Heimskringla - 27.07.1932, Síða 2

? m.Anc-inA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 27. júlí 1932.
BRÉF MERKRA MANNA.
Ben. Gröndal til frú Sigríðar
Magnússon.
Louvain í apríl 1859.
Sigríður!
”"Eg er neyddur til að skifta
bréfinu í dálka, eins og þér
sjáið; það er svo andskoti leið-
inlegt að skrifa svo langar lín-
ur, að þær nái yfir þenna papp-
ír, með smáum stöfum, en
smátt verð eg að skrifa, ef eg
kynni að þurfa að kjafta við
yður fáein orð á stangli. Nú,
eg þakka yður þá fyrst hátign-
arlega og auðmjúklega fyrir
bréfið yðar á gula pappírnum.
Það var raunar vel skrifað, en
þér hefðuð getað skrifað það
miklu betur, því eg veit, hvern-
ig þér getið skrifað. Punktur-
inn er, að þér hafið geymt það
þangað til í eindaga, eins og
vant er; þá er hausinn á manni
orðinn truflaður, hugmyndirn-
ar slitnar í sundur eins og
drepa og svíkja. Altsvo, við víst, að í öðru landi hafið þér
sleppum þessu.
Hitt systemið er það, að alla
langar til að vera í stærstu
borgunum, náttúrlega af því
þar er mest slarkið. Svona er
það á íslandi, í því smáa. Þar er
fjöldi fólks, sem vill endilega
vera í Reykjavík, af því að þar
er meira drasl en annarsstaðar
á landinu; svo eru foreldrarnir,
sem eru vitlansir eftir að senda
dætur sínar til höfuðborgarinn-
ar, “til að framast og læra að
sauma” O, herre Gud og herre
Gud! Hvern andskotann ætli
þær læri nema dubl og daður!
Það er nú ekki vert að tala um
þetta, við þekkjum það vel. Eí
þessar stúlkur eru nokkuð hjá-
kátlegar, þá eru þær teknar
fyrir og hæddar. Punktum.
Svona gengur runan: fólk á
íslandi vill helzt vera í Reykja-
vík, og fólk í Reykjavík vill
heizt sigla. Hver andskotinn er
orðinn úr öllum þessum dækj-
enga þýðingu, og munuð ekk-
ert hafa að segja. Þér megið
ekki láta blinda yður á rangri
skoðun á lífinu. Það geta ekki
allir verið Cyrophæar og stjórn-
að anda mannanna, eða haft
beinlínis áhrif á fólk með rit-
því þar er svo lítið að hafa og
landið ógurlega stórt, eða óað-
gengilegt upp til sveita fyrir
herlið, sem þar að auki mundi
þurfa að flytja með sér vistir
til að lifa á. En það er mikil
vogun að vaða út í þann brim-
sjó, sem gín nú yfir öllum lönd-'
um, eða einhverju öðru af þess- um. Stríðin hafa áhrif á fleiri
um sterku öflum, sem koma lönd en einmitt þau, sem þau
frá sálinni og eru grundvölluð eru háð í. Eg sé yður ekki ger-
á miklum og sérlegum gáfum.' andi að hugsa um neitt nema
Þetta er ekki ætlunarverk allra Noreg. Yfirhöfuð er íslendingum
manna, en þeir, sem nú ekki langtum nær að fara. þang-
hafa þetta ætlunarverk, þeir að en til Danmerkur, og það er
hafa annað aftur á móti, sem langtum skynsamara. Þar er
hinir geta ekki. Konan ritar töluð danska (eða norska), en
ekki, stjórnar ekki (þó undan- þér talið hvorki ensku né
tekningar séu þar á), en hún frönsku, og þér lærið hvorugt
hefir engu að síður eins mikla I af þeim málum héðan af, svo
þýðingu og karlmaðurinn fyrir | ygur verði neitt gagn af því,
það — svo mikla þýðingu, að þvf það er alt annað að taia
án kvenfólks væru karlmenn- j vig ókunnuga menn heldur en
irnir andskotans burknarætur { sjálfri þjóðinni.
