæringu fyrir því, að það sem
prestar hugsi eða tali yfirleitt, hljóti að
vera slíkt dauðans rugl að skömm sé að
því, að láta það á þrykk út ganga, eða,
að hér gægist aðeins upp andstyggilegur
flokkarígur og þröngsýnt trúarofstæki.
Ef hið fyrra er tilfellið þá verður það
auðveldlega skiljanlegt, að hann getur
ekki flokkað kirkjustarfsémina eða boð-
un fagnaðarerindisins undir “þrifnað og
framfarir innan lands”, og biðjum vér
þá guð að hjálpa allri hans lútersku. En
ef þetta er aðeins flokkarígur og au-
virðilegt skítkast yfir því að honum finn-
ast ræður þær, sem Heimskringla hefir
birt, ekki nógu lúterskar, þá læri hann
betur að skilja “hið græna guðstré’’ og
nema af því hógværð og sannsýni, sem
hafin er yfir vesæla hleypidóma. Þá
kynni vel svo að fara, að lúterska hans
gæti einnig orðið frambærileg til að
“skipa blaðsíður dagblaðanna”.
C. N. R.
Það hefir mikið verið rætt og ritað um
C. N. R. járnbrautarkerfið síðan þjóðin
tókst rekstur þess á hendur. Eigi að
síður er oss það vafamál, að almenningi
sé neitt ýkja kunnugt um hag þess, eða
hvað af rekstri þess hefir í raun og veru
leitt fyrir þjóðfélagið. Á síðustu tíu árum
hefir svo mikið verið gert úr því, hvað
kerfið hafi grætt árlega, að menn hafa
eflaust yfirleitt ekki gert sér annað í
hugarlund, en að þjóðin væri að stór-
hagnast af rekstrinum. Eftir að Sir
Henry Thornton tók við rekstrinum, var
ávalt talað um gróða þess, en aldrei
minst á tap. Og Kingstjórnin hampaði í
hverjum kosningum framan í kjósendur
þessum þriflega hvítvoðungi þjóðarinn-
ar, til merkis bæði um hvað miklu ást-
fóstri þjóðeignarhugmyndin ætti að fagna
hjá sér og flokki sínum, og hvaða þrif
væru að því fyrir landið, að hans stjórn
hefði umsjá þjóðeeignarkerfisins með
höndum.
En hvað er þá að segja um rekstur
iessa mikla þjóðeignarfyrirtækis í raun
og veru? Sannleikurinn er sá, að þjóð-
in hefir tapað stórfé á honum frá byrj-
un. Og hann er og mun verða um langt
ókomið skeið, eitt alvarlegasta viðfangs-
og áhyggjuefni stjórnar landsins, hver
sem hún verður.
Fyrirtæki eins og járnbrautarrekstur
þessi, var svo umfangsmikið, að því
hlaut að fylgja mikil ábyrgð fyrir þetta
land að takast rekstur þess á hendur. —
Lengd allra járnbrauta í Canada er um
42,000 mílur. Rúmur helmingur þeirra
heyrir til þjóðeignarkerfinu. Og að vísu
getur maður sagt, að þjóðinni komi ekki
annað við sem stendur. En tapið jafnvel
á þeim hluta brautanna, er að verða
svo ægilegt, að landinu stafar hætta
af því. Það nemur árlega orðið alt að
því 100 miljón dölum. Skuldir, sem á
öllum járnbrautum þessa lands hvíldu
í lok ársins 1930, námu rúmum fjór-
um biljón döium (.$4,101,124,842). Það
er hálfri annari biljón meira en þjóð
skuld Canada var í mars 1930, og rétt-
um helmingi meira en öll herskuld Can-
ada er talin. Á þetta er aðeins bent til
þess að sýna hve stórfengilegur járn-
brautareksturinn er. Ef skuld þeirra
væri jafnað niður á íbúa landsins, næmi
hún $413. á hvern mann, eða $2,065 á
hverja fjölskyldu (5 manns). (Hvað
mikið af þéssari skuld, heyrir þjóðeigna-
kerfinu til, er ekki sérstaklega greint
frá). En það versta við hana er, að
engin ráð hafa en verið uppgötvuð, til
þess að koma í veg fyrir, að hún auk-
/ist. Á bezta viðskiftaári þjóðbrauta-
kerfisins síðan á stríðsárunum, skorti
27J miljón dala á tekjurnar til þess, að
hægt væri að greiða að fullu rentur af
skuld kerfisins. Frá árinu 1919 og til
ársins 1930 jókst einnig skuld þjóð-
barutakerfisins um eina biljón og eitt
hundrað og seytján miljón dali. En að
öllum ábirgðum á lánum sleptum, og
til þess að gera ekki meira úr neinu en
ástæða er til, hafa skattgjaidendur þjóð-
arinnar greitt í peningum á síðast liðn-
um tólf áruiri 283 miljónir dala til þess að
bæta upp tekjuhallann á rekstri þjóð-
eigna-kerfisins.
Ekkert af þessum tölum nær til árs-
ins 1931. Það má því heita, að þær sýni
hag kerfisins, áður en versta kreppan
kemur til greina. Hvernig skýrslur yfir
síðast liðið ár verða, geta menn farið
nærri um af þessu.
