Heimskringla - 05.10.1932, Page 1

LANOSjuKASAFN
M 13 ií 'i3G
3 K
AMAZINC NEWS
PHONF,
37266
DRESSES
BeautUuIIy
Dry Cleaned
and Pressed up.
$1.
PeríKs
MEN! YOUR CHANCE
Regular I
* * I Dry
* * 11 and Smartly
Berrlee
PHOIVB 37:
PertKs
XLVII. ÁRGANGUR.
WrNNIPEXi MIÐVTKUDAGINN 5. OKT. 1932.
NÚMER 1
JAPAN OG ÞJÓÐBANDALAGIÐ DEILUR STUBBS DÓMARA
______ | OG DÓMSMÁLARÁÐHERRA
Eftir að friður átti að heita| ------
kominn á milli Japan og Kín- j Eins og til stóð og getið var
, . , . x. um í síðasta blaði, hefir nú
verja s. 1. vetur, skipaði Þjoð- „
, . _1 domsmálaráðuneytið í Ottawa
bandalagið nefnd til þess að Bfcipa8 rannsókn á sakargift.
rannsaka ágreiningsmálin milli um þeim sem Hon w j Major
þessara þjóða. Kom þar auð- ber á Stubbs Countydómara.
vitað Manjúría eða yfirgangur Hefir Frank Ford, dómari frá
J&pana þar, fyrst til greina.' Alberta, verið skipaður til þess
„ _ .._ , , ., „ að athuga kærurnar og yfir-
En að oðru leyti voru deiluefn-
. heyra Stubbs, og er buist við
in bæði mörg og flókin. | a8 ýmisiegt beri á góma við þá
Nefnd þessi, sem kölluð hefir yfirheyrslu, er hingað til hefir
verið Lytton-nefndin, var skip-Jverið í myrkrunum hulið. —
uð þessum mönnum, Lytton lá-
varði frá Englandi, F. McCoy
hershöfðingja frá Bandaríkjun-
um, Aldovandi greifa frá ítalíu,
Claudel hershöfðingja frá Frakk
Stubbs hefir birt bréf í báðum
dagblöðum bæjarins, og skýrir
frá því, að ummæli þau, sem
hann er kærður fyrir, séu rang-
lega eftir sér höfð í blöðunum.
Segist hann ekki hafa bygt
landi og Heinrich Schnee frá sýknan hins unga manns, sem
I»ýzkalandi. Formaður nefndar-' kærður var um fjárdrátt, á því,
að yfirrétturinn hefði
innar var Lytton lávarður.
Nefnd þessi hefir verið eystra
síðan snemma í vor, að leita
sér upplýsinga um mál Japana
og Kínverja. Hefir hún rann-
sakað ýms atriði mjög nákvæm-
lega, bæði með þvi að íhuga
ýms skjöl og yfirheyra menn.
Og aðal niðurstaðan, sem nefnd
in kemst að eftir rannsókn sína
er sú, að Japan hafi engin
stjórnárfarsleg réttindi í Man-
sjúríu, heldur hafi Kína það.
Eigi að síður leggur nefndin
til, að f Mansjúríu séu stofnuð
þrjú sjálfstjórnarríki, er fyrst
um sinn séu þó í stjórnarfars-
legu sambandi við Kína. En
Japani kveður nefndin ekki hafa
neitt stjórnarfarslegt tilkall til
Mansjúríu. Samt leggur hún til
að Japan og Kína geri ákveðna
viðskiftasamninga með sér, og
Japanir njóti á þann hátt full-
kominna og ef til vill eðlilegra
hlunninda af nábúðinni við
Kína.. En ástæður Japana fyrir
því að vilja drotna yfir Man-
skoðað
sem næst $300,000 þjófnað, eigi
þyngri refsingar verðan en sem
svarar 18 mánaða fangelsi,
heldur á hinu, að hið opinbera
hefði ekki getað sannað neina
sök á hendur hinum unga.
