Heimskringla - 26.10.1932, Síða 1

AMAZINC NEWS
PHONE | 1
and Pressed np.
PcríKs
MENI YOUR CHANCE
Regular IISUITS
* * J l Dry Cleaned
* *\ • and Smartly
Servlee \ | Pressed
PHONK 87 I
$1.
PertHs
XLVII. ÁRGANGUR.
WTNNIPEG MIÐVIKUDAGINN 26. OKT. 1932.
NÚMER4
DÓMARAKOSNING f DAKOTA
Þriðjudaginn þann 8. næsta
mánaðar, fara fram, lögum
samkvæmt, almennar kosning-
ar í Bandaríkjunum, og þá líka
til allra embætta innan hinna
sérstöku ríkja. Atkvæði íslend-
inga þar í landi eru fá og
dreifð, svo að þeirra gætir Iftið,
nema á einstökum stöðum, er
til allrar heildarinnar er litið.
Þó er ekki hægt annað að segja
en að það varði samt nokkru,
hvem veg þau falla og með
hverjum þau eru greidd. f fyrsta
lagi geta þau ráðið úrslitum,
þar sem svo stendur á að um
héraðskosningu er að ræða.
Svo mjótt er mundangs hófið,
oft og einatt, að drjúgum mun-
ar um hvert mannsliðið. í öðru
lagi getur atkvæðagreiðslan
sýnt, — og á að sýna — skoð-
anir kjósenda á mönnum og
málefnum, og er það ekki einsk
is vert hvernig íslendingar
kynna þær skoðanir sínar, því
að sjaldnast verður lesin nokkur
önnur skoðun út úr úrslitum
almennra kosninga né að ann-
að hafi ráðið og leiðbeint at-
kvæðagreiðslunni en “höfuðór-
ar, svikin sjón, sálarkröm og
valtar fætur’’.
Mannflestir munu fslendingar
vera í Norður Dakota, — þar
hafa þeir líka frá fyrstu tíð
skipað ýmislegar opinberar stöð
ur. Allmargir þeirra, hlutfalls-
lega munu nú vera þar í kjöri,
og þó líkur séu til að þeir flest-
ir nái kosningu, þá er það þó
engan veginn svo víst, að úr vegi
sé að gera það sem réttmætt er,
til þess að svo megi verða.
Heimtur hafa oft orðið á ýmsa
lund “réttardaginn stóra”, og
það komið á daginn, þegar í
dilkana var dregið, — að ekki
höfðu öll kurl komið til grafar.
Þráfaldlega hefir það komið fyr
ir, að talningin hefir farið á
annan veg en ætlað var, úrslitin
þótt svo vís, að gleymst hefir
að gera ráð fyrir vendingum
og vanhöldum, sem þó æfinlega
má búast við. Hefir þá margan
iðrað þess síðar, að hann
skyldi heima sitja, og verða
þess valdandi, að sá biði ósigur
er síður skyldi.
Allir vita, að oftast veltur á
ærið litlu í kosningum. Eitt at-
kvæði virðist smátt, og sem það
megi jafnvel á sama standa, í
hvaða átt það fellur, eða hvort
það kemur fram. En svo getur
farið að kosningar velti ein-
mitt á þessu eina atkvæði. Sá
sem lítur svo á, eða lætur telja
sér trú um, að það skifti minstu
máli hvort hann fer á kjörstað
eða ekki, eða hverjum hann
greiðir atkvæði — það sé ekki
nema eitt — athugar ekki, að
hvert eitt atkvæði, sem greitt
er á mói umsækjanda, kostar
hann ætíð tvö þeirra, sem með
honum eru greidd, ef til jafns
á að meta við það, ef atkvæð-
ið hefði fallið með honum. —
Sömuleiðis græðir andstæðing-
urinn tvö atkvæði fram yfir
gagnsækjandann, við hvert það
atkvæði, sem ekki er greitt. —
Hann græðir atkvæðið, sem
orðið hefði að telja á móti hinu
ógreidda atkvæði, en sem telst
nú gegn greiddu atkvæði, eða
þá, ef þess þarf ekki með, telst
honum til meiri hluta.