Þannig hefir nú þessi rekstur þjóðeigna
kerfisins gengið til þessa. Þó að það sé
alt annað en skemtilegt til þess að vita,
er ekki tii neins að vera að telja sér trú
um annað en það, sem satt er í þessu
efni, sem öðrum. Það virðist nógu lengi
búið að leyna þjóðina því af pólitízkum
ástæðum eflaust. Og það þarf betri menn
en ennþá hafa lagt hönd á stjórn eða
rekstur þjóðbrauta kerfisins til þess, að
stjórna því svo að vel fari. Sé haldið á-
fram eins og til þessa, getur auðveldlega
fyr en varir farið svo, að þjóðeignakerfið
steypi landinu í gjaldþrot. Og það eina,
sem í veg fyrir það gæti í raun og veru
komið, er að neita að greiða skuldirnar
sem á kerfinu hvíla, eins og talað er um
að gera með stríðsskuldirnar. Auðvitað
er það sama og gjaidþrot, en hvað er um
anitað að ræða þegar árangurinn af rek-
strinum er ekki svo rífur, að hægt sé
að greiða rentur af fenu eða höfuðstóln-
um sem í fyrirtækinu liggur?
•
Á sama tíma og þetta er skrifað, ligg-
ur blaðið “Manitoba Free Press’’ fyrir
framan oss á borðinu, og er þar dregin
athygli að því, að skuld kerfisins sé í
raun og veru ekki eins mikil og hún virð-
ist vegna þess, að virðing þess hafi upp-
runaiega verið of há. Samt þótti sú virð-
ing ekki ósanngjörn, er kerfið var teikð
yfir af stjórninni. Og hún var ekki að-
eins gerð, af canadiskum járnbrauta-
fræðingum, heldur einnig af bandarískum
og brezkum sérfræðingum. En ber það
ekki alt að sama brunni og minst er á
hér a framan, að slá verði af skuldinni,
ef vel á að fara?
í hvert skifti sem hér á árunum var
minst á tap kerfisins, settu liberalar upp
þvílíkan vandlætingar- og sakleysissvip
og sögðu, að það væri verið að reyna að
blanda því máli saman við stjórnmáiin.
Hvort sem málið hefir verið dregið inn í
stjórnmálin eða ekki, er nú hagur og
rekstur kerfisins orðin þjóðinni loksins
ljós. Og hann er henni alt annað en lítið
áhyggjuefni.
SAMEINING SLÉTTUFYLKJ-
ANNA.
Hugmynd forsætisráðherra
John Bracken um að sameina
sléttufylkin í eitt voldugt fylki,
hefir vakið talsverða athygli,
meira þó að líkindum vegna
þess, hve nýstárleg hún er, en
hinu, hve framkvæmanleg eða
jafnvel hagkvæm hún er, í
bráðina að minsta kosti.
Það virðist nokkuð um sein-
an að tala um þessa samein-
ingu nú. Ef Norðvesturhéruð-
unum hefði verið bætt við
Manitobafylki jafnóðum og þau
bygðust hefði hagnaðurinn af
sameinignu þeirra orðið meiri,
en hann getur nú orðið. Þá
hefði verið hægt að spara all-
ar stjórnarbbyggingar og eigin-
lega mikið eða alt stjórnarstarf
tveggja fytkjanna í síðastliðinn
aldarfjórðung eða meira.
Nú eru vesturfylkin, Sask. og
Aiberta, búin að kosta svo
miklu til að hafa stjórn fylkj-
anna með höndum, að óhugs-
anlegt virðist að rífa það alt
niður og kasta í burtu sem
einskisverðu. Alt það starf hef-
ir þá verið unnið fyrir gýg. Ef
sameining þessara héraða hefði
komið til mála, áður en út í
alt það starf var lagt, hefði
mikinn kostnað, bæði stjórnar-
bygginga og annan, verið hægt
að spara.
Að koma þessari sameining-
arhugmynd í framkvæmd nú,
yrði að líkindum svo erfitt og
kostnaðarsamt, að jafnvel þó
einhvers hags eða sparnaðar
væri af því að vænta frmvegis,
kæmi það að engu gagni í bráð-
ina. Kostnaðurinn við breyting-
una yrði svo mikill, að hagn-
aðar af því gætti einskis um
mörg ár. Og máli þessu er þó
eingöngu hreyft nú með bráða-
birgðar hagnaðarvon fyrir aug-
um eða til þess að bæta úr nú-
verandi kreppu, að einhverju
leyti. Það getur tæpast náð
nokkurri átt.
Það getur verið nógu gam-
an að því, að sjá í huga sínum
eitthvert særsta fylkið í land-
inu rísa hér upp á rústum
sléttufylkjanna. En enn sem
komið er, virðast það þó draum-
órar einir. Það væri sök sér, ef
framkvæmdir í þessa átt væru
hafnar, þegar vel lætur í ári.