manni. Ekki segist hann heldur
hafa sagt, að í samræmi við
þenna úrskurð yfirréttarins ætti
hinn ungi maður mikið “til
góða", þegar honum yrði ein-
hver yfirsjón á næst, heldur í
sambandi við það, að þegar
sýknudómurinn var kveðinn
upp, hefði hið opinbera veriö
búið að hafa hann í haldi svo
mánuðum skifti án saka. En
þessi útúrsnúningur ummæla
sinna segir hann að sé gerður
til þess, að smíða kæru á hend-
ur sér, með því að öðrum sök-
um hefði ekki verið til að dreifa.
Stubbs þykir stórorður,
hann á marga meðhaldsmenn,
og hafa dómsmálaráðuneytinu
í Ottawa verið sendar áskor-
anir um, að láta yfirheyrsluna
fara fram opinberlega, en ekki
innan lokaðra dyra, eins og
í skyn
talað í sambandi við þessa sjó-
leið. Hlutfallslega eru þó slys
þarna enn ekkert fleiri sögð, en
á hverri annari sjóleið sem vera
skal.
Að þetta slys dragi því úr
ferðalögum um Hudsons fló-
ann, er ekki líklegt.
LANDSTJÓRINN Á IRLANDI
SEGIR AF SÉR.
sjúríu eða nokkrum hluta henn-
ar stjómarfarslega, telur nefnd-!‘fre'gnirnarhafa gefíð
in ekki gildar. Og aðfarir Jap- að myndi eiga að gera.
ana í Mukden í september 1931,
og hvernig að þeir hafa með ó-
svífni og yfirgangi tekið Man-
chukuo og 'stjórnað, sem þeir
væru þar einvaldir, fordæmir
nefndin.
SKIP FERST í HUDSON’S
SUNDI.
Síðastliðinn mánudag fórst
skip í Hudson’s sundinu, sem
Þessar tilögur Lyttonnefnd- liggur út úr Hudson’s flóa. Var
arinnar um urlausn ágreinings- það & leið frá Churchill til
málanna, vilja Japanir hvorki, En lands> hlaðið hveiti. Sex
heyra né sja. Tillogurnar sendi dö ef0r að það lagði af
Þjoðbandalagið stjormnm . Ja-|gtað rakgt það & {sjaka er lam.
pan nylega, og eftir að stjorn-, aði það gv0 &ð það gökk Um
in hafffi athufð hær 1 tvo 30 manns var á skipinu, en þeir
daga, svaraði hun því til, að björguðust allir.
þær kæmu ekki til mála. Að j
gefa Mansjúríu sjálfstæði íi Frá skipinu voru send skeyti
stjórnmálum yrði aðeins tíl I um hættuna, og eftir 2 klukku-
James McNeill landstjóri frí-
ríkisins írska, fór s.I. mánudag
til London í þeim erindum að
fá lausn frá embætti sínu. Hitti
hann konunginn að máli, og
er sagt, að engin fyrirstaða hafi
á því verið frá konungsins hálfu
að honum væri veitt krafa sín.
Eru brezku lögin ákveðin um
það, að stjórnir nýlendanna
geti farið fram á, að landstjóri
víki úr stöðu sinni, ef þær óski
þess.
Ástæðan fyrir lausnarbeiðni
landstjórans er eflaust sú, að
stjórn de Valera var óánægð
með hann og sýndi honum á
ýmsan hátt virðingarleysi. Þeg-
ar deilan stóð yfir í þinginu um
afnám hollustueiðsins, fóru sum
ir ráðgjafar de Valera stjórn-
arinnar storkandi orðum um
landstjóra. Og svipað virðingar-
leysi var honum oftar sýnt.
Eftirmaður hans er ekki enn
kunnugt hver verða muni. En
landsyfirdómari Kennedy gegn-
ir landstjóraembættinu, þar til
landstjóri verður aftur skipað-
ur.
RITSTJÓRI RÆÐUR
BANA.