* * *
Með ábyrgðarmestu stöðunni
sem fslendingur sækir um i
þetta skifti, er héraðsdómara-
embættið í norðaustur um-
dæminu (The Second Judical
District) í Norður Dakota. Eins
og kunnugt er, hefir Guðmund-
ur dómari Grímsson skipað það
embætti um nokkur undanfar-
in ár, og getið sér hinn ágæt-
asta orðstír. Er hann nú í end-
urkjöri fyrir almenn tilmæli
vina hans og kunningja, og ein-
dreginn úrskurð útnefningar-
kjörsins í sumar (The Primary
Election). Flestir fylkisbúar
myndu sakna þess, ef til þess
ætti að koma, að honum yrði
bolað frá þeirri stöðu, en ein-
hverjum miður hæfum flokks-
fylgjumanni skotið inn í em-
bætti hans. Að vísu er engin
hætta búin með það, að svo
fari í þetta sinn, því svo stend-
ur á, að eiginlega er um enga
keppinauta að ræða.
Á ríkisþinginu í Norður Da-
kota var sú breyting gerð á
stjórnarskránni 1930, að öllu
ríkinu er nú skift upp í sex
dómþing (Judical Districts). f
þremur hinna stærri skipa þrír
dómarar héraðsréttinn, en að-
eins tveir í hinum smærri. En
nú er norðaustur umdæmið með
hinum stærstu. Tekur það yfir
allan norðausturhluta ríkisins
og eru þar því 3 dómarar í hér-
aðsrétti. Samfara þessari hér-
aðaskiftingu, var þá líka sam-
þykt að kjörtímabil hvers dóm-
ara skyldi vera sex ár f stað
fjögra ára, sem áður hafði ver-
ið, og kosningu þeirra svo hag-
að, að kosinn skuli einn á
hverjum tveggja ára fresti, við
hinar almennu ríkiskosningar.
Til þess nú að koma þessu við
var því ákveðið, að samkvæmt
hinum nýju lögum, skyldi fara
fram kosning í öll þrjú dómara-
embættin haustið 1932, og sá
sem hlyti flest atkvæði, vera
kosinn til sex ára, sá sem næst
ur honum yrði, til fjögra, en sá
þriðji í röðinni, til tveggja. Nú
vill svo til, að aðeins eru þrír
umsækjendur í kjöri í þetta
sinn, eru þeir því allir sjálf-
kjörnir. Kosningin er því eigi
til annars en að skera úr kjör-
tímalengd hvers um sig, hver
skuli sitja lengsta kjörtímabil-
ið.
Þeir sem um embætti þessi
sækja, ásamt Guðmundi dóm-
ara, eru héraðsdómari W. J.
Kneeshaw í Pembina, og C. W.
Butts, báðir vel þektir skyn-
semdarmenn. Kneeshaw dómari
er íslendingum að góðu kunn-
ur, hefir lengstan sinn aldur
alið í Pembina, og hefir jafnan
reynst hinn nýtasti maður. En
hann er nú hníginn mjög að
aldri, nálega áttræður, og því
vanséð, hvað heilsu hans og
kröftum líður, til að gegna svo
umsvifamiklu embætti. Fyrir þá
skuld getur hann naumast á-
litist til frambúðar við það, sem
yngri maður væri. Hefir hann
og líka gegnt þessu embætti í
mörg ár. Butts er síður kunnur
meðal íslendinga, og mun fylgi
hans mest vera utan Pembina
County’s
Þó nú að kjósa beri í þessi
þrjú embætti, og hver kjósandi
hafi rétt til þess að kjósa alla
þá, sem eru í kjöri, þá er það
engan veginn skyldugt, en at-
kvæði hans jafngilt fyrir því,
þó eigi kjósi hann nema einn.
Með því myndi hann líka
láta einna bezt í ljós, hvern
hann vildi helzt styðja eða ósk-
aði eftir að kjörinn yrði til sex
áranna. Á annan hátt getur
hann ekki gert það. Með því
að greiða öll þrjú atkvæðin læt-
ur hann engan vilja í ljós, því
þá eru allir jafnir.