og heimurinn mundi ekki exis-
tera. En manneskjan, hver sem
hún er, getur ekið sér svo úr
um,
sem dátarnir höfðu með afnum stað, sem hún er sett í,
sér á Slæbetouginu heiman að?
nautshúð í hráskinnsleik, hend- Þær gru orgnar þvottakerling-
urnar skjálfandi og sálin a ^ . Kaupmannahöfn og hafa
flótta. Svona er eg stundum sógað á gér henduraar í rennu-
sjálfur. En þér hafið nú raunar | steinshiandi. Um margar veit
ekki verið svona; en samt er, ekkert Sigríður Rein.
auðséð á bréfinu, að “spisning
in” (þetta andskotans Reykja-
víkur búðarlokunafn) á klúbbn-
holt á kaptein, sem er hálf-
ruglaður, Magdalena ditto, og
er að skrölta yfir veraldarhöf-
um hefir ruglað yður, og nu Qg lei8tet_ Hvar er nú stein.
vona eg, þegar þér skrifið mér unn & klubbnum með þessa
næst, að engin “Spisning j ógurlegu veimakt, sem fyrst var
trufli yður. Spisning á klúbbn- hafin til skýjanna heima? Per-
du! Perdu! það er mikið satt,
að það er fleiri en ein mann-
um er annars á íslenzku fylli-
ríisát. Mér þykir raunar vænt
um bréfið yðar, mér þykir
vænst um það af öllum bréfun-
um mínum, næst Eiríks, og eg
tek það oft upp,.eg kann það
utan að. Þér eruð skyldug að
skrifa mér aftur, en lengra
bréf, því ef þér eruð frísk og
ekki skrifið mér, þá hætti eg
uden videre að skrifa yður,
heyrið þér! Og eg vona, að ef
þér eruð frísk, þá farið þér ekki
að skrökva því, að þér séuð
veik; það er meira varið í heils.
una en svo, að menn eigi að
hæðast að henni. Þar með end-
ar sá kapítuli.
Eg veit ekki enn þá, hvort
verða nokkur Ijóð af munni til
yðar núna; það kemur svona
sjálfkrafa, því “hvorki stað né
stund stíluð er drottins náð”.
Eg ætla að halda við yður ræðu
út af síðasta póstinum í bréfi
yðar, og það verður að vera l
prósa, því lífið er prósa, en eng-
• in póesí. Það er um þetta plan,
sem þér hafið, að fara úr landi.
Vel getur verið að þér séuð
núna komin ofan af því, en
það get eg ekki vitað, svo langt
frá yður. Það er raunar í stuttu
máli: eg ræð yður frá því. Gæt-
ið þér að þessu andskotans Ud-
vandringssystemi eða Indvand-
ringssystemi eða flakksystemi,
sem er á mörgu fólki. Við get-
um ekki talað um íra, Breta
eða Þjóðverja etc., sem fara til
Ameríku; það gerir fólkið af
því það á alls ekki annars úr-
kosti. Það á ekkert til, nema
fyrir ferðinni kanske. Það getur
ekkert fengið að gera á ætt-
jörð sinni. Fæst af þessu fólki
verður ríkt í Ameríku. Það
gleymist og deyr? Hvernig?
Það veit enginn. Kanske hroða-
lega. í Ameríku er svo mikið
samsull af öllu, að það eru
meira en þúsund trúarbragða-
flokkar, yfir 50 þúsund menn
eru aldrei skírðir og hafa enga
trú, og mörg hundruð þúsund
dónar af báðum kynjum gera
ekkert annað en að drekka,
eskja heima, sem væri mesta
nauðsyö á að færi burtu og sem
fyrst til andskotans, en þið Ei-
ríkur eruð ekki í þeiira flokki.