SÉR
Rudolph C. Bach, ritstjóri
en tímarits eins í New York, tók
byssu upp úr vasa sínum og
skaut sig s.I. mánudag á skrif-
stofu sinni. Ástæðan fyrir þessu
var sú, að svo miklar prentvill-
ur voru í próförk af greinum
hans, að hann reiddist yfir sig
og greip til þessa ráðs, til þess
að losna við þessi storkandi
vandræði. Hann hefir ekki átt
til að bera geðprýði ísl, rit-
stjóra.
ÝMSAR FRÉTTIR.
unni gegn yfirgangi Japana í
Mansjúríu, síðan að Ma Chan-
Shan herforingi var drepinn s.
1. nóvember. Li hefir ráðið að
mestu yfir einum fjórum hér-
uðum og gert Japönum ókleift
að setja sig þar niður. Bera Jap-
anir það í bætifláka fyrir þess-
ar gerðir sínar, að þeir hafi
orðið að fara af stað til þess
að uppræta þenna kínverska
óeirðarlýð. Það er altaf við-
kvæðið hjá Japönum, að þeir
séu að bæla niður kínverskar
óeirðir, er þeir eru að hrifsa
af þeim lönd þeirra og hrekja
þá frá eignum og óðulum.
* * *
Peter Campbell hét uppgjafa
bóndi einn, er nýlega dó í bæn-
um Carman í Manitoba. Átti
hann eignir, er námu $87,795.88
í erfðaskrá sinni ánafnaði hann
konu sinni $40,000 virði af eign-
um sínum, auk all veglegs íbúð-
arhúss. Börn systkina sinna
þriggja, sem eru 15 að tölu,
ánafnaði hann $1000 hverju.
Þessi systkini hans voru tveir
bræður og ein systir, en eru öll
dáin, og börnin því munaðar-
laus. Ekkju, sem er á lífi eftir
annan bróður hans, ánafnaði
hann einnig $1000. Auk þess
gaf hann öðru nánu frændfólki
sínu öllu nokkuð.
Þá gaf hann $1000 hverri af
þessum stofnunum: Carman
spítalanum, Manitoba College,
Winnipeg Children’s Hospital,
og St. Andrew’s United Church
í Carman. Children’s Aid félag-
inu í Winnipeg gaf hann $500.
Það er fallegt, er ríkir menn
gera svona vel fyrir sér. Aðeins
eitt er óviðkunnanlegt í erfða-
skránni. Og það er að beðið er
um, að Mrs. Campbell verði ekki
grafin í fjölskyldugrafreitnum,
ef hún giftist aftur.
þingmaðurinn 1200 atkvæða
meiri hluta, nú 1500. Lítið meira
en einn fjórði allra atkvæðis-
bærra manna greiddi atkvæði.
FRANKLIN D. ROOSEVELT
FAGNAÐ f LOS ANGELES.
‘GAMLI GVENDUR’
1 fréttum frá írlandi í gær er
því haldið fram, að de Valera
hafi brugðið sér á fund stjórn-
arinnar brezku, og ætli sér að
taka upp mál írlands að nýju
um algeran skilnað við Bret-
land.
Nýjan landsstjóra í stað J.
McNeill, sem nú hefir sagt af
sér stöðu sinni, og getið er um
þess, að gera ilt verra, og auka
en ekki bæta úr óeirðunum
tíma var bátur frá einni af ! á öðrum stað í blaðinu, er hald-
1 björgunarstöðvum
sambands-
j stjórnarinnar á ströndunum
sundinu, kominn til
þar og stjórnleysi. Og þar sem
Lyttonnefndin héldi þvi fram,inie< raul
að alt annað væri brot á Kel- ^ staðar, er siysið varO Hafði
logg-Briand samningunum og
níu þjóða samningunum, þá sé
því til að svara að slíkir samn-
ingar geti ekki átt við ásand-
ið, eins og það sé í Kína og
Japan. Þeir styðji og efli með
hlutleysi sínu óeirðarstefnu Kín-
verja, en það sé hún, sem Jap-
anir álíti að uppræta þurfi j
fyrst og fremst, til tryggingar
friði þar eystra. Og fái Japanir
ekki þær tryggingarkröfur sín-
ar heyrðar, verði þeir að segja
sig úr Þjóðbandalaginu.
skipshöfnin komist í björgun-
arbáta áður en skipið sökk, og
í þeim var hún, er skipið frá
ströndinni kom þeim til hjálp-
ar.