Sjálf kosningalögin gera held
ur ekki ráð fyrir að allir fái
jöfn atkvæði, því ef svo færi,
þá yrði þýðingarlaust það at-
kvæði laganna, að atkvæðatal-
an skuli skera úr því, til hvað
langs tíma að hver sé kosinn.
Þau gera miklu fremur ráð fyr-
ir hinu, að atkvæðin verði ó-
jöfn, en það geta þau því að-
eins orðið, að kjósendur styðji
eingöngu sína meðhaldsmenn,
en ekki aðra.
Hver vegsauki oss væri það
íslendingum, að geta búið sem
bezt í garðinn fyrir vorn eigin
fulltrúa, þurfum vér ekki að
benda vinum vorum á syðra,
það vita þeir manna bezt. Fyrir
það hafa þeir öðlast hina verð-
skulduðu viðurkenningu, að
þeir hafa borið hamingju til
þess að eignast talsmenn'" og
fulltrúa á æðri stöðum.
Guðmundur dómari Grfms-
son á að vera kosinn til hins
fulla kjörtímabils — til sex ára.
Hjálpið til þess, karlar og kon-
ur — Islendingar! Hann er bezti
lagabætir og lagagætir, sem al-
menningur ríkisins Refir enn
eignast, auk þess sem hann er
hinn mesti drengskapar- og
mannúðar maður. Vér þörfn-
umst slíkra manna nú á bessT
um dögum, í dómarasætin, —
manna, er eigi láta lögin mæla
tvennum tungum, eftir því
hvort þau ávarpa fátækan eða
ríkan, heldur úthluta öllum
jafnt, voluðum sem voldugum,
með samúð og hluttekningu í
kjörum allra manna.
TEKJUR RfKISJÁRNBRAUT-
ARINNAR HÆKKA.
Hreinar tekjur ríkisjárnbraut
arinnar hafa hækkað mánað-
arlega, síðan breytt var til um
ráðsmensku brautarinnar. Yfir
september mánuð námu hrein-
ar tekjur tæpum 3 miljónum
dollara, á móti l^ miljón yfir
septembermánuð 1931. Alls hafa
hreinar tekjur frá 1. janúar til
30. september numið $6,200,117,
eða sem næst tvöfaldast við
það, sem þær voru árið sem
leið. Framför þessi er eignuð
betra eftirliti og almennari
sparnaði við rekstur fyrirtækis-
ins, en áður var, meðan Sir
Henry Thornton sat við stýrið
DAPUR DÓMUR.
Maður nokkur að nafni Isaaf'
Braun fluttist hingað frá Rúss-
landi fyrir nokkrum árum síð-
an. Hafði hann með sér tölu-
vert af peningum, keypti sér
bújörð við Rosthern, Sask., og
byrjaði þar búskap. Fyrir fimm
árum síðan lendir hann í mála-
rekstri, er sakaður um mein-
særi og vægðarlaust dæmdur
í 5 ára fangelsi. Fjölskylda hans
stóð nú eftir forsvarslítil og
varð að standa fyrir búinu, er
mjög hefir gengið saman. Nú
fyrir fáum dögum sfðan var
hegningartíminn á enda, en þá
tók ekki betra við. Jafnskjótt
og fangelsisdyrnar lokuðust að
hælum honum, er hann gripinn
á ný að fyrirmælum innflytj-
endalaganna og á nú að sendast
til Rússlands. Mæla innflytjenda
lögin svo fjTir, að hver sá inn-
flytjandi, er sekur verður um
glæp er varðar hegningarhúss-
vist, skuli tafarlaust gerður
landrækur að útteklnni hegn-
ingunni. 1 Rússlandi bíður hans
líflát. Undir hinni mannúðar-
fullu löggjöf Bolshevika, er það
látið varða lífláti að flytja fé
úr landi. Mennirnir mega hrökl-
ast burt ,en fé sitt mega þeir
ekki hafa með sér. Þá eru þeir
dauðadæmdir. — Á mánudag-
inn var farið með Braun f gegn-
um Winnipeg áleiðis til sklps.