En gallinn er sá, að þá er því
aldrei hreyft. Eins og tímar eru
nú, virðist ókleift að byrja á
því, með því að hagnaður er
ekki sjáanlegur af því í bráð
ina.
DODDS é
KIDNEY
5h°ISÍ^h
á087 THEPS
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin vióurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
BRÉF TIL HEIMSKRINGLU.
3212 Portland St.
Burnaby, B. C.
16. jan 1932.
Ritstjóri Heimskringlu,
Stefán Einarsson.
Kæri herra!
í seinustu Heimskringlu er
nokkurskonar áskorun um
meiri bréfaviðskifti við blaðið,
og hugsa eg að það ætti að
geta orðið til mikils góðs, ef
vel væri á haldið.
Eins og sakir standa með
mig, sem komist hefi í leir-
skáldatölu Vestur-íslendinga,
eins og kaupendum blaðsins
er kunnugt, nú síðastliðin milli
þrjátíu og fjörutíu ár. Þetta
leirburðargal mitt út í bláinn,
hefir oftast verið tekið, enda
þótt einstaka sinnum hafi svo
úrskeiðis gengið, með málefni
og meðferð, að hætta þótti vel-
sæmistilfinningu lesendanna. —
Af því að eg hefi æft mig tölu-
vert meira á rími en bréfa-
skriftum, er mjög svo óvíst, að
betur færi. En ef eg gæti eitt-
hvað það sagt, sem eftirtekt
vekti, þættist eg alls ekki of
góður til þess.
Það gladdi mig sérstaklega
að sjá í ritstjórnargrein Heims-
kringlu, hvernig komið væri hjá
fjöldanum, hvað ráðvendnis-
hugsun viðvíkur; og er það
sannarlega orð í tíma talað.'
Orsök til þess mátti heita smá-
ræði, nefnilega að tveir menn
höfðu tekið traustataki á eitt
hundrað þúsundum úr fylkis-
sjóði Manitoba. Er þetta ekki
smáræði hjá löghelguðum rán-
um, sem ganga um allan hinn
svokallaða mentaða heim? Og
hver er orsök til kreppu þeirr-
ar, sem á sér stað? Það munu
þó ekki vera þessi lögleyfðu
rán, sem eg leyfi mér að kalla?
Það væri annars mjög svo fró»
legt að fá að heyra, hvað væri
löglegt í viðskiftum og hvað
ekki. Geta má eg þess í þessu
sambandi, að eg hefi lifað
stranglega eftir minni eigin-
réttlætistilfinningu, sem hljóð-
ar þannig: Hafðu aldrei neitt
frá öðrum, nema með því
móti, sem ekki kemur í bága
við annars hag. Þetta er það
eina boðorð sem eg viðurkenni
rétt fyrir almennings heill, og
hefir áttatíu og. eins árs æfi
sannfært mig æ betur og betur
um það.
Það skal játað, að mér finst
þessi réttlætissljógleiki hjá fjöld
anum, mjög svo eðlilegur, að
minsta kosti í þessu landi. —
Hingað flytja þúsundir af allra
þjóða fátæklingum, sem ekki
höfðu vanist góðu, “því þeir
voru kúgaðir komnir í heim,
og kaghýddir langt fram í ætt”.
Þetta fólk var duglegt verka-
fólk, sem gerði sig ánægt með
lítið, og þar af leiðandi var hægt
fyrir ágenga, duglega spekú-
lanta, að auðgast ,á þessum
frómu, duglegu, óupplýstu fá-
tæklingum. Þessi auðsöfnun hef
ir gengið síðan þetta land bygð-
ist; auður vaxið og fátækt vax-
ið, þar til að miljónir svelta í
allsnægtum.
Vill nú nokkur af hinum ís-
lenzku fjármálaspekingum sann
færa mig, að alt hafi gengið
réttlætisins veg? Og ef ekki,
hvernig eigum við þá að vinna
bætur á því, sem rangt er?
Eg bíð í auðmýkt eftir svari.
SigurSur Jóhannsson.
Hugleiðingar og samtíningur
um heimsveldi Breta.
Frh. frá 1. bls.
og víðár. Þá hverfa þær úr sög-
unni.
Það er þjóðernið og tungan,
er aðallega tengja nýlendurnar
við ættlandið nú orðið. Bretar
hafa í raun og veru engin völd
í Canada, Suður-Afríku, Ástr-
alíu eða Nýja Sjálandi. Á sviði
fjármála hafa þessi lönd í raun
og veru fárra hagsmuna að
gæta með Bretum. — Hags-
munaleiðir þeirra liggja ekki
saman. Síður en svo. Það kem-
ur ennþá betur í ljós, þegar
Indland er laust úr samband-
inu, og almenningur út um
heim er farinn að sjá, að vald
Bretlands er ekki það sama og
það var — og menn hafa hald-
ið.
Menn verða að læra að líta
undandráttarlaust á sögulegar
staðreyndir, hvort sem mönn-
um líkar betur eða ver. Sumir
kunna að gleðjast í hjarta sínu
yfir því, að vald Bretans í heim-
inum er brotið á bak aftur. Aft-
ur aðrir líta á það með ugg
nokkurum. Hér á landi munu