Skipið sem fórst, hét “The
Bright Fan”, og var eign Fan-
cott Shipping félagsins í Wales.
Voru um 253,000 mælar af
hveiti í því úr vesturfylkjunum.
Björgunarskipið fór með skip-
brotsmennina til Wakeham Bay,
sem er hafnstaður á strönd-
inni. Var þangað von á skipi í
, gær, sem er á leið frá Englandi
Þessar tillögur verða teknar j tii churchlll. Tekur það skip-
brotsmennina til Churchill, og
þaðan er þeirra von til Winni-
peg.
Þetta er fyrsta slysið, sem á
þessari leið hefir orðið, síðan
í fyrravor, er reglulegar sigling
ar byrjuðu um Hudsonsflóa-
sundið. Vekur fréttin af því
eflaust nokkra eftirtekt, því
til umræðu og úrslita á fundi
Þjóðbandalagsins um miðjgn
nóvembermánuð næstkomandi.
Segist Þjóðbandalagið ekki
geta breytt þeim í þeim atrið-
um, sem Japanir gefi í skyn,
að þeim verði að breyta.
Þjóðbandalagið er því ekki
komið yfir alla erfiðleikana í
þessu Mansjúríumáli enn.
ið að de Valera kæri sig ekki
um. í stað þess hugsi hann sér
að láta landsyfirdómara sinna
þessu starfi, þar til að hann
sé reiðubúinn að láta fara fram
almenna atkvæðagreiðslu um
að sameina þetta embætti for-
setaembættinu, en því gegnir
nú de Valera sjálfur.
Á þessa breytingu líta Bretar
sem algera röskun á núverandi
stjórnskipun, og af henni geti
ekki annað leitt en fullkominn
aðskilnað írlands og Bretlands.
Þeir gera ekki ráð fyrir, að de
Valera verði mikill konungsfull-
trúi, eftir sameiningu embætt-
anna. Er ef til vill heldur ekki
við því að búast.
Þegar á alt er litið, hefir
sjálfstæðisbarátta íra sennilega
aldrei litið sigurvænlegar út en
einmitt nú.
♦ * *
Japanir slátruðu kringum eitt
þúsund Kínverjum s. 1. sunnu-
dag í nánd við Mukden í Man-
sjúríu. Kínverjarnir voru úr liði
Li Hai-Tsing herforingja, sem
svo mikið hefir um hættu veríð mest hefir kveðið að í barátt-
Hector Charlesworth, rit-
stjóri vikublaðsins “Saturday
Night”, sem gefið er út í Tor-
onto, hefir verið skipaður for-
maður canadisku útvarpsnefnd-
arinnar af sambandsstjórninni.
Aðstoðarmenn hans verða: Lt.
Col. W. A. Steeie, er var for-
maður nefndar þeirrar, er kos-
in var á síðasta þingi til þess
að íhuga málið um þjóðeignar-
útvarp, og Capt. Murray, sem
starfað hefir hjá British Broad-
casting félaginu. Nefndin tekur
til starfa 1. nóvember.
Um leið og Charlesworth tók
boðinu um að gerast útvarps-
stjóri, sagði hann, að sig fýsti
að geta haft eitthvað á út-
varpsskránni í hvert skifti, er
listhneigð fólks vekti. Og vak-
andi kvaðst og fyrir því, að út-
varpið væri ekki aðeins til
skemtunar, heldur einnig eitt
mesta mentunar- og menníng-
artæki mannanna. Vesturfylk-
in og strandafylkin eystri, sem
greitt hefðu eindregið atkvæði
með þjóðeign útvarpsins, hefðu
sýnt að þeim væri áhugamál,
að efni það, sem útvarpið flytti
væri betur valið, en til þessa
hefði gert verið. Að uppfylla þá
kröfu væri fyrsta skylda sín.