En jafnframt voru sendar áskor-
anir til dómsmálaráðuneytisins
að hefta harðýðgisverk þetta,
að láta það ei viðgangast, að
maður, sem þegar hefir tekið út
langa hegningarhússvist fyrir
afbrot, er alls eigi mun vera
fáheyrt, sé fluttnr í böðlahend-
ur þar sem bíður hans líflát,
fyrir engar sakir. Aðal hvata-
maður andmælanna er dr. John
Mackay, forseti Manitoba Col-
lege hér í bæ og forseti Mani-
toba Conference hinnar samein-
uðu prótestanta kirkju í Can-
ada (The United Church of
Canada). Er búist við að dóms-
málaráðuneytið muni taka
þetta til greina og leyfa mann-
inum landvist úr þessu.
KIRKJUDEILUR I MEXICO.
Ösamlyndi mikið hefir átt
sér stað í Mexico milli stjórn-
arinnar og kaþólsku kirkjunn-
ar nú um allmörg ár. Byrjaði
það skömmu eftir stríðslok eða
fyrir meira en 10 árum síðan,
er hærri klerkalýður kirkjunn-
ar lagðist á sveif með einveldis-
sinnum, eftir að friður komst
á upp úr innanlands ófriðnum
við Villa og aðra uppreisnarfor-
ingja. Gerði stjórnin þá upp-
tækt mest af landi því, er kirkj-
an hafði lagt undir sig, er í
sumum fylkjum nam meira en
þriðjungi, og lagði það undir
ríkið. Erkibiskup var rekinn úr
landi, kirkjum var lokað og
tíðasöngur og messuhöld bönn-
uð, unz biskupar og aðrir yfir-
menn kirkjunnar fengjust til að
viðurkenna landslögin, og legðu
niður allar æsingatilraunir gegn
stjórninni. Stóð á þessum styr
í allmörg ár, eða þangað til að
samningar tókust mili Vaticans
ins og núverandi stjórnar, að
kirkjusamkomur voru aftur
leyfðar. En friður sá virðist ekki
ætla að verða varanlegur. Á
þessu sumri hefir aftur brytt á
hinu sama ofríki af hálfu kirkju
forkólfanna, og vakið nýjan ó-
frið, er ent hefir með því, að
erkibiskup hefir á ný verið gerð
ur rækur úr landi, og samkom-
ur í kirkjum annaðhvort af-
numdar eða takmarkaðar. — 1
fylkinu Guadalajara, þar sem
klerkaóspektimar hafa ve^*
mestar, hafa lög verið samþykt
á fylkisþinginu, er banna fleiri
prestum veru þar í fylkinu, en
sem svarar einum á hverja 50
þús. íbúa. Þá eru bannaðar all-
ar heimulegar trúarsamkomur.
og varða, ef út af er brugðið.
eignamissi, þeim er þær sam-
komur leyfa í heimahúsum. —
Óséð er enn hvem enda þessi
deila kann að hafa, en líkur eru
til að hinir mestu blómadagar
kaþólsku kirkjunnar séu taldir
í Mexico, sem víðar í ríkjum
þeim, er lotið hafa páfastóln-
um. En með jafn víðtækri
brauðasamsteypu og þessari í
Guadalajara, er einn prestur er
settur til að þjóna 50.00«
manns, veitti sannarlega ekki
af að víðvarpa messunum.
SKIPSTRANDIÐ I HUDSONS-
SUNDI.