Það er ógerningur að ætla sér
að fara til útlanda nema maður
hafi töluvert í höndunum, þvf
hvaða uppsláttur er það fyrir
mann, að fara til einhverrar
borgar og búa í einhverri skíta-
götu á fjórða sal og hafa rétt
að éta? Nei, þá vil eg heldur
vera þar sem heyrist til mín,
en þar sem enginn veit af mér
Það er einmitt þessi bölvaður
eymdarandi í mörgum mönn-
um, að þeir vilja lifa, og þykir
alt fengið, ef þeir hafa að éta
rétt í dag. En heimurinn kæm-
ist ekki mikið áfram, ef allir
hugsuðu svo. Menn eiga ekki
einungis að hugsa um að lifa,
og ekki einungis um að lifa
vel, heldur eiga menn líka að
hugsa um að gera eitthvert
gagn, eða þá eitthvað sér til
frægðar, en það er ómögulegt,
ef maður sökkvir sér svo niður
í “la foul” (Pöbelen) að maður
standi ekki upp úr, en við þessu
er miklu hættara í útlöndum
en heima á íslandi. Það skal
miklu meira til að láta bera á
sér í öðrum löndum en heima,
eins og þér getið nærri, þar
sem svo margir menn eru, þar
sem kunnáttan er á hærra stigi,
þar sem tíu eru fyrir einn til
að gera manni örðugt hvert j
að hún fer frá þeim stað, sem
hún getur gert mikið gagn í,
og þangað, sem hún verður svo
vita ómerkileg, að hún er und-
ir núlli. Hvað er orðið af Mor-
mónunum frá Vestmannaeyjum,
sem fóru til Irlands? Hvaða fí-
gúru mundi Ófeigur í Fjalli hafa
gert, ef hann hefði efngið þá
ide, að vandra út? Ætli þeir
hefðu grafið hann með orgel-
söng og glymjandi ræðustúf
eftir séra Ólaf? Nei, þá mundi
enginn Ólafur hafa tónað meló-
díska ræðu; þá mundi enginn
Þjóðólfur hafa gargað neina
bestialitet yfir Ófeigi á Fjalli!
— Eh bien, ef yður er þetta
samt hugfast, þá farið þér
helzt til Noregs, en hvergi ann-
Það er eitt orð. — Nú lítur
alt út tii stríðs: Austurríkiskeis-
ari hefir sent tvö hundruð þús-
und hermenn til Lombardisins.
Napóleon dregur saman svo
mikinn her, að í júnímánuðí
ætlar hann að hafa sex hundr-
uð þúsund undir vopnum. Á ein-
um degi geta mörg hundruö
þúsund hermenn einhversstað-
Þetta strið halda menn að
muni verða miklu meira en
stríðið á Krím. Gerið þér nú
hvað þér viljið. Eg hefi ráðið
yður af heilum hug. Raunar
mundi eg síður vilja að Eirík-
ur yrði prestur, því prestastétt-
in á íslandi er núna fyrirlitin 1
útlöndum meira en nokkurn-
tíma áður, og Prestaskólinn
mest, einmitt af því að menn
hafa tekið eftir því, sem ó-
mögulegt er að leyna og ekki
heldur er lynt, að þangað fara
allar rætur, sem ekkert geta
annað gert. Þér skuluð vita
að það er tekið eftir íslandi.
Hér í Belgíu leggja margix
menn sig eftir íslenzku, og i
París var á gripasýningunni
alt, sem Napóleon hafði eignsat
heima, og þar fígúreraði kvæðið
mitt meðal annars. Napóleon
interesseraði sig svo fyrir ís-
landi (í þeim skilningi, sem það
nú var), að hann þekti Fam-
ilíuvæsen í húsum í Reykja-
vík, vrövl og bæjarins Chron-
ique Scandaleuse sem maður
kallar. Apothekið er ekki
til einskis. Þetta ógurlega
brennivínsfyllirí, sem tíðkast á
íslandi, er komið út um öll lönd,
og eg hefi nærri því altjend ver-
ar frá komið á járnbrautum og ið spurgur ag( hvort það væri
tekið alla Belgíu eins og snaps,
því kóngurinn hér kærir sig
bölvaðan; hann segir eins og
hann sagði 1848: Eg fer með
ánægju. Danir eru bráða-desp-
satt. Eg hefi dregið úr því af
öllu megni, íhugandi mitt gamla
generalfyllirí. Amen, helelúja.
Nú enda eg þannan part af
bréfinu; mér dettur minna í hug
einasta fet á vegi manns. Það hertogadæmin eru farin, þvi
geta ekki unnið nema einstöku
menn, mjög fáir. Ergó, það er
grundvallarregla: Á íslandi líð-
ið þér enga neyð, og þar þurfið
þér ekki að líða neina neyð.
Því viljið þér þá fara úr viss-
unni út í óvissuna? Því viljið
þér svifta landið því gagni, sem
það hefir af yður, og gera engu
landi neitt gagn aftur? Því það
er víst, að heima hafið þéi
mikla þýðingu og getið haft
mikið að segja, eins og sérhver
maður, sem nokkuð er við; en
á hinn bóginn álít eg það líka
erat, því nú síga saman fylk- þegar eg skrifa í prósa. Eg
ingar að þeim. í vetur kom kort j uppástend við yður, að fá bréf
aftur í sumar, og að þér þá
segið mér, hvað þið Eiríkur æti-
ið að gera, ítem ef nokkuð er 1
fréttum heima, sem eg ekki ef-
ast um eftir alian þennan tíma,
sem eg hefi nú ekki skrifað
yður. Eg veit ekki hvem and-
skotann eg á að skrifa yður.
Ekkert dettur mér í hug. Allui
minn hugur er starnur eins og
ryðgaður pakkhúslás. Eg hefi
raunar aldrei lokið upp neinum
þakkhúslás, hvorki ryðguðum
né óryðguðum, en af minni skyn
semi slútta eg, að einn ryðgaö
ur þakkhúslás megi til að vera
meira stamur en óryðgaður
þakkhúslás. Nú er farið að
ganga á bréfdálkinn. —
út í París af Evrópu, eins og
hún mundi verða 1860. Þar er
Danmörk uden videre strikuð
út, eyjarnar heyra til Svíaríki,
hertogadæmin og Jótland til
Þýzkalandi, og sú danska þjóð
er strykuð út af lífsins bók,
eins og átti að gera á Wienar-
kongressinum 1815, svo þetta
er ekki nýtt fyrir Dönum. Þá
varð Friðrik VI. að fara sjálfur
til Wien og biðja fyrirgefning-
ar á því, að hann hefði verið
með Napóleon, því þjóðkonung-
arnir fóru að tala um að stryka
út Danmerkurríki. Nú, þegar
FRYSTI-SKÁPAR
Tapið ekki af Arctic útsölunni — Yfirstandandi
“MESTU KJÖRKAUP NOKKURU SINNI BOÐIN’
Sími 42 321
ARCTIC ICE AND FUEL CO. LTD.
411 Portage Ave — við Kennedy.
þau missa Danir nú án efa, þá
er ekkert eftir. Danir hata
Glucksborgarættina, er stend-
ur til ríkis eftir Friðrik VII;
þeir hata Þjóðverja; þeir hata
Svía. Norðmenn vilja ekki hafa
þá. Hvað eru Danir? ísland á
ekki hálfa spönn til að verða
tekið einhvern góðan veðurdag
af Ameríkumönnum, Frökkum
eða Englendingum. Haldið þér
að Danir verði kanske spurðir
að því? Nei, má eg þá biðja. —
Þó Norðmenn séu langt frá ís-
lendingum, þá mundi eg helzt
vilja vera í sambandi við þá,
því þeir eru skyldastir okkur
hvort sem er, en það er það
versta, sem er “sikkert”, að
þeir kær^i sig ekkert um okk-
ur.
Þér skuluð ekkert undrast
yfir því, þó eg tali við yður um
þessa pólitík; hún kemur yður
og högum yðar beinlínis við.
Þó menn geti ekki sagt neitt
víst, þá er samt Chance fyrir
því að ísland verði látið í friði,
Merk, að biðlundar mest er þörf,
mönnum, sem stunda fiskirí;
Skólameistara og skrifarastörf
skiljast ei heldur undan því.
[hér á eftir fara 7 dálkar af
ljóðmælum og eru þau prentuð
í kvæðabók höfundarins frá
1900, bls. 236—250, undir fyrir-
sögninni “Gaman og Alvara’’.]
Eg nenni nú ekki að bakka
upp með meiri kvæði fyrir yður
í þetta sinn; nú á eg samt eftir
að fylla út allar eyðurnar, sem
hafa orðið milli strikanna og
vísnanna, til þess að þér getiö
ekki brugðið mér um, að eg
sendi yður óskrifaðan pappír í
staðinn fyrir skrifað bréf. Eg
hefi hér fotografíu af skrokkn-
um á mér, sem eg var að hugsa
um að senda Eiríki, en eg veit
ekki, hvort hann vill hafa hana,
svo eg slæ því af í þetta sinn.
Nú verðið þér að skrifa mér
aftur; látið mig þá vita, hvernig
Guðrún Thorstensen hefur það,
og svo þar frameftir götunum.
Hér er alt orðið algrænt fyrir
löngu, en í dag er regn og svo
skítkalt, að það er eins og
heima á íslandi á köldum vor-
degi. Annars er hér ekkert í
fréttum, nema í Holandi drap I
84 ára gamall general maitress- j
una sína um daginn, og á aö
drepa karlinn fyrir. Það er skrít-
ið, hvernig eg fer að skrifa yður
þessi ljóðabréf. Þetta bréf er nú
uppkastið, en hreinskriftinni
held eg sjálfur, af því eg dager-
rotypera bréfið á eftir. Þó eg
hafi skrifað Eiríki, þá er það
sama sem eg hafi skrifað yður,
og þó eg hafi skrifað yður, þá
er það sama sem eg hafi skrifað
honum. Nú er hringt til borð-
unar; nú fer eg að éta, því eg er
glorhungraður. Eg geri eitt ó-
gurlegt þankastryk, sko------.
Nú er eg búinn að jeta og
ryðja í mig svoddan helvítadóm
af kjöti og bjór, og nú ætla eg
að flýta mér alt sem af tekur
til að enda þetta bréf, svo eg
megi eiga frí á eftir og fara út
að ganga, því það er komið gott
veður, og svo ætla eg að fara út
á Statíonina og gá að gufp-
vögnunum, ef eitthvert bréf
kynni að vera í þeim til mín
utan úr heimi, því eg á von á
bréfum, og svo ætla eg að
ganga og reykja, og svo þegar
eg er búinn að því, þá ætla eg
að drekka kaffi með konjakki
inni á einhverri knæpu, og svo,
þegar eg er búnn að því, þá
ætla eg að ganga aftur, samt
ekki eins og afturganga, held-
ur eins og áframganga, og svo*
þegar eg er búinn að því, þá
ætla eg að fara heim og lesa
þangað til klukkan er 7, og svo
þegar klukkan er 7, þá ætla eg
aftur að jeta og jeta mikið, og
svo, þegar eg er búinn að þvi,
þá ætla eg aftur upp til mín
og kveikja í vindli, og svo þegar
eg er búinn að því, þá ætla eg
aftur niður og út, því nú er
tunglskin, og tungskinið í Bel-
gíu er svo fallegt, að það er
eins og incorporeraður himin-
dúkur, sem er breiddur yfir rós-
ir og liljur, og enginn getur
skilið Shakespeare, þegar hann
talar um “sofandi mánaljós",
nema hann hafi séð tunglskin-
ið í Belgíu. Eg skal senda yður
dálítið af því í kút, þegar Jón
Þorbjörasson er orðinn kóngur
hér, og svo þegar eg er búinn
að láta tappann í þennan ideeUa
kút, eða tunglskinstunnu, þá
ætla eg að senda yður hana yfir
England. Nú vona eg loksins
að eg geti teygt úr dálbinum,
þangað til ekki verður mikið eftir
af honum, og svo kveð eg yður,
en munið þér eftir að skrifa
mér. Eg er altjend yðar ein-
lægur. Ben. G.
—Lögrjetta.
HRAFN STELUR RADÍUM
Eitthvert frægasta nútíma
sjúkrahús er í St. Pauli, Minne-
sota í Ameríku. Nýlega bar það
við þar, að þaðan hvarf dýrmæt
asta eign sjúkrhússinfe; lítið
hylki, sem í voru tvö grömm af
undralyfinu radíum, en hvert
gramm af því kostar eins og
kunnugt er hundruð þúsunda
króna. Ekki leit út fyrir að
brotist hefði verið inn í skápinn
þar sem þessi dýrmæta eign var
geymd, því lásinn var óhreyfð-
ur. Aðstoðarlæknir, sem átti
að gæta hylkisins, var tekinn
fastur, en ómögulegt var að
færa neinar sannanir gegn hon-
um, en svo féll grunur á unga
aðstoðarstúlku. Hún var tekin
föst, og í fangelsinu gerði hún
tilraun til að ráða sig af dög-
um, en við það óx grunurinn
gegn henni. En alt í einu kom
verkamaður nokkur til yfirlækn
isins og fékk honum radíum-
hylkið. Kvaðst hann hafa fund-
ið það í skólpræfci úti í einni
götunni. Unga stúlkan sagði
nú frá því, að hún ætti tam-
Alveg Rétti!
Þunnur — sterkur — voð-
feldur—alveg réttl papp-
írinn til þess að “vefja úr
sínar sjálfur”, með sem
skemtilegustu og fljótustu
móti. Hann er búinn upp
í bókar broti og — lím
borlnn.
VINDLINGA PAPPIR
inn hrafn og að hann hefði ver
ið með henni er hún var síðast
að þvo skápinn, þar sem hylkið
var geymt, og það kom nú í
ljós, að hrafninn hafði stoliö
hylkinu og látið það í eina af-
renslislögnina í sjúkrahúsinu, en
þaðan hafði það svo borist út
í sorpræsið í götunni.
—Alþbl.
AFENGI OG
ÁFENGISLÖGGJÖF.
III.
ÁfengiS og hagfræðin.
Frá hagfræðislegu sjónarmiði
skoðuð er áfengisnautnin tölu-
vert flókið mál. Jafn umfangs-
mikil iðnaðargrein og tilbún-
ingur áfengis er hefir náttúru-
lega ekki alllitla hagsmunalega
þýðingu fyrir þjóðfélögin; og
þegar um afnám hennar er að
ræða, verður ekki gengið fram-
hjá tapi því, sem afnáminu
mundi fylgja.
Ræktun vínberja er í sumum
löndum mikilverð atvinnugrein;
en þótt hún mínkaði til mikilla
muna eða hyrfi jafnvel með
öllu, væri það ekki tap nema í
bili, því að land það, sem notað
er til hennar, má nota til ann-
arar ræktunar. Sama er að
segja um korntegundir, sem
notaðar eru í áfengi, þær hafa
jafn mikið verðmæti sem fæðu-
tegundir.
Nokkuð öðru máli er að
gegna með byggingar og áhöld
til áfengissuðu. í þeim liggur
stórfé, sem yrði að renna út 1
aðra atvinnuvegi. Og breytingin
gæti ekki farið fram án taps
fyrir þá, sem lagt hafa fé í slík
fyrirtæki. Áfengissuðuhúsum
verður samt auðveldlega snúið
upp í önnur fyrirtæki, eins og
hefir sýnt sig í Bandaríkjunum;
og náttúrulega héldi áfengistil-
búningur til iðnaðar áfram eftir
sem áður, en hann hefir aukist
stórkostlega á síðari árum.
Vinnutap þeirra, sem að á-
fengistilbúningi starfa, yrði al-
veg samskonar og vinnutap
þeirra manna, sem missa at-
vinnu við breytingar í hvaða
iðnaði sem er. Þegar atvinnu-
vegir yfirleitt standa með
blóma, finna þeir menn venju-
lega atvinnu við annað, svo að
tap þeirra er sjaldan langvar-
andi. Allar byltingar í iðnaði,
hvort sem þær stafa af því að
einhver atvinnugrein hættir að
vera ábatasöm, eða af því að
nýjar vélar eru teknar til notk-
unar, hafa í för með sér at-
vinnumissi í bdli.
Stjórnir hafa miklar tekjur
af áfengissölunni, bæði með ó-
beinum sköttum og leyfisgjöld-
um. Auðvitað yrðu þær tekjur
að koma annarstaðar frá, ef á-
fengissalan væri afnumin. Þótt
óbeinir skattar séu auðveldasta
aðferðin til að ná tekjum í ríkis
sjóði, eru þær samt ekki að
sjálfsögðu sú bezta. Gjaldþol
þeirrar þjóðar fer eftir því,
hversu auðug hún er og hversu
jöfn skifting auðsins er, en ekkl