* * *
í South Huron kjördæminu
fór fram aukakosning til sam-
bandsþingsins s. 1. mánudag.
Liberalinn William H. Golding
var kosinn. Sá er sótti fyrir
hönd þjóðmegunarflokksins hét
Louis H. Rader. Þingmaður
kjördæmisins áður var liberal
og hét Thomas MacMillan. Dó
hann síðastliðið sumar. At-
kvæðagreiðslan ber ekki vott
um mikla skoðanabreytingu
hjá kjósendum á flokkunum.
Hvort þingmannsefni hlaut
meiri hluta atkvæða mjög á
sömu kjörstöðum og 1930 og
1926. Árið 1926 hafði liberal
Forsetaefni Demókrata í Banda
ríkjunum, Franklin D. Koose-
velt, var stórfenglega fagnað
hér hinn 28. september. Ekkert
forsetaefni, er komið hefir hér
áður, mun hafa fengið eins
góða og margbrotna fagnaðar-
yfirlýsingu, eftir því sem kom
í ljós við komu hans hingað í
þetta sinn. Þetta ber öllum blöð
um saman um, og er það þó
næsta undarleg samþykt, þar
sem Califomíríkið hefir að und
anförnu fylgt í meiríhluta
stjómarfari Republicana.
Strax og Roosevelt og hans
föruneyti stigu af járnbrautar-
lestinni í Glendale, var honum
fagnað af 10,000 manns. Að
! sönnu var nokkuð" af þeim
• fjölda frá Pasadena. Og þegar
1 hann og föruneyti hans loks
komst til Los Angeles, hálfri
* annari klukkustund á eftir á-
I ætlun, var honum honum fagn-
1 að af ótölulegum fjölda, þrátt
fyrir það að borgarstjóri John
C. Porter vildi ekkert fyrir hann
gera, og ekki fá honum lykil-
inn að borginni, eins og þó er
siður til þegar svona menn eins
og ríkisstjórar heimsækja stór-
ar borgir. En ekki meira um
það. Porter er Republicani.
Roosevelt var samt fljótlega
tekinn upp á Baltimore Hotel
með sitt fylgdarlið, og honum
haldin þar stórveizla, sem um
2000 manns tók þátt í. Kl. 3
e. h. hélt hann ræðu í Holly-
wood Bowl. Þar á eftir var
honum fagnað sameiginlega af
öllum hreyfimyndafélögum í
borginni Los Angeles, í Olym-
pic Stadium, og voru þar við-
statt um 75,000 manns. Og það
an fór hann til Arizona laust
eftir miðnætti.
Um 30,000 manns segja blöð-
in að hafi hlustað á ræðu for-
setaefnisins í Hollywood Bowl,
var gerður góður rómur að máii
hans. Gibbs McAdoo, er allir
kannast við, tengdasonur Wil-
sons forseta, hélt þar ofurlitla
inngangsræðu um leið og hann
kynti áheyrendum ríkisstjórann.
Eg var svo heppinn að ná í
sæti svo sem 20 fet frá ræðu-
pallinum, svo eg þarf ekki að
bera neina aðra fyrir því hvað
þarna fór fram. McAdoo var
ekki langorður; en það sem
hann sagði, virtist sannleikur,
fyrir það fólk er hefir fylgst
með stjórnarfari Bandaríkjanna
á undanfarandi tímum. Meðal
annars sagði hann, að hann
vissi af þrem nafntoguðum fyr-
verandi forsetum Bandaríkj-
anna, er hefðu reynst þjóð sinni
svo vel að nöfn þeirra yrðu
ógleymanleg, en það væru þeir
Abraham Lincoln, Theodore
Roosevelt og Woodrow Wilson,
— að undanteknum auðvitað
fyrsta forseta Bandaríkjanna,
George Washington. “Og hér,”
sagði McAdaa, “hefi eg hinn
fjórða, er eg tel engan vafa á
að verða muni kosinn. Enda er
komin ntími til að hið stóra og
sterka múldýr fái að reyna sig,
að minsta kosti á meðan fíll-
inn tekur sér ofurlitla hvild.
Hér átti McAdoo við hin al-
þektu skrípatákn flokkanna
Að enduðu þessu sagði hann
Roosevelt að gera svo vel að
hafa orðið.
Forsetaefnið steig þá þegar
út að víðvarpsáhaldinu. Dundu
þá yfir allskonar fagnaðarlæti,
og varð háreystin svo mikil, að
Frh. & 5 bls.
Guðmundur Guðmundsson mun
vera með hinum elztu núlifandi
vesturförum. Hann flutti hing-
að til lands sumarið 1870 af
Eyrarbakka, og var einn þeirra
fjögra ungra manna, er þá fóru
vestur. Hinir voru þeir Árni
Guðmundsson, sem enn er á
lífi, háaldraður, Jón Gíslason
og Jón Einarsson, sem báðir
eru dánir.
Guðmundur er fæddur á
Litla-Hrauni á Eyrarbakka 8.
júlí 1840. Hann er því 92 ára
gamall. Faðir hans var Guð-
mundur Þorgilsson en móðir
Málmfríður Kolbeinsdóttir, syst-
ir Kolbeins á Háeyri, er nafn-
kunnur var á sinni tíð.
Guðmundur hefir búið lengst
af síðan hingað kom, á Wash-
ingtoneyju í Michiganvatni, þar
sem hinir fyrstu íslenzku land-
nemar settust að. Hann er enn
ern og frískur, hefir sjón svo
góða að hann getur lesið og
skrifað og er rithönd hans á-
gætlega skýr. Hann er prýðis
vel greindur og einkennilegur í
orði. Þeim er þessar línur ritar,
veittist sú ánægja að heim-
sækja Guðmund fyrir þremur
árum síðan, í félagi með Hirti
Thordarson raffræðingi í Chi-
cago. Voru þau gömlu hjónin
bæði hin ánægjulegustu heim
að sækja; alt bar þar vott um
smekkvísi og myndarskap. —-
Ræddi Guðmundur um margt,
og með þeirri kímni og skarp-
skygni, að unun var að.
Heimskringlu er ánægja að
geta nú flutt mynd af öldungn-
um, er enn stendur uppréttur
og upplitsdjarfur, þótt 92 ár
hvíli að baki.
Fyrir skömmu síðan fengum
vér bréf frá “Gamla Gvendi”,
en svo nefnir hann sig í gamni.
Látum vér það fylgja orðum
þessum, lesendum til ánægju,
í fullu trausti þess, að þeir taki
undir ósk vora og von, að hinn
gamli víkingur fái haldið heilsu
og sjón til æfiloka, og að yfir
æfikvöldi hans hvíli friður og
blessun, fram til hinnar hinztu
stundar.
R. P.
* * *
Washington Island
27. sept. 1932.
Kæru herrar!
Þar eð blessuð gömlu augun
mín eru nokkuð við hið sama,
sendi eg því hér á ný $1.50 fyrir
hálft ár. Eg er eins og gömlu
beljumar, er hreita ofurlítið
geldmjólkar.
Þegar eg verð ritstjóri Heims-
kringlu, ætla eg að vígja 7.
blaðsíðu íslenzkum fréttum,
bæði um stjómmál og annað,
er þar við ber, með því þykist
eg viss að geta fjölgað kaup-
endum. Annars álít eg núver-
andi ritstjóra einn hinn bezta,
er blaðið hefir haft.
Með vinsemd,
Gamli Gvendur.