Yfirheyrsla hefir nú staðið
yfir alla síðastliðna viku í Ot-
tawa, út af strandi hveitiflutn-
ingaskipsins Bright Fan, er
hlaðið hveiti frá Churchill rakst
á ísjaka í Hudsonssundi, að
morgni þess 1. þ. m. og sökk
Þótti ýmislegt viðsjárvert við
óhapp þetta, og var því skipuð
nefnd af þinginu til þess að
rannsaka það. Þetta er fyrsta
óhappið er viljað hefir tU, síð-
an skipaferðir hópust frá
Churchill. — Austanblöðin og
keppinautar Churchill flutning-
anna, sögðu óhapp þetta ekki
mót von, því um lítt færa sjó-
leið væri að ræða, er sigla yrði
norður í Grænlandssund áður
en komist yrði alla leið til hafs
öðru máli væri að gegna með
siglingaleiðir frá austur-hafn-
bæjunum, þó nokkru væri
lengri.. Leit helzt út fyrir um
tíma sem slys þetta mundi hafa
alvarlegar afleiðingar fyrir norð
ur siglingaleiðina. En nú hefir
það komið í ljós að árekstur-
inn orsakaðist af óheyrilegri ó-
varfærni skipstjórans. Aðeins
einn unglingur var á verði er
slysið vildi til, ókunnugur öllu
er að skipstjóm lýtur, og þekti
hvorki stefnuna er skipið átti
að halda, né hversu stýra
skyldi. ÖIl skipshöfnin lá undir
þiljum og hafði engan vara á
sér. Veður var hið bezta og
skygni allgott. Fyrsti framburð-
ur skipstjórans var sá, að loft
hefði verið drungað, alls ekkert
skygni en alt hefði verið í beztu
reglu á skipinu. En síðar játaði
hann, að sjálfur hfði hann ver-
ið í svefn'i, skipið komið allmjög
úr leið og eftirlitið verið lítið,
er áreksturinn varð. — Úrskurð-
ur rannsóknaraefndarinnar er
sá, að kenna megi óhapp þetta
vanrækslu skipstjóra og fyrsta
stýrimanns, því siglingaleiðin sé
örugg og vitar hvarvetna i góðu
lagi.
$80,000,000 LÁN.
Fjármálaráðherra sambands-
stjórnarinnar, Hon. E. N. Rho-
des, gerði þingheimi það kunn-
ugt s.l. föstudag, að stjómin
ætlaði að taka nýtt lán, er næmi
$80,000,000, með verðbréfasölu
í lok októbermánaðar.
Miklu af láni þessu verður
varið í þarfir C. N. R. kerfisins.
Einnig nokkru til greiðslu á
sigurláninu, sem endurnýjað
var 1922. Vextir er búist við
að verði 4 til 4'/2%.
HÁSKÓLAMÁLIÐ.
Eftir því sem rannsóknin
stendur lengur yfir og því dýpra
sem grafið er, til þess að kom-
ast fyrir um upptök Machray-
hneykslisins, því gmggugra
virðist mál það vera.
Þeir sem rannsóknarnefndin
í Machray málinu hefir yfir-
heyrt síðan þetta blað kom út
síðast, eru þeir Mr. Isaac Pitt-
blado, K. C., fyrrum forseti há-
skólaráðsins, og Mr. Robert
Drummond yfirskoðunarmaður
stjórnarreikninga. Skal hér get-
ið hins helzta í framburði
þeirra.
Framburður Mr. Pittblado
snerist aðallega um fundar-
gerning einn í fundarbók há-
skólaráðsins. í þeim fundar-
gamingi stendur, að háskólaráð
ið hafi veitt Mr. Machray og
landeigna eftirlitsnefndinni (the
land board) heimild til þess að
selja verðbréf háskólans. Kom
háskólaráðinu fundarsamþykt
þessi ókunnuglega fyrir, og til
þessa hefir verið haldið fram,
að háskólaráðið hafi ekkert utn
verðþréfasöluna vitað. Fundar-
gerningur þessi er frá 7. apríl
1922. Var Mr. Pittblado þá for-
seti háskólaráðsins. Kannast
hann ekki við að háskólaráðið
hafi nokkru sinni samþykt til-
lögu um að veita Mr. Machray
heimild til þessarar verðbréfa-
sölu. Og við nokkuð nánari at-
hugun fundargerningsins, vakn
ar grunur hjá Mr. Pitblado um,
að fundargerningurinn muni
vera falsaður. Hann kveðst
hafa það til siðs sem varfær
lögfræðingur, að rita upphafs-
stafi nafns síns á hverja síðu
á öll skjöl með áríðandi sam-
þyktum, en þó stafir hans séu
á fyrstu síðu þessa fundargern-
ings, séu þeir ekki á þeirri síð-
unni, sem þessi samþykt birtist
á. Að þeirri síðu hafi verið
stneygt inn í fundargeminginn
síðar, virðist því hans skoðun.
Benti hann á, að ýmsir stafir,
t. d. í orðinu “board” (nefnd)
væri ekki alveg eins og í sama
orðinu annarslaðar í fundar-
gerningnum, og myndi því vél-
ritað í annari vél, og síðar ef
til vill, en hinn upprunalegi
fundargerningur. Var Mr. J. L.
Donovan, hraðritari yfirheyrslu
nefndar, spurður, hvort honum
virtust stafirnir ólíkir, og kvað
hann svo vera.
Fundurinn, sem þessi fundar-
gerningur fjallar um, var hald-
inn, eins og áður er sagt, 7.
apríl 1922. Það var aukafund-
ur. Ekki segir frá að þar hafi
nema þrír menn verið viðstadd-
ir: Machray, Pitblado og Riley.
En á þessum fundi var tillagan
um að veita Machray og land-
eltirlitsnefndinni heimild til að
selja verðbréf háskólans, borin
upp af Machray og studd af
Riley og “samþykt”, segir í
fundargemingnum. Eftir þess-
um fundi man Mr. Pitblado eigi.
Og tillögu þessa neitar hann að
hafa heyrt, fyr en nú í yfir-
heyrsluréttinum, enda kveðst
hann aldrei hefði samþykt hana.
Hún sé og ólögmæt, þar sem
hún hafi fyrst og fremst verið
gerð, er eigi voru nógu margir
úr skólaráðinu á fundi, og auk
þess hafi hún aldrei verið borin
undir skólaráðið á reglulegum
fundi. En það hafi verið venja
að útbýta vélrituðum afritum,
af öllum fundargerningum á
næsta fundi á eftir, til þess að
skólaráðsmönnum gæfist tæki-
færi að athuga þá nákvæmlega
áður en þeir væru lesnir upp af
ritara og samþyktir. Nú standi
þó svo á, að í næsta fundar-
gerningi á eftir þessum (21.
apríl) sé ekki neitt um þenna
fund 7. apríl 1922 getið; en aft-
ur sé getið um fund þar næst
á undan (20. marz).
Af öllu þesu segir Mr. Pit-
blado ljóst, að háskólaráðið
hafi ekki árið 1922 veitt Mach-
ray neina heimild til verðbréfa-
sölunnar. Ennfremur virðist í
hans augum mikill vafi á, að
alt sé með feldu með fundar-
gerninginn, er frá fregninni af
því greinir.
Úr háskólaráðinu fór Mr. Pit-
blado árið 1924. Kvað hann þá
alt hafa verið í röð og reglu,
nema hvað árin 1921 til 1923
hafi gengið afar seint með yfir-
skoðun reikninganna hjá stjóra
ardeildinni, sem um það verk
sá. Hafi háskólinn síðast orð-
ið að lána menn og borga fyrir
að koma yfirskoðuninni af. Á
meðan óháðir menn hafi gert
yfirskoðunina fram að árinu
1918, hafi aldrei neinn dráttur
verið á henni. En eftir að fylkis
stjórnin hafi tekið við henni,
hafi farið að bera á þessu.
Síðast liðinn mánudag var
byrjað að yfirheyra Mr. Robert
Drummond, formann stjórnar-
deildar þeirrar, er yfirskoðun
reikninga hefir með höndum.
Sagði hann frá bréfum þeim,
er hann skrifaði mentamálaráð-
herra Hon. R. A. Hoey, 9. febr.
1932 og 23. maí 1932, og sem
tjáðu honum að við svo búið
mætti ekki lengur sitja, að því
er hallann snerti á reikningum
háskólans. Af síðara bréfinu
kvaðst hann einnig hafa sent
Hon. W. J. Major, dómsmála-
ráðherra afrit, og R. N. Pear-
son, aðstoðar fjármálaráðherra.
Kvaðst hann hafa álitið að at-
hygli Mr. Brackens, sem þá
var fjármálaráðherra, yrði með
þeim hætti skjótast vakin á
efni bréfsins, að skrifa aðstoð-
arráðherra það.
Að öðru leyti skýrði Mr. R.
Drummond frá tilraunum sín-
um í hálft annað ár, að fá
Machray til að sýna tryggingu
fyrir verðbréfunum, er hann
Frh. á 5 